مترجم: رزیتا ملکی‌زاده
منبع:راسخون
منبع:راسخون
سنگ کلیه می‌تواند با افزایش مصرف مایعات درمان شود. این مقاله اطلاعاتی را در خصوص درمان، و همچنین علل و علائم این بیماری فراهم ساخته است.
سنگ‌های کلیه، یا لیتیاز کلیه (renal lithiasis)، رسوبات کوچک و سخت اسید و نمک‌های معدنی بوده که بر روی سطح داخلی کلیه قرار دارند. در شرایط عادی، این سنگها در ادرار رقیق بوده؛ با این حال، زمانی که ادرار غلیظ است، این مواد معدنی ممکن است متبلور شده و به یکدیگر بچسبند و با سفت شدن به سنگ تبدیل گردند. اگرچه دردناکند، اما معمولاً آسیب دائمی برجای نمی‌گذارند.
علائم
تا زمانی که سنگ به داخل مجرایی که مثانه و کلیه را به یکدیگر متصل می‌سازد، حرکت نکند، علائم ممکن است احساس نشوند. هنگامی که این اتفاق افتاد، برخی از علائم آن عبارتند از:
• درد به هنگام ادرار
• ادرار کدر، خونی، یا بدبو
• فشار و اصرار مداوم به ادرار
• تهوع و همچنین استفراغ
• درد در زیر دنده‌ها و همچنین پایین شکم و کشاله ران
• نوسان در شدت درد
• تب و لرز، در صورت عفونت
ممکن است مواردی وجود داشته باشند که هیچ یک از این علائم دیده نشوند. در چنین مواردی، سنگ ممکن است به هنگام مراجعه به پزشک جهت مشکلات دیگری مانند دیدن خون در ادرار و یا عفونت مکرر مجاری ادراری و در اشعه‌ی X خود را نشان دهد.
عوامل خطر
کمبود مایعات در دستگاه: در صورتی که به اندازهی کافی مایعات مصرف نکنید، به احتمال زیاد غلظت ادرار شما از موادی که می‌توانند تشکیل سنگ دهند، بالا می‌رود. همچنین در صورتی که در شرایط آب و هوایی گرم و خشک زندگی می‌کنید و یا بدون جایگزین ساختن مایعات از دست رفته به شدت ورزش نمایید، احتمال ابتلاء به این عارضه در شما وجود دارد.
سابقه شخصی: چنانچه یکی از اعضای خانواده نیز به این عارضه مبتلا باشد، احتمال زیادی وجود دارد که شما نیز دچار آن شوید. همچنین چنانچه این مشکل را در گذشته‌ی نه چندان دور داشته‌اید، احتمال ابتلاء مجدد در شما وجود دارد.
• جنسیت و سن: افراد گروه سنی 70-20 سال، نسبت به این اختلال آسیب‌پذیرترند. به علاوه مردان نسبت به زنان در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
• رژیم غذایی: رژیم غذایی که سرشار از پروتئین و سدیم بوده، و از کلسیم کمی برخوردار باشد، ممکن است خطر ابتلا به برخی از انواع سنگ کلیه را افزایش دهد.
• شیوه زندگی: در صورتی که زندگی بی‌تحرکی را برای مدت زمانی طولانی در پیش بگیرید، به احتمال زیاد این مشکل را تجربه خواهید کرد. به این دلیل که فعالیت محدود می‌تواند موجب شود استخوان‌های شما کلسیم بیشتری آزاد سازند.
• فشار خون بالا: خطر با فشار خون بالا دو برابر می‌شود.
• جراحی بای پس معده، بیماری التهابی روده، و یا اسهال مزمن: مواد سنگ ساز، با بوجود آمدن تغییراتی در روند گوارش که جذب کلسیم در بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد، به شدت افزایش می‌یابند.
تشخیص
آزمایش خون اولین آزمایشی است که پزشک‌تان در صورت شک به این عارضه، انجام آن را به شما توصیه می‌کند. این آزمایش جهت بررسی اسید اوریک یا کلسیم بیشتر است. پزشک همچنین ممکن است از شما بخواهد به مدت 24 ساعت ادرار خود را جمع‌آوری کرده تا مورد بررسی قرار دهد که آیا مواد معدنی سنگ ساز زیاد و یا مواد بازدارنده‌ی بسیار کمی را دفع می‌کنید یا خیر.
غیر از انجام آزمایشات فوق، پزشک ممکن است آزمایشات عکس‌برداری ذیل را درخواست نماید:
• اشعه‌ی X: با استفاده از اشعه ایکس شکمی، بیشتر سنگ‌های کلیه می‌توانند قابل مشاهده شوند. این آزمایش همچنین می‌تواند به تخمین اندازهی سنگ در طول زمان کمک کند.
• توموگرافی کامپیوتری سی‌تی (CT) اسکن: این آزمایش عکس‌برداری می‌تواند سنگ حاد کلیه را به سرعت مورد ارزیابی قرار دهد. همچنین می‌تواند سنگ را بدون در نظر گرفتن ترکیب آن مشخص ساخته و نیازی به استفاده از ماده‌ی رنگی متمایز کننده نیست.
• سونوگرافی: بر خلاف اشعه ایکس، سونوگرافی امواج رادیویی فرکانس بالا و پردازش کامپیوتری را برای مشاهده اندام‌های داخلی شما ترکیب و توأم می‌سازد. این روش بی‌خطر، بدون درد و غیر تهاجمی است، اما ممکن است سنگ‌های کوچک را نشان نداده، به خصوص اگر در مثانه و یا در یک حالب (ureter) واقع شده باشند.
• پیلوگرافی داخل وریدی (اروگرام ترشحی): محل سنگها در دستگاه ادراری و همچنین درجه انسداد ناشی از سنگ را می‌توان با این مطالعه تعیین کرد. در این آزمایش، یک ماده‌ی حاجب (ماده‌ی رنگی متمایز کننده) به داخل ورید بازو تزریق شده، پس از آن یک سری اشعه ایکس گرفته شده به این دلیل که رنگ از طریق کلیه‌ها، حالب و مثانه حرکت می‌کند.
درمان
به منظور از بین بردن سنگ همیشه نیاز به جراحی نیست. چنانچه پزشک تشخیص دهد که سنگ می‌تواند به خودی خود دفع شود، و شما می‌توانید با درد کنار آیید، توصیه می‌کند مقدار زیادی آب بنوشید. به منظور روشن نگاه داشتن رنگ ادرار بایستی به اندازهی کافی آب بنوشید. یعنی هر 2 ساعت حدود 2 لیوان آب در زمان بیداری بنوشید. به یاد داشته باشید که در صورت داشتن هرگونه بیماری کلیوی، قلبی، کبد و یا محدودیت در مصرف مایعات پزشک خود را مطلع سازید.
غیر از افزایش مصرف مایعات، پزشک همچنین ممکن است داروهایی را جهت تسکین درد و همچنین به منظور کمک به دفع سنگ در ادرار تجویز نماید.
برخی از سنگها را نمی‌توان با استفاده از گزینه‌های درمانی فوق از بین برد. در چنین مواردی، مداخله‌ی جراحی لازم به نظر می‌رسد. این روش‌ها عبارتند از:
• سنگ شکنی برون اندامی (ESWL): این روش معمولاً در درمان سنگ کلیه مورد استفاده قرار می‌گیرد. همانطور که از نام آن پیداست، در این روش امواج ضربه‌ای جهت شکستن سنگ به قطعات کوچک مورد استفاده قرار گرفته و پس از آن این سنگها از طریق ادرار دفع می‌شوند. در این روش، ممکن است از شما بخواهند در وانی از آب فرو رفته و یا بر روی یک کوسن نرم دراز بکشید. به دلیل درد اندکی که بوسیله‌ی امواج ضربه‌ای ایجاد می‌شود، آرام بخش خفیف و یا بیهوشی عمومی سبک معمولاً در این روش به شما داده می‌شود.
• نفرولیتوترپسی جلدی (سنگ شگنی از طریق پوست): این روش زمانی استفاده می‌شود که ESWL مؤثر واقع نشده و یا سنگ بسیار بزرگ باشد. در این روش جراح یک تلسکوپ باریک را از طریق یک برش کوچک در پشت شما وارد کلیه کرده، پس از آن، پزشک ممکن است سنگها را یا با شکستن آنها به قطعات کوچک و یا به طور مستقیم از بین ببرد.
• اورتروسکوپی: به طور کلی، این روش جهت از بین بردن سنگی که در حالب وجود دارد، مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، جراح یک لوله تلسکوپی بسیار نازک بنام یورترواسکوپ (ureteroscope) را وارد مجاری ادراری به سمت محل سنگ می‌سازد. به محض انجام آن، از ابزاری جهت برداشتن سنگ و یا شکستن آن جهت بیرون کشیدن راحت‌تر استفاده می‌کند.
• جراحی باز: در این روش، جراح برشی در یک طرف شکم به منظور دسترسی به کلیه‌ها ایجاد کرده و سنگها را برمی‌دارد. این جراحی به ندرت امروزه انجام می‌شود.
می‌توانید با نوشیدن مایعات بیشتر و ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی خود از این عارضه جلوگیری کنید. اگر در خصوص رژیم غذایی خود نیاز به کمک دارید، با یک متخصص تغذیه مشورت کرده و تغییراتی سالم در شیوه‌ی زندگی خود ایجاد کنید.
سلب مسئولیت: اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً جنبه‌ی آموزشی داشته و نبایستی به منظور جایگزین توصیه‌های پزشک متخصص در نظر گرفته شود.
