طراحی صنعتی

چرا طراحی صنعتی ؟

در دنیای امروز و بویژه در كشورهای صنعتی، روند طراحی صنعتی و تمامی گرایشهای وابسته به آن چه از نظر شیوه و چه از نظر ابزار دچار تحولاتی بس شگرف شده است. از جمله این تغییرات میتوان بكارگیری گسترده كامپیوتر و ابزار جانبی آن در روند طراحی صنعتی را برشمرد.
نسبت تغییراتی كه كامپیوتر در طراحی ایجاد كرده در مقایسه با روند دستی طراحی صنعتی همانند نسبت پزشكی عهد حكیم ابوعلی سینا به پزشكی مجهز به روبات عهد فعلی است.

● طراحی صنعتی چیست ؟

طراحی صنعتی به عنوان یك رشته و شغل، آمیخته ای است از علم و هنر. هر یك از دو ركن علم و هنر آنچنان جایگاه محكم و استواری در پیكره طراحی صنعتی دارند كه با حذف هر كدام، روند طراحی صنعتی به سرانجام نرسیده و نهایتاً نتیجه كار یا به سمت صنعت صِرف منحرف شده و یا به سوی هنر صرف.
با این توصیف میتوان اولاً به این نتیجه رسید كه طراحی صنعتی به حق نام مناسبی برای این رشته است، و دوم اینكه رشته های بالا كاربرد مشخصی در طراحی صنعتی دارند. به این معنا كه طراح صنعتی الزاماً باید تسلط و اشراف كافی به موضوعات رشته های بالا را تا حدی كه هدفش تامین گردد داشته باشد. در طراحی صنعتی هرگز یادگیری مستقل و صرف مكانیك، نقاشی، گرافیك یا غیره كمكی نمیكند، بلكه لازم است تا بسته به نیاز و هدف مشخص، اقدام به تحقیق و گردآوری اطلاعات در زمینه مورد نیاز نمود.
بنابراین میتوان گفت كه طراحی صنعتی یك رشته جامع و تركیبی است. تخصصی كه برای كسب آن باید از هر زمینه تخصصی، اطلاعاتی مشخص داشت.

● تعریف طراحی صنعتی

تا به اینجا به توصیف طراحی صنعتی پرداختیم. اما تعریف طراحی صنعتی در یك كلام عبارت است از : تعیین ویژگیهای كمی و كیفی كالا به منظور تولید به روشهای صنعتی همانگونه كه طراحی اولین حلقه از زنجیر تولید یك كالا میباشد، فرآیند طراحی صنعتی اولین حلقه از زنجیر تولید صنعتی یك كالا بوده و معادله ای است جامع برای رسیدن به وضعیت مطلوب كالا از نظر عملكرد، فرم، سلیقه و تنوع طلبی و مد و هزینه.

● گرایشها و زیر گروههای طراحی صنعتی

رشته طراحی صنعتی گرایشها و زیرگروههای متعددی دارد كه مهمترین آنها عبارتند از :
▪ طراحی محصول :
لوازم خانگی/ مبلمان اداری و خانگی / وسایل صوتی و تصویری/ ماشینهای اداری/ نوشت افزار/ اسباب بازی و غیره.
▪ طراحی دكوراسیون :
شامل دكوراسیون خانگی، اداری، تجاری و غیره.
▪ طراحی محیطی:
فضا، مبلمان و چیدمان شهری و كلیه فضاهای زیر مجموعه آن نظیر پاركها، نمایشگاهها، مراكز خرید، ایستگاههای اتوبوس و تاكسی و كلیه محیطهای عمومی، تاسیسات ترافیكی و نظایر آن.
▪ طراحی خودرو :
طراحی بدنه و نمای داخلی خودرو.
▪ طراحی بسته بندی :
بسته بندی كالا و محصولات مختلف.
▪ طراحی اصلاحی :
اصلاح خصوصیات عملكردی یا فرمی یك محصول به منظور بهبود كارایی آن.

● سبكها، الگوها و متدهای طراحی صنعتی

در روند طراحی صنعتی نیز مانند خیلی از زمینه های دیگر الگوها و سبكهای مختلفی وجود دارد كه مجموعه ای از ویژگیها و خصوصیات از پیش تعیین شده را برای سهولت كار در اختیار طراح قرار میدهد. بنابراین هر طراح صنعتی برای طراحی هر یك از موارد بالا میتواند بر اساس شرایط كاری خود، از یك یا چند الگوی طراحی زیر برای خلق ایده و طرح خود بهره ببرد. در اینجا به دو عنوان از این الگوها و سبكها اشاره میگردد :
▪ الگوی طراحی برای آینده :
طراحی كالا و محصول با استفاده از المانها و نمادهای فوق پیشرفته و بسیار مدرن و حتی تخیلی.
▪ الگوهای طبیعی :
طراحی كالا و محصول بر اساس عملكرد و یا فرم زندگی و ویژگیهای ظاهری جانوران، گیاهان و طبیعت بیجان.

● خصوصیات یك طراح صنعتی

با توجه به گرایشهای طراحی صنعتی، ابداع، ابتكار، خلاقیت و ایده پردازی از پایه های اساسی كار هر طراح صنعتی میباشد. پس نمیتوان به صرف وجود محصولات و روشهای فعلی از نوآوری و ابتكار دوری جست.
مسلما انسان تنوع طلب است و با توجه به همین اصل است كه نوآوری در فرم ظاهری كالا و تولیدات ضروری مینماید و از آن مهمتر نیازهای عمكردی انان چنان وسیع و روزافزون است كه خلاقیت و اختراع و ابتكار در كاركرد تولیدات و محصولات جایگاهی بس مهمتر می یابد. به عنوان مثال شما هیچگاه از بهترین غذا و یا لباس مورد علاقه خود به شكل پیوسته و پشت سر هم استفاده نمیكنید و این بدلیل دوری از تكرار و روزمره شدن آنها میباشد.
به همین ترتیب پاسخ به تنوع طلبی استفاده كننده یكی ازعوامل مهم كار طراح در جهت رسیدن به طرح مطلوب است. همچنین با ارائه و تعریف روشها و سبكهای جدیدی از زندگی انسان (مثل آپارتمان نشینی، مسافرتهای هوایی طولانی مدت، عملیات نظامی، مسابقات اسكی سرعت كه همگی الگوهایی جدید از زندگی انسان و زمینه بروز نیازهای جدید میباشند) ضرورتها و نیازمندیهای جدیدی در خصوص ابزار و روشها بروز میكند كه نیازمند نگرش و دید عمیق طراح برای ارائه روشها و راه حلهایی راهگشا در قالب ابزار و كالا و تولیدات نوین میباشد.
همواره در پروسه طراحی یك علت خارجی یا یك مخاطب غیر از خود طراح وجود دارد كه نیاز طراحی را مطرح میكند. و اینكه طراح صرفاً به رفع نیاز مخاطب توجه و تامل داشته باشد اصلی از اصول اولیه طراحی صنعتی میباشد كه مخاطب مداری نامیده میشود.
طراح با توجه به علم و هنر طراحی، محصول، محیط و یا روشی را برای مخاطب خلق میكند كه خواسته های تعریف شده او را در جهت حصول به هدف معینی (مثلاً كسب امنیت، آرامش، سهولت استفاده، قیمت ارزان، آرامش و یا حتی لذت) مهیا سازد. طراحان صنعتی آشتی دهندگان صنعت، هنر و اقتصاد هستند و در تمام كارخانجات و خطوط تولید دنیا در راس هرم مدیریت تولید كالا و محصولات قرار دارند.
ایجاد هویت واحد برای یك كالا یا یك گروه كالایی و یا حتی تمامی كالاهای تولیدی یك شركت از دیگر وظایف طراح صنعتی است. بنابراین آنچه كه شما به عنوان هویت كالاهای شركتهایی همچون سونی، بی.ام.و، آدیداس، آركوپال و یا نظایر آن میشناسید، نتیجه مستقیم خلاقیت، فعالیت، طراحی و تجزیه و تحلیل طراحان صنعتی این شركتها میباشد.

● طراحی محصول

طراحی محصول (PRODUCT DESIGN) یكی از گرایشهای مهندسی طراحی صنعتی بوده و عبارت است از روند طراحی یک محصول و کالا به قصد تولید صنعتی.
روند طراحی محصول را میتوان (و بلكه لازم است تا) با بکارگیری کامپیوتر به عنوان ابزار طراحی، آنالیز، نقشه کشی، حجم سازی و مدل سازی و ارائه (PRESENTATION) روند آن را تسریع و تصحیح و بهینه سازی نمود.
برخی مراحل طراحی محصول عبارتند از :
▪ تحقیقات و پژوهش های بازار
▪ آنالیز نمونه های احتمالی موجود
▪ مرحله تعیین هدف
▪ مرحله ایده پردازی و خلاقیت
▪ مرحله طراحی اولیه
▪ مرحله تعدیل طراحی
▪ مرحله طراحی نهایی
▪ مرحله نمونه سازی كامپیوتری
▪ مرحله تعدیل عملكردی
در روند كامپیوتری طراحی محصول میتوان هر کالایی را پیش از تولید درون کامپیوتر مشاهده و آنالیز نموده و از زوایای مختلف بررسی کرد. همچنین با استفاده از توان محاسباتی کامپیوتر میتوان محاسبات مختلف مراحل طراحی و تولید را با سرعت و سهولت و دقت راهبری نمود. تكنولوژی های موسوم به سی . ان . سی (CNC : COMPUTER NUMERIC CONTROL) امروزه این امكان را فراهم آورده تا فایل خروجی حاصل از طراحی قطعات صنعتی توسط نرم افزارهای نقشه كشی و طراحی فنی و مهندسی را مستقیما به ماشین ابزار سپرد و قطعه مورد نظر با دقت غیر قابل رقابتی از دستگاه تحویل گرفت برآیند با بكارگیری روند علمی و خلاقانه طراحی صنعتی آمادگی دارد تا این دانش را برای تمامی واحدهای تولیدی ایرانی بكار گرفته و افقهای تازه ای از طراحی و تولید ایرانی را برای مخاطب ایرانی معرفی نماید.
انواع زمینه های کاربرد طراحی كامپیوتری محصول عبارتند از :
۱) طراحی كامپیوتری لوازم خانگی
۲) طراحی كامپیوتری مبلمان خانگی؛ اداری و تجاری
۳) طراحی كامپیوتری لوازم صوتی و تصویری
۴) طراحی كامپیوتری كامپیوتر و ماشینهای اداری
۵) طراحی كامپیوتری اسباب بازی و لوازم ورزشی
۶) طراحی كامپیوتری طلا؛ جواهر و ساعت
منبع:کانون دانش