زنبور عسل و عسل

مقدمه

زنبور عسل از راسته نازک بالان (Hymenoptera) است. زنبور عسل قسمت‌های دهانی جونده و مکنده ، هر دو را داراست. دگریسی آن کامل است و بطور دسته جمعی زندگی می‌کند و شامل سه دسته هستند.
ملکه (Queen) که تخم می‌گذارد.
نرها (prones) کارشان فقط بارور کردن ملکه‌های جدید است.
کارگرها (Worker) که ماده عقیم هستند و اغلب متعددی دارند.
کندوی زنبور عسل یا به صورت جعبه‌های مکعبی به ابعاد 50cm که کندوی modern می‌گویند و یا به بصورت سبد که کندوی بومی می‌گویند.

زنبور عسل در قرآن

کلمه نحل به معنی زنبور عسل در آیات 68, 69 سوره نحل در جز 14 قرآن کریم آمده است. در تفسیر آیه 68 چنین آمده است؛ پروردگارت به زنبور عسل وحی فرستاد! در اینجا لحن قرآن به طرز شگفت انگیزی تغییر می‌یابد، در عین ادامه دادن بحث‌ها در زمینه نعمت‌های مختلف الهی و بیان اسرار آفرینش در این سوره ، سخن از زنبور عسل و سپس خود عسل به میان می‌آورد. اما شکل یک ماموریت الهی و الهام مرموز که نام وحی بر آن گذارده شده است. نخست می‌گوید: "و پروردگار تو به زنبور عسل ، وحی کرد که خانه‌هایی از کوهها و درختان و داربست‌هایی که مردم می‌سازند ا نتخاب کن."
نخستین ماموریت زنبوران در این آیه ماموریت در این آیه ماموریت خانه سازی ذکر شده است. و این شاید به خاطر آن است که مساله مسکن مناسب نخستین شرط زندگی است و به دنبال آن فعالیت‌های دیگر ، امکانپذیر است.
در آیه 69 سوره "نحل" ، دومین ماموریت زنبورعسل شروع می‌شود، چنانکه قرآن می‌فرماید: "ما به او الهام کردیم که سپس از تمام ثمرات تناول کن و راههایی که پرودگارت برای تو تعیین کرده ، به راحتی بپیما." سرانجام ، آخرین مرحله ماموریت آنها را بصورت یک نتیجه ، این چنین بیان می‌کند،" از درون زنبوران عسل ، نوشیدنی مخصوص خارج می‌شود که رنگ‌های مختلفی دارد." نهفته است، جالب این که دانشمندان از طریق تجربه به این حقیقت رسیده‌اند که زنبوران به هنگام ساختن عسل آن چنان ماهرانه ، عمل می‌کنند که خواص درمانی و دارویی گیاهان کاملا محفوظ مانده و به عسل منتقل می‌شود.
و در ماجرای برنامه زندگی زنبوران عسل و ارمغانی که آنها برای جهان انسانیت می‌آورند، که هم غذاست و هم شفا و هم درس زندگی ، نشانه روشنی از عظمت و قدرت پروردگار است، برای جمعیتی که می‌اندیشند.

ساختمان مورفولوژیکی زنبور عسل

بدن زنبور عسل بطور متراکم از موهایی پوشیده است که دارای تارهای (Barbs) جانبی کوتاهی می‌باشد. و به راحتی دانه‌ها گرده را می‌گیرند. در چشم‌های مرکب و پاها ، موهای صاف وجود دارد پاهای جلویی در حاشیه ساق (tibia) موهای راست و خشن و کوتاهی را دارد و برای تمیز کردن چشم‌ها از گرده گل بکار می‌رود و برس چشمی (Eye bursh) می‌گویند.
بالهای زنبور در هنگام رواز بوسیله قلاب‌هایی بهم درگیر می‌شوند و یا بال به نظر می‌رسند. و نوک این بالها مسیر شکل را طی می‌کند. ممکن است 400 بار در ثانیه مرتعش شوند. آرواره‌های زیرین mandibles در کارگران صاف برای جمع آوری گرده و ساختن شاخه‌ها بکار می‌رود. آرواره‌های زیرین maxillae مانند قاشقک‌های طویلی بوده و برای جمع آوری گرده‌های گل بکار می‌رود.
لب تحتانی تبدیل به خرطوم شده و ضمایم حسی - بی (Cabialplas) در اطراف آن قرار دارد. مایع شهد در اثر عمل مکنده حلق به درون چینه‌دان بزرگ یا معده عسل (Money Stomash) کشیده می‌شود. چهار لب مثلثی دریچه‌ای را درست می‌کند و از ورود عسل به معده جلوگیری می‌کند. بجز موقعی که جهت تغذیه مورد نیاز است. روده زنبور عسل باریک و دراز است. و تقریبا به 100 لوله کوچک ، مالپیکی اتصال دارد و روده راست ، بزرگ است و به مخرج ختم می‌شود. در انتهای بدن سوزن وجود دارد که فقط در کارگرها و ملکه‌ها دیده می‌شود. حس بویایی در زنبوران عسل بسیار قوی و تیز است و چشم‌ها دارای تعداد فراوانی واحدهای بینایی است و دارای مغز نسبتا بزرگ است: زنبوران عسل قادر به تشخیص رنگ قرمز و سیاه از هم نمی‌باشند.

گونه و نژادهای زنبور عسل

زنبور هندی (Apis Indiea)
زنبور درشت (Apis drostata)
زنبور ریز (Apis florae)
زنبور عسل معمولی (Apis mellifera).

محصولات زنبور عسل و نحوه گردآوری آنها

می‌توان به شهد یا عسل و گرده زنبور عسل و بره "موم" که از صمغ‌ها بوجود می‌آید، اشاره کرد. گرده زنبور عسل دارای انواع مواد الی و ویتامین‌ها می‌باشد. گرده شامل قندهای احیا کننده می‌باشد که در کل 31% در گروه کربوهیدرات وجود دارد. میزان متوسط پروتئین گروه حدود 22% است و تمام اسیدهای آمینه ضروری مورد نیاز انسان در ترکیب پروتئینی دانه گروه وجود دارد. عصاره اتری گروه حاوی چربی‌ها و روغن‌ها ، پیگمان‌ها ، دونین‌ها ، ویتامین‌ها و هورمون رشد می‌باشد. گروه حاوی 13 نوع اسید چرب و دو استدول عمده بنام‌های 24- متیلن کلسترول "و بی سی توسترول" است. برای جمع آوری دانه گرده می‌توان از تله گرده ، استفاده کرد، ولی اینکار توصیه می‌شود، چون جمعیت زنبورها را تضعیف می‌کند.

بعضی از مصارف گرده زنبور عسل

دانه گرده در پزشکی اهمیت خاصی دارد. در درمان بیماری‌های پروستات و آلرژی و در حال بی‌اشتهایی از داروهایی که از دانه گرده ساخته می‌شوند، استفاده می‌کنند. دانه گرده بعنوان مکمل غذایی بکار می‌رود و از آن در رفع چین و چروک و لکه‌های صورت استفاده می‌گردد. از داروهای مشهور می‌توان به Prostaflor , Ofilorex اشاره کرد.

نیش زنبور

از نیش زنبور عسل بعلت خاصیت قلیایی و اسیدی بودن آن در درمان بیماریها ، استفاده می‌کنند.

تولید مثل

در کارگرها تنها اثری دیده می‌شود و ولی در ملکه به خوبی توسعه یافته است. ملکه جوان 6 روز بعد از بیرون آمدن ، با یک زنبور نر جفتگیری می‌کند، اندام‌های جفت گیری نر پاره شده و در کیسه تناسلی ماده باقی می‌ماند و تا اینکه بعد از بازگشتن به کندو ، کارگرها آنرا از بین می‌برند. اسپرماتوزوئیدهایی که بدین صورت در کیسه ذخیره اسپرم ، جای می‌گیرد، بکار همه تخم‌های لقاح یافته‌ای که ملکه خواهد گذاشت، بکار می‌رود. تخمدان‌های ملکه پر شده و شکم را پر می‌کند و ظرف دو روز ، شروع به تخم گذاری می‌کند.
از تخم‌های لقاح نیافته ، زنبورهای‌نر (هاپلوئید 16 کروموزوم) و از لقاح یافته‌ها ، زنبورهای ماده (دیپلوئید و دارای 32 کروموزوم) تولید می‌شود. تخم‌ها تبدیل به لاروکرمی شکل کوچک فاقد پاها و چشم می‌شوند و از ژله شاهانه که توسط غده‌های حلقی کارگران جوان تولید می‌گردد، تغذیه می‌کنند. ولی لاروهای ملکه بیشتر به تغذیه شاهانه می‌پردازند و به همین جهت با سرعت زیاد بزرگ و تمایز می‌یابند.
دم لارو چندین بار ، پوست اندازی می‌کند روی سلول بوسیله موم پوشیده می‌شود. و لارو در داخل آن قرار گرفته و شفیره نام دارد و دگردیسی را کامل نموده و به کمک آرواره‌های زبرین ، سرپوش حجره را پاره کرده و به شکل یک نوزاد جوان بیرون می‌آید. بعد از عمل جفت گیری زنبوران نر ، به بی‌غذایی می‌افتند و می‌میرند.

عسل
خواص تغذيه اي عسل

كارشناسان تغذيه با توجه به خواص تغذيه اي عسل، مصرف اين فرآورده طبيعي با ارزش را كه در آموزه هاي ديني هم بر آن تاكيد شده توصيه مي كنند. يك استاد دانشگاه علوم پزشكي ايران در گفت وگو با باشگاه خبرنگاران، درباره خواص تغذيه اي عسل افزود: "عسل جايگزين بسيار خوبي به جاي شكر است و به علت داشتن فروكتوز جذب آهسته تري از شكر دارد كه از اين حيث در زمينه پيشگيري از ديابت و جلوگيري از افزايش ناگهاني قند خون بسيار مفيد بوده و موجب سيري طولاني تري در فرد مي شود. " وي درباره ممنوعيت مصرف عسل براي كودكان زير يك سال گفت: "براي كودكان زير يك سال، مصرف عسل به هيچ وجه توصيه نمي شود، اما بعد از يك سالگي براي كودكان شيرخوار اضافه كردن عسل توصيه مي شود. " اين استاد دانشگاه افزود: "براي درمان سرفه هاي تحريكي در كودكان، افزودن عسل به شير يا به همراه ليموترش تازه و يا مصرف آن در يك ليوان آب جوش توصيه مي شود. "
اين ماده زرين، غـني و فـوق الـعـاده محصول معجزه آساي زنبـورهــاي عسل است و جايگزين منـاسبـي بـراي شـکـر سفيد به شـمـار مـي رود. هر چند در تمامي سال موجود
مـي بـاشـد، امـا بايـد دانسـت که در تابستان و پاييز بعمل مـي آيد و در اين موقع از سال از سايـر مـواقـع تـازه تر مي باشد.
فرايند اعجاب انگيز تهيه عسل از چرخش زنـبـورهــا به دور گل ها شروع مي شود. آنها در همين حال شهد گـل ها را در دهـان خـود جـمـع مي کـنـنـد. شـهـد گـل هـا بـا آنــزيم
مخصوصي که در بزاق دهان زنبور وجود دارد، ترکيب شده و طي يک فرايند شيميايي تبديل به عسل مي شود. زنبورها، عسل را به داخل کندو مي برند و آنرا درون حفره ها و ديواره هاي هر شبکه از کندو ذخيره مي کنند. ارتعاشي که از بال زدن هاي آنها ايجاد مي شود، کار تهويه را انجام داده و موجب مي شود رطوبت بيش از اندازه آن از بين رفته و آماده مصرف گردد.

فوايد

علاوه بر اينکه عسل به عنوان شيرين کننده مغذي و طبيعي به شماره مي رود، تحقيقات حاکي از اين امر هستند که ترکيبات منحصر بفرد عسل، از آن يک ضد ميکروب و ضد اکسيدان قوي درست مي کنند.
عسل ناخالص (خام) – ماده اي ضد باکتري، ضد ويروس، ضد قارچ
خواص عسل – مانند اکثر مواد غذايي – به کيفيت آن بستگي دارد؛ اما در اين مورد بخصوص، کيفيت از اهميت بالاتري برخوردار است، چراکه گرده هايي که به پاهاي زنبور عسل مي چسبند، خاصيت درمانيشان در گياهان مختلف، متفاوت مي باشند. به علاوه در فرايند درست شدن عسل بسياري از مواد مغذي در داخل کندو باقي مي ماند. مي توان گفت که عسل ناخالص ( يا همان عسل اوليه) حاوي همان صمغي است که در موم وجود دارد. موم گاهي اوقات با نام "چسب زنبور" نيز شناخته مي شود که عبارت است از يک مخلوط مرکب صمغي شکل و مواد ديگري که زنبور هاي عسل با استفاده از آن کندو را آب بندي مي کنند و آنرا درمقابل باکتري و ساير ميکرو ارگانيسم ها محفوظ نگه مي دارند. زنبور عسل موم را با ترکيب کردن صمغ گياهان با ترشحات خود درست مي کند. جالب است بدانيد که موادي شبيه به قير خيابان نيز در موم ديده مي شود. گاهي اوقات زنبورهاي نگهبان از پرده هاي خاصي در داخل هر يک از حفره هاي کندو استفاده مي کنند تا موم را در آن محوطه انباشته کنند، سپس ساير زنبورها از اين ماده در دورتادور شانه عسل استفاده مي کنند و کليه شکاف ها را از اين صمغ ضد باکتري، ضد ويروس و ضد قارچ پر مي کنند. صمغي که در موم وجود دارد تنها حاوي مقدار کمي از مواد مغذي است که در عسل يافت مي شود. تحقيقات نشان داده اند که به طور کلي عناصري که در عسل و موم وجود دارند مي توانند از بروز سرطان و تومور جلوگيري نمايند. از اين موارد ميتوان به فنيل کتينوري متيل اسيد، فني اتيل دي متيل کافيت اشاره کرد. محققان بر اين باورند که اين ترکيبات از بروز سرطان روده در حيوانات جلوگيري مي کنند که اين امر با کم شدن فعاليت دو آنزيم با نام هاي فسفاتيديلينوسيتول نوعي فسفو ليپاز C ليپوکسيجن امکان پذير مي شود. زمانيکه عسل خام طي فرايند گرمايشي قرار مي گيرد بسياري از خواص مفيد اوليه خود را از دست مي دهد.
عسل کارايي ورزشي را افزايش داده و موجب بهبود جراحات مي شود
اصولاً از عسل به عنوان ماده اي انرژي زا استفاده مي کنند. در تحقيقات اخير ثابت شده که از عسل همچنين مي توان به عنوان يک ماده ارگوژنيک (موادي که قابليت اجرايي ورزشکاران را ارتقا مي بخشد) نيز استفاده کرد. همچنين اين ماده در بهبود زخم ها و ساير جراحات نيز نقش مهمي را ايفا مي کند.
سال ها پيش در زمان بازي هاي المپيک معمولاً ورزشکاران براي بدست آوردن نيرو و توان بيشتر از مواد غذايي مخصوصي استفاده مي کردند که در اين ميان مي توان به عسل و انجير خشک اشاره کرد. در حال حاضر نيز عده اي از پژوهشگران تحقيقات خود را بر روي اين ماده شروع کرده اند. يکي از تحقيقاتي بر روي 39 نفر ورزشکار وزنه بردار که هم شامل خانم ها مي شدند و هم آقايون، انجام شد. اين افراد تحت آموزش هاي سنگين وزنه برداري و بدن سازي قرار داشتند. آنها پس از اتمام تمرينات مکمل پروتيئن خود را يا با شکر يا مالتودکسترين و يا عسل مخلوط کرده و مصرف مي نمودند. قند خون گروهي که از عسل استفاده مي کردند در تمام طول مدت 2 ساعت تمرين ثابت باقي مي ماند. همچنين قدرت ماهيچه ها و نيروي ذخيره شده در آن دسته از افرادي که از مکمل پروتئين و عسل استفاده کرده بودند نسبت به سايرين افزوني داشت.
ثابت نگه داشتن قند خون در طي تمرينات استقامتي در کنار مصرف کربوهيدرات يکي از راههاي مناسب براي ذخيره گليکوژن در ماهيچه هاست. همانطور که مطلع هستيد گليکوژن نوعي قند ذخيره شده در ماهيچه هاست که حالت سوخت آماده مصرف را دارد. به همين دليل ورزشکاراني که از عسل استفاده مي کردند گليکوژن کافي در ماهيچه هايشان ذخيره مي شد و روز آينده مي توانستند با بالاترين آمادگي و دارا بودن بالاترين ميزان سلامتي در تمرينات شرکت کنند. تا اين لحظه ثابت شد که عسل مي تواند به عنوان منبع ديگري از کربوهيدارت به ورزشکاران کمک کند تا در بهترين وضعيت واکنش نشان دهند و مي توان ادعا کرد که نسبت به تمام انتخاب هاي ديگر ارجحيت دارد.
از ديگر خواص شفا بخش عسل، مي توان به قابليت بالاي آن در بهبود جراحات اشاره کرد. براي قرن ها عسل به عنوان يک ماده ضد عفوني کننده و همچنين گندزدا مورد استفاده قرار مي گرفت و به صورت موضعي بر روي زخم ها، سوزش ها و جراحات استعمال مي شد. در يکي از بررسي هايي که در هند انجام شده، محققان خواص دارويي عسل را با درمان قراردادي (سولفاديازين) بر روي 104 بيماري که داراي سوختگي درجه يک بودند، امتحان کردند. پس از گذشت يک هفته از شروع درمان 91 % از بيماراني که تحت معالجه با عسل قرار گرفته بودند، هيچ گونه عفونتي نکردند. اين در حالي است که تنها 7% از افرادي که از دارو استفاده کرده بودند، دچار عفونت نشدند. همچنين بسياري از بيماراني که در گروه درماني عسل قرار گرفته بودند، قادر شدند تا خيلي زودتر بهبود پيدا کنند. يکي ديگر از مزاياي عسل در تحقيقي که بر روي افراد سزارياني و هستورکتومي ( بيرون آوردن رحم) انجام شد، کاملاً مشهود است. بدن اين افراد خيلي زودتر از سايرين، از کليه عفونت ها پاک شد و خيلي زودتر از بيمارستان مرخص شدند.
واکنش شفابخش عسل آن هم زمانيکه به صورت موضعي استعمال مي گردد، از روند خاصي پيروي مي کند. از آنجاييکه عسل به طور اخص از گلوکز و فراکتوز ( دو نوع قندي که آب زيادي به خود جذب مي کنند) تشکيل شده، به همين دليل آبي را که در روي زخم ها جمع مي شود را به خود جذب مي کنند، از اينرو رشد باکتري ها و قارچ ها در آن محل متوقف مي شود. اين ميکروارگانيسم ها (همان موجودات ذره بيني "قارج و باکتري") در محيط هاي مرطوب و نمدار رشد مي کنند.
همچنين عسل خام داراي آنزيمي به نام گلوکز اکسيداس مي باشد که وقتي با آب مخلوط مي شود، پراکسيدهيدروژن توليد مي کند که اين ماده خود به عنوان نوعي ضد عفوني کننده خفيف شناخته مي شود. علاوه بر آنزيم هاي خاصي که در عسل يافت مي شوند و نقش مرهم را ايفا مي کنند، عسل شامل آنتي اکسيدان فلاوانويد نيز ميباشد که نقش آنتي باکتريال را اجرا مي کند. يکي از ضد اکسيدانها، چينوسمرين نام دارد که تنها مختص به عسل مي باشد، پژوهشگران هم اکنون در حال مطالعه اين عنصر هستند تا با خواص ضد اکسنده آن بيشتر آشنا شوند. يکي ديگر از مطالعات آزمايشگاهي بر روي عسل سترون نشده نشان داده است که اين ماده واکنش بجايي در مقابل استافي لوکسز (باکتري که در همه جا وجود دارد و باعث ايجاد عفونت در زخم هاي باز مي شود) از خود نشان مي دهد. عسلي که رنگ آن کمي تيره تر است، به ويژه عسلي که از گل هاي گندم سياه، و تپلو درست شده باشد حاوي مقادير بيشتري آنتي اکسيدان نسبت به ساير انواع عسل ها مي باشد. همچنين عسل خام و عسلي که تحت فرايندهاي شيميايي قرار نگرفته باشد، داراي مزاياي بيشتري نسبت به انواع مشابه خود مي باشد.
روزانه يک قاشق عسل بدن را در مقابل راديکال هاي آزاد محافظت مي کند
مصرف روزانه يک قاشق عسل گردش خون در رگ ها را تسريع مي بخشد و موجب توليد آنتي اکسيدانهاي خاصي در بدن انسان مي شود. اين امر در دويست و بيست و هفتمين نشست جامعه دارويي آمريکا که در 28 مارچ سال 2004 در کاليفرنيا برگزار شد، به اثبات رسيد. در اين همايش "هيدرون گرس" زيست شيميدان و همکارانش 25 تحقيق مشابه را از دانشکده ديويس کاليفرنيا ارائه دادند. طي اين مطالعات، افراد تحت آزمايش علاوه بر رژيم غذايي روزانه خود، يک قاشق سوپخوري عسل مصرف ميکردند. پس از اينکه محققان نمونه هاي خوني آنها را در طي فواصل زماني معين، بر روي نمودار بردند، به اين نتيجه رسيدند که ارتباط مستقيمي ميان مصرف عسل و ميزان پلي فنوليک (نوعي آنتي اکسيدان) در خون وجود دارد.
عسل براي افراد سالم، کسانيکه کلسترول بالا و ديابت نوع 2 دارند، مفيد ميباشد
در آزمايش هاي مختلفي که بر روي افراد سالم و کسانيکه داراي کلسترول بالا بودند و يا اينکه دچار ديابت نوع دوم بودند، انجام شد، دانشمندان به اين نتيجه رسيدند که عسل يکي از مناسب ترين شيرين کننده ها براي تمام گروه هاي ذکر شده مي باشد.
براي 15 روز، به 8 فرد سالم، 6 بيمار با کلسترول بالا، و 7 بيماري که داراي ديابت نوع دوم بودند به ميزان مشابهي شکر، عسل مصنوعي، و عسل طبيعي خورانده شد.
در افرادي که از سلامت کامل برخوردار بودند، مصرف شکر و عسل ساختگي يا تاثير منفي بر روي آنها داشت و يا به طور کلي هيچ تاثيري نداشت. اين در حالي است که مصرف عسل طبيعي در اين افراد منجر به کاهش 7 درصدي کلسترول، 2% تري گليسريد، 6% هموسيستين ( يکي از فاکتورهاي ريسک ابتلا به بيماري هاي قلب – عروقي)، و 6% قند خون شد. همچنين HDL و يا همان کلسترول خوب خون آنها به ميزان 2% افزايش پيدا کرد.
در بيماراني که داراي کلسترول بالا بودند، عسل مصنوعي ميزان LDL يا همان کلسترون بد خون را کاهش داد. اين امر در حالي است که مصرف طبيعي عسل منجر به کاهش 8 درصدي کلسترول شد که در اين ميان سهم کلسترول بد خون 11% بود. همچنين پروتيئن انفعالي C نيز تا 75% کاهش پيدا کرد.
و نهايتاً در بيماراني که مبتلا به ديابت نوع دوم بودند، مصرف عسل طبيعي باعث کاهش قابل توجه قند خون در آنها گرديد. بنابراين بهتر است کمي عسل را صبح ها در شير، ظهرها در ماست و يا يعد از ظهر در چاي خود مخلوط کنيد و از نوشيدن آن لذت ببريد. به نظر مي رسد که مصرف يک قاشق عسل به طور روزانه، نياز شما به مصرف داروهاي مختلف را تا حد زيادي کاهش مي دهد.
هر چند آداب غذايي جديد، مانند گذشته به خواص غذايي فوق العاده عسل اهميت نمي دهد، اما نبايد فراموش کرد که عسل حاوي مقادير زيادي ويتامين B2، ويتامين B6و آهن و منگنز مي باشد.

تعريف

عسل يک شيرين کنده چسبناک است که به طور طبيعي توسط زنبورها براي تغذيه شخصي شان استفاده درست مي شود. تهيه عسل از چرخش زنبورها به دور گل ها شروع مي شود. آنها در همين حال شهد گل ها را در دهان خود جمع مي کنند. شهد گل ها با آنزيم مخصوصي که در بزاق دهان زنبور وجود دارد، ترکيب شده و طي يک فرايند شيميايي، تبديل به عسل مي شود. زنبورها، عسل را به داخل کندو مي برند و آنرا درون حفره ها و ديواره هاي هر شبکه از کندو ذخيره مي کنند. ارتعاشي که از بال زدن هاي آنها ايجاد مي شود، کارتهويه را انجام داده و موجب مي شود رطوبت بيش از اندازه آن از بين رفته و آماده مصرف گردد.
عسل در محدوده رنگ ها متفاوتي از جمله سفيد، کهربايي، قرمز، قهوه اي و تقريباً سياه درست مي شود. طعم و حالت آن به شهد گل هايي که عسل از آن تهيه ميشود، بستگي دارد. بيشتر زنبورها عسل را از شهد گل هايي نظير شبدر، يونجه، خلنگ، و اقاقيا درست مي کنند، اما مي توان گفت که عسل از گل هاي متفاوت از جمله سنبل و آويشن نيز مي تواند گرفته شود.
عسل از قرن ها پيش هم به عنوان غذا و هم به عنوان دارو مورد استفاده بشر قرار ميگرفته. پرورش زنبور عسل به منظور تهيه عسل، برمي گردد به 700 سال پيش از ميلاد مسيح. براي مدت ها عسل به عنوان يک ماده خوراکي مقدس و نادر شناخته مي شده. در زمان باستان از عسل بيشتر در مراسم مذهبي به عنوان ماده اي براي تکريم خدايان استفاده مي شده. همچنين از عسل براي موميايي کردن مردگان نيز بهره مي جستند. از اين گذشته به عنوان دارو و وسيله اي براي آراستن و زيبايي نيز به کار مي رفته. در تاريخ اينطور آمده که براي مدت ها، تنها خانواده هاي ثروتمند، توان استفاده از عسل را داشتند چرا که اين ماده آنقدر گران بوده که تنها خانواده هاي متمول قدرت خريد آنرا پيدا مي کردند.
پرستيژ عسل براي قرن ها ادامه داشت تا زمانيکه طرز تهيه شکر تصويه شده از چغندر قند و نيشکر "کشف" شد. از آنجايي که توليد شکر در مقادير انبوه، گسترش پيدا کرد و از قيمت مناسبي نيز برخوردار بود، توانست جاي خود را در ميان مردم باز کند. به مجرد جلب توجه مدرم به شکر، عسل در مصارف آشپزي جاي خود را به شکر داد. هر چند عسل هنوز هم به عنوان يک ماده شيرين کننده شناخته مي شود، اما بيشتر براي مصارف دارويي و شيريني پزي مورد استفاده قرار مي گيرد.

انتخاب و نگهداري

عسل را هم مي توان به صورت بسته بندي و هم به صورت عمده خريداري کرد. اين روزها اغلب عسل را پاستوريزه مي کنند، اما در بازارهاي بومي مي توانيد انواع خام آنرا نيز پيدا کنيد. عسل خام که پاستوريزه و تصفيه نشده است، داراي بالاترين خواص آلي مي باشد و جزء بهترين انتخاب ها محسوب مي شود. دنبال انواعي از عسل برويد که روي آن برچسب : "100% طبيعي" خورده باشد. عسل هاي طبيعي معمولاً نيمه شفاف هستند، عسل هاي کرمي رنگ، غير شفاف هستند و باافزودن بلور عسل به عسل مايع درست مي شوند. عسل با کيفيت ويژه، از نکتار گل هاي مختلف مانند سنبل و آويشن درست مي شود و به صورت فراوان در دسترس مي باشند. به خاطر داشته باشيد که هر چه عسل پر رنگ تر باشد، طعم آن سنگين تر است.
مي بايست عسل را در يک ظرف در بسته نگهداري کنيد و از ورود هوا به داخل آن جلوگيري نماييد. اگر عسل را در محلي خشک و خنک نگهداري کنيد، مي توانيد براي زمان نامحدود از آن استفاده نماييد. دليل اين امر وجود مقدار زيادي شکر و PH اسيدي بالاي در آن مي باشد که از رشد هر گونه ميکروارگانيسمي جلوگيري مي نمايد. اگر عسل را در محل سرد نگهداري کنيد، غليظ و سفت مي شود و اگر آنرا در محل گرمي نگهداري کنيد رنگ آن تيره شده و طعم اوليه خود را از دست مي دهد.

نکاتي براي استفاده از عسل در غذاها

اگر عسل شما بلوري شده باشد، بايد آنرا به مدت 15 دقيقه داخل آب گرم قرار دهيد؛ اين کار به شما کمک مي کند تا مجدداً آنرا به حالت اوليه خود دربياوريد. از قرار دادن عسل در مايکروفر خودداري کنيد چرا که اين کار منجر به افزايش هيدروکسي متيل فورفورال (HMF) شده و اين امر سبب برگشتن مزه عسل مي شود. براي جلوگيري از چسبيدن عسل به پيمانه، از عسل رقيق استفاده کنيد.
عسل در بيشتر دستورهاي غذايي به عنوان جايگزين مناسبي براي شکر شناخته ميشود. از آنجاييکه ميزان شيريني عسل از شکر بيشتر است به ازاي هر يک پيمانه شکر بايد نيم و يا يک سوم پيمانه عسل استفاده کنيد. به علاوه درجه حرارت پخت را نيز تا 25 درجه فارنهايت کاهش دهيد چرا که عسل رنگ غذاها را خيلي سريع تر به سمت قهوه اي متمايل ميکند.

چند دستور مصرف ساده و سريع

از عسل به عنوان جا شکري روي ميز استفاده کرده و چاي خود را با عسل شيرين کنيد.
بر روي برش سيب از عسل و دارچين استفاده کنيد.
براي شيرين کردن شير خود مي توانيد به جاي شکر از عسل استفاده کنيد.
يک ساندويچ خوشمزه که براي هر سني لذيذ مي باشد مخلوطي از کره بادام زميني يا بادام، عسل و موز مي باشد.
در يک قابلمه با شعله ملايم، مقداري شير سويا، عسل و شکلات تلخ سياه را مخلوط کنيد تا يک نوشيدني شير شکلات مغذي تهيه نماييد.

ايمني

به خاطر داشته باشيد که فرايند تهيه عسل، عملکر گياهان و طبيعت مي باشد که پيرو آن گرده، شيره، شهد و صمغ گياهان جمع آوري مي شود. به نظر مي رسد که ساير موادي که در طبيعت يافت مي شوند، مانند فلزات سنگين، آفت کش ها، و آنتي بيوتيک ها نيز در عسل ديده مي شوند که ميزان اين مواد به طور گسترده در انواع مختلف عسل ها متغير است.

نمودار مواد مغذي

عسل سرشار از ويتامين هاي B2 و B6 مي باشد و همچنين مقاديري از آهن و منگنز نيز در آن به چشم مي خورد.
محققان به تازگي دريافته‌اند ماليدن عسل روي زخم افراد ديابتي مي‌تواند از قطع شدن عضو عفوني شده جلوگيري کند. اين تنها يكي از خواص اين ماده طبيعي شفابخش است.
عسل ترکيبي از قندها (فروکتوز و گلوکوز و…)، ويتامينهاي ب6، ث، تيامين، نياسين، ريبوفلاوين، اسيد پانتوتنيک، کلسيم، مس، آهن، منيزيم، منگنز، فسفر، پتاسيم، سديم و روي است.
اين معجون تندرستي داراي آنتي اکسيدانهاي زيادي است و در قرآن کريم هم از آن به عنوان ماده‌اي شفابخش براي درمان بيماري‌ها ياد شده است.
نمي‌توان فهميد انسان اولين بار در چه زماني عسل را کشف کرد. اما مي‌توان گفت انسان از سالها سال قبل از اين ماده به عنوان يک غذاي انرژي بخش و شيرين کننده طبيعي و حتي براي درمان بيماري استفاده مي‌کرده.
محققان به تازگي دريافته‌اند ماليدن عسل روي زخم افراد ديابتي مي‌تواند از قطع شدن پاي عفوني شده جلوگيري کند.
يکي از پزشکان دانشگاه ويسکانسين که چند نفر از بيماران ديابتي خود را به همين روش از قطع عضو نجات داده بود، آزمايش جديدي براي توسعه همه جانبه درمان با عسل را آغاز کرده است. او 6 سال پيش، پس از اينکه به روشهاي معمول نتوانست زخم پاي يک بيمار 79 ساله را درمان کند تصميم گرفت درمان با عسل را امتحان کند.
جالب است بدانيد زخم آن مرد بدون اينکه آنتي بيوتيک ديگري مصرف کند خيلي زود بهبود يافت و همين باعث شد که او تصميم به بررسي اثر عسل در درمان زخم ديابتي‌ها بگيرد.

عسل برضد ميکربها

عسل، به علت کم بودن رطوبت و فعاليت آب آن(همان چيزي که به اثر اسمزي معروف است)، مانع رشد قارچ و به خصوص باکتريها مي‌شود. بعضي از دانشمندان معتقدند خاصيت اسيدي عسل (2/3 تا 5/4 =ph) باعث خاصيت ضد ميکروبي آن است و عده ديگر اين اثر را به پراکسيد هيدروژن نسبت مي‌دهند. تشکيل اين ماده به دليل وجود «اسيد گلوکورونيک» است که خاصيت ضدباکتريايي به آن داده. جالب اين جاست که حتي در صورت رقيق شدن عسل با آب، به دليل وجود آنزيم گلوکوز اکسيداز؛ پراکسيد هيدروژن آزاد شده و اثر ضدميکروبي عسل از بين نمي‌رود.
حتي در مطالعه‌اي عسل جهت درمان عفونت پوستي بعد از سزارين يا هيستركتومي هم به كار رفته و باعث بهبود سريعتر و عوارض كمتري شده. در حالي كه دانشمندان هنوز در مورد خواص درماني عسل در حال بررسي و تحقيق هستند، برخي از شركتها، در حال ساختن تيوپ‌هايي محتوي عسل استريل شده و باندهاي آغشته به عسل استريل شده براي كاربرد عسل در مداواي زخم‌ها هستند.
لازم است بدانيد محققان هشدار مي‌دهند، مردم براي مداواي زخم خود از مغازه‌ها عسل نخرند چون قرار گرفتن در دماي گرم و نامناسب، خواص ضد باكتري آن را احتمالاً از بين برده و اين افراد بايد تحت مداواي پزشك متخصص قرار گيرند.

عسل و درمان آسيب‌هاي چشم

با توجه به خواص ضد ميكروبي ثابت شده در عسل و اثرات مفيد آن در سوختگي و عفونت پوست؛ در مؤسسه رازي بررسي جديدي روي ترميم آسيب‌هاي چشم مانند نقص اپيتليوم قرنيه در خراش قرنيه و سوختگي شيميايي چشم صورت گرفت و مشخص شد كه عسل در ترميم اين آسيب هم به طور محسوسي مؤثر است.

عسل، درمان گرفتگي رگ‌هاي خوني

مصرف روزانه 4 قاشق عسل از گرفتگي رگ‌هاي خوني جلوگيري مي‌كند. به گفته محققان در نشست سالانه انجمن شيمي‌دانان آمريکا، كسي كه روزانه 4 قاشق عسل مصرف كند، از خواص آنتي اکسيداني عسل بيشتر بهره خواهد برد. آنتي اكسيدان ماده‌اي است كه از بافت‌هاي بدن در مقابل راديکالهاي آزاد محافظت کرده و از گرفتگي رگ‌هاي خوني جلوگيري مي‌كند.
براساس اين گزارش، محققان به مرداني كه بين 18 تا 68 سال سن داشتند به مدت 5 هفته، هر روز يك ليوان آب با 4 قاشق عسل دادند و مشاهده كردند آنتي اكسيدان آنها بيشتر از ديگران است.

عسل، داروي زخم‌معده

عسل به دليل غلظت بالايش مي‌تواند در معده با اسيد مخلوط شده و غلظت آن را کم کند. در ضمن گروهي از محققان متوجه شدند که عسل خاصيت ضد باکتريايي دارد.
همان طور که مي‌دانيد نوعي باکتري به نام هليکو باکترپيلوري عامل اصلي زخم‌هاي گوارشي است.
يك قاشق چاي خوري عسل طبيعي در معده خالي مي‌تواند مانع رشد اين باكتري خطرناك شود. در ضمن چون قند عسل توسط زنبور قبلاً هضم شده نسبت به ساير قندها، ساده‌تر در معده انسان هضم مي‌شود.

عسل، درمان آلرژي

تحقيقات نشان داده استفاده از عسلي که از گلهاي يک منطقه تهيه شده مي‌تواند آلرژي فصلي (که در اثر گرده گياهان ايجاد مي‌شود) را در ساکنين آن منطقه درمان کند. محققان علت را به وجود گرده‌هاي گل در عسل نسبت مي‌دهند. در ضمن به تجربه مشخص شده که خوردن مخلوط ليموترش و عسل در آب ولرم مي‌تواند به تسکين گلودرد و کاهش التهاب آن کمک کند.

عسل عليه سرطان

با توجه به نتايج به دست آمده از تحقيقات عسل داراي ماده آنتي اکسيدان به نام پلي فنول است که مي‌تواند به پيشگيري از تخريب بافت کولون (کوليت)کمک کند.
در ضمن اين ماده جمعيت باکتريهاي مفيد روده را هم زياد کرده و بدين وسيله موجب تقويت سيستم ايمني بدن، کمک به هضم، کاهش کلسترول و پيشگيري از سرطان روده بزرگ مي‌شود.

عسل علیه دیابت

گروهی از محققان میگویند با مالیدن عسل بر روی زخم یک فرد مبتلا به دیابت میتوان از لزوم قطع یک پای عفونی پیشگیری کرد.
به گزارش خبرگزاری فرانسه از مدیسون، پزشکی در دانشگاه ویسکانسین که شش بیمار دیابتی خود را از خطر قطع عضو نجات داده است، آزمایشی را برای ترویج استفاده گسترده از عسل درمانی آغاز کرده است.
در این درمان پس از برداشت پوست و باکتری مرده لایه عسل وارد زخم میشود. جنیفر ادی پروفسور دانشکده پزشکی و بهداشت عمومی دانشگاه ویسکانسین گفت : عسل به دلیل خاصیت اسیدی خود باکتری را از بین میبرد و از بروز عوارض مقاومت باکتریایی که در مصرف آنتی بیوتیکهایی استاندارد دیده میشود پیشگیری میکند. وی این موضوع را برای بهداشت جهانی بسیار حایز اهمیت خواند.
ادی گفت : افراد مبتلا به دیابت معمولا از جریان خون ضعیفی برخوردارند و از آنجا که توانایی آنان برای مبارزه با عفونت کاهش می یابد، زخم هایشان به سختی درمان میشود. وی افزود تقریبا هر 30 ثانیه یک قطع عضو ناشی از دیابت در جهان انجام میشود.
وی ابراز امیدواری کرد که اگر بتوان ثابت کرد که عسل موجب شفای زخم اقراد دیابتی میشود میتوان امیدهای تازه ای برای بسیاری از بیماران مبتلا به دیابت بوجود آورد.
وی احتمال این امر را بسیار زیاد توصیف کرد. عسل درمانی هم اکنون در نیوزلند برای درمان زخم های بستر و در اروپا بعنوان یک شکل درمان جایگزین استفاده میشود.

رفع گرفتگي رگ ها با كمك عسل طبيعي

تحقيقات نشان مي دهد، عسل طبيعي در درمان گرفتگي رگ هاي خوني موثر است. به گزارش باشگاه خبرنگاران به گفته محققان ، مصرف اين ماده مي تواند آنتي اكسيدان و مواد محافظت را در خون ذخيره كند كه اين امر از گرفتگي رگ هاي خوني جلوگيري مي كند. بنابراين گزارش، عسل داراي مواد محافظتي است كه مي تواند بدن را در برابر واكنش هاي شيميايي كه ايجاد سلول هاي سرطاني مي كند، محافظت نمايد

عسل در درمان سرفه كودكان بسيار موثراست

خوردن يك قاشق چاي خوري عسل قبل از خواب در رفع سرفه كودك بسيار موثر است و باعث مي شود، كودك خواب راحت تري داشته باشد. به گزارش ايسنا، محققان دانشگاه ايالت پنسيلوانياي آمريكا در طي يك تحقيق درباره 105 كودك سنين 2 تا 18 ماهه كه در اثر عفونت مجاري تنفسي فوقاني سرفه مي كردند، آزمايش هايي به عمل آوردند. اين كودكان تا هفت روز سرفه مي كردند، به 35 نفر از اين كودكان عسل و به 33 نفر از آن ها شربت ضد سرفه دكتسرومتورفان و به 37 نفر ديگر چيزي داده نشد. سپس قراربر اين شد كه والدين كودكان با پر كردن فرم هايي كه محققان تنظيم كرده بودند اثرات درمان را گزارش دهند. دانشمندان به اين نتيجه رسيدند كه اثر درماني عسل بسيار بيشتر از دكسترومتورفان بود. عسل با كاهش تعداد و شدت سرفه ها تا حد زيادي در رفع آن كمك كرده بود. كودكان همچنين توانستند خواب راحت تري داشته باشند. عسل به خصوص از نوع تيره رنگ، از قديم به عنوان محصولي سرشار از آنتي اكسيدانت و داراي ويژگي هاي مقابله با ميكروب شناخته شده است. اكنون اين تحقيق اثرات مفيد عسل را در رفع سرفه تائيد مي كند.

استفاده از عسل در غذاي نوزادان مناسب نيست

عسل براي نوزادان مناسب نيست و شير و غذاهاي آنها نبايد با عسل شيرين شود. به گزارش باشگاه خبرنگاران، به گفته متخصصان اطفال در آلمان، والدين براي تهيه غذاي كودك نبايد از محصولات طبيعي مثل عسل استفاده كنند.
بنابراين گزارش، متخصصان هشدار دادند عسل هاي موجود در بازار مي توانند حاوي سم بوتوليسم باشند و باعث مسموميت شديد نوزادان شوند. همچنين علاوه بر اين در عسل، گرده درختان و سبزه ها وجود دارد كه مي تواند باعث بروز آلرژي در كودك شود. اين گزارش مي افزايد، از سال چهارم زندگي خوردن عسل براي كودك بلامانع است ، زيرا باكتري هاي داخل روده آنها آنقدر مقاوم شده اند كه با سم بوتوليسم موجود در عسل مقابله كنند.

قرار دادن عسل در رژيم غذايي، اضطراب را كاهش مي دهد

يافته هاي دانشمندان نشان مي دهد كه مصرف عسل اضطراب را كاهش داده و موجب بهبودي حافظه و جلوگيري از پيري زودرس مي شود. به گزارش باشگاه خبرنگاران ، دانشمندان معتقدند كه عسل حاوي آنتي اكسيدان هاي مختلف است و مي توان آن را به عنوان يك غذاي كامل به شمار آورد و همچنين باعث زيبايي پوست شده و براي درمان انواع زخم معده و سوختگي هاي مختلف موثر است.
ابن سینا در مورد اثرات معجزه آسای عسل می گوید: عسل در طولانی کردن عمر و حفظ قدرت و توان انجام کار در سنین بالای عمر، کارآمد، مؤثر است.
وی در ادامه می گوید: اگر می خواهید جوانی خویش را مصون دارید عسل بخورید. کسانی که سن آنها از چهل و پنج فراتر می رود، باید به طور منظم عسل را به خصوص با گردوی کوبیده استفاده کنند.
ابن سینا همچنین می گوید: عسل بسیار خوب آن است که کاملا شیرین و خوشبو بوده و رنگش متمایل به سرخی باشد.
منابع :
خواص و فوايد عسل www.turkmenstudents.com
فوائد عسل از زبان ابن سینا http://tak360.persianblog.ir
زنبور عسل http://iaumdas.blogfa.com
معجزه عسل www.knowclub.com
عسل درمانی برای درمان دیابت www.parsiteb.com
خواص تغذيه اي عسل http://rtp.ir/shop