فوائد و آثار حفظ قرآن

حفظ قرآن مانند تلاوت آن آثاري فراوان و ارزنده دارد. برخي از آثار حفظ آيات قرآن مجيد، عبارت است از:

1.پاداش اخروي

حافظان قرآن در بهشت جايگاهي والا دارند و پاداش آنان دو چندان خواهد بود. پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمودند: درجات بهشت به تعدد آيه‎هاي قرآن است. وقتي كه صاحب قرآن وارد بهشت شود، به وي مي‎گويند بخوان و بالا برو، كه هر آيه‎اي را درجه‎اي است. پس برتر از درجة حافظ قرآن درجه‎اي نيست.
همچنين در روايات بيان شده كه حافظان قرآن توان شفاعت كردن ديگران را نيز دارند.

2. هدايت انسان

تلاوت و انس با قرآن از سفارش‎هاي مكرر معصومان ـ عليهم السّلام ـ است و حفظ قرآن به طور طبيعي به انس با آيات الاهي مي‎انجامد؛ زيرا حافظ قرآن بايد براي تثبيت محفوظات قرآني‎اش دست كم روزي چند بار به قرائت قرآن بپردازد. معصومان ـ عليهم السّلام ـ حافظان قرآن را به تكرار آيات الاهي فراخوانده، يادآور شده‎اند همان گونه كه شتر بسته شده در يك نقطه ـ چنانچه مورد ديدار پياپي صاحبش واقع نشود. ـ جايگاهش را ترك مي‎كند، محفوظات حافظ قرآن نيز ـ اگر پيوسته مورد مراجعه و تكرار قرار نگيرد از خاطر زدوده مي‎شود.[1] بنابراين، حافظ ناگزير با قرآن انس مي‎گيرد وزمينه‎ هدايت و سعادتش فراهم مي‎آيد. حضرت علي ـ عليه السّلام ـ مي‎فرمايد: هيچ كس با قرآن هم نشين نمي‎شود مگر اين كه از كنار آن با افزايش يا كاهش برمي‎خيزد: افزايش هدايت يا كاهش گمراهي.[2]
نفوذ قرآن در جان‎ها و پديد آوردن تحول در شخصيت افراد نيز از آثار سازنده‎ي تلاوت و حفظ قرآن است. بسياري از مردم با تلاوت يا شنيدن آهنگ دلنشين قرآن مسير زندگي خود را تغييرداده، سمت سعادت و كمال رهنمون شدند.[3]

3. آرامش روحي

ياد خدا تأثير بسزايي در روان آدمي دارد و دل‎ها در پرتو آن آرام مي‎گيرد. خداوند متعال مي‎فرمايد:
«أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»[4]
آگاه باش، دل‎ها با ياد خدا آرام مي‎گيرد.
يكي از نام‎هاي قرآن ذكر است. تلاوت و حفظ قرآن نوعي ذكر خداوند است كه انسان در پرتو آن از هجوم بسياري از فشارهاي رواني و اضطرابات دروني مصون مي‎ماند. پيامبر اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ مي‎فرمايد: مثل قرآن مثل كيسه‎ي سربسته‎ي پر از مشك است. اگر آن را باز كني، بوي مشك فضا را معطر مي‎سازد و اگر به حال خود رها سازي، سود نمي‎بخشد. قرآن نيز، چنانچه به تلاوتش روي آوري، فضا را از عطر خود آكنده مي‎سازد و روان را نشاط مي‎بخشد؛ و اگر تلاوت نكني، در سينه‎ات پنهان مي‎ماند.[5]

4. نجات از تنهايي

كتاب بهترين هم نشين تنهايي است و قرآن زيباترين، عميق‎ترين و با نفوذترين كتاب شمرده مي‎شود. امام سجاد ـ عليه السّلام ـ مي‎فرمايد: اگر همه‎ي مردم روي زمين از دنيا بروند، تا وقتي قران با من است، از هيچ چيز وحشت ندارم.[6]

5. فهم بهتر قرآن

مهم‎ترين و عمده‎ترين اثر حفظ قرآن درك بهتر آن است. حافظ به سبب تسلط بر همه‎ي آيات، ارتباط آن‎ها را نيك در مي‎يابد و در پرتو آن دركي بهتر و درست‎تر از قرآن به دست مي‎آورد.
هر چه حافظ قرآن بر آيات و ارتباط وبازيابي آن‎ها مسلط‎تر باشد، بهتر مي‎تواند نظر قرآن درباره‎ي يك موضوع را به دست آورد. پس مفسران حافظ قرآن، بهتر ودقيق‎تر مي‎توانند قرآن را تفسير كنند و تفسيرشان از تفسير مفسران غير حافظ جامع‎تر و دقيق‎تر است.

6. همنشيني با فرشتگان:

عن ابي عبدالله ـ عليه السّلام ـ قال:
اَلْحافِظُ للْقرْآنِ الْعامِلُ بِه مَعَ السَّفَرةِ الْكِرامِ الْبَرَرَةِ.[7]
«حافظ قرآن كه بدان عمل كند، در آخرت رفيق و همراه فرشتگان و سفيران الهي خواهد بود.»

7. غنا و بي نيازي:

قال رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ :
اَغْنَي النّاسِ حَمَلةُ الْقُرآنِ مَنْ جَعَلهُ اللهُ تَعالي في جَوْفِهِ[8].
بي‌نيازترين مردم حاملان قرآن مي‌باشند، آن كسان كه خداي تعالي قرآن را در سينة آنها جاي داده است.
قال رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ :
مَنْ اَعطاهُ اللهُ الْقُرآنَ فَرَاي اَنَّ رَجُلاً اُعْطِيَ اَفْضَل مِمّا اُعْطي فَقَدْ صَغَّرَ عَظِيماً وَ عَظَّمَ صَغيراً.[9]
هر كسي خداوند قرآن را به او داد و چنان پندارد كه به مردي بهتر از او چيزي داده‌اند، خير بزرگي را كوچك شمرده و كوچكي را بزرگ دانسته است.

8. موجب آمرزش گناهان:

قال رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ :
مَنْ قَرَأَ الْقُرآنَ عن حِفْظِهِ ثُمَّ ظَنَّ اَنَّ الله تَعالي لا يَغْفِرُ لَهُ فَهُوَ مِمَّنْ اسْتَهْزِءَ بِآياتِ الله.[10]
«كسي كه قرآن را از حفظ بخواند و گمان كند كه خداوند متعال او را نمي‌آمرزد، در واقع از جمله كساني است كه آيات خداوند را مورد استهزاء و تمسخر قرار داده است.»

9. نجات از عذاب الهي:

لا يُعَذِّبُ اللهُ قَلباً وَعَي الْقُرآن.[11]
«خداوند متعال قلبي كه قرآن در آن باشد را عذاب نمي‌كند.»

10. قبولي شفاعت:

همانطور كه خود قرآن در حق مؤمنان شفاعت مي‌كند، حافظ و حامل قرآن نيز توان شفاعت را دارد:
قال رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ :
مَن قَرَاَ الْقُرآنَ حَتّي يَسْتَظْهرَهُ وَ يَحْفَظَهُ اَدْخَلَهُ اللهُ الْجَنَّةَ و شَفَّعَهُ في عَشْرَةٍ مِنْ اَهْلِ بَيْتِهِ كُلِّهِمْ قَدْ وَجَبَتْ لَهُمُ النّارُ[12]
«هر كه (آنقدر) قرآن بخواند تا حفظ شود، خداوند او را به بهشت داخل خواهد كرد و شفاعتش را درباره ده نفر از خانواده‌اش كه آتش جهنم بر آن واجب شده، مي‌پذيرد.»

11. آبادي و احياء قلب:

همانطوري كه خانه ويران نزد مردم بي‌ارزش است، دلي خالي از قرآن نيز پيش خداوند بي‌ارزش است.
قال رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ :
اِنَّ الَّذي لَيْسَ في جَوفِهِ شَيْءٌ مِنَ الْقُرآنِ كَالْبَيْتِ الْخَراب.[13]
«كسي كه در درونش چيزي (سوره يا آيه‌اي) از قرآن نباشد، همانند خانه ويران است.»

12. انس با قرآن و تلاوت آن موجب احياء و شادابي دل مي‌شود.

عن كثير بن سليم قال قال رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ :
يا بُنَيَّ لا تَغْفَل عَنْ قَرائَةِ الْقُرآن، فَأِنَّ القُرآنَ يُحيي الْقَلْبَ و يَنْهي عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ وَ الْبَغِي.[14]
كثير بن سليم مي‌گويد: رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود:
اي پسر! از قرائت قرآن غفلت مكن كه قرآن دل را زنده مي‌كند و از فحشاء و نادرست و ستم باز مي‌دارد.

13. بالاترين درجات در بهشت:

قال رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ :
فَاِذا دَخَلَ صاحِبُ القُرآنِ الْجَنَّةَ قَيلَ لَهُ: اِقْرَأ وَارْقَ، لِكُلِّ آيَةٍ دَرَجةٌ فَلا تَكُونُ فَوقَ حافِظِ القُرآنِ دَرَجةٌ.[15]
هنگامي كه صاحب قرآن داخل بهشت شود، به او مي‌گويند بخوان و بالا رو، پس برتر از درجة حافظ قرآن درجه‌اي نيست.

14. نجات از تنهايي:

زندان تنهايي، ناخود آگاه در انسان ترس و وحشت ايجاد مي‌كند و در اين موقعيت انسان نياز به دوست و همراهي دارد، بهترين مونس و همدم آدمي در تنهايي كتاب است و چه كتابي زيباتر و عميق‌تر و با نفوذتر از قرآن؟
قال علي بن الحسين ـ عليه السّلام ـ :
لَوْ ماتَ مَنْ بَيْنَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ لَمَا اسْتَوْحَشْتُ بَعْدَ اَنْ يَكُونَ الْقُرآنُ مَعي[16].
امام علي بن الحسين ـ عليه السّلام ـ فرمود:
«اگر همه مردم كه در ميان مشرق و مغرب عالم زندگي مي‌كنند، بميرند و قرآن كريم با من باشد، احساس ترس و وحشت نمي‌كنم.»

15. در زمره بزرگان و بهترين افراد جامعه:

پيامبر بزرگوار اسلام در اين باره مي‌فرمايد:
اَشْرافُ اُمَّتي حَمَلَةُ الْقُرْآنِ وَ اَصْحابُ اللَّيلِ.[17]
«بزرگان امت من حاملان قرآن و نماز شب خوانان مي‌باشند.»
در روايت ديگر مي‌فرمايد:
فَضْلُ حَمَلَةِ الْقُرآن عَلَي الّذي لَمْ يَحْمِلْهُ كفضل الخالق عَلَي المخلوق.[18]
«فضيلت و برتري حاملان[19] قرآن بر كسي كه سعادت حمل قرآن را نيافته، مانند برتري آفريدگار بر آفريدگان است.»

16. دريافت پاداش پيامبران:

حاملان قرآن، چون با كلام خداوند انس و الفت دارند و سعي مي‌كنند، خود نيز متخلق به اخلاق قرآن و متادّب به آداب الهي باشند، مرگ و حشر و نشر آنها همانند پيامبر است:
قالَ رَسُولُ الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ :
اِنَّ اَكْرَمَ العِبادِ اِلَي اللهِ بَعْدَ الأنبياءِ، العُلَماءُ ثُمَّ حَمَلَةُ القُرآن، يَخْرُجُونَ مِنَ الدُّنيا كَما يَخْرُجُ الانبياءُ وَ يُحْشَرُونَ مِنْ قُبُورِهِم مَعَ الأنبِياءِ وَ يَمُرُّون عَلَي الصِّراطِ مَعَ الأنبِياءِ و يُأخُذُونَ ثَوابَ الأنبِياءِ.[20]
پيامبر اسلام فرمود:
«همانا بهترين بندگان نزد خدا بعد از پيامبران علما هستند و سپس حاملان (قاريان و حافظان) قرآن، آنان همانند انبيا از دنيا مي‌روند، همراه آنان از قبرها برانگيخته مي‌شوند، در كنار آنان از صراط مي‌گذرند و پاداش انبياء را (از خداوند)دريافت مي‌كنند.»

17. سرشناسان اهل بهشت:

اهل قرآن همانطور كه در دنيا مورد تكريم و احترام مردم هستند در بهشت نيز گرامي و محبوبند.
قال رسول الله(ص):
حَمَلَةُ القرآنِ عُرَفاءُ اَهْلِ الْجَنَّة[21]
«حاملان قرآن، سرشناسان اهل بهشت‌اند.

پي نوشت :

[1] . پيامبر اسلام(ص) مي‎فرمايد: انما مثل صاحب القرآن كمثل الابل المعلقة اذا عاهد عليها أمسكها و ان أطلقها ذهبت و اذا قام صاحب القرآن فقرأه بالليل و النهار ذكره و اذا لم يقم به نسيه. (صحيح مسلم، ج 1، ص 544).
[2] . ما جالس هذا القرآن احد الا قام عنه بزيادة أو نقصان: زيادة من هدي أو نقصان من عمي. (نهج البلاغه، خ 175).
[3] . برخي از دانشمندان در اين زمينه كتاب‎هاي مستقلي نوشته‎اند و حكايات آموزنده بي‎شماري گرد آورده‎اند، مانند كتاب نمونه‎هايي از تأثير و نفوذ قرآن، نوشته‎ي علي كريمي جهرمي.
[4] . رعد، 13: 28.
[5] . عن رسول الله ـ صلّي الله عليه و آله ـ : ان القرآن مثله كمثل جراب فيه مسك قد ربطت فاه فان فتحته فاح ريح المسك و ان تركته كان مسكا موضوعا مثل القرآن ان قرأته و الا فهو في صدرك. (كنز العمال، ح 2323).
[6] . لومات من بين المشرق و المغرب لما استوحشت بعد أن يكون القرآن معي. (بحار، ج 46، ص 107).
[7] . اصول كافي، ج 4، ص 404.
[8] .كنز العمال، ج 1، ص 510.
[9] . همان.
[10] . مستدرك الوسائل، ج 2، ص 294.
[11] . آثار الصادقين، ج 17، ص 247.
[12] . مجمع البيان، ج 1، ص 45.
[13] . كنز العمال، ج 1، ص 553.
[14] . كنز العمال، ج 2، ص 291.
[15] . بحار الانوار، ج 92، ص 22.
[16] . بحار الانوار، ج 46، ص 107.
[17] . سفينة، ج 2، ص 415.
[18] . كنز العمال، ج 1، ص 515.
[19] . حامل قرآن معناي گسترده‌اي دارد كه قاريان مفسران قرآن را نيز در بر مي‌گيرد.
[20] . بحار، ج 92، ص 17.
[21] . وسائل الشيعه، ج 6، ص 175.

منبع: اندیشه قم