سياست فرهنگي كرواسي
مقدمه
كشور كرواسي خود منشعب از كشور ديگري بوده و از مناطق گوناگوني تشكيل يافته است. كلية اقوام مذكور با تاريخ و پيشينههاي مختلف در داخل مرزهاي كرواسي به حيات خود ادامه ميدهند. حتي با وجود موج وحدت فرهنگي كه از قرن 19 آغاز گرديده و در قرن بيستم به اوج خود رسيد، جامعه كرواسي به يك ملت يكدست با يك فرهنگ واحد تبديل نگشته بلكه همچنان تفرق فرهنگي اقوام خود را حفظ نموده است. امروزه نظريات و جنبشهاي منطقه اي ايستريا به عنوان يك قدرت سياسي بسيار مهم جلوه مي نمايد چرا كه از همين منطقه بود كه سياست تمركززدايي كرواسي براي نخستين بار شكل گرفت. اقليتهاي ديگر كشور به پيروي از فرهنگ استريا ملزوم نگرديده و اكثريت به معناي مطلق در كشور وجود نداشته و هر گروهي با هر نوع فرهنگ از حيات و فعاليت در جمهوري كرواسي برخوردار ميباشد.
كشور كرواسي از حكومت جمهوري دموكراتيك برخوردار ميباشد. نظام حقوقي اين كشور بر پايه قانون اساسي مصوّب دسامبر 1990 طرح ريزي گرديده و از سال 1991 به اجرا درآمده است. در سال 1992، طبق قانون اساسي، كشور كرواسي به تعداد 20 استان تقسيم گرديده و شهر زاگرب به عنوان پايتخت كشور معرفي گرديد. جناح مخالف سياسي كشور بر اين عقيده بودند كه تقسيمات استاني تأثيرات منفي در سياست تمركززدايي بر جاي خواهد گذاشت. امّا امروزه بسياري از نواحي، استانها و شهرهاي كشور فشار زيادي بر دولت مركزي وارد آورده و خواستار امتيازات و شرايط بيشتري ميباشند. طي سرشماري سال 1991 مشخص گرديد كه جمعيت كرواسي بر 265/784/4 نفر بالغ ميگردد كه اين رقم برابر با 96/0% جمعيت اروپاست. طبق سرشماري به عمل آمده در سال 1984 شاخص رشد جمعيت از 82/0 در زمان جنگ جهاني دوم به 40/0 در سال 1991 تغيير يافته كه اين خود مبين اين مطلب است كه كشور كرواسي در ميان كشورهاي منشعب از يوگسلاوي سابق از پايينترين درصد رشد جمعيت برخوردار بوده است. از جملة دلايل وقوع چنين افتي در رشد جمعيت مي توان به كاهش زاد و ولد، بر هم خوردن موازنة مهاجرت در جهت منفي و كشتار مردم در جنگ جهاني دوم اشاره نمود. در همين اثناء جامعة كشاورزي كرواسي از 64% در سال 1948 به كمتر از 15% در سال 1991 تقليل يافت كه اين خود بر كاهش جمعيت كشور به ويژه در مناطق حاشيهاي منجر گرديد. امروزه بيش از 55% مردم كرواسي در شهرها زندگي ميكنند.
در صد خانواده هاي تك نفرة كروات از 16% در سال 1981 به 8/17% در سال 1991 و تعداد خانوارهاي دو الي سه نفره از 6/42 درصد به 7/42 درصد افزايش يافت. در همين اثناء تعداد خانوارهايي 4 الي 6 نفره از 9/37 درصد به 1/37 درصد و خانوارهاي بيش از 6 نفر از 5/3 درصد به 4/2 درصد تقليل يافتند.
طبق آمار بدست آمده، در سال 1991 حدود 1/78 درصد از جمعيت كشور را كرواتها و 2/12 درصد از كل جمعيت را اقوام صرب تشكيل ميدادند. اما با وقوع جنگ كرواسي، شمار اقوام صرب در كشور به شدت تقليل يافت. تعداد كل كساني كه در جنگ كرواسي كشته و يا مفقود گرديدند حدود 000/50 نفر تخمين زده شده است.
جنگ مذكور به خلق جمعيتي جديد منجر گرديد. طبق اطلاعات واصله از انجمن بيخانمانها در پناهندگان جمهوري كرواسي، در يكم نوامبر سال 1996 آمار افراد بيخانمان و پناهندة كشور حدود 135/366 نفر بوده است. جمعيت مذكور متشكل از 088/138 فرد بيخانمان، 035/167 پناهنده و 012/61 نفر مراجعه كننده به مناطق آزاد بود. تعداد كمي از افراد بيخانمان و پناهندگان يعني در حدود 851/53 نفر در هتلها، اقامتگاههاي مخصوص، كمپهاي كارگري و مناطق بازسازي شده سكونت يافته و جمع كثيري از آنها در حدود 000/250 نفر در خانه هاي شخصي - خصوصي ساكن گرديده اند. لازم به ذكر است كه حدود 000/22 پناهنده كرواسي تبار نيز در ساير كشورها زندگي ميكنند.
دستورالعمل هاي كلي سياست فرهنگي
ايدئولوژي سياست فرهنگي كرواسي و گامهاي برداشته شده در راه اجراي آن كاملاً متفاوت از سياست فرهنگي كرواسي سابق (به عنوان جزئي از يوگسلاوي) ميباشد. از جملة اصول ايدئولوژيكي حال حاضر كشور مي توان به پلوراليزم، خصوصي سازي مالكيت، همگونسازي خلاقيتهاي فرهنگي و از بين بردن سياست مركزگرايي اشاره نمود. اولين گام اساسي در جهت اجراي اصول مذكور در سال 1991 با تأكيد بر عدم وقوع جنگ در كشور برداشته شد. سياست مذكور عمدتاً از قوانين دولتي منشعب شده و با رعايت استانداردهاي حقوقي در جهت گسترش فعاليتهاي فرهنگي دولتي گام برميدارد. از سال 1990 تا 1993، قانون بودجه فرهنگي با عنوان مدل بودجة فرهنگي كشور به اجرا درآمد. طبق اين قانون كلية برنامه هاي توسعة فرهنگي كشور جهت تشويق و ايجاد انگيزه، گسترش و توسعة فعاليتهاي فرهنگي و ارتقاء فرهنگي مي بايستي از سوي شهرداريها، شهر زاگرب و جمهوري كرواسي دنبال گردد. بند 4 قانون فوق تصريح مي نمايد كه اساسنامة توسعه سياست فرهنگي كشور "توسط دولت تنظيم شده و توسط وزارت فرهنگ به اجرا گذاشته مي شود. بند 13 قانون فوق تصريح مي نمايد كه كميتهها و ارگانهاي مشاور بايد در جهت ارائه خدمات مشاوره به شخص وزير فرهنگ گام بردارند.
از سال 1993، مسؤوليت حفظ و ارتقاي خلاقيت فرهنگي و اجراي اصول آن به طور رسمي به وزارت فرهنگ تفويض گرديده است. از جمله اصول مذكور مي توان به: حمايت از خلاقيتهاي آزادانة فرهنگي و هنري، بازپروري ايدئولوژي فرهنگي، اجراي اولويتها و ارزشهاي فرهنگي، گسترش فرهنگ حرفه ايگرايي و احساس مسؤوليت، تأسيس سازمانهاي خصوصي و انجمن تهيه كنندگان، حمايت از انجمنهاي فرهنگي، تشويق و ترغيب افراد مستعد و موفق و اعمال سياست چندگرايي در شاخصهاي فرهنگي اشاره نمود. از جملة اين اصول و اولويتها كه اجراي آن در سال 1996 بر عهدة وزارت فرهنگ نهاده شد 5 شاخص ذيل از اهميت خاص برخوردار ميباشند:
1 - حفظ ميراث فرهنگي 2 - نوساماني هويت فرهنگي ملي (فستيوالها، چاپ و نشر كتابها به زبانهاي خارجي 3 - جلب توريست و ارتقاء صنعت توريسم فرهنگي 4 - مدنيزهسازي ابزار فرهنگي 5 - تشويق به برقراري هماهنگي و همكاري با مقامات دولتي.
ساختارهاي سازماني و اداري
نهادهاي دولتي و نيمه دولتي
در سال 1993 بودجة فرهنگي كشور با شرايطي متفاوت روبرو شده و شورا و كميسيونهاي فرهنگي كشور نيز منحل گرديد. بين سالهاي 1993 تا 1995 "طرح نياز جامعه" ارائه گرديده و به انضمام طرح بودجة موجود در لوايح دولت تحت تخصيص بودجه واقع گرديد. قانون مذكور مشخص نمود كه جمهوري كرواسي و شهرداريهاي كشور موظف به تعيين نيازهاي فرهنگي جامعه و تبيين برنامه هاي فرهنگي آن ميباشند. نيازمنديهاي جامعه از تنوع بسياري برخوردار بوده و اين بر عهدة اقشار مختلف جامعه است كه در اين زمينه به تعيين اولويتها مبادرت نمايند.
وزارت فرهنگ مسؤوليت اجرا و نظارت بر امور فرهنگي كشور را بر عهده دارد. از جمله مهمترين وظايف وزارت مذكور مي توان به حفاظت از ابنية تاريخي، موزه ها و گالريها، آرشيوها و كتابخانه ها؛ حمايت از صنعت چاپ و نشر، كتابداري، اجراهاي مختلف تئاتر و ديگر هنرهاي نمايشي، فيلم، محصولات صوتي - تصويري، موسيقي، برگزاري رويدادهاي فرهنگي، فراهم آوردن تسهيلات براي هنرمندان، نظارت بر فعاليت مراكز فرهنگي و دانشگاههاي غيرانتفاعي و ديگر نهادهاي آموزشي - فرهنگي، راديو، تلويزيون، مطبوعات و رسانه هاي اطلاع رساني مردمي و تصويب لوايح دولتي اشاره نمود. لازم به ذكر است كه وزارت فرهنگ خود از 8 بخش ذيل تشكيل يافته است: 1 - دفاتر وزارتخانه 2 - دفاتر معاونين 3 - آرشيوها، كتابخانه ها، موزه ها و دفاتر هنرهاي تجسمي 4 - دپارتمان موسيقي، تئاتر و فيلم 5 - دفتر همكاريهاي بين المللي فرهنگي
6 - انستيتو فرهنگ 7 - دفتر امور حقوقي 8 - ذيحسابي
از جملة مراكز و سازمانهايي كه به امور فرهنگي كشور ميپردازند مي توان به: وزارت علوم و فناوري، وزارت مسكن و محيط زيست، وزارت جهانگردي و وزارت امور كشتيراني، حمل و نقل و ارتباطات اشاره نمود.
نهاد ديگري تحت عنوان شوراي ملي به پيشنهاد وزارتخانه ها، دولت، پارلمان و اشخاص حرفه اي به سازماندهي برنامه هاي توسعة فرهنگي كشور ميپردازد. اين شورا از مراكز مختلفي نظير شوراي حمايت از كالاهاي فرهنگي كرواسي، شوراي موزه ها، شوراي آرشيوها، شوراي كتابخانه ها، شوراي امور تحقيقي، شوراي راديو و تلويزيون تشكيل يافته است.
بسياري نهادهاي فرهنگي ديگر نيز تحت نظارت دولت فعاليت مي نمايند كه از آن جمله مي توان به انستيتو اطلاع رساني فرهنگي كرواسي، مركز اطلاع رساني كرواسي (تهيه، تنظيم و چاپ كتابهاي مختلف عمومي و تخصصي در خصوص اطلاع رساني و موضوعات فرهنگي) و شوراي امور مهاجرت اشاره نمود.
نهادهاي غيردولتي
انجمن هنرمندان كرواسي (تحقيق در مورد فعاليتهاي هنري و حفظ و حمايت از حقوق اجتماعي و معنوي هنرمندان) اشاره نمود.
ابزارهاي سياست فرهنگي
اعطاي بودجه به فعاليتهاي فرهنگي
بودجة دولتي بخش فرهنگ بين سالهاي 1992 تا 1996
اختصاص بودجه جهت پرداخت حقوق كادر فرهنگي كشور
آرشيوهاي ملّي 059/110/2 674/340/2 493/774/3 964/374/5 028/795/5
حمايت از محصولات فرهنگي 177/187/2 688/402/2 458/966/3 789/924/6 930/054/7
موزه ها و گالريها 342/305/1 817/612/1 507/979/3 097/665/6 260/080/7
كتابخانه هاي مركزي 303/110 975/98 272/173 737/255 056/464
مؤسسات فرهنگي 671/565 728/440 204/444 831/501 070/845
جمع كل 523/808/6 487/408/7 042/782/12 045/892/20 506/366/22
اختصاص بودجه جهت توسعة امور فرهنگي بين سالهاي 96ـ1992
هنرهاي تجسمي، موزه ها و گالريها 119/757 250/619 264/770 004/774/1 981/375/3
موسيقي، تئاترها 218/517 929/902/1 467/3 535/568/6 394/772/7
چاپ و نشر، كتابخانه ها 160/228/1 874/053/1 505/898 177/007/3 234/702/5
چاپ كتاب 164/413 947/390 651/134 197/728 952/781/1
فصلنامه 266/266 501/221 976/213 028/638 521/173/1
خريد كتاب 685/507 491/306 273/445 572/547/1 310/158/2
فعاليتها و رويدادهاي فرهنگي045/41935/44 605/104 380/93 451/228
سينماها 521/685/1 586/523/1 825/845/1 183/637/4 676/992/3
حمايت از محصولات فرهنگي 199/731/2 890/237/3 414/716/4 268/151/5 972/081/5
حمايت از آرشيوهاي ملّي 945/77 337/61 765/178 197/366 577/649
همكاريهاي بين المللي فرهنگي 066/383 106/412 460/952 786/467/1 865/910/1
فناوري اطلاع رساني 523/240 643/303 759/309 183/317 363/589
سرمايه گذاري فرهنگي 369/278/1 764/233/1 916/126/2 085/770/3 155/659/11
هنرمندان انفرادي 844/688/1 142/408/1 414/939/1 315/659/3 916/305/3
جمع كل 964/587/10 521/756/11 000/206/17 733/718/30 133/040/44
جدول فوق مبين اين مطلب است كه در حدود 13 كل بودجه دولتي به امر فرهنگ اختصاص مييابد. 13 از بودجة فرهنگي دولت نيز به شهر زاگرب اختصاص يافته و مابقي آن به ادارات دولتي مستقر در سراسر جمهوري كرواسي تعلق مييابد.
قانون ماليات بر ارزش افزوده (VAT) مصوب سال 1995 عملاً در سال 1998 به اجرا گذارده شد. ميزان ماليات مذكور 22 درصد ميباشد كه از طريق ادارة ماليات جمع آوري ميگردد. طبق قانون مالياتي جديد، ماليات بر ارزش افزوده از صنعت كتاب لغو گرديده است.
قوانين فرهنگي
در سال 1991، 12 مادة قانوني و 6 آييننامه در خصوص قدرت اجرايي قوانين و 12 دستورالعمل اجرايي از جمله قوانين تئاترها، صنعت كتاب، قانون فعاليت كتابخانه ها، قانون موزه ها، قانون حمايت از محصولات فرهنگي، قانون حمايت از اسناد و آرشيوها و قانون فيلم تصويب گرديد.
قوانين حاكم بر امور فرهنگي، شيوهاي خاص از مديريت را براي هر نوع فعاليت هنري معين كردهاند. به عنوان مثال در تئاترها شوراي امور دولتي هنرمندان كشور را به رسميت شناخته و با همكاري يكديگر به انتخاب بازيگران مبادرت مي نمايند. حتي در بعضي موارد شخص كارگردان توسط وزير انتخاب مي شود. تأسيس و فعاليت موسسات خصوصي تحت قوانين خاص صورت ميگيرد. به عنوان نمونه مي توان به قوانين مصوب در خصوص موزه ها و گالريهاي هنري از جمله قانون موزه تاريخي كرواسي و قانون موزه هنرهاي مردمي كرواسي اشاره نمود. انجمن هنرمندان كشور از قوانين خاصي برخوردار بوده و به حمايت از حقوق هنرمندان خصوصي و رشد خلاقيت آنان مبادرت مي نمايد.
حق چاپ و نشر از سابقهاي سنتي و طولاني در كرواسي برخودار ميباشد. اولين قانون حق چاپ و نشر در قانون اساسي مجارستان - كرواسي در سال 1884 به تصويب رسيد. از آن تاريخ به بعد كشور كرواسي همواره به اجراي قانون كپي رايت در نظام فرهنگي خود مبادرت نموده است. پس از استقلال كشور، دولت كرواسي قانون حمايت از كپي رايت مصوب سال 1978 يوگسلاوي را به رسميت شناخته و همچنين به عضويت پيمان نامه هاي سالهاي 1968 و 1990 درآمد. قوانين مذكور به طور عملي از سال 1993 اجرا ميگردد. لازم به ذكر است كه در حال حاضر قوانين ديگري در جهت حمايت از كپي رايت محصولات صوتي و تصويري در مراكز فرهنگي برون مرزي در حال تدوين است.
سياستهاي ناحيه اي
ميراث فرهنگي
طبق اطلاعات بدست آمده، تعداد 327 بناي تاريخي و 4451 اثر فرهنگي تحت حمايت حقوقي دولت قرار دارند. اسامي مراكزي نظير "دوبرونيك" و مجموعة "اپيسكوپال" در "زادار" به ليست جهاني آثار تاريخي و اماكن باستاني افزوده گرديده است.
نيروي انساني لازم جهت ترميم آثار تاريخي كشور حدود 000/26 كارگر حرفه اي جهت كار در موزه ها، گالريها و ابنيه تاريخي لازم است كه تحقق اين امر به 300 سال زمان نياز خواهد داشت. مقامات فرهنگي كرواسي هرگز توان لازم براي چنين كاري را نداشته و ندارند. به عنوان مثال بناي "سيبنيك" كه از دوران رنسانس به جاي مانده هنوز تعمير نشده است. طبق آمار بدست آمده در سالهاي 1990 و 1991 شمار موزهاي كشور بر 205 موزه، نمايشگاه و گالري بالغ ميگردد كه حدود 5 ميليون اثر هنري را در خود جاي داده اند. از اين تعداد اثر تنها 50% در ليست آثار تاريخي كشور ثبت گرديده است. در اين راستا مي توان به آثار موجود در شهرها و مناطق (69) كلكسيونهاي خاص (50) گالريها هنري (40) مجموعه و كلكسيونهاي عمومي (20) بناهاي يادبود (20) بيوگرافي (15) موزه هاي نژادشناسي (11) بناهاي يادگاري (7) موزه هاي دريانوردي (6) تاريخي (5) موزه هاي صنعتي و كشاورزي (4) مجموعه هاي گوناگون (7) اشاره نمود.
اغلب اين موزه ها از استانداردهاي قانوني به لحاظ كيفيت، پرسنل متخصص و بودجه و امكانات كافي برخوردار نبوده و نيستند. اين گونه كمبودها و مشكلات هنوز هم به چشم مي خورد.
لازم به ذكر است كه تخريب تعداد 47 موزه، گالري، كلكسيون و حدود 20 درصد از آثار تاريخي كشور در زمان جنگ از جمله مهمترين عوامل پيدايش چنين كمبودها و مشكلاتي محسوب ميگردد. در خلال سالهاي 1990 تا 1993 كلية موزه هاي كشور از بودجه و قوانين مالي فرهنگي برخوردار بودند. موزه تاريخ كرواسي از سال 1992 و ديگر موزه هاي ملي از سال 1993 تحت همين قانون از بودجة دولتي برخوردار گرديده اند. قانون حمايت از آرشيوهاي ملّي در سال 1962 تصويب شده و با اعمال 2 اصلاحيه در سالهاي 1965 و 1978 به اجرا درآمد.
مكانيسم فعلي حفاظت از آرشيوها از طريق موسسات آرشيوي انجام ميگيرد كه با اختيارات دولتي در سراسر كشور به فعاليت ميپردازند. شوراي حمايت از آرشيوهاي كرواسي و موسسات استاني نيز، بر ديگر امور آرشيوها نظارت دارد. نظارت بر موزه حفظ آثار كليساها و ديگر مواردي كه در تبصرة لايحة قانوني آن، ذكر شده است نيز برعهدة شوراي مذكور ميباشد.
تا پايان سال 1996 كشور كرواسي از 264 كتابخانة عمومي برخوردار بود كه از اين تعداد 24 كتابخانه ويژة بزرگسالان و دانشگاهيان كشور بود. كتابخانه هاي عمومي كرواسي همچنين از 132 بخش ويژة كودكان و 79 اتاق بازي برخوردار ميباشند. گفتني است كه در كشور كرواسي تعداد 17 كتابخانة سيّار وجود دارد كه در 500 نقطه از كشور مستقر گرديده اند. طبق آمار بدست آمده، تقاضاي بهره برداري از كتابخانه هاي عمومي كشور رو به افزايش است امّا در عين حال انگيزه و محرك اصلي جهت ترغيب چنين تقاضاهايي وجود ندارد. در حال حاضر 15 درصد از كل جمعيت كشور به بهره برداري از منابع كتابخانهاي تمايل دارند. كه اين مقدار در مقايسه با سالهاي 1995 و 1992 3 تا 5 درصد افزايش داشته است. خدمات كتابخانه هاي كشور رو به گسترش ميباشد چرا كه در زمينه اطلاع رساني از فناوري جديد استفاده مي نمايند.
سال شماره كتابخانه هاي عمومي تعداد (كتاب، فصلنامه، روزنامه) تملك كمك مالي مخاطبين كادر حرفه اي
1986 297 690/348/4 475/322 740/868/8 310/191/4 704
1989 286 013/849/4 621/321 062/617/8 233/497/6 723
1992 250 767/717/4 692/231 073/607/9 295/122/6 716
1995 232 177/606/4 090/212 869/603/8 090/080/7 741
آموزش فرهنگي
3 مدرسة هنري به آموزش رشته هاي مختلف هنري در شهرهاي "زاگرب"، "اسپليت" و "ريژكا" مبادرت مي نمايند. امروزه در كشور كرواسي تعداد 37 هنرستان موسيقي و 5 مدرسه موسيقي حين تحصيل وجود دارد. هم چنين در مراكز آموزشي بزرگسالان واحدهاي موسيقي نيز گنجانده شده است. علاوه بر آن 16 مدرسه موسيقي وجود دارد كه از مقطع ابتدايي تا پايان راهنمايي دروس موسيقي را آموزش ميدهند.
فرهنگستان موسيقي كشور با 8 بخش مختلف مطابق با برنامه هاي دانشگاه زاگرب به فعاليت ميپردازد. فرهنگستان هنرهاي تجسمي دانشگاه زاگرب كه شامل بخشهاي نقاشي و مجسمه سازي است از اوايل سال 1916 شروع به فعاليت نموده است. واحدهاي عمومي آموزش موسيقي طي 4 سال ارائه شده و پس از اتمام اين دوره فارغالتحصيلان مي توانند براي يك دورة تخصصي يك ساله ثبت نام نمايند. پس از اين دوره نيز مي توانند در مقطع كارشناسي ارشد ثبت نام نموده و يا براي ادامة تحصيل به خارج از كشور رهسپار شوند.
فرهنگستان هنرهاي دراماتيك در سال 1861 با تصويب پارلمان كشور در شهر زاگرب تأسيس گرديد. تحقيق، مطالعه و فعاليتهاي هنري فرهنگستان فوق در 6 زمينة كارگرداني تئاتر و ميكس صدا، كارگرداني سينما و تلويزيون، فيلمبرداري، تدوين، دكوپاژ و اصول تئوريك موسيقي صورت ميگيرد.
هنرهاي نمايشي
طبق اين قانون تئاترهاي جمهوري كرواسي به انواع "ملي، استاني، شهري و خصوصي" تقسيم شده و از حمايت يكسان برخوردار ميگردند.
با تصويب قانون اخير مدارس حرفه اي تئاتر كه عمدتاً در زاگرب واقع شده اند، بدون هيچ گونه وقفهاي شروع به فعاليت نمودند. طبق آمار بدست آمده تعداد فارغالتحصيلان رشته هاي فرهنگي و هنري طي سالهاي 1995 تا 2000، در مقايسه با سالهاي 1986 تا 1990 و 1990 تا 1995 از افزايش قابل توجهي برخوردار بوده و اين در حالي است كه استقبال مردم از تئاتر از 2/68 درصد به 9/62 درصد و 7/62 درصد تقليل يافته است و به همين نسبت تعداد بازيگران تئاتر كشور نيز با كاهش بودجه مواجه بوده است.
تعداد تئاتر كودكان نيز بر اساس همين آمار از 13 تئاتر به 10 تئاتر كاهش يافته است امّا تئاتر آماتور كشور از رشد نسبي به نسبت سالهاي 1991-1990 و 1992-1991 برخوردار بوده است.
هنرهاي تصويري
براساس قانون مصوب سال 1996 هنرمندان كشور از تسهيلات ويژه اي برخودار بوده و مشمول كلية خدمات عمومي از جمله بيمة نقص عضو، از كارافتادگي و حوادث ميگردند. باتوجه به آمار منتشره حدود 547 هنرمند كشور تحت پوشش اين قانون قرار گرفتهاند كه از اين تعداد 263 نفر نقاش و گرافيست و حدود 53 نفر مجسمهساز ميباشند.
طرح توسعه سياست فرهنگي كشور در حوزة هنرهاي تصويري و گالريهاي كشور، شامل سازماندهي نمايشگاهها، نمايش آثار هنري و حمايت از آثار هنري نيز ميگردد. طبق اين طرح 44/5 درصد از بودجه فرهنگي كشور به اجراي 3 فعاليت مذكور و حدود 29/3 درصد آن به فعاليتهاي خارج از زمينه هاي فوق اختصاص دارد.
كميسيون نظارت بر موزه ها، گالريها و هنرهاي تصويري كه توسط وزارت فرهنگ تشكيل يافته بر تخصيص بودجه در زمينه هاي برپايي نمايشگاههاي هنري، نمايش و انتشار آثار هنري، ابتياع آثار هنري و حفاظت از اشياء فرهنگي موزه هاي كشور مبادرت مي نمايد.
ادبيات و توليد آثار ادبي
532 عنوان كتاب (315 عنوان چاپ اول) در سال 1991
419 عنوان كتاب (354 عنوان چاپ اول) در سال 1992
448 عنوان كتاب (405 عنوان چاپ اول) در سال 1993
به علت شرايط نابسامان كشور، ناشرين كروات سعي دارند كتبي را به بازار عرضه نمايند كه از بازگشت سرمايه و سود تضميني برخوردار باشد و اين در حالي است كه از ميان 20 عنوان كتاب انتشار يافته تنها 1 يا 2 عنوان كتاب از فروش مناسبي برخوردار بوده است. بازار فروش كتاب محدود بوده و به نسبت آن از تيراژ چاپ محدودي نيز برخوردار ميباشد. طي دهههاي اخير انتشار كتبي نظير كتاب كودكان، كتابهاي آشپزي و كتب كامپيوتري از رشد چشمگيري برخوردار بوده است. وزارت علوم و تربيت بدني در جهت حمايت از بازار نشر كشور سالانه به ابتياع كتب درسي و كمك درسي و آموزشي مبادرت مي نمايد. وزارت فرهنگ نيز در خصوص خلق آثار ترجمه به زبان كرواسي حمايتهايي را از ناشرين كشور به عمل ميآورد. در سال 1997 وزارت فرهنگ به ابتياع حدود 100 عنوان كتاب جهت كمك به بازار نشر كشور مبادرت نموده و حدود 110 بودجة خود را به اين كار اختصاص داد. بيشتر اين كمكها شامل حال كتابهاي چاپ اول گرديد.
موسيقي
كليه 9 اركستر سمفوني كشور تحت انجمن موسيقي كشور اداره ميگردند و اين در حالي است كه اركسترهايي نظير فيلارمونيك زاگرب و اركستر سمفوني دوبرونيك و اُپراي ملّي تحت انجمنهاي مستقلي اداره و نظارت ميگردند. نهاد انجمني، اركستر سولوي زاگرب (تأسيس 1954) تنها نهادي است كه فعاليت مستمر دارد و مابقي نهادها به طور مقطعي به فعاليتها ميپردازند. اكثر اعضاي حرفه اي در چندين اركستر فعاليت دارند. انجمن كنسرت موسيقي در سال 1950 و به طرفداري از جامعه جهانگردان كشور تشكيل يافت. پس از سال 1950 رويدادهاي موسيقي مختلفي به مناسبت بزرگداشت شخصيتهايي نظير دورا پژاچويچ و اسلاونسكي اجرا ميگردد. برگزاري اجراهاي مختلف موسيقي از سال 1950 در احياي موسيقي از ياد رفتة كرواسي نقش به سزايي داشته است. اين رويدادها از سوي دولت و از كانال وزارت فرهنگ مورد حمايت مالي واقع گرديده و حتي مقامات محلي نيز در اين مشاركت سهيم ميباشند.
صنايع فرهنگي
صنعت چاپ و نشر
1990 56 ناشر جديد
1991 60 ناشر جديد
1992 63 ناشر جديد
1993 368 ناشر جديد
1994 391 ناشر جديد
1995 421 ناشر جديد
1996 497 ناشر جديد
انجمن چاپ كتاب با عنوان "ماتيكا هر واتسكا" (MH) در احياي صنعت نشر و چاپ كشور به فعاليت ميپردازد. انجمن مذكور در سال 1842 تأسيس يافته، در 1972 به حالت تعليق درآمده، در سال 1980 منحل گرديده و در سال 1990 بازگشايي شد. انجمن مذكور به مدت 2 قرن فعاليت مستمر در صنعت نشر و چاپ كشور داشته است. انجمن مذكور در سال 1990 به طور مستقل فعاليت خود را ادامه داده و اينك اكثر كتب بازار كتاب كرواسي را به خود اختصاص داده است. از جملة فعاليتهاي اين انجمن مي توان به انتشار كتب ادبي و ترجمه هايي به زبان كروات اشاره نمود. لازم به ذكر است كه علاوه بر انجمن چاپ و انتشارات (MH) تعداد 130 ناشر ديگر نيز نقش عمده اي در بازار كتاب كرواسي ايفا مي نمايند.
بازار فروش كتاب در كشور كرواسي در زمان جنگ جهاني دوم متوقف شده و از تعداد 327 كتابفروشي موجود در سراسر كشور در سال 1947 اين تعداد به 94 كتابفروشي در سال 1954 تقليل يافت. اما بعدها رفته رفته روند صعودي به خود گرفت. با آغاز جنگ، روند صعودي بازار فروش كتاب مجدداً متوقف شد و امروزه به دلايل ضعف اقتصادي كشور اين روند هنوز به قوت خود باقي است. در سال 1996 انجمن ناشران و فروشندگان كتاب كرواسي تأسيس يافت. انجمن مذكور در جهت برطرف نمودن شرايط نامساعد توزيع كتاب در كشور شروع به فعاليت نمود. اعضاي انجمن مذكور در صدد بهبود وضعيت راكد بازار كتاب، برطرف نمودن مشكلات پيش روي فروشندگان كتاب، سازماندهي نمايشگاههاي كتاب و طراحي و تدوين لوايح جديد در اين زمينه ميباشند.
مطبوعات
اگرچه فعاليتهاي محدودي بين سالهاي 1991-1990 در خصوص بازار مطبوعات كشور صورت گرفت اما با شروع جنگ چنين تلاشهايي نيز متوقف گرديد. اميد است كه در آينده اين حركت دوباره آغاز گردد چرا كه حتي براي سرمايهگذاران داخلي نيز اين امكان وجود ندارد تا در اين بازار كوچك به فعاليت بپردازند. در حال حاضر بازار مطبوعات كشور از پتانسيل لازم جهت اجراي طرحهاي گسترش بازار مطبوعات برخوردار نبوده و دولت كرواسي در اين خصوص مي بايستي رقابت عادلانه در صنعت مطبوعات كشور را ترويج نمايد.
صنعت ضبط صدا (موسيقي) و راديو و تلويزيون
طي قرن گذشته، پخش برنامه هاي برون مرزي راديو كرواسي افزايش يافته و در راستاي آن ايستگاههاي مخابره راديويي به ميزان دو برابر افزايش يافته است. به عنوان مثال تعداد 45 ايستگاه داخلي در سال 1985 به 82 ايستگاه راديويي در سال 1995 افزايش يافت. در سال 1996 شمار ايستگاههاي داخلي از اين هم فراتر رفته و امروزه حدود 100 ايستگاه راديويي پخش برون مرزي را تحت پوشش ميدهند.
در آغاز سال 1997، 3 پروانه به ايستگاههاي راديويي خصوصي كشور اعطا گرديد. راديو كرواسي (HR) به پخش برنامه بر روي 3 فركانس مبادرت مي نمايد. راديو و تلويزيون كرواسي تحت قوانين مصوب پارلمان كشور به فعاليت ميپردازد. راديو كرواسي عموماً به پخش موسيقي مبادرت مي نمايد. سهم اين شبكه از پخش برنامه در سال 1992، 52 درصد بود كه در سال 1995 به 61 درصد افزايش يافت. ميزان پخش اخبار و رويدادهاي اجتماعي و سياسي بين سال 1992 تا 1995 از 15 درصد به 8 درصد كاهش يافت. پخش برنامه هايي در خصوص علوم، هنر و فرهنگ از سهم 4 درصدي برخوردار ميباشد. سهم برنامه هاي ويژة كودكان از سال 1992 تا 1995 از 4 درصد به 3 درصد كاهش يافته است. در سال 1985، از حدود 964/070/1 شهروند كروات جهت اشتراك برنامه هاي راديويي و حدود 719/975 نفر نيز جهت اشتراك برنامه هاي تلويزيوني ثبتنام به عمل آمد. در حال حاضر حدود 096/955 نفر شهروند كروات مشترك راديو و حدود 425/890 نفر نيز مشترك تلويزيون ميباشند.
HTV (كانال تلويزيون ملي) 3 كانال را جهت پخش برنامه هاي خود در اختيار دارد كه كانال 1، 98 درصد، كانال 2، 96 درصد و كانال 3، 90 درصد از شهروندان كروات را تحت پوشش قرار ميدهد. پخش موسيقي در كشور متحمّل تحولات و گوناگونيهاي بسياري شده است چرا كه موسيقيهاي مختلفي نظير موسيقي كلاسيك، جاز، پاپ و اپرا به طور مرتب از راديو و تلويزيون كشور پخش ميگردد. فارغ از اين كه مي توان به كليه برنامه هاي دراماتيك انگ فرهنگي چسباند، شبكه تلويزيوني كرواسي به پخش تعداد زيادي برنامة مستند در زمينة علوم و فرهنگ مبادرت مي نمايد.
تعداد 5 شبكه تلويزيوني در كرواسي وجود دارد كه برنامة زمانبندي شده پخش آنها در مطبوعات كشور به چاپ ميرسد.
پس از راه اندازي شبكه هاي خصوصي متعدد، شمار ضبط آثار صوتي در كشور به سرعت رو به افزايش نهاده و امروزه حدود 50 شركت خصوصي در زمينه ضبط آثار صوتي به فعاليت ميپردازند. مؤسسة "اورنج" (Ortej) در سال 1996، 50 عنوان اثر را منتشر نمود. ضبط تعداد 8 موسيقي كلاسيك، 3 موسيقي جاز، 19 موسيقي پاپ، 3 موسيقي كودكان و 14 موسيقي حماسي و مذهبي از جملة فعاليتهاي مؤسسة مذكور در سال 1996 ميباشد.
صنعت فيلم و سينما
انجمن فيلمسازان كشور حدود 80 عضو از 320 عضو خود را عزل نمود. از سال 1950، مركز فيلم زاگرب عمدتاً به توليد فيلم كوتاه مبادرت نموده است. لازم به ذكر است كه حدود 90 درصد فيلمهاي كوتاه كشور توسط اين مركز توليد ميگردد. در خلال جنگ تعداد سينماهاي كشور از 250 سينما به 130 سينما تقليل يافت. در حال حاضر حدود 152 سينما در كشور به نمايش فيلم مبادرت مي نمايند.
توسعة فرهنگي
موسسات فرهنگي و دانشگاههاي كشور نيز قادر به حل اين مشكل نبوده اند. اين مسئله ناشي از سوء برداشت عمومي مبني بر داشتن فرهنگ پس از برخورداري رفاه عمومي است. در حال حاضر كلية متخصصين، مسئولين و اساتيد دانشگاه كشور در حال تدوين برنامه هايي جهت سهيم نمودن كلية اقشار جامعه در فعاليتهاي فرهنگي ميباشند.
گسترش صنعت توريسم عامل اصلي در جهت برطرف نمودن تمركز زدايي فرهنگي از سياستهاي دولت محسوب ميگردد. چنين حركتي به استقلال مالي انجمنها و موسسات فرهنگي كشور كمك نموده و به اجراي هر چه بيشتر برنامه هاي فرهنگي منجر ميگردد. جذب توريست شكاف فرهنگي ميان مناطق مختلف كشور را از ميان برده و گرهگشاي بسياري از مسائل و مشكلات پيش روي توسعة فرهنگ جامعه ميباشد.
برطرف نمودن مشكلات پيش روي توسعه فرهنگي كشور در سال 1996 در اولويت قرار گرفته و لوايح بسياري در اين خصوص به تصويب رسيد. از جمله لوايح مذكور مي توان به لوايح: افزايش بودجة فرهنگي به ميزان 1 درصد كل بودجه كشور (در سال 1994 اين رقم 46/0 درصد و در سال 1997 اين رقم 85/0 درصد بود)، سازماندهي امور فرهنگي (ساخت فيلم، چاپ كتاب) و دخالت فرهنگ در امور روزمره زندگي اشاره نمود.
روابط بين المللي فرهنگي
اجراي فعاليتهاي آموزشي و فرهنگي در زمينة بين المللي با هماهنگي سازمانهاي داخلي كشور صورت ميگيرد. از جملة اين سازمانها مي توان به مراكز فرهنگي غيردولتي، موسسات فرهنگي و افراد حقيقي و حقوقي اشاره نمود. در سال 1997، حدود 22 موافقتنامه در خصوص همكاريهاي بين المللي فرهنگي به امضاء رسيد. بعدها با اتخاذ سياست دعوت از ميهمانان خارجي، برپايي نمايشگاهها و فستيوالهاي فرهنگي و هنري اين همكاريها به 70 درصد افزايش يافت.
در ميان كشورهاي اروپايي كشور كرواسي بيشترين همكاري را با كشورهاي ايتاليا (23)، آلمان (15) فرانسه (10) و انگليس (10) داشته است. ضمن اينكه برقراري همكاريهاي نزديكي با اسلوني، لهستان و مجارستان در شرف اجرا است. اين كشور در خارج از اروپا نيز به برقراري همكاريهاي موردي با ايالات متحده آمريكا (9) چين (5) اسراييل (4) ژاپن (3) استراليا (3) برزيل (3) آرژانتين (2) كانادا (2) ايران (1) و مصر (1) مبادرت نموده است. گفتني است كه روند برقراري همكاريهاي بين المللي فرهنگي كشور بين سالهاي 1991 تا 1994 رو به افزايش گذاشت.
مردم دنيا متوجه خسارات وارده ناشي از جنگ به كرواسي و ميراث فرهنگي آن بودند. جنگ در كرواسي به آنجا رسيده بود كه ميرفت تا كشور را از ميان ببرد. در خلال سالهاي پس از جنگ اين همكاريها كاهش يافته و بخش بين المللي فرهنگي وزارت فرهنگ نتوانسته بيش از 25 الي 30 توافقنامه بين المللي را بدست آورد.
برقراري روابط بين المللي فرهنگي با سازمان يونسكو، مراكز غيردولتي خارجي و ديگر مراكز نظير ICOM و UNIAM به طور مستمر ادامه دارد.
در زمان وقوع جنگ داخلي كرواسي، سازمان يونسكو و شوراي اروپا در جهت حفاظت از ميراث فرهنگي ملّي نقش مهمي را ايفا نمودند. به عنوان مثال سازمان يونسكو در بازسازي شهر دوبرونيك نقش فعال و اصلي را بر عهده داشت.
در سال 1992 هيأت همكاري يونسكو در كرواسي توسط دولت تشكيل يافت. اين هيأت وابسته به وزارت امور خارجه بوده و برنامه هاي آن با توافق سازمان يونسكو صورت ميگيرد. عمدة همكاريهاي هيأت مذكور با اتحاديه اروپا در جهت حفاظت از ميراث فرهنگي كشور كرواسي ميباشد. از جملة برنامه هاي ديگر مي توان به ارتقاي تكنولوژي، علوم، ارتباطات و اجراي سياست فرهنگي در كلية بخشهاي فرهنگي كشور اشاره نمود.
