توضیح پدیده ‏ی واقعاً عجیب و غریب اثر مک گورک

محققانی به نام هری مک گورک و جان مک دونالد اولین بار این اثر را در سال 1976 کشف کردند و آن را در یک مقاله به نام "لب‏های شنوا و صداهای بینا" در مجله‏ی ‘Nature’ یا طبیعت منتشر کردند. این اثر گاهی اوقات به نام اثر مک گورک – مک دونالد نیز منسوب می‏شود. بیایید در مورد این پدیده‏ی ادراکی عجیب و غریب بیشتر یاد بگیریم.
مغز انسان یک اثر هنری است و فریب‏هایی که می‏تواند ایجاد کند پیچیده، دور از ذهن و عجیب و غریب هستند. اگر به این جمله اعتماد دارید که "شنیدن معتقد کننده است" واقعاً می‏توانید صحیح باشید. اثر مک گورک ثابت کرد چیزی که می‏بینید چیزی است که می‏شنوید. این اثر حول این مشاهده می‏چرخد که وقتی صدایی را می‏شنوید و حرکت لبهایی را می‏بینید که صدا ایجاد می‏کنند، به طور صحیح می‏شنوید ولی اگر لبهای تولید کننده‏ی صدا را ببینید و به طور همزمان صدای متفاوتی بشنوید مغز شما ترجیح می‏دهد چیزی را که دیده است بدون توجه به چیزی را که شنیده است، پردازش کند. پیچیده به نظر می‏رسد مگر نه؟ بیایید ببینیم.
یک آزمایش برای نشان دادن "اثر مک گورک" :
همان طور که در شکل پایین نشان داده شده است، شما حداقل به سه فرد نیاز دارید تا این آزمایش را انجام دهید. بیایید یکی را ناظر (O در شکل)، دیگری را گوینده (S در شکل) و نفر سوم را صدا گذار (V در شکل) بنامیم.
ناظر رو به گوینده ایستاده است تا این که بتواند گوینده را به طور مستقیم ببیند. صدا گذار را پشت ناظر قرار دهید تا این که صدا گذار پنهان شود.
مرحله 1 : یک جفت کلمات تک هجایی مثل نان و درد را بردارید. از گوینده بخواهید به طور مداوم ولی آهسته کلمه‏ی نان را لب بزند. به دنبال حرکات لب گوینده، بگذارید صدا گذار با صدای بلند کلمه‏ی درد را ادا کند. پس از چند بار تکرار از ناظر بپرسید که چه چیزی شنیده است. طبق اثر مک گورک، ناظر باید کلمه‏ی نان را بشنود با این که واقعاً چیزی که شنیده است، کلمه‏ی درد است که توسط صدا گذار پنهانی، تکرار شده است.
مرحله 2 : مرحله 1 را تکرار کنید اما این بار بگذارید ناظر با چشمان بسته بایستد تا نتواند گوینده را ببیند و فقط صدای صدا گذار را بشنود. این بار حتماً ناظر تأیید خواهد کرد که کلمه‏ی درد را شنیده است.
شما می‏توانید این آزمایش را با کلمات تک هجایی بیشتر تکرار کنید تا این اثر را بهتر درک کنید. گاهی اوقات صدای سوم شنیده شده توسط ناظر به انتخاب جفت کلمات تک هجایی بستگی دارد. برای مثال اگر صدا گذار بگوید "با با" و حرکات لب ادا شده توسط گوینده "قا قا" باشد، ناظر "دا دا" را دریافت خواهد کرد که الزاماً تلفیق دو صدا است! شما می‏توانید با جفت کلمات بیشتری نظیر "مو، رو"، "باز، باغ"، "یاد، یار"، "باد، بید"، "جان، ران"، "کام، کار" و غیره تمرین کنید.
اثر مک گورک ثابت می‏کند که چقدر بیشتر می‏توانیم بر نشانه‏های بصری اعتماد کنیم با این که تقریباً چیزی را که می‏شنویم نادیده بگیریم. این موضوع به تسلط و نفوذ بصری منسوب است. این حذف بین حس‏های شنوایی و بینایی ما، به فاکتورها و عوامل بسیار زیادی بستگی دارد. اگر زبان مادری و یا زبان بومی شما زبانی به غیر از انگلیسی باشد و یک فیلم هالیوودی به زبان دوبله شده‏ی خود را تماشا کرده باشید، باید این برخورد ادراکی را در نقطه‏ای از زمان، تجربه کرده باشید. هر چه اختلاف بین هماهنگی لب و صدای دوبله بیشتر باشد، فیلم کمتر لذت بخش خواهد شد. این به خاطر این است که هماهنگی بد لب، این دو حس را در مغز ما آزار می‏دهد و ما باید بیشتر چیزی را که واقعاً گفته می‏شود، حدس بزنیم. این موضوع ثابت می‏کند که صحبت فراتر از چیزی است که می‏شنویم. مغز شگفت انگیز ما صحبت را بر اساس زبان بدن گوینده (ژست دست، حرکات صورت و غیره) و تا حد زیادی بر اساس تجربه‏ی ما از چیزی که در مورد آن صحبت می‏شود، پردازش می‏کند. برای مثال اگر شما با ترتیب کلمات (مثلاً در آهنگ و یا شعر) آشنا باشید بدون توجه به حرکات لب و عدم انطباق شنوایی، ذاتاً به طور صحیح خواهید شنید.
تحقیق در مورد اثر مک گورک و کاربردهای آن :
اثر مک گورک توضیح داده شده در بالا و تحقیق و پژوهش مربوط به آن، کاربردهایی در انواعی از زمینه‏ها یافت که برخی از آنها در زیر لیست شده‏اند :
• دوبله‏ی فیلم‏ها و لب خوانی قانونی
• برنامه‏های تشخیص صحبت و گفتار
• تشخیص و مطالعه‏ی اختلالات گفتاری و اختلال زبانی
• تشخیص و مطالعه‏ی اختلالات فیزیولوژیکی مثل شیزوفرنی
• تشخیص و مطالعه‏ی اختلالات مربوط به مغز که در آنها به خاطر آسیب جسمی و یا حمله‏های ناگهانی صرع، آسیب مغزی رخ داده است.
• مطالعه‏ی حساسیت کودکان به مطابقت سمعی و بصری
همانند موارد اثرات ادراکی مشابه دیگر نظیر اثر استروپ و اثر گانونگ، اثر مک گورک نیز موضوع تحقیق و بررسی گسترده در زمینه‏هایی نظیر روان شناسی زبان و عصب زبان شناسی در کل دنیا شده است. امیدواریم که ما حس کنجکاوی شما را با مرور کلی و نشان دادن این رفتار ویژه‏ی مغز انسان مربوط به درک سمعی و بصری، تحریک کرده باشیم. بنابراین سعی کنید چیزی را که می‏توانید بشنوید ببینید و چیزی را که می‏توانید ببینید بشنوید و بگذارید بدانیم که چگونه اتفاق می‏افتند!