نویسنده: دکترمحمدرضا اصلانی (همدان)
Jokeme
هر لطیفه از عناصری تشکیل می‌شود که به آن جوکیم یا خرده لطیفه می‌گویند، یعنی مجموعه‌ای از اعمال و کنش‌ها که به کمک صناعت‌های گوناگون لطیفه را می‌سازند. آرتور آسابرگر، پژوهشگر آمریکایی اولین فردی بود که از جوکیم‌ها سخن گفت. او به تأثیر از شیوه طبقه‌بندی پروپ از قصّه‌های عامیانه، در کتاب ریخت‌شناسی قصّه‌های پریان عنوان کرد همان‌طور که می‌توان قصّه را به عناصر متشکله‌اش تجزیه کرد، لطیفه هم ممکن است به اجزای مشخص تقسیم‌بندی شود.آرتور آسابرگر در مقاله کالبدشکافی لطیفه مندرج در مجله علوم ارتباطات (تابستان 1976) برای توضیح بیشتر درباره جوکیم‌ها، لطیفه زیر را مثال می‌زند:
«کشیشی در خیابان می‌رفت که چشمش به دو هیپی آشنا افتاد. آنها ایستادند تا به او سلام کنند. چندین جای بدن کشیش باندپیچی شده بود. یکی از آنها از او پرسید: «چه بلایی سرتون اومد که این‌طور باندپیچی شدین؟»
کشیش گفت: «چیز مهمی نیست. در حمام پایم سرخورد. اما حالا حالم خوبه و مشکلی ندارم.»
هیپی‌ها گفتند خیلی از این خبر متأسف و خوشحالند که حالش بهتر است و به راهشان ادامه دادند. یک خیابان آن طرف‌تر هیپی اول از دومی پرسید «حموم چیه؟» نصف خیابان بالاتر هیپی دوم به دوستش جواب داد، «از کجا بدونم.... مگه من کاتولیک‌ام؟»
برگر بعد از تعریف کردن این لطیفه می‌گوید اگر بخواهیم این لطیفه را تشریح کنیم، کاری است بسیار خطرناک که ممکن است به قیمت از بین رفتن لطیفه تمام شود، در عین حال جوکیم‌های این لطیفه به قرار زیر است:
1. هیپی‌ها کشیش را می‌بینند.
2. آنها از کشیش درباره باندپیچی سؤال می‌کنند.
3. کشیش توضیح می‌دهد که در حمام زمین خورده است.
4. هیپی‌ها کشیش را ترک می‌کنند.
5. هیپی اول از دومی می‌پرسد حمام چیست.
6. دومی جواب می‌دهد از کجا بدونم [نمی‌دانم].
7. هیپی دوم می‌گوید او کاتولیک نیست.
8. وقتی لطیفه‌ای را به اجزای متشکله‌اش تجزیه کنیم بهتر می‌توان درباره نحوه ربط آنها صحبت کرد و به دقّت ببینید که برای مثال سرنوشت لطیفه‌ای ممکن است به جمله کوتاهی (و حتی یک مکث) گره خورده باشد.
منبع مقاله :
مهدوی زادگان، داود؛ (1394)، فقه سیاسی در اسلام رهیافت فقهی در تأسیس دولت اسلامی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول
