رسولان مسیح چه کسانی هستند؟

نویسنده: محمد حقانی‌فضل

به دلیل معجزات و سخنان تأثیرگذار عیسی (علیه السلام) افراد بسیاری به او ایمان می‌آوردند؛ اما دوازده نفر از آنان، از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند؛ زیرا عیسی (علیه السلام) آنان را برای درک رسالت و ابلاغ پیام مسیحیت انتخاب کرده بود. این دوازده نفر همیشه با عیسی (علیه السلام) بودند و هر چه می‌گفت می‌شنیدند.
شاگردان منتخب عیسی (علیه السلام) در اناجیل «رسول» نامیده شده‌اند. بنابر نقل انجیل لوقا، رسولان عیسی (علیه السلام) عبارت‌اند از: شمعون (که عیسی (علیه السلام) او را پطرس (1) نامید)، اندریاس (برادر شمعون)، یعقوب، یوحَنّا، فِیلیپُّس، بَرتولُما، مَتی، توما، یعقوب بن حَلفی، شمعون معروف به غیور، یهودا برادر یعقوب و یهودای اِسخَریوطی. (2) تعدادی از اسامی در نقل انجیل متی متفاوت است؛ مثلاً متی، یعقوب اول را فرزند زبدی و یوحنا را برادر یعقوب می‌داند و به جای یهودا، برادر یعقوب از شخصی به نام لِبّی، معروف به تدّی (تدّائوس) نام می‌برد و از شمعون غیور به شمعون قانوی تعبیر می‌کند. (3) از میان این دوازده تن، یهودای اسخریوطی خیانت ورزید و در ازای وعده‌ی دریافت سی سکه‌ی نقره عیسی (علیه السلام) را به دشمنان تسلیم کرد؛ اما پس از اندکی، از عمل خود پشیمان شد و از شدت ناراحتی خودکشی کرد. (4)
این افراد، اشخاصی ساده و معمولی بودند که شغل بیشتر آنان ماهیگیری بود و حتی شغل متی، اخذ مالیات (باجگیر) بیان شده است که از مشاغل مورد نفرت مردم بود؛ اما عیسی (علیه السلام) به ایشان اسرار معرفتی را آموخته و به آنان قدرت داده بود تا ارواح پلید را بیرون کنند و بیماران را شفا دهند. (5)
با این حال، گاهی در اناجیل مطالبی در مورد رسولان نقل شده است که ضعف ایمان و سست‌دلی را به آنان نسبت می‌دهد. (6)
رسولان عیسی (علیه السلام) در نزد وی از اعتبار یکسانی برخوردار نبودند. شمعون (پطرس) در این میان از مقام ممتازی برخوردار بود. او کسی بود که قبل از دیگر رسولان به شاگردی مسیح درآمد (7) و پس از رستاخیر، مسیح قبل از دیگران او را زیارت کرد. (8) عیسی (علیه السلام) لقب پطرس را خود به شمعون داد - پطرس لفظی یونانی و به معنای صخره و سنگ خارا است (که معادل سریانی آن «کیفا» و معادل عربی آن «الصفا» است) (9) و نقش اصلی در کلیسای مسیحیت را به وی داد:
و من نیز تو را می‌گویم که تویی پطرس (صخره) و بر این صخره، کلیسای خود را بنا می‌کنم و ابواب جهنّم بر آن استیلا نخواهند یافت و کلیدهای ملکوت آسمان را به تو می‌سپارم و آنچه در زمین ببندی در آسمان بسته گردد و آنچه در زمین گشایی، در آسمان گشاده شود. (10)
عیسی (علیه السلام) مأموریت هدایت جامعه مسیحیان را نیز به او سپرد؛ (11) اما در اناجیل، مواردی نقل شده است که عیسی (علیه السلام) پطرس را به سختی سرزنش می‌کند و حتی او را شیطان (کسی که سبب لغزش عیسی (علیه السلام) شده است) می‌خواند (12) و یا اینکه در آخرین روز زندگی خود به پطرس خبر می‌دهد که «امشب تا قبل از آنکه خروس دو مرتبه بانگ زند، تو سه مرتبه مرا انکار خواهی نمود». (13)

حواریان در منابع اسلامی

در منابع اسلامی رسولان عیسی (علیه السلام) به نام «حواری» معرفی می‌شوند. در قرآن کریم در چند مورد، با صراحت از حواریان عیسی (علیه السلام) یاد شده است. (14) قرآن آنان را افرادی مؤمن و ثابت قدم در راه خدا معرفی می‌کند.
حواری از لفط حور، به معنای سفید خالص و پاک گرفته شده است. (15) امام رضا (علیه السلام) در بیان وجه نام‌گذاری ایشان فرموده‌اند: «... به این دلیل حواری نامیده شدند که درون خود را از آلودگی گناه زدوده و به درجه اخلاص رسیده بودند و با نصیحت و موعظه به زدودن آلودگی دیگران اقدام می‌کردند.» (16)
در احادیث، شمعون‌بن حمون ملقّب به صفا (پطرس) جانشین و وصی عیسی (علیه السلام) معرفی شده و آمده است: (17) زمانی که خداوند اراده کرد عیسی (علیه السلام) را به آسمان ببرد، به او وحی کرد که نور الهی و حکمت و دانش کتاب خدا را به شمعون بن حمون الصفا، جانشین خود بر مؤمنان، بسپارد و به این ترتیب، شمعون پیوسته به فرمان خداوند گوش فرا می‌داد و به کمک هدایت‌های عیسوی، بنی‌اسرائیل را هدایت و با کفار مقابله می‌نمود و هر کس شمعون را اطاعت کرد و دستوراتش را پاس داشت، در زمره‌ی مؤمنان و هر کس به مخالفت با او پرداخت در زمره‌ی کفار قرار داشت. (18)

پی‌نوشت‌ها:

1. peter
2. لوقا، 6: 13-16.
3. متی، 2:10.
4. همان، 14:26 و 3:27.
5. متی، 1:10.
6. متی، 20:17 / لوقا، 25:24.
7. متی، 18:4.
8. لوقا، 34:24.
9. محمدرضا زیبایی نژاد؛ مسیحیت شناسی مقایسه‌ای؛ ص 84.
10. متی، 18:16.
11. یوحنا، 15:21.
12. متی، 23:16.
13. مرقس، 3:14/ 66/ لوقا، 34:23.
14. مائده: 111 و 1112/ آل عمران: 52/ صف: 14.
15. محمدرضا زیبایی‌نژاد؛ مسیحیت‌شناسی مقایسه‌ای؛ ص 85.
16. محمدباقر مجلسی؛ بحارالانوار؛ ج14، ص 272، ح2.
17. همان، ج26، ص 286 و ج35، ص 55.
18. همان، ج14، ص 515، ح 4.