نویسنده: حسن انوشه
تبریزی، رجبعلی (م 1080 ق) متخلص به واحد، فیلسوف، عارف و شاعر ایرانی. از زادگاهش به اصفهان کوچید و در آنجا به تربیت شاگردان پرداخت. وی در حکمت و منطق از استادان روزگار خویش بود و نزد شاه عباس دوم صفوی (م 1077 ق) حرمت فراوان داشت. شاه در محله‌ی شمس آباد که بیرون دیوار اصفهان بود خانه‌ای برای ملا رجبعلی ساخت و او سالهای پیری خود را در این خانه به سرآورد. وی در مدرسه‌ی شیخ لطف الله درس می‌گفت. شاگردان فراوانی تربیت کرد که از آن شمار بودند محمد بن عبدالفتاح تنکابنی، متخلص به سراب (م 1124 ق)، محمدحسین قمی و برادرش محمد سعید معروف به قاضی سعید، حکیم کوچک و ملا سعید (م 1103 ق)، میر قوام‌الدین تهرانی، محمد شفیع اصفهانی، محمد رفیع زاهدی معروف به پیرزاده و ملا عباس مولوی. به گفته‌ی میرزا عبدالله افندی با اینکه ملارجبعلی حکیمی فاضل و ماهر بود به علوم دینی و نیز علوم ادبی و عربی تسلط چندانی نداشته و بیشتر دانش وی در زمینه‌های منطق، طبیعیات و الهیات بوده است. از آثارش: وجودیه یا اثبات واجب به فارسی در یک مقدمه و پنج مطلب که در آن از موضوعاتی چون اشتراک لفظی وجود میان واجب و ممکن و جدایی صفت از ذات سخن رفته است و آمده است که خالق را صفتی نیست، زیرا یا خود او خواهد بود یا زاید بر او و این هر دو باطل است. این کتاب را شاگردش قاضی سعید قمی به عربی ترجمه کرده است؛ الاصول الآصفیة که در آن به مسائل مهم حکمی پرداخته است. از ملا رجبعلی اشعار پراکنده‌ای نیز در تذکره‌ها به جای مانده است.
منابع :
تاریخ ادبیات در ایران، 340/1؛ تذکره‌ی نصرآبادی، 154؛ الذریعة، 104/1، 87/11؛ اعیان الشیعة، 464/6؛ ریاض العلما، 283/2؛ تتمیم امل الآمل، 150.
منبع مقاله :
دائرةالمعارف تشیع، جلد 4، (1391) تهران: مؤسسه‌ی انتشارات حکمت، چاپ اول
