نویسنده:سید حسین معصومی
موضوع تحزب و ضرورت و یا عدم ضرورت آن پس از پیروزی انقلاب اسلا‌می مکرر مورد بحث جریانات سیاسی و مذهبی قرار گرفته است. اگرچه این بحث گاهی اوج گرفته و گاهی نیز افول می‌کند، لکن یکی از نتایج بسیار سودمند و مبارک اعلا‌م مخالفت و ضدیت با تحزب در ایران و ادعای ناکارآمدی این مقوله در عرصه جامعه؛ ایجاد زمینه فکری مناسب در سطح جامعه برای پرداختن مجدد به این امر ضروری است. همین مخالفت‌ها سبب طرح مقالات، سخنرانی‌ها و اظهارنظرات خوب و سازنده‌ای در حمایت از تحزب و اثرات مثبت آن در جامعه گردیده است.
در این میان نظرات بلند و همه‌جانبه‌ای از مقام معظم رهبری در قالب دو سخنرانی موجود است که در این نوشته با توجه به این اثر به بررسی نظرات معظم‌له می‌پردازیم تا مورد استفاده همه علا‌قه‌مندان به این بحث قرار گیرد و تذکری باشد برای مخالفین تحزب.
تعریف حزب و تحزب:
مقام معظم رهبری در تعریف حزب می‌فرمایند: حزب عبارت است از یک گروه متشکل و منظم و هماهنگ در حرکت، در جهت‌گیری، در عمل و ذهنیت، این معنای حزب، حزب یعنی یک ارگانیزم، حزب در مثل یعنی یک پیکر واحد.1
در جای دیگری می‌فرمایند: تحزب یعنی تشکل و سازمان‌یافتگی یک عده انسان2
ایشان در جای دیگر به خصوصیت و تاثیر و یا کارکرد حزب در جامعه اشاره می‌نمایند و می‌گویند: حزب یک سازمان و یک تشکل سیاسی (است که) این چهار خاصیت و این چهار هنر را دارد..... سازمان سیاسی اولا می‌تواند نیروها را در یک جهت بسیج کند و به همه آنها جهت بدهد.
ثانیا می‌تواند نیروهای بالقوه و نیروهای خفته را بالفعل کند، زنده کند و فعال کند. ثالثا می‌تواند نیروهای کند و بطئی را شتابنده کند <رابعا و بالا‌خره می‌تواند نیروها را از تغییر مسیردادن و منحرف‌شدن حفظ و مصون کند. این چهار خاصیت از آن یک تشکل سیاسی با یک فرماندهی و تمرکز رهبری و هدایت جمعی است و حزب یعنی این.3
ضرورت تحزب و وظایف حزب در جامعه:
ایشان در پاسخ به ضرورت تشکیل حزب می‌فرمایند: بنده به شما حق می‌دهم که این سوال را بکنید، شما هم به من حق بدهید که به این سوال پاسخ بدهم، یک توده انبوه از نیروی فعال بدون تشکل و سازماندهی سیاسی امکان ندارد بتواند کارش را انجام بدهد. نقیصه بزرگ ما تا قبل از پیروزی همین بود.4
در جای دیگری در ضرورت تشکیل حزب عنوان می‌نمایند که: به‌طور خلاصه ضرورتی که ما را به ایجاد این حزب و این تشکل سیاسی فراخواند، احساس نیاز شدید به سازماندهی نیروها و جهت‌دادن آن و شتاب‌دادن به نیروهای کند و کم‌کار و به صحنه کشانیدن نیروهای خفته و جلوگیری از انحراف‌ها بود.5
مقام معظم رهبری با اشاره به مسوولیت‌هایی که به‌عهده حزب است، وجود حزب را برای تداوم انقلاب ضروری دانسته‌اند و می‌فرمایند: حزب سه مسوولیت را بر دوش دارد، اول: شتاب‌دادن به نیروهای کند و بالفعل‌کردن نیروهای بالقوه. دوم جهت‌دادن، مشخص و معین‌کردن وظیفه، سوم هماهنگی میان این همه فعالیت زندگی‌ساز، این سه کار را یک حزب برعهده دارد. حالا شما با این برداشت از حزب ببینید که نقش حزب (نه حزب جمهوری اسلا‌می) در تداوم دادن و در تضمین تداوم انقلاب چیست؟ آیا یک انقلاب بدون یک چنین هماهنگی فعال و سازنده‌ای اصولا، می‌تواند تداوم پیدا کند؟6 در این بیانات به ضرورت تحزب و تشکیل احزاب برای تداوم انقلاب و آرمان‌های بلند آن تاکید شده است.
مخالفین تحزب
حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای در پاسخ به کسانی که با تحزب مخالف بودند و معتقد بودند در ایران حزب جا نمی‌افتد و یا اینکه هیچ حزبی مورد قبول نیست، می‌فرمایند: حرف زیاد بود که حزب بازی یعنی چه؟ چرا یک عده را جدا می‌کنید از مردم؟ هیچ حزبی مورد قبول نیست! شعارهایی که بعضی‌ها در این مدت دادند. ما از مدت‌ها پیش نشسته‌ایم و تشریح کردیم، روشن کردیم که وحدت، وحدت نیروها با تحزب منافاتی ندارد. ضامن وحدت هم تحزب است. شما می‌گویید که حزب درست نشود، تشکیلا‌ت به‌وجود نیاید تا وحدت به هم نخورد! اگر تشکیلا‌ت به‌وجود نیاید، تفرقه‌افکنان بهتر می‌توانند وحدت را به هم بزنند. آنچه می‌تواند وحدت همه نیروها را حفظ کند، چه نیروهای داخل حزب و چه نیروهای خارج حزب7 و نهایتا در پاسخ کسانی که تحزب را مخل وحدت جامعه می‌دانند، می‌فرمایند: پس برای حفظ وحدت هم باز یک تشکل لا‌زم است.8
تعداد احزاب و تشکل‌ها
ممکن است عده‌ای که هم‌اکنون ندای مخالفت با تحزب را سر می‌دهند و با ایجاد موانع و تنگ‌کردن عرصه فعالیت بر احزاب با تشکیل و یا ادامه کار و فعالیت احزاب در خط انقلاب اسلا‌می و امام مخافت می‌نمایند، این بیانات معظم‌له را صرفا در مورد حزب جمهوری اسلا‌می بدانند، در صورتی که فرمایشات ایشان عام و مربوط به اصل تحزب است، همانگونه که در بحث عدم تضاد تحزب و وحدت به صراحت می‌گویند: اگر ما یک حزب مومن فعال داشته باشیم، بهتر می‌توانیم وحدت را حفظ کنیم. بهتر می‌توانیم یکپارچگی نیروها را حفظ کنیم. نه اینکه همه بیایند در حزب ما، نه، ولو در حزب ما نیایند، ولو خارج باشند.9
ایشان در مورد تشکیل حزب جمهوری اسلا‌می می‌فرمایند: آن روزی که ما اقدام می‌کردیم، نمی‌گفتیم فلا‌ن گروه اقدام نکند. فلا‌ن کانون و فلا‌ن انجمن دست به کار نشود. بقایای فلا‌ن حزب قدیمی تجدید سازمان نکنند، بالعکس ما می‌گفتیم اینها هرکدام آمادگی و انگیزه دارند، اقدام کنند. اگر کسی یا گروهی ایدئولوژی درست، با خط فکری و سیاسی درست بر روی همان خطی که امام ما روی آن خط می‌رود - که این برای ما امروز از هر چیزی مهمتر و عزیزتر است - دست به این مهم می‌زدند، به آنها می‌پیوستیم.10
در جای دیگر در مورد تشکیل احزاب متعدد ضمن بیان مطلب ذیل تاکید دارند که این مطلب را از قول من به همه بگویید که: ما این خودخواهی را نداریم که بگوییم تمام کانون‌ها و تمام انجمن‌ها و تمام احزاب باید بیایند در حزب ما حل و ادغام بشوند... اگر کسی یا گروهی با وجود اشتراک در اصول در پاره‌ای از مسائل با ما اختلا‌ف سلیقه داشته باشد و ترجیح دهد که کانونش، انجمنش، اتحادیه‌اش، سازمانش را جدا نگاه بدارد، ما به او نمی‌گوییم که حتما بیاید به ما بپیوندد و نمی‌گوییم که ما به شما کمک و با شما همکاری نخواهیم کرد.11
ایشان در جای دیگری که به حساسیت کار و وظیفه بالا‌ی اعضای حزب جمهوری اسلا‌می تاکید می‌نمایند، به عدم انحصار انقلاب برای بخشی از طرفداران آن اشاره فرمودند که: من و شما وظیفه‌دار تداوم این انقلاب هستیم، نه اینکه دیگران نیستند، نه اینکه دیگران از انقلاب خوششان نمی‌آید، نه اینکه دیگران فداکاری نمی‌کنند، چرا اما ما وظیفه ویژه خودمان را بایستی احساس کنیم.12
پایبندی احزاب به آرمان‌های انقلاب اسلا‌می و خط امام:
رهبر معظم انقلاب در بحث تحزب به پایبندی به آرمان‌های بلند حضرت امام اشاره کردند و می‌گویند: ما می‌گفتیم اینها هرکدام آمادگی و انگیزه دارند، اقدام کنند. اگر کسی یا گروهی ایدئولوژی درست، با خط فکری و سیاسی درست بر روی همان خطی که امام ما روی آن خط می‌رود، که این برای ما امروز از هر چیزی مهمتر و عزیزتر است.13
عدم سرگرم‌شدن احزاب به جوسازی‌ها و هوچی‌بازی‌ها:
مخالفت با تحزب و جوسازی‌های فراوان در این زمینه از بدو پیروزی انقلاب اسلا‌می آغاز و هم‌اکنون نیز ادامه دارد. مقام معظم رهبری در این زمینه چنین فرموده‌اند: البته هوچی‌بازی‌های زیاد کردند و ما دوست نمی‌داشتیم، از اول که به هوچی‌بازی‌ها پاسخ بدهیم. شأن حزب و شأن عناصر تشکیل‌دهنده و اداره‌کننده حزب نمی‌دانستیم که هر کسی از هر گوشه‌ای یک چیز راجع به تحزب گفت ما فورا سرمان را بلند کنیم و جواب بدهیم.... می‌خواهید ما را سرگرم کنید، مشغول کنید تا ما به کار اصلی خودمان نرسیم. ما ممکن است یک وقتی احساساتی شویم، اشتباهی بکنیم یک جوابی به شما بدهیم، اما آن اشتباه است. آن وقتی که بر اعصابمان مسلط باشیم، آن وقتی که بخواهیم وظیفه‌مان را انجام بدهیم، تکلیف ما این است که پاسخ به یاوه‌های شما نگوییم..14
این بیان نشان از اهمیت و ضرورت تشکل صحیح برای حفظ آرمان‌های مقدس انقلاب است، لکن در پاسخ مخالفین تحزب آنگاه که حملا‌ت به‌صورت مکرر و همراه با اتهام باشد، برای روشن‌شدن اذهان عموم می‌باید پاسخ داد، هرچند گوینده آن فرد مجهول‌الهویه و بی‌ریشه‌ای و وابسته به بیگانه باشد، مقام معظم رهبری می‌فرمایند: البته یک وقتی برای توضیح ذهن مردم سوالی می‌شود، جوابی باید بدهیم. وقتی که ده‌ها فقره اتهام به کسی متوجه شد او جواب نداد، احتمالا تلقی می‌شود که خود او قبول کرده است.15
امید است احزاب و تشکل‌های پیرو راه و اندیشه امام(رحمت الله علیه) برای حفظ آرمان‌های آن حضرت با تلاش و کوشش لا‌زم در این مسیر مهم قدم بردارند تا با شتاب و سرعت‌دادن به نیروهای بالفعل و جهت و تکلیف‌دادن به آنان و ایجاد هماهنگی این فعالیت‌های سازنده از آرمان‌های امام راحل و اهداف مقدس انقلاب پاسداری نمایند.
منبع: www.baznevis.com
در این میان نظرات بلند و همه‌جانبه‌ای از مقام معظم رهبری در قالب دو سخنرانی موجود است که در این نوشته با توجه به این اثر به بررسی نظرات معظم‌له می‌پردازیم تا مورد استفاده همه علا‌قه‌مندان به این بحث قرار گیرد و تذکری باشد برای مخالفین تحزب.
تعریف حزب و تحزب:
مقام معظم رهبری در تعریف حزب می‌فرمایند: حزب عبارت است از یک گروه متشکل و منظم و هماهنگ در حرکت، در جهت‌گیری، در عمل و ذهنیت، این معنای حزب، حزب یعنی یک ارگانیزم، حزب در مثل یعنی یک پیکر واحد.1
در جای دیگری می‌فرمایند: تحزب یعنی تشکل و سازمان‌یافتگی یک عده انسان2
ایشان در جای دیگر به خصوصیت و تاثیر و یا کارکرد حزب در جامعه اشاره می‌نمایند و می‌گویند: حزب یک سازمان و یک تشکل سیاسی (است که) این چهار خاصیت و این چهار هنر را دارد..... سازمان سیاسی اولا می‌تواند نیروها را در یک جهت بسیج کند و به همه آنها جهت بدهد.
ثانیا می‌تواند نیروهای بالقوه و نیروهای خفته را بالفعل کند، زنده کند و فعال کند. ثالثا می‌تواند نیروهای کند و بطئی را شتابنده کند <رابعا و بالا‌خره می‌تواند نیروها را از تغییر مسیردادن و منحرف‌شدن حفظ و مصون کند. این چهار خاصیت از آن یک تشکل سیاسی با یک فرماندهی و تمرکز رهبری و هدایت جمعی است و حزب یعنی این.3
ضرورت تحزب و وظایف حزب در جامعه:
ایشان در پاسخ به ضرورت تشکیل حزب می‌فرمایند: بنده به شما حق می‌دهم که این سوال را بکنید، شما هم به من حق بدهید که به این سوال پاسخ بدهم، یک توده انبوه از نیروی فعال بدون تشکل و سازماندهی سیاسی امکان ندارد بتواند کارش را انجام بدهد. نقیصه بزرگ ما تا قبل از پیروزی همین بود.4
در جای دیگری در ضرورت تشکیل حزب عنوان می‌نمایند که: به‌طور خلاصه ضرورتی که ما را به ایجاد این حزب و این تشکل سیاسی فراخواند، احساس نیاز شدید به سازماندهی نیروها و جهت‌دادن آن و شتاب‌دادن به نیروهای کند و کم‌کار و به صحنه کشانیدن نیروهای خفته و جلوگیری از انحراف‌ها بود.5
مقام معظم رهبری با اشاره به مسوولیت‌هایی که به‌عهده حزب است، وجود حزب را برای تداوم انقلاب ضروری دانسته‌اند و می‌فرمایند: حزب سه مسوولیت را بر دوش دارد، اول: شتاب‌دادن به نیروهای کند و بالفعل‌کردن نیروهای بالقوه. دوم جهت‌دادن، مشخص و معین‌کردن وظیفه، سوم هماهنگی میان این همه فعالیت زندگی‌ساز، این سه کار را یک حزب برعهده دارد. حالا شما با این برداشت از حزب ببینید که نقش حزب (نه حزب جمهوری اسلا‌می) در تداوم دادن و در تضمین تداوم انقلاب چیست؟ آیا یک انقلاب بدون یک چنین هماهنگی فعال و سازنده‌ای اصولا، می‌تواند تداوم پیدا کند؟6 در این بیانات به ضرورت تحزب و تشکیل احزاب برای تداوم انقلاب و آرمان‌های بلند آن تاکید شده است.
مخالفین تحزب
حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای در پاسخ به کسانی که با تحزب مخالف بودند و معتقد بودند در ایران حزب جا نمی‌افتد و یا اینکه هیچ حزبی مورد قبول نیست، می‌فرمایند: حرف زیاد بود که حزب بازی یعنی چه؟ چرا یک عده را جدا می‌کنید از مردم؟ هیچ حزبی مورد قبول نیست! شعارهایی که بعضی‌ها در این مدت دادند. ما از مدت‌ها پیش نشسته‌ایم و تشریح کردیم، روشن کردیم که وحدت، وحدت نیروها با تحزب منافاتی ندارد. ضامن وحدت هم تحزب است. شما می‌گویید که حزب درست نشود، تشکیلا‌ت به‌وجود نیاید تا وحدت به هم نخورد! اگر تشکیلا‌ت به‌وجود نیاید، تفرقه‌افکنان بهتر می‌توانند وحدت را به هم بزنند. آنچه می‌تواند وحدت همه نیروها را حفظ کند، چه نیروهای داخل حزب و چه نیروهای خارج حزب7 و نهایتا در پاسخ کسانی که تحزب را مخل وحدت جامعه می‌دانند، می‌فرمایند: پس برای حفظ وحدت هم باز یک تشکل لا‌زم است.8
تعداد احزاب و تشکل‌ها
ممکن است عده‌ای که هم‌اکنون ندای مخالفت با تحزب را سر می‌دهند و با ایجاد موانع و تنگ‌کردن عرصه فعالیت بر احزاب با تشکیل و یا ادامه کار و فعالیت احزاب در خط انقلاب اسلا‌می و امام مخافت می‌نمایند، این بیانات معظم‌له را صرفا در مورد حزب جمهوری اسلا‌می بدانند، در صورتی که فرمایشات ایشان عام و مربوط به اصل تحزب است، همانگونه که در بحث عدم تضاد تحزب و وحدت به صراحت می‌گویند: اگر ما یک حزب مومن فعال داشته باشیم، بهتر می‌توانیم وحدت را حفظ کنیم. بهتر می‌توانیم یکپارچگی نیروها را حفظ کنیم. نه اینکه همه بیایند در حزب ما، نه، ولو در حزب ما نیایند، ولو خارج باشند.9
ایشان در مورد تشکیل حزب جمهوری اسلا‌می می‌فرمایند: آن روزی که ما اقدام می‌کردیم، نمی‌گفتیم فلا‌ن گروه اقدام نکند. فلا‌ن کانون و فلا‌ن انجمن دست به کار نشود. بقایای فلا‌ن حزب قدیمی تجدید سازمان نکنند، بالعکس ما می‌گفتیم اینها هرکدام آمادگی و انگیزه دارند، اقدام کنند. اگر کسی یا گروهی ایدئولوژی درست، با خط فکری و سیاسی درست بر روی همان خطی که امام ما روی آن خط می‌رود - که این برای ما امروز از هر چیزی مهمتر و عزیزتر است - دست به این مهم می‌زدند، به آنها می‌پیوستیم.10
در جای دیگر در مورد تشکیل احزاب متعدد ضمن بیان مطلب ذیل تاکید دارند که این مطلب را از قول من به همه بگویید که: ما این خودخواهی را نداریم که بگوییم تمام کانون‌ها و تمام انجمن‌ها و تمام احزاب باید بیایند در حزب ما حل و ادغام بشوند... اگر کسی یا گروهی با وجود اشتراک در اصول در پاره‌ای از مسائل با ما اختلا‌ف سلیقه داشته باشد و ترجیح دهد که کانونش، انجمنش، اتحادیه‌اش، سازمانش را جدا نگاه بدارد، ما به او نمی‌گوییم که حتما بیاید به ما بپیوندد و نمی‌گوییم که ما به شما کمک و با شما همکاری نخواهیم کرد.11
ایشان در جای دیگری که به حساسیت کار و وظیفه بالا‌ی اعضای حزب جمهوری اسلا‌می تاکید می‌نمایند، به عدم انحصار انقلاب برای بخشی از طرفداران آن اشاره فرمودند که: من و شما وظیفه‌دار تداوم این انقلاب هستیم، نه اینکه دیگران نیستند، نه اینکه دیگران از انقلاب خوششان نمی‌آید، نه اینکه دیگران فداکاری نمی‌کنند، چرا اما ما وظیفه ویژه خودمان را بایستی احساس کنیم.12
پایبندی احزاب به آرمان‌های انقلاب اسلا‌می و خط امام:
رهبر معظم انقلاب در بحث تحزب به پایبندی به آرمان‌های بلند حضرت امام اشاره کردند و می‌گویند: ما می‌گفتیم اینها هرکدام آمادگی و انگیزه دارند، اقدام کنند. اگر کسی یا گروهی ایدئولوژی درست، با خط فکری و سیاسی درست بر روی همان خطی که امام ما روی آن خط می‌رود، که این برای ما امروز از هر چیزی مهمتر و عزیزتر است.13
عدم سرگرم‌شدن احزاب به جوسازی‌ها و هوچی‌بازی‌ها:
مخالفت با تحزب و جوسازی‌های فراوان در این زمینه از بدو پیروزی انقلاب اسلا‌می آغاز و هم‌اکنون نیز ادامه دارد. مقام معظم رهبری در این زمینه چنین فرموده‌اند: البته هوچی‌بازی‌های زیاد کردند و ما دوست نمی‌داشتیم، از اول که به هوچی‌بازی‌ها پاسخ بدهیم. شأن حزب و شأن عناصر تشکیل‌دهنده و اداره‌کننده حزب نمی‌دانستیم که هر کسی از هر گوشه‌ای یک چیز راجع به تحزب گفت ما فورا سرمان را بلند کنیم و جواب بدهیم.... می‌خواهید ما را سرگرم کنید، مشغول کنید تا ما به کار اصلی خودمان نرسیم. ما ممکن است یک وقتی احساساتی شویم، اشتباهی بکنیم یک جوابی به شما بدهیم، اما آن اشتباه است. آن وقتی که بر اعصابمان مسلط باشیم، آن وقتی که بخواهیم وظیفه‌مان را انجام بدهیم، تکلیف ما این است که پاسخ به یاوه‌های شما نگوییم..14
این بیان نشان از اهمیت و ضرورت تشکل صحیح برای حفظ آرمان‌های مقدس انقلاب است، لکن در پاسخ مخالفین تحزب آنگاه که حملا‌ت به‌صورت مکرر و همراه با اتهام باشد، برای روشن‌شدن اذهان عموم می‌باید پاسخ داد، هرچند گوینده آن فرد مجهول‌الهویه و بی‌ریشه‌ای و وابسته به بیگانه باشد، مقام معظم رهبری می‌فرمایند: البته یک وقتی برای توضیح ذهن مردم سوالی می‌شود، جوابی باید بدهیم. وقتی که ده‌ها فقره اتهام به کسی متوجه شد او جواب نداد، احتمالا تلقی می‌شود که خود او قبول کرده است.15
امید است احزاب و تشکل‌های پیرو راه و اندیشه امام(رحمت الله علیه) برای حفظ آرمان‌های آن حضرت با تلاش و کوشش لا‌زم در این مسیر مهم قدم بردارند تا با شتاب و سرعت‌دادن به نیروهای بالفعل و جهت و تکلیف‌دادن به آنان و ایجاد هماهنگی این فعالیت‌های سازنده از آرمان‌های امام راحل و اهداف مقدس انقلاب پاسداری نمایند.
منبع: www.baznevis.com
