بیماری مالاریا: علائم، علل و درمان

مالاریا نوعی بیماری انگلی است که باعث بوجود آمدن علائمی شبیه به آنفولانزا شده و در صورت عدم درمان منجر به بروز عوارضی شده که ممکن است موجب مرگ فرد گردد. بهتر است که با تشخیص علل آن، اقدامات پیشگیرانه را در خصوص این بیماری اتخاذ نمایید.
بسیاری از افراد اغلب این سئوال برایشان پیش می‌آید که بیماری مالاریا چه نوع بیماری است؟ مالاریا نوعی بیماری انگلی است. این بدان معناست که این بیماری توسط نوعی انگل یعنی ارگانیسم کوچکی که درون و یا بر روی سایر ارگانیسم‌ها یا موجودات زنده‌ای تحت عنوان میزبان زندگی می‌کند. این انگل از جنس پلاسمودیوم بوده و میزبان آن پشه‌‌ی ماده‌ای از جنس آنوفل می‌باشد. این انگل به درون بدن قربانی به هنگام گَزیده شدن توسط یک پشه منتقل می‌شود. گرچه مالاریا قابل درمان و پیشگیری است، اما هر ساله این بیماری جان 350 تا 500 هزار نفر را در سرتاسر دنیا گرفته و اکثر قربانیان آن کودکانی بوده که نزدیک به منطقه‌ی ساهارا (صحرای بزرگ آفریقا) (Sahara) زندگی می‌کنند. در ایالات متحده آمریکا تنها 1300 مورد در هر سال مشاهده می‌شود. این مقاله به علائم، علل و درمان مالاریا پرداخته و اطلاعاتی را پوشش می‌دهد که به شما در درک بیشتر این بیماری خطرناک کمک می‌کند.

علل ابتلا به مالاریا

مالاریا ناشی از وجود انگلی است که غدد بزاقی نوعی پشه‌ی ماده را آلوده می‌سازد. پنج نوع پلاسمودیوم وجود دارد که می‌توانند انسان را آلوده سازند. که شامل پلاسمودیوم فالسیپاروم (P. falciparum)، پلاسمودیوم مالاریه (P. malariae)، پلاسمودیوم اووال (P. ovale)، پلاسمودیوم ویواکس (P. vivax)، و پلاسمودیوم نولزی (P. knowlesi) می‌شوند. بیشتر موارد مالاریا توسط پلاسمودیوم فالسیپاروم پیش می‌آید. چنانچه پشه‌ی آلوده به این انگل که به مرحله‌ی خاصی از رشد و تکامل رسیده است فردی را نیش بزند، آنگاه آن فرد مبتلا به مالاریا می‌شود. در صورتی که پشه‌ی ماده‌ی دیگری سپس قربانی مبتلا به مالاریا را نیش بزند، این پشه می‌تواند آن را به بدون آنکه خود آلوده شود به سایر افراد انتقال دهد (این پشه را پشه‌ی ناقل نامند).

علائم و نشانه‌ها

علائم مالاریا می‌توانند تا حد زیادی متفاوت باشند، بدین صورت که این بیماری می‌تواند بدون هیچگونه نشانه‌ و علامتی باشد و یا آنکه علائم آن خفیف و یا کاملاً جدی باشند و حتی ممکن است این بیماری به مرگ فرد منجر شود. مالاریا اغلب به دو دسته‌ی مختلف تقسیم می‌شود. نخستین دسته را دسته‌ی خفیف نامند و به دسته‌ی دیگر دسته پیچیده یا شدید گویند.

دوره کمون مالاریا

بسته به نوع انگل دوره کمون یا نهفته می‌تواند تقریباً از 7 تا 30 روز باشد. افرادی که به مناطق مستعد مالاریا سفر کرده‌اند، بایستی پزشک خود را از آن مطلع سازند، به این دلیل که حتی با داروهای ضد مالاریا، برخی از انواع مالاریا می‌توانند شروع پیدایش علائم را تا یک سال به تأخیر اندازند.

1. مالاریای خفیف

حمله‌ی کلی (اما بسیار نادر) مالاریا معمولاً 6 تا 10 ساعت ادامه می‌یابد. سه فاز یا مرحله برای آن وجود دارد که معمولاً هر 2 تا 3 روز بسته به نوع انگل برمی‌گردند.
أ‌. مرحله سرما (احساس سرما، لرز)
ب‌. مرحله گرما (استفراغ، تب، سردرد، تشنج در کودکان)
ت‌. مرحله تعریق (عرق کردن، درجه حرارت نرمال، خواب آلودگی)
با این حال، بیمار بیشتر اوقات از خود علائم و نشانه‌ها‌ی ذیل را نشان می‌دهد:
• لرز
• تب
• تهوع و استفراغ
• سردرد
• ناراحتی عمومی
• درد بدن
در بعضی از بیماران، ممکن است بزرگ شدن طحال، تب، تعریق، ضعف عمومی را مشاهده نمود. چنانچه بیمار با پلاسمودیوم فالسیپاروم آلوده شده باشد، ممکن است علائمی مانند بزرگ شدگی کبد، زردی خفیف، و افزایش میزان تنفس مشاهده شود.
در این نوع مالاریا بسته به کشور و کثرت وقوع مالاریا، بیمار یا به خوددرمانی دست می‌زند؛ همانطور که ما در آمریکا با یک سرماخوردگی انجام می‌دهیم و یا پس آنکه دارو و درمانهای نامناسب با شکست مواجه شدند، به پزشک مراجعه می‌کند.

2. مالاریا پیچیده یا شدید

این نوع مالاریا معمولاً در جایی اتفاق می‌افتد که نسبت به این بیماری ایمنی پایینی وجود داشته و یا هیچ مصونیتی نسبت به آن وجود ندارد از جمله مکانهایی که بیماری مالاریا نادر بوده و یا به دلیل سایر خطرات مرتبط با سلامتی مصونیت در سطح پایینی قرار دارد. مالاریای وخیم منجر به بروز اختلال اندامی و خونی، بودن مایع در ریه، و از دست دادن عملکرد کلیه می‌شود.
در تمام مناطق دنیا بیماری مالاریا شدید یک وضعیت اورژانسی بوده و بایستی به سرعت هرچه تمامتر درمان شود به این دلیل که بدون درمان سایر مشکلات پزشکی مهم تظاهر یافته و در نهایت مرگ اتفاق می‌افتد.

حملات شدید مالاریا

در صورتی که بیمار مبتلا به یک عفونت جدی پلاسمودیوم فالسیپاروم شود، دچار نارسایی چند عضو می‌گردد. حتی ممکن است به اختلالاتی در متابولیسم طبیعی بیمار و خون منجر شود. این عوارض عبارتند از:
• کم خونی شدید ناشی از تخریب سلولهای طبیعی قرمز خون
• وجود ادرار هموگلوبین (هموگلوبینوری)
• ادم ریوی و سندرم دیسترس تنفسی حاد (ARDS)
• کاهش پلاکت خون که منجر به انعقاد خون و ترومبوسیتوپنی می‌شود
• شوک قلبی عروقی
• سطوح پایین قند خون (هیپوگلیسمی)، به خصوص در زنان باردار

عود مالاریا

بازگشت یا عود مالاریا همچنین مشخص شده است که حتی ماه‌ها و سالها پس از اولین حمله مجدداً رخ می‌دهد. به این دلیل که یکی از جنسهای انگل دارای مراحل خفته بوده که مدتها پس از بهبودی بیماری مجدداً فعال می‌شود. داروهایی وجود داشته که قادر به پیشگیری از این امر شده و بایستی بلافاصله پس از اولین حمله شروع شود.

درمان بیماری مالاریا

تست‌های آزمایشگاهی جهت تشخیص بیماری مالاریا بایستی پیش از شروع به هرگونه درمانی انجام شود.
درمان با توجه به سه مشخصه تعیین می‌شود:
أ‌. گونه‌های انگل آلوده کننده ـ این امر به سه دلیل مختلف است.
أ‌. پلاسمودیوم فالسیپاروم موجب بروز بیماری شدید و به سرعت در حال پیشرفت یا مرگ می‌شود در حالی که سه گونه‌ی دیگر به ندرت تا این اندازه خطرناک می‌باشند.
ب‌. پلاسمودیوم ویواکس و پلاسمودیوم اوال در فرمهایی که به حالت خفته باقی می‌مانند و می‌توانند موجب تکرار عفونت شوند نیاز به درمان دارند.
ت‌. پلاسمودیوم فالسیپاروم و پلاسمودیوم ویواکس دارای سطوح مقاومت مختلف در مناطق مختلف جغرافیایی که عفونت اتفاق می‌افتد، می‌باشند. برای پلاسمودیوم فالسیپاروم شروع سریع درمان بسیار ضروری است.
ب‌. وضعیت جسمی فرد مبتلا
ت‌. سطح مقاومت انگل با توجه به محلی که فرد به هنگام ابتلا قرار داشته است، تعیین می‌شود.
ث‌. به علاوه موارد دیگری در خصوص درمان دارویی بایستی به خاطر سپرده شود.
ج‌. سایر بیماریهایی که بیمار به آن مبتلا است:
أ‌. بارداری
ب‌. حساسیت و آلرژی به دارو

دارو

برخی داروهای آنتی مالاریا را می‌توان به صورت داخل وریدی تجویز نمود. داروهای معمولی که برای مالاریا مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از:
• کلروکین
• سولفادوکسین پیریمتامین
• مفلوکوئین
• آتوواکون ـ پروگوانیل
• گنه گنه
• داکسی سایکلین
• مشتقات آرتمیسینین (این داروها تنها خارج از ایالات متحده موجود می‌باشند)
مالاریا بی‌خود و بی‌جهت جان هزاران نفر را می‌گیرد. با درمان فوری و صحیح می‌توان از این بیماری بدون هیچ مشکلی بهبودی یافت. همچنین بایستی بدانیم که تأخیر در تظاهر علائم آن امکان پذیر است. هرگونه مورد مشکوک به مالاریا بایستی به مراکز بهداشت و سلامت گزارش شوند. شما بایستی تمام اقدامات پیشگیرانه را در خصوص مالاریا رعایت نمایید. موارد فوق‌الذکر تماماً علل، علائم و درمان مالاریا را شامل می‌شد. جهت کسب اطلاعات بیشتر خصوصاً در صورتی که به مناطق مستعد مالاریا سفر می‌کنید، با یک پزشک جهت اطلاع از جزئیات آن مشورت نمایید.