کتاب شناسی غدیر(7)
عبدالحسين بن احمد امينى (تبريزى , نجفى ) م 1390ق .
چاپ اول : مطبعة الزهراء, نجف : سال 1364ـ 1371ق , 1945ـ 1952 .
چاپ دوم : دارالكتب الاسلامية, تهران , سال 1372ق , 1331 .
چاپ سوم : دارالكتاب العربى , بيروت , سال 1387ق , 1967م .
چاپ چهارم : همان ناشر, سال 1403ق , 1983 .
چاپ پنجم : مكتبة اميرالمؤمنين (ع ) (شعبهء تهران ), سال 1396ق , 1354ش .
چاپ ششم : دارالكتب الاسلامية, تهران , سال 1408ق , 1366 .
چاپ هفتم : سال 1409ق , 1367ش .
چاپ هشتم : سال 1410ق , 1368ش .
چاپ نهم : سال 1414ق , 1372 .
چاپ دهم : مكتبة الريف , بحرين , سال 1414ق , 1372ش .
چاپ يازدهم : مؤسسة الاعلمى , بيروت , سال 1414ق .
چاپ محقق , 14جلد:
تحقيق : مركز الغدير للدراسات الاسلامية, قم .
چاپ اول : همان مؤسسه , سال , 1416ق , 1375ش .
وزيرى , ج 1 417ص , ج 2 394ص , ج 3 420ص , ج 4 424ص , ج 5464ص , ج 6 406ص , ج 7 416 , ج 8 396ص , ج 9 402ص , ج 10 387ص , ج 11 399ص .
الذريعة ج 16ص 27ش 97
];ّّكتاب الغدير بى نياز از توضيح و تعريف است , چرا كه نتيجهء زحمات و مطالعات هيجده ساعتهء مؤلف در شبانه روزو نيز مسافرتهاى او به چند كشور جهان است .
كتابى است كه بزرگان و علما و نيز اكثر مراجع تقليد زمان مؤلف و حتى از مسيحيان تقريظ و تقدير و تشكر براى آن نوشته اند.
در اين كتاب ابتدا جوانب واقعهء غدير از قبيل حديث آن از نظر سند و دلالت , و نيز آيات در غدير و يا احاديث مربوط به غدير, و همچنين شعر و شعرا در غدير, همه مورد بررسى قرار گرفته و در بسيارى از موارد با كوچكترين مناسبت , مؤلف وارد موضوعات ديگر نيز گشته و در حد كامل به شكل فنى و علمى بحث نموده است .
به نظر مى رسد مؤلف , غدير را نمودارى از كل جوانب تشيع فرض نموده و در حاشيهء آن اشكالات و ايرادات برعامه را به خصوص در جلدهاى آخر الغدير بيان نموده است . چنانچه اين روش در كتاب <يوم الغدير>از مهدى على هاشمى (هندى ) نيز ديده مى شود .
اكنون اگر در كتب اخير عامه نظر كنيم خواهيم ديد كه تنها نام چند نفر است كه در همهء آنها برده شده و از آنها اظهاربى زارى نموده اند! در رأس همهء آنها نام علامهء امينى و همين كتاب اوست .
چرا كه در اين كتاب فقط به مصادر عامى استشهاد و استفاده از مصادر شيعى بسيار كم است , و مواردى جمع آورى شده كه اگر هر انسان آزاده در فكر و خالى از تعصبات مطالعه كند, در قضاوت به يك نتيجهء مثبت خواهد رسيد.
كتابشناسى اين كتاب عظيم چنين است :
ج 1
در ابتداى اين جلد مقدمه اى در صد و بيست و هفت صفحه به قلم فرزند مؤلف حجةالاسلام شيخ محمد رضاامينى در دو قسمت آمده : قسمت اول شامل اين ابحاث است : تشريح تاريخ كلى بشر, تاريخ انبياء زمانهاى انحطاطبشرى , بعثت پيامبر اكرم (ص ), دورهء وحى و نورافشانى تاريخ , اعجاز فرهنگ تشريع و تأثير قرآنى , ابتداى تاريخ اسلامى , مهاجرت پيامبر به حبشه , دعوت در زمان پيامبر (ص ), جنگهاى پيامبر (ص ), تنظيم و يگانگى عقيده واجتماع , تشكيل دولت اسلامى , رهبرى پيامبر (ص ) و خلافت الهى وانذار, نص بر خلافت اسلامى , نصب و تعيين خليفه , توطئه بر ضد اهل بيت (ع ), ارتداد در اسلام , هجوم بر در خانه فاطمه (ع ), بيعت و انتخاب خليفهء سياسى ,سخت گيرى با اميرالمؤمنين (ع ), وضع و جعل و حديث سازى در اسلام , مظلوميت شيعه , دادخواهى امام باقر,قلم هاى خود فروخته , نظريات دروغين مدافعين حق .
];ّّقسمت دوم شامل : سخن دربارهء كتاب غدير, مؤلف كتاب غدير علامهء امينى و نسب او, تأليفات علامهء امينى ,اجازات , نتايج علمى , ولادت , مسافرت ها, اساتيد و مشايخ , زهد و عبادت , مستنسخات , تأليفات و تحقيقات ومطالعات , مسافرت به كتابخانه ها در ايران و سوريه و هند و تركيه , وفات و مدفن او, مصادر مقدمه .
در اينجا مقدمهء فرزند مؤلف پايان يافته و كتاب شروع مى شود:
ابتدا كلام ناشر و صورت يك تقدير و كلام مؤلف , حديث عنوان صحيفة المؤمن , اهدا, حمد و ثنا و مقدمهء كتاب ,تاريخ صحيح , اهميت غدير در تاريخ , قصهء غدير خم , توجه و عنايت به حديث غدير آمده است و سپس در چندبخش ابحاث زير آمده است :
الف ـ راويان و مؤلفين حديث غدير: صد و بيست صحابى راوى حديث غدير, هشتاد و چهار تابعى از روايان غدير, شمارش سيصد و شصت راوى به ترتيب زمانى و در اصطلاح طبقات روات حديث غدير از ائمهء حديث وحفاظ و اساتيد از قرن دوم هجرى تا قرن چهاردهم , بيست و شش تن از نويسندگان كتابهاى مستقل دربارهء غدير ازشيعه و عامه .
ب ـ مناشده و احتجاج به حديث غدير: 1 مناشده هاى اميرالمؤمنين (ع ): 1 روز شورى 2 زمان خلافت عثمان 3يوم الرحبه سال 35قمرى , همراه با شمارش بيست مورد شهادت صحابه براى حديث غدير 4 جنگ جمل , و چندمورد از سلام به على (ع ) به اميرالمؤمنين و شمارش نه شاهد و نيز توضيحى دربارهء آنانكه شهادتشان را كتمان كردند 5جنگ صفين 2 احتجاج حضرت فاطمه (س ) به حديث غدير 3و 4 مناشدهء امام حسن و امام حسين (ع ) 5و 6احتجاج عبدالله بن جعفر بر معاويه با حديث غدير 6و 7 احتجاج عمر و بن عاص و عمار بن ياسر 9و 10و 11مناشدهء جوانى با ابوهريره و مردى با زيدبن ارقم و مرد عراقى با جابر با حديث غدير, و نيز توضيح تحريف طبرى وابن كثير در حديث دار 12 احتجاج قيس بن سعد انصارى 13 دارميهء حجونيه 14 احتجاج عمرو اودى 15و 16احتجاج عمر بن عبدالعزيز (خليفهء اموى ) و مأمون عباسى به حديث غدير, و در آخر سخنى از مسعودى .
ج ـ غدير در قرآن (الكتاب العزيز): 1 <يا ايها الرسول بلغ ما انزل اليك >: نقل از سى مصدر, افتراى قرطبى وقسطلانى بر شيعه 2 نزول آيهء <اليوم أكملت >در روز غدير خم : نقل از شانزده مصدر, اشكال بر سيوطى و آلوسى 3نزول آيهء <سأل سائل >در غدير: نقل از سى مصدر, نظريه دربارهء اين آيه .
د ـ غدير در اسلام : 1 عيد غدير: تهنيت و تبريك ابوبكر و عمر به على (ع ) در روز غدير با شصد مصدر 2 عيدغدير و عترت طاهره (ع ) 4 رد قول نويرى و مقريزى بر اينكه عيد غدير را معزالدوله در سال 352قمرى بدعت ];ّّگذاشته 5 تتويج در روز غدير و معنى قول شيعه : <على (ع ) فى السحاب >.
ه ـ سند حديث غدير: چهل و سه بحث , قضاوت در سند حديث غدير, رأى عمومى در گمراهى ابن حزم اندلسى و رد قول او بر اجتهاد ابن ملجم و اجتهاد معاويه و عمر و بن عاص , سخن ابن خلكان در حالات ابن حزم .
و ـ مفاد حديث غدير و معنى آن : نقل از چهل و دو مصدر كه مفعل به معناى افعل مى آيد, بيست و دو معنى براى كلمهء <مولى >معناى حقيقى <مولى >جز اولى بالشى ء نيست , شرح قراين بيست گانه براى معناى حديث , نگاهى درحديث اسامه و بريده , احاديث تفسير شده براى معنى مولى , چهارده قول از علما در مفاد حديث غدير.
ز ـ اعمال روز غدير: رجال اسناد حديث روزه در غدير, اشكال بر ابن كثير در خدشه كردن بر آن حديث .
ج 2
در ابتدا اين جلد صورت يك تقدير آمده است .
ح ـ شعراى غدير: (لازم به توضيح است اين بخش كه قسمت عمده اى از اين كتاب است بعد از ايراد هر شعرتوضيحات لازم در جوانب مختلف آن از قبيل راويان شعر و يالغات آن و نيز با كوچكترين مناسبتى وارد بحث واستدلال با عامه شده و با طرزى بسيار ادبى و ملايم ولى استدلالى و عميق مطابق با مبانى اصيل شيعى مطلب را تمام كرده است , تا حدى كه جاى هيچ گونه اعتراض و اشكالى باقى نگذارده است .
ضمناً اين جلد شامل شعراى قرن اول و دوم و سوم هجرى و به اين شرح است :
دربارهء شعر و شعرا, و سپس :
شعراى قرن اول :
اول : اميرالمؤمنين (ع ).
دوم : غديريهء حسان بن ثابت : آيهء <أفمن شرح صدره فى الاسلام >دربارهء اميرالمؤمنين (ع ), حديث <امتحن الله قلبه بالايمان >دربارهء على (ع ), احاديث باب علم على (ع ), آيهء <أفمن كان مؤمناً>دربارهء على (ع ), حديث ليلة المبيت , آيه ء<هو الذى ايدك بنصره > و ده آيهء ديگر دربارهء اميرالمؤمنين (ع ), حديث <لافتى الا على >حديث <فاطمة أحصنت فرجها>, حالات و ترس حسان بن ثابت , تحريف كتاب <المعارف >ابن قتيبه .
سوم : غديريه قيس بن سعد: پس آمد آن غديريه , حالات و صفات قيس , قيس با معاويه , وفات و خاندان قيس .
چهارم : قصيدهء عمر و جلجليّه .
پنجم : شعر عمر و بن عاص : حالات عمرو, اسلام و سابقهء عمرو, قضاياى عمرو با پيامبر (ص ) و اميرالمؤمنين (ع )];ّّو عايشه و امام حسن (ع ) و ابن عباس و معاويه و عمار و ابونوح و ابوالاسود و غانمه بنت غانم و عثمان , شجاعت عمرو! عمرو با ابن عباس و اشتر و عبدالله مرقال , وفات عمرو, پدر عمرو.
ششم : غديريهء محمد حميرى و پس آمد آن .
هفتم : غديريهء كميت بن زيد و هاشميات .
هشتم : غديريهء ديگر كميت : حالات كميت , قصهء حكيم الاعور, زندگانى مذهبى كميت , كميت با هشام و يزيد بن عبدالملك , كميت و خالد و فرزدق , ولادت و شهادت كميت .
نهم : غدريريهء سيد حميرى , پس آمد غريريه ء, حالات سيد حميرى , سيد حميرى با پدر و مادرش و شعرش درباره ءآنها, عظمت سيد, نوشته ها دربارهء سيد, مدح در ادبيات و شعر سيد, راويان و حافظين شعر سيد, سيد حميرى و آل الله , بحث دربارهء مذهب سيد, سخن ابن المعتز و شيخ صدوق و حافظ مرزبانى و شيخ مفيد و ابن شهر آشوب واربلى , افتراء طه حسين بر شيعه , سيد حميرى با غير شيعه , اخبار سيد, شعر سيد دربارهء سبطين , خلفاى عصر سيد,صفات و اخلاقيات سيد, ولادت و وفات سيد, سيد در علم و تاريخ , شعر سيد در بتداى دعوت پيامبر (ص ), حديث ابتداى دعوت , سخن انطاكى و اسكافى در حيث و شعر سيد, جنايات طبرى و ابن كثير و محمد هيكل بر حديث .
دهم : غديريهء عبدى كوفى حالات و نبوغ و ولادت و وفات عبدى , نمونهء شعر عبدى .
يازدهم : حديث كه در شعر عبدى بيان شده , آيه مودت و نه حديث دربارهء آن , سخن رازى و مناوى و ابن حجر,صراط مستقيم آل محمد (ص ), فاطمه (س ) صديقه است , على (ع ) صديق و فاروق است (شامل شش حديث ),نامهايى كه بر در بهشت نوشته شده , خداوند فاطمه (ع ), را به على (ع ) تزويج كرده , مهر و نثار فاطمه (س ), شعرعبدى دربارعء عترت , گريهء فاطمه (س ), قول على (ع ), <يا دنيا غرى غيرى >, حديث خاصف النعل , صورت على (ع )در آسمان , شعر عبدى دربارهء اميرالمؤمنين (ع ), على (ع ) ساقى حوض (شامل هشت حديث ), جواز على (ع ) براى صراط, شعر عبدى و حديث دربارهء آن , تفسير آيهء <و على الاعراف رجال >عبدى معاصر عبدى .
يازدهم : غديريهء ابى تمام طائى , جنايات ملحم ابراهيم اسود, حالات ابى تمام و مدح ادبياتش , ديوان شعر ابى تمام , ديوانهاى حماسه اى , تأليفات ابى تمام , نويسندگان اخبار ابى تمام , ولادت و وفات ابى تمام .
دوازدهم : مختاربن ابى عبيدة: قصيده در مدح مختار.
سيزدهم : قصيدهء تائيهء دعبل خزاعى : سخن ابى الفرج و ابى اسحاق حصرى و ابن عساكر و ياقوت حمومى و ابى اسحاق حموئى و ابى سالم بن سالم بن طلحة و ابن جوزى و صفدى و شبراوى و شبلنجى دربارهء قصيدهء تائيهء دعبل ,];ّّسخن شيخ صدوق و شيخ محمد رضا بحرانى و شيخ عبدالرضا بحرانى دربارهء تائيد دعبل , حالات جد دعبل وبرادرانش , ترجمهء دعبل و فناى او در ولاى اهل بيت (ع ), نبوغ دعبل , روايت حديث دعبل , راويان از دعبل , روش دعبل با خلفا و وزرا, نوادر دعبل , شعر دعبل در مذاهب , ولادت و وفات دعبل .
ج 3
ابتدا چهار تفريظ آورده و سپس حمد و ثنا و بعد بقيهء شعراى غدير در قرن سوم آورده شده است .
چهاردهم : شعر ابواسماعيل علوى و شرح حال او.
پانزدهم : شعر بقراط نصرانى و شرح حال او: كسانى از انصار كه مدح اميرالمؤمنين (ع ) را گفته اند, اشكالات بركتاب <حياة محمد (ص )>.
شانزدهم : شعر ابن رومى و شرح حال او, اولاد ابن رومى , تعليم او, رسائل ابن رومى (شامل چهار ساله ), عقيده ءابن رومى , هجاء ابن رومى , او و شعراى زمان خود, تاريخ وفاتش , شهادتش .
هفدهم : اشعار حمانى كوفى و شرح حال او: زيد شهيد نزد شيعه .
در اينجا بخش شروع شده كه در آن مواردى از هيجده كتاب از متقدمين و متاخرين عامه مورد بحث و بررسى قرارگرفته است . كتابها عبارتند مواردشان از:
1 <العقد الفريد>تشبيه شده و به يهود و جواب آن , شيعه نماز مغرب را بتأخير مى اندازند, طلاق سوم را قبول ندارند و در مورد زن عده را مراعات نمى كنند, خون هر مسلمانى را حلال مى دانند, قرآن را تحريف شده مى دانند,جبرئيل را دوست ندارند..., و بقيهء تهمت ها و افتراهاى آن كتاب نسبت به شيعه 2 <الفرق بين الفرق >3 <كتاب الفصل >ابن حزم : شيعيان را مسلمانان نيستند, ابوبكر و عمر از اميرالمؤمنين (ع ) اعلم هستند چهل حديث در علم اميرالمؤمنين (ع ) اجماع بر اينكه اميرالمؤمنين (ع ) وارث علم پيامبر (ص 9است , نزد اماميهء قرآن تغيير پيدا كرده ,بعضى از اماميه نكاح نه زن را جايز مى دانند, بيعت اميرالمؤمنين (ع ) با ابوبكر 4 سخن عبدالفتاح : شيعه امامت زن راجايز مى دانند, محبت پيامبر (ص ) براى كسى فضيلت نيست , تكذيب شيعه در تأويل آيهء <و يطعمون الطعام >, راويان حديث هل اتى دربارهء اهل بيت (ع ), انكار برادرى پيامبر (ص ) با على (ع ), پنجاه حديث در بردارى پيامبر (ص ) باعلى (ع ), نسبت هاى دروغين و ساختگى بر متكلمين شيعه , انكار حديث رد شمس , نويسندگان دربارهء حديث ردشمس , راويان حديث رد شمس از چهل و سه نفر از علما.
5 <الملل و النحل >: نظريات ساختگى بر عليه شيعه و رد آنها, مطالبى دربارهء شيعه , سخن خوارزمى درباره ء];ّّشهرستانى 6 <منهاج السنة>شيعه لفظ عشره (ده ) را دوست ندارد و جواب آن , حماقت هايى كه به شيعه نسبت داده اند, اصول دين نزد شيعه , شيعيان مساجد را تعطيل مى كنند, تكذيب آيهء <انما وليكم الله >دربارهء على (ع ) وجواب آن همراه با شصت و شش مصدر, اشكال بر نزول آن آيه دربارهء على (ع ) و افتراهايى بر شيعه , تكذيب نزول هل اتى دربارهء اهل بيت (ع ), آيه مودت , بحث در حديث مواخات , تكذيب حديث <فاطمة احصنت فرجها>و جواب آن ,تكذيب حديث <على مع الحق و الحق مع على >, تكذيب سخن پيامبر (ص ) به حضرت فاطمه (س ) <ان الله يغضب لغضبك >و جواب آن , تكذيب حديث <على (ع ) فاروقى امتى >, بغض اميرالمؤمنين (ع ) در منافقين , ادعاى اينكه جنگهاى اميرالمؤمنين (ع ) با دستور پيامبر نبوده و جواب آن , سخن دربارهء حديث منزلت , تكذيب حديث سد ابواب و جواب آن , تواتر و طرق حديث سد ابواب , تكذيب حديث <انت ولى كل مؤمن >و جواب آن , سخن ابن حجر درباره ءابن تيميه 7 <البدايه و النهاية>اشكال بر حديث مواخات و طير و سقايت حوض كوثر و جواب آن , اشكال بر حديث <على اول من أسلم >ايراد صد حديث در اينكه اميرالمؤمنين (ع ) اول كسى است كه ايمان آورده , بحث در اسلام اميرالمؤمنين (ع ) تكذيب نزول آيات دربارهء على (ع ) و جواب آن , اجتهاد در مقابل نص حديث برائت , انكار حديث <لاتقع فى على (ع )>و جواب آن , افترايى به شيعه و جواب آن , سخن مؤلف (علامه امينى ) 8 <المحاضرات >: جنگ صفين دينى نبود و جواب آن , على (ع ) و معاويه در نسب مساوى هستند و جواب آن , نظر معاويه در اختيار يزيد,برنامهء امام فدا شده براى او (امام حسين (ع )) 9 <السنة و الشيعة>: نسبت دادن تشيع به ابن سبا و جواب آن , افترا به اهل عراق و ايران و جواب آن , دشمنى شيعه به بعضى از اهل بيت (ع ) و جواب آن , اعمال بعضى علويين , بحث دربارهء كتب اربعه , قذف و افترا بر شيخ صدوق و شيخ مفيد, تهمت و نسبت هاى ناروا به شيعه و جواب آنها.
10 <كتاب الصراع >: نسبت هاى دروغ به شيعه و جواب از آن , سخن امير شكيب و بحث در آن , نيز نسبت هاى ساختگى به شيعه و جواب آنها, افتراهاى احتمالى بر شيعه و جواب آنها, عصمت ذريهء پيامبر (ص ) را به شيعه نسبت داده اند و جواب آن , سخن قسطلانى و زرقانى دربارهء حديث حرام بودن ذريهء پيامبر (ص ) بر آتش , صحابه در كتاب وسنت , تحريف سخن سيد امين و اتهام او, تكذيب حديث سقايت اميرالمؤمنين (ع ) از عطش و قسيم النار و جواب آن , نسبت هاى نارواى دروغين بر شيعه , قرآن و شيعه , شيعه و نظريات دروغين نسبت به آنان 11و 12و 13 <فجرالاسلام >, <ضحى الاسلام >, <ظهر الاسلام >, اين كتابها از احمد امين مصرى در رد شيعه است 14 <الجولة فى ربوع الشرق الادنى >: نسبت هاى ناروا به شيعه و علماى آن , افترا بر شيعه , مسافرخانه هاى نجف اشرف در موسم حج , افترابر ايرانيان , ملت فارس قبر امام رضا (ع ) را خانهء كعبه درست كرده اند, امام حسين (ع ) با ازدواج شهربانوى فارس ];ّّعظمت الهى را وارث شده .
15 <عقيدة الشيعة>نسبت هاى ناروا بر شيعه و امام آنان , دروغ و تحريف 16 <الوشيعة>: اسطوره هايى دربارهء امت كه در آنها به ائمه توهين شده و جواب آنها, دورغ بستن بر شيعه دربارهء متعه , متعه در قرآن , حدود متعه , اول كسيكه متعه را نهى كرد, صحابه و تابعين كه قايل به متعه بودند, كلام مؤلف (علامهء امينى ).
در اينجاشعراى غدير در قرن سوم پايان يافته , و پس از فهرستى از شعراى قرن چهارم , شعر و مطالب مربوط هركدام يك به يك آمده است .
هيجدهم : ابن طباطبا اصفهانى و شرح حال او.
نوزدهم : شعر و شرح حال ابن علويه اصفهانى .
بيستم : شعر مفجع در غدير پى آمد آن : حديث الاشباه دربارهء اميرالمؤمنين (ع ), سخن قصيمى دربارهء حديث اشباه , حالات مفجع .
بيست و يكم : شعر و شرح حال ابوالقاسم صنوبرى .
بيست دوم غديريهء قاضى تنوخى : شرح حال و اولاد تنوخى .
بيست و سوم : غديريه هاى ابوالقاسم زاهى : شرح حال و شعر مذهبى زاهى , حديث تكلم اميرالمؤمنين (ع ) باخورشيد, حديث رد شمس , حديث چشمه در آوردن اميرالمؤمنين (ع ) براى لشكر, شعر زاهى دربارهء مذهب .
ج 4
ابتدا سه تقدير آورده شده و پس از حمد و ثنا بقيهء شعراى غدير در قرن چهارم چنين آمده است :
بيست و پنجم : غديريهء كشاجم : شرح حال و ادبيات , شعر, هجاء, رياست , كلمات حكيمانهء و مسافرتها و مشايخ ,تأليفات , ولادت , وفات , اولاد كشاجم .
بيست و ششم غديريه ها و شرح حال ناشى صغير.
بيست و هفتم : غديريه هاى و شرح حال بشنوى كردى .
بيست و هشتم : غديريه ها و شرح حال و تأليفات صاحب بن عباد: وزارت و صله هاى صاحب , مدح كنندگان صاحب , شعر صاحب دربارهء مذهب , مذهب صاحب , مكارم كم نظير در صاحب , وفات و رثا و مصادر و شرح حال صاحب .
بيست نهم : غديريهء جوهرى جرجانى : شرح حال و شعر جرجانى .
];ّّسى ام : غديريه هاى ابن حجاج بغدادى : شرح حال و قصهء شعر و ولادت و وفات و نيز مصادر شرح حال ابن حجاج .
سى و يكم : غديريهء ابوالعباس ضبى : شرح حال ابوالعباس , ستايش تو رثاى شعرا بر او, قسمتى از شعرهاى ابوالعباس .
سى و دوم : غديريهء ابوحامد انطاكى : شرح حال ابوا حامد.
سى و سوم : غديريه ابوالعلاء سروى : شرح حال ابو العلاء.
سى و چهارم : غديريه هاى ابومحمد عونى : شرح حال ابو محمد, شعر عونى دربارهء مذهب .
سى و پنجم : غديريه هاى و شرح حال ابن حماد عبدى : نمونه اى از شعر عبدى , فهرست قصايد عبدى .
سى و ششم : غديريهء ابوالفرج بن هندو: شرح حال ابوالفرج .
سى و هفتم : غديريهء جعفر بن حسين .
تا اينجا شعراى غدير در قرن چهارم پايان مى پذيرد, و از اين پس شعراى غدير در قرن پنجم است :
سى و هشتم : غديريهء ابونجيب طاهر جزرى : شرح حال ابو نجيب .
سى و نهم : غديريهء شريف رضى : شرح حال و مصادر شرح حال سيد, اساتيد و مشايخ و شاگردان سيد رضى ,روايان از سيد رضى , تايفات سيد رضى , نهج البلاغه و حفاظ و شرح نويسان آن , مؤلف نهج البرغه و سخنانى دربارهء او,بقيهء تأليف سيد رضى , شعر و شاعريت سيد رضى , ستايش ادبيات سيد رضى , القاب و منصبهاى بالاى او, تحليل نقابت سيد رضى , تحليل ولايت مظالم , تحليل ولايت حج , ولادت و وفات سيد رضى , نمونهء شعرهاى سيد رضى دربارهء مذهب .
چهلم : غديريه هاى ابو محمد صورى : شرح حال و قسمتى از شعرهاى صورى .
چهل و يكم : غديريه ها و شرح حال مهيار ديلمى : نمونه اى از شعر ديلمى , رثاء مهيار براى شيخ مفيد.
چهل و دوم : غديريه سيد مرتضى : شرح حال و تأليفات سيد مرتضى , ستايش سيد مرتضى , مصادر شرح حال سيدمرتضى , مشايخ و شاگردان سيد مرتضى , معرى و ابن مطرز با سيد, زعامت او, ولادت و وفات سيد, نمونه اى از شعرسيد مرتضى , رثاى او براى شيخ مفيد.
چهل و سوم : غديريه و شرح حال ابى على بصير.
چهل و چهارم : غديريه هاى المؤيد فى الدين و شرح حال او .
];ّّچهل و پنجم : غديريهء جبرى مصرى و شرح حال او .
تا اينجا شعراى غدير در قرن پنجم تمام و شعراى قرن ششم شروع مى شود:
چهل و ششم : غديريه و شرح حال فنجكردى : على (ع ) را دشمن ندارد مگر زنازاده .
چهل و هفتم : غديريه و شرح حال ابن منير طرابلسى .
چهل و هشتم : غديريه و شرح حال ملك صالح : سخنانى دربارهء ملك صالح , ولادت و وفات و مدايح و مراثى ومحل دفن او, شعر او, عادل بن ملك صالح .
چهل و نهم : غديريهء ابن عودى نيلى و شرح حال او .
پنجاهم : غديريه هاى قاضى جليس و شرح حال او .
پنجاه و يكم : غديريهء ابن مكى . و شرح حال او .
پنجاه دوم : غديريهء خوارزمى .
پنجاه و سوم : غديريهء فقيه عماره و شرح حال او.
ج 5
ابتدا چهار تقريظ و تقدير و نيز ليست رمزهاى مصادر كتاب , و پس از حمد و ثنا بقيهء شعراى غدير در قرن ششم شروع مى شود:
پنجاه و چهارم : غديريهء نقيب اقساسى در اين جا علامهء امينى بعد از ايراد غديريه ءاقساسى مواردى كه در شعر اوآمده و قابل بحث و گفتگوست را يك به يك مورد نقد و بررسى قرار داده و مفصل بحث نموده كه شرح آنها چنين است :
شرح حال هشت نفر از آل اقساسى اهل كوفه : طى الارض اميرالمؤمنين (ع ) بحث در اطراف طى الارض , رجال طى الارض از عامه , رد الشمس براى اسماعيل حضرمى , هزار ركعت نماز اميرالمؤمنين (ع ), زياد نماز خواندن ,اختلاف عبادت كنندگان , مردان هزار ركعت نماز, كسانيكه به بيدارى تمام شب مداومت داشتند, سنت با فعل غيرپيامبر (ص ), مشكلهء ختم ها و وردها, ختم قرآن در يك ركعت , كسيكه در يك روز يا در يك شب يك ختم قرآن و يا دوختم و يا سه ختم و يا چهار ختم يا هشت ختم , و يا پانزده ختم در هر روز مى كند! كسيكه روزانه هفتاد هزار ختم مى كند, محدث در اسلام , نصوص عامه دربارهء محدث , نصوص شيعه دربارهء محدث , افتراى قصيمى بر شيعه , علم غيب امامان شيعه , افتراى قصيمى , بحث در اطراف علم غيب , عدم جواز عمل حاكم به علمش , مغيبات در قرآن ,];ّّعدم سنخيت بين خالق و مخلوق در صفات , قصه هائى كه علم غيب در آنها هست , قراء لوح محفوظ, بردن جنازه هابه سوى قبرها و بحث و آراء مذاهب دربارهء آن , زيارت مشاهد عترت طاهره , ذهبى و قاضيان با ابن تيميه .
سخن قصيمى دربارهء زيارت , سيرهء رايج در تعظيم , ترغيب به زيارت پيامبر (ص ) در بيست و دو حديث , كلمات علماى مذاهب اربعهء عامه دربارهء زيارت پيامبر اكرم (ص ) شامل چهل دو كلام , حج قبل از زيارت است , اجاره كردن شخص براى زيادرت , نذر رفتن به زيارت , سى و شش دستور براى آداب زيارت , زيارتهاى پيامبر (ص ) نه تا است ,دعا در بالا سر حرم آن حضرت , صلوات بر پيامبر (ص ), توسل و تبرك جستن به قبر شريف با چسبيدن به قبر وبوسيدن و سخن گفتن در اطراف قبر, زيارات , ابوبكر و عمر, وداع حرم مقدس , زيارات ائمهء بقيع , زيارت شهداى احد, زيارت حمزه (ع ), تبرك به آثار پيامبر (ص ), مصادر آداب زيارت , ترغيب بر زيارت قبور با استناد بر بيست وشش حديث , آداب زوار از نظر عمل و كلام , سيزده كلام از علماى مذاهب اربعه دربارهء زيارت قبور, نذر به اهل قبور,مشاهدى كه به زيارت آنها رفته مى شود (پنجاه و دو مورد), رأس الحسين در مصر, ابو حنيفه در بغداد, معروف كرخى در بغداد, مشهد احمد حنبل , خدا هر سال احمد را زيارت مى كند كسيكه احمد را زيارت كند بخشيده مى شود! بركت قبر احمد با مشهد ابى عوانه , آخرين كلام دربارهء زيارت .
دربارهء حديث , سخن قصيمى و جواب رد بر آن , سلسلهء كذابين كه هفتصد نفر از اعلام و حفاظ هستند و توجه كامل به آنان , سلسلهء زهاد و كذابين كه هفتصد نفر از اعلام و حفاظ هستند و توجه كامل به آنان , سلسلهء زهاد و كذابين ,احاديث موضوعه دربارهء ابوحنيفه و مناقب و مثالب او, كشمكش مناقب و مثالب , شمارش حديث هاى وضع شده وبر گردانده شده از اصلش كه چهار صد و هشت هزار و ششصد و هشتاد و چهار حديث است , سخنانى دربارهء احاديث وضع شده مشكلهء معناى ثقه و نيز ثقات ساختگى دربارهء خلافت كه چهل و پنج حديث است , دربارهء احاديث ساختگى دربارهء خلافت , دربارهء وضع كنندگان .
پنجاه و پنجم : غديريهء قطب راوندى : حالات قطب راوندى .
پنجاه و ششم : غديريهء ابن تعاويذى .
تا اينجا شعراى قرن ششم پايان يافته و شعراى قرن هفتم آغاز مى گردد.
پنجاه و هفتم : غديريه ابوالحسن المنصور بالله .
پنجاه و هشتم : غديريهء مجدالدين بن جميل .
پنجاه و نهم : غديريهء شواء كوفى .
];ّّشصتم : غديريهء كمال الدين شافعى .
شصت و يكم : غديريهء ابى محمد المنصور بالله .
شصت و دوم : غديريهء ابى حسن جزار.
شصت و سوم : غديريهء قاضى نظام الدين .
شصت و چهارم : غديريهء شمس الدين محفوظ و شرح حال او .
شصت و پنجم : غديريهء بهاءالدين اربلى و شرح حال او .
تا اينجا شعراى غدير در قرن هفتم تمام مى شود.
در آخر تقريظ پنج تن كه به صورت شعر است آورده شده است .
ج 6
پس از ايراد چهار تقريظ و حمد و ثنا شعريا قرن هشتم شروع مى شود:
شصت و ششم : غديريه و شرح حال اين داوود الحلى .
شصت و هفتم : غديريه هاى جمال الدين خلعى : شرح حال و فهرست قصايد خلعى .
شصت و هشتم : غديريهء سريجى اوالى : حديث ولادت اميرالمؤمنين (ع ) در كعبه و مصادر آن , و قصايد در ميلاد آن حضرت (ع ) و شرح حال سريجى اوالى .
شصت و نهم : غديريه و شرح حال صفى الدين حلى : بديعيات حلى (سى و پنج بديعية), ولادت , وفات و شعرصفى الدين , قصيدهء جواب صفى الدين به ابن المعتزّ.
هفتادم : غديريهء شمس الدين مالكى و پى آمد آن : مصادر حديث <انا مدينة العلم و على بابها>(صد و چهل و سه مصدر), صحت حديث <انا مدينة العلم >و لفظ حديث و مؤيداتش , سخن موسى جارالله دربارهء علم على (ع ) و عمر.
در اينجا نيز علامهء امينى به مناسبت بخشى را به نام <نوادر الاثر فى علم عمر>شروع نموده و صد مورد از قضاياى عمر را از مصادر عامى آورده كه درجهء علم و فهم و شخصيت او را تا حدى روشن مى سازد!
اين موارد به اين شرح است .
1 نظر خليفه دربارهء فاقد آب 2 شك در ركعاب 3 جهل خليفه به كتاب خدا 4 زنى كه شش ماهه مى زايد 5زيادى مهر 6 كلمهء اب 7 زن ديوانهء زناكار 8 بوسيدن حجرالاسود 9 تخم شتر مرغ 10 همهء مردم از عمر فقيه ترند11 مخاصمهء غلامى با مادرش 12 جهل خليفه به كلام 13 قرائت در نماز 14 دربارهء ارث 15 طلاق كنيز 16 لولا];ّّعلى لهلك عمر 17 همه از عمر فقيه ترند: زن حامله اى كه زنا كرده 18 حيض زن بعد از طواف 19 جهل خليفه به سنت : زنى كه در عده ازدواج نموده 20 حد دربارهء ارث 21 زنى كه با غلام خودش ازدواج كرده 22 زن خواننده 23زنى كه از روى اضطرار زنا كرده 24 خليفه نمى داند چه مى گويد: مرد سياه و زن سياه خليفه نمى داند چه مى گويد 25تجسس 26 حد شراب خوارى 27 احتيال زنى بر مرد جوان 28 دو مرد با زن قرشى 29 كلاله 30 خرگوش 31مردى سر ذمى را شكافت 32 زنى كه در غيبت شوهرش زائيده 33و 34 مردى سر نبطى را شكافت 35 ذمى كشته شده 36 بخشيدن بعضى از صاحبان خون 37 ديهء انگشتان 38 ديهء جنين 39 دزد دست بريده 40 هديهء ملكهء روم 41 زناى مغيرة بن شعبه 42 پير زن اهل مدينه 43 دشنام دو مرد به يكديگر 44 درخت بيعت رضوان 45 آثار انبياء(ع ) مصلاى پيامبر (ص ) 46 احبار يهود و قصهء اصحاب كهف 47 زكات اسب و غيره و بنده 48 ليلة القدر: ابن عمر وجارود و معاويه 49 حديث اجازه خواهى ابوموسى 50 مرگ زينب : پيامبر (ص ) و بطلان حديث : مرده بسبب گريه ءزنده عذاب مى شود 51 ترك قربانى 52 ارث زن از ديهء شوهرش 53 وجب در شناختن بلوغ 54 قصاص در حد 55اختلاف دو زن در يك فرزند 56 بچه اى كه دو بدن داشت 57 كنيز زنا كار 58 نهى از بشارت مؤمن به بهشت 59زينت كعبه 60 طلاق سه گانه 61 نماز بعد از عصر ارث عجم ها 62 گرفتن متهم با سعايت ديگران 63 دفن در حجره ءپيامبر (ص ) 64 خطبهء عمر در جابيه 65 حديث <ساونى قبل ان تفقدونى >66 هر كس گفت سلونى رسوا شد 67يادگرفتن سورهء بقره توسط عمر 68 متعهء حج 69 متعهء زنان : احاديث نهى از متعتين 70 بحث و اقوال در ابعادمختلف متعتين 71 كسيكه گمان كند مؤمن است 72 اسقف و سؤالاتش 73 تازيانه و روزه دار 74 بيت المال 75تكبيرات نماز ميت 76 نامهء ملك روم و سخن عمر 77 سؤال از ميقات 78 مناسك حج 79 اجتهاد در شراب و آيات آن 80 بحث در راى عمر دربارهء شراب 81 جنابت بالقاء ختانين 82 وسعت دادن مسجد الحرام و مسجد النبى (ص )83 طلاق در جاهليت و اسلام 84
تعزير براى خوردن گوشت 85 يهودى و سوءالاتش 86 دربارهء فرايض 87 نصف كردن اموال عمال توسط عمر 88 خريد شتر توسط عمر 89 زيارت بيت المقدس 90 جزيهء مجوسى 91 نهى از روزه ءرجب 92 قضيه مشكلات قرآن 93 سؤال از چيزى كه واقع نشده 94 كم كردن روايت 95 نوشتن سنن 96 كتب وتأليفات 97 نوادر در قرائت ها, اسمها و كنيه ها 98 حد بعد از حد 99 نماز روز عيد 100 معانى الفاظ صوم الدهر, ودر آخر نتيجه بحث .
(بازگشت به شعر مالكى ) :
حديث كنيهء على (ع ) به ابوتراب , حديث رساندن سورهء برائت توسط اميرالمؤمنين (ع ) مصادر حديث برائت ];ّّ(شامل هفتاد و سه مصدر), لفظ و طرق حديث , شرح حال شمس الدين مالكى .
هفتاد و يكم : دو غديريهء علاءالدين حلى : شرح حال علاءالدين حلى , قصايد شش گانه و طولانى علاءالدين حلى .
در آخر از كليه كسانى كه از مصر و هند و صيدا (لبنان ) و نجف و ديگر شهرهاى عراق و ايران نامه هاى تقدير و تشكرو يا تقريظ نوشته اند به خصوص آية الله حجت تشكر نموده است .
ج 7
ابتدا تشكر از بيست و يك نفر كه نامه هاى تقدير و يا تقريظ نوشته اند نموده و نيز دو تقريظ و يك تقدير را آورده وپس از حمد و ثناى شعراى غدير در قرن نهم را آغاز مى كند:
هفتاد و دوم : غديريهء ابن عرندس حلى : پى آمد غديريهء ابن عرندس , حديث بت شكستن اميرالمؤمنين (ع ) شرح حال ابن عرندس حلى و شعرش .
هفتاد و سوم : غديريهء ابن داغر حلى : شعر ابن داغر و شرح حال او .
هفتاد و چهارم : غديريهء حافظ رجب برسى حلى : شرح حال و شعر حافظ برسى .
از اينجا تا آخر اين جلد و نيز در جلدهاى بعدى تا صفحهء 197از جلد يازدهم مؤلف علامه ابحاثى را بترتيب درباره ءابوبكر و جوانب آن از قبيل فضايل ساختگى و نيز بيان مثالب او, و نيز حضرت ابوطالب و جوانب مختلف به خصوص بحث در ايمان آن حضرت , و باز بيان فضايل دورغين ابوبكر, همچنين فضايل دروغين عمر, و سپس بسيار مفصل درجوانب زندگانى عثمان از قبيل ابحاث گذشته بحث نموده كه در ضمن به جوانب زندگى و شخصيت ابوذر نيز اشاره كرده , و پس از آن مثالب و ديگر جوانب عبدالله بن عمر را بيان نموده , و نيز بخشى در مناقب دروغين خلفاى ثلاثه (شامل چهل حديث ) و بعد صحابه را متعرض شده است .
بعد از آن بحث در معايوه را شروع نموده و نيز مفصل در جوانب او به خصوص فضايل دروغين و مثالب و زندگانى او, و در آخر صد كرامت دروغين از عامه براى ديگر خلفاى اموى و نيز افراد ديگر از علماى آنها را آورده است .
در تمام ابحادث از اول تا آخر پس از نقل هر موردى مفصل و منطقى و بسيار عميق و ادبى وارد بحث شده و از هرجهت حق كلام و بحث را ادا نموده است . بعد از تمام شدن اين ابحاث از صفحه 197جلد يازدهم ادامه شعراى غديردر قرن نهم و نيز قرنهاى ديگر را آورده است .
و اما توضيح ابحاث گفته شده چنين است :
ابوبكر:
غلو در فضايل , غلو دربارهء ابوبكر, نشانهاى انتخاب در ابتدا, راويان خطبهء شقشقيه , فضايل ابوبكر, ملكات خليفه ,خليفه و شراب , شراب در خانهء ابى طلحه , آراء در تاريخ تحريم شراب , خليفه در اسلام , نبوغ خليفه در علم تفسير نظرخليفه در كلاله , پيشى گرفتن خليفه در سنت , احاديث خليفه , نظريات خليفه در جدتين , پسران دختران ما فرزندان ماهستند, و بريدن دست دزد و در جد كسيكه مفضول است ولايت كند, خلافت نزد شيعه امارت الهى است , نظريه درخلافت , افضليت اميرالمؤمنين (ع ), نظريهء خليفه در قدر و ضحيه و رد بنى سليم و سوزانيدن فجائه توسط خليفه , و درقصهء مالك , هجوم خالد بر بنى جذيمه , سه چيز كه خليفه انجام داد و پشيمان شد, سه چيز كه ترك كردن و پشيمان شد, سه چيز كه مى خواست سوال كند, تحريف است يا تحفظ ؟
سؤال يهودى از ابوبكر, سوال نسارى , غلودر علم ابوبكر, مظاهر علم ابوبكر, تمسك به نسبت هاى ناروا, شجاعت خليفه , ابوبكر شجاع ترين صحابه است ! نظريهء در حديث عريش , خودپوشى ابوبكر در جنگها, سخنان جاحظ وسخنان اسكافى در رد جا خط, غريق بهر علف ريزه چنگ مى زند, فلسفه سازى در شجاعت ابوبكر, لجاجت خليفه ,تهالك خليفه در عبادت ! قضه جگر بريان , اخلاقيات ابوبكر, ابوبكر سباب بود, ابوبكر حليم قريش , فاطمه (س )غضبناك از ابوبكر از دنيا رفت , نماز ابوبكر بر فاطمه (س ), عذرخواهى از صديقهء طاهره (س ), سخن جاحظ, سخن ابن كثير, حديث <فاطمة بضعة منى >, احاديث غلو, حديث توسل به ابوبكر, لحيه در بهشت است , پيشى گرفتن شهادت ابوبكر بر جبرئيل , قسمتى از فضايل ساختگى ابوبكر, رافضى قبل از مردن مسخ به خوك مى شود, ابو تمام درقبرش مسخ به خنزير شد, ابوبكر پيرمرد شناخته شده و شناخته نشده , انصار و بيعت , نقباء از انصار هستند, انصار دربيعت دوم , خبر هجرت , ابوبكر از پيامبر (ص ) پيرتر است , اسلام ابوبكر قبل از ولادت على (ع ) است , نظر در روايات اسلام ابوبكر, ابوبكر پيرترين اصحاب پيامبر (ص ) است , چهل نفر از صحابه پيرتر از ابوبكر است , ابوبكر در كفهء ترازو,توسل خورشيد به ابوبكر سگى از جن مأمور است , بخشش ابوبكر, ابوبكر در قاب قوسين ! منزلت ابوبكر در پيشگاه خدا, روايات دروغين در محبت ابوبكر, پيامبر (ص ) شيخين را تاييد مى كند, خلقت اشباح خمسه (ع ), كلماتى كه ازپروردگار به آدم القاء شده , توسل عمر به عباس , سخن قصيمى در توسل , ابوبكر بهترين اهل آسمانها و زمين , ثواب پيامبر (ص ) و ابوبكر, محبت و شكر ابوبكر, ابوبكر در كفهء ترازو, پدرى از مهاجرين جز ابوبكر اسلام نياورد, مهاجرينى كه پدر و مادرش اسلام آورد, روايات دربارهء ابوقحافه , اسلام ابوقحافه , اسلام مادر ابوبكر, ابوبكر و پدر و مادرش درقرآن , آيه اى دربارهء ابوبكر و پدرش , آخر سخن .
];ّّحضرت ابوطالب (ع ):
شعر ابوطالب , ايمانش را نشان مى دهد, ابوطالب و مواقفش , سفر ابوطالب به شام , استسفاء ابوطالب , ابوطالب درميلاد اميرالمؤمنين (ع ). ابوطالب در اول امر پيامبر (ص ), ابوطالب و گم كردن پيامبر (ص ), سخن ابوطالب به اميرالمومنين (ع ), سخن ابوطالب به جعفر, ابوطالب و پيامبر (ص ), ابوطالب و ابن الذبعرى , ابوطالب و قريش ,ابوطالب و صحيفهء قريش , وصيت هنگام مرگ ابوطالب , وصيت ابوطالب به فرزندان پدرش , حديث از ابوطالب ,روايت از آل ابو طالب در ايمان ابوطالب (ده حديث ), كلمات درر بار از پيامبر و آلش (ع ), سخنى كوتاه درباره ءابوطالب , اجماعات از اعلام شيعه , چهل حديث دربارهء ابوطالب , كتابهايى كه دربارهء ابوطالب نوشته شده , قصايد درمدح ابوطالب .
در آخر اين جلد نه تقدير به صورت شعر از افراد مختلف آمده است .
ج 8
ابتدا چهار تقريظ و تقدير آورده شده و پس از حمد و ثنا, ادامهء بحثهاى جلد هفتم در مورد حضرت ابوالطالب (ع )آمده است :
ياد ابوطالب (ع ) موقف شيخين دربارهء ابوطالب , حديث ضحضاح دربارهء ابوطالب , شعر درباره ابوطالب .
همچنين ابوبكر:
احاديث غلو در فضايل ابوبكر, ناسزا به ابوبكر, خطبهء پيامبر (ص ) در فضل ابوبكر, ثناى اميرالمؤمنين (ع ) برابوبكر, احاديث دروغين دربارهء اميرالمؤمنين (ع ), ابوبكر در شب غار, شيطان و ابوبكر, ابوبكر هرگز پيامبر (ص ) راناراحت نكرد؟ آيات دربارهء ابوبكر, بحث در ثروت ابوبكر و احاديث وضع شده .
همچنين عمر:
غلو در فضايل عمر, كلمات باطل در علم عمر, عرم قارى ترين و فقيه ترين صحابه , شيطان از عمر مى ترسد و فرارمى كند, قصه هاى خرافى در فضل عمر, حكم غنا در قرآن و سنت , غنا در مذاهب اربعه , رأى عمر در غنا, شعر شاعرالنيل , كرامات عمر, نامگذارى اميرالمؤمنين بر عمر, نامگذارى اميرالمؤمنين بر على (ع ), عمر باطل را دوست ندارد,ملائكه با عمر سخن مى گويد, كاغذى در كفن عمر, زبان و قلب عمر, خواب پيامبر (ص ) در علم عمر, شيطان و عمر.
عثمان :
غلو در فضايل عثمان , زنيكه شش ماهه زاييد, تمام خواندن نماز توسط عثمان در سفر, رأى و حجت هاى خليفه ,];ّّپنج عذر ساختگى براى عثمان , سنت در نماز مسافر, دين و سياست , باطل شدن حدود بوسيله عثمان , نماز مستانه ءوليد! قصه وليد, عثمان و نداى ثالث , توسيع مسجدالحرام بوسيلهء عثمان راى خليفه در متعهء حج , تعطيل شده قصاص بوسيله عثمان , قصهء كشته شدن گروهى بوسيله عبيدالله بن عمر, نظر عثمان دربارهء آنان , عذر ساختگى براى توجيه عثمان , نظر خليفه دربارهء جنايت , سنت در جنابت , نسبت ساختگى بر صحابه , نظر بخرى دربارهء جنابت ,كتمان حديث پيامبر (ص ) از خليفه , سنت در نشر علم , رأى عثمان در زمات خيل , تقديم خطبهء در نماز, عثمان وخطابه , بنى اميه و نماز, رأى عثمان در قصاص و ديه , رأى خليفه در قرائت , احاديث : نمازى بدون فاتحه نيست ,فتاواى ائمهء مذاهب در قرائت , رأى خليفه در نماز مسافر, رأى عثمان در صيد حرم , حجت رأى عثمان , رأى عثمان درعده مختلعه , رأى خليفه در زنى كه شوهرش گم شده , رأى هاى مضحك در دين , مذاهب اربعه در زنيكه شوهرش گم شده , عثمان نظريه ها را از ابى مى گرفته , عثمان سنت را از زنى مى گرفت , رأى عثمان در احرام قبل از ميقات , <لولاعلى لهلك عثمان >, رأى عثمان در جمع بين خلاف كتاب و سنت و اجماع , رأى خليفه در رد دو برادر, عثمان وعربيت , اطلاق اخوت بر اخوين , رأى عثمان دربارهء معترف به زنا, خريد خليفه چيزى را كه جايز نيست , عثمان درشب وفات ام كلثوم , عثمان براى خودش قرق كرد, قطع شدن فدك توسط عثمان , رأى عثمان در اموال و صدقات خلافت كتاب و سنت , ايادى عثمان نزد حكم , شرح حال حكم عمومى عثمان , حكم رانده شده و ملعون , حكم درقرآن , بنى اميه در قرآن , نظر در سخن قرطبى و ابن حجر, طب جديد براى ابن حجر,ايادى حكم و عثمان , سنت درصدقات , ايادى عثمان نزد مروان , شرح حال مروان پسر عموى عثمان , مروان نخ باطل است , نمونه هايى از عظايم مروان , نظر دربارهء ايادى عثمان نزد مروان , ايادى عثمان نزد پسر عمويش حارث , بخشش هاى عثمان : بخشش هاى عثمان به وليد, شرح حال وليد و پدرش , بخشش خليفه به عبدالله بن خالد, بخشش عثمان به ابوسفيان , بخشش عثمان به ابن ابى السرح , روش عثمان و سنت پيامبر (ص ) در اموال , خزانه هاى اندوخته , صحيفه اى در اموال ,بخشش هاى عثمان , خليفه و شجرهء ملعونه , تأسيس حكومت امويان .
تبعيد عثمان ابوذر را به ربذه و رفتارش با او و با معاويه : سخنانى در مشايعت ابوذر, گفتگوى على (ع ) با عثمان ,شكل بردن ابوذر, اسلام ابوذر, علم ابوذر, راستى و زهد ابوذر, فضل ابوذر, عهد و پيمان پيامبر (ص ) با ابوذر, نگاهى به تبعيد ابوذر, دعوت ابوذر, عثمان در مقابل اميرالمؤمنين (ع ) جنايت تاريخ در قصهء ابوذر, جنايت طبرى در قصه ءابوذر, هفتصد دروغ با يك سند در تاريخ طبرى , جنايت ابن اثير در قصهء ابوذر, جنايت ابن كثير در قصهء ابوذر, نظريه ءابوذر در اموال , ابوذر و كمونيستى , ابوذر بر ضد كمونيستى دعوت مى كند, مال الله و مال مسلمين , راى معاويه در مال ]; ّّالله , روايات ابوذر در اموال , سخنانى دربارهء ابوذر, سخنانى كه گروه فتواى الازهر دربارهء ابوذر صادر كردند, كمونيستى و ابوذر, اشكال در فتواى گروه فتواى ياد شده , نظر در كلام آلوسى , نظر در كلام ابن كثير, نظر در كلام ابن حجر, آخرين كلام در كمونيستى . در آخر اين جلد نيز هفت تقدير به صورت شعر آورده شده است .
ج 9
ابتدا پنج تقريظ و تقدير آورده شده , و پس از حمد و ثنا ادامهء مباحث عثمان چنين است :
آنچه بين عثمان و ابن مسعود واقع شده شرح حال ابن مسعود و مدح او, نگاهى در قصهء ابن مسعود, موافق عثمان با عمار: شرح حال عمار, نگاهى به مواقف عمار با عثمان , فرستادن صلحاى كوفه به شام , شرح حال مالك اشتر و زيدو صعصعه فرزندان صوحان و جندب و كعب و عدى بن حاتم و مالك بن حبيب و يزيدبن قيس و عمر و بن حمق وعروق و اصعر و كميل و حارث حمدانى , تبعيد كعب بن عبده و عامر و عبدالرحمن و اميرالمؤمنين (ع ) توسط خليفه ,آيه دربارهء عثمان , عثمان و خلاصى از آتش , ترك سنت تكبير بوسيلهء خليفه , نتيجهء بحث و جنايت تاريخ .
آراء صحابهء عدول دربارهء عثمان : سخن اميرالمؤمنين على (ع ), سخن عايشه و عبدالرحمن بن عوف و طلحة بن عبيدالله و زبير بن عوام و عبدالله بن مسعود و عمار بن ياسر و مقداد كندى و حجربن عدى و عبدالرحمن و هاشم بن مرقال و جهجاه غفارى و سهل و رفاعهء انصارى و حجاج انصارى و ابوايوب و قيسش و فروه و محمد و جابر و جبله ومحمد بن مسلم و ابن عباس و عمر و بن عاص و ابوالطفيل و سعد بن وقاص و مالك اشتر و عبدالله بن عكيم و محمدبن ابى حذيفه و عمر و نخعى و صعصعه و حكيم عبدى و هشام مخزومى و معاويه و خود عثمان و قريض , سخن مهاجرين و انصار, نامهء اهل مدينه به صحابه , نامهء مهاجرين به مصر, نامهء اهل مدينه به عثمان , اجماع و خليفه , قصه ءمحاصرهء اول عثمان , نامه اهل مصر به عثمان , خليفه با خود عهد كرد, صورت توبه هاى خليفه , عهد دوم , قصه ءمحاصرهء دوم عثمان , شكل ديگر قصه ء, سخن و اقدى در قصهء مذكور, خليفه توبه مى كند و بر مى گردد, نگاهى دراحاديث دو محاصرهء عثمان , نامه هاى عثمان در روزهاى محاصره , نگاهى به نامه هاى عثمان , زد و خورد يوم الدار,مقتل عثمان , تجهيز و دفن خليفه , در اطراف وقايع يوم الدار, نگاهى به نوشته و تأليفات , نگاهى به فتوحات , نگاهى در فتنهء بزرگ , نگاهى در نامهء عثمان , نگاهى در انصراف عثمان , احاديث زمان پيامبر (ص ) نسبت به عثمان , نگاهى به عهد عثمان , نگاهى به مناقب عثمان شامل پنجاه منقبت كه دست هاى غلو در فضايل آنها را وضع كرده و هيچ يك ازآنها صحيح نيست همراه با بحث هاى ارزشمند و مطالب مفيد.
مناقب خلفاى ثلاثه :ابوبكر و عمر و عثمان :
];!!ّّنامه هاى كه از عفك براى ما رسيده است .
در آخر اين جلد نيز, چهار تقدير به صورت شعر آمده است .
ج 10
ابتدا هفت تقريط كه اكثراً از علما و مراجع است و سپس حمد و ثنا و بعد ادامهء بحثهاى جلد قبل :
بقيهء بحث از مناقب خلفا (شامل چهل حديث ) حديث بين صحابه و نگاهى به آن حديث .
عبدالله بن عمر:
بيعت ابن عمر, سنت در خلافت راشده , اجتماع بر بيعت يزيد, اخبار و نوادر و ضعف ابن عمر, راى ابن عمر درجنگ , راى ابن عمر در نماز, عذرهاى ابن عمر, سخنانى دربارهء معاويه , ابن عمر بدعت هاى پدرش را زنده مى كرد,ابن عمر و على (ع ), اخبار ابن عمر در مناقب .
صحابه :
مناقب ساختگى خلفا, ابوسفيان در تاريخ , حديث بشارت ده نفر به بهشت و رسيدگى به آن , آيه هاى تحريف شده در مناقب .
معاويه :
غلو در فضايل معاويه , آنچه از پيامبر (ص ) دربارهء معاويه رسيده , آنچه از على (ع ) دربارهء معاويه رسيد, آنچه ازصحابه دربارهء معاويه رسيده سنجش در ترازوى قضاوت , معاويه و شراب , معاويه ربا مى خورد, ربا در قرآن و سنت ,معاويه در سفر نماز را تمام مى خواند, بدعت معاويه در عيدين نماز جمعهء در چهار شنبه , ازدواج دو خواهر با هم ,بدعت معاويه در ديات , تكبير مستحبى و تلبيه را ترك مى كند, سنت در تلبيه , براى مخالفت با شيعه سنت ثابت را رهامى كند, جلو انداختن خطبه بر نماز, ترك حدى از حدود خدا, معاويه لباس غير جايز را مى پوشد, معاويه زياد را به ابوسفيان ملحق كرد, معاويه و بيعت يزيد, بيعت يزيد در شام , عبدالرحمن در بيعت يزيد, سعيد در بيعت يزيد,نامه هاى معاويه در بيعت يزيد, مسافرت اول براى بيعت يزيد, مسافرت دوم , يزيد و سابقهء سوء و سياه او,جنايت هاى معاويه , لعن على (ع ) توسط معاويه و دست نشانده هايش , جنگ معاويه با على (ع ), سنت دربارهء كسيكه بر امام خروج كند, فئهء باغيه در قرآن و سنت , جنگ معاويه با على (ع ), چهل حديث دربارهء على (ع ), مسخره كردن سنت توسط معاويه , نامه هاى معاويه , بدى ها و افتراها در سابقه و نامهء عمل معاويه , معاويهء رانده شده , طرز تفكرمعاويه در خلافت , مناظرات و تحكيم در سوء سابقهء معاويه , دليل هاى قاطعى كه ابن حجر با آنها از معاويه دفاع ];""ّّمى كند, از جملهء آنها اجتهاد معاويه است , نگاهى به اجتهاد معاويه , معاويه و علم او به كتاب و سنت , نگاهى به آنچه كه معاويه روايت كرده , حديث : <من مات و لم يعرف امامه ...>بقيهء احاديث معاويه , معاويه مجتهد كذائى , امر دوم ازدفاع ابن حجر از معاويه احاديثى است كه گمان كرده دربارهء معاويه است , نگاهى به اين احاديث .
ج 11
ابتدا شش تقريظ و تقدير آورده شده و پس از حمد و ثنا ادامهء ابحاث معاويه از اين قرار است :
مواقف معاويه با امام حسن (ع ), معاويه امام حسن (ع ) را شهيد كرد, خوشى معاويه از شهادت امام حسن (ع ),معاويه و شيعه اميرالمؤمنين (ع ), جرايم معاويه , معاويه و حجر بن عدى , كشتن معاويه عمر و بن حمق و صيفى بن فسيل و قبيضة بن ضبيعه را.
قصهء عبدالله بن خليفه , شهادت دروغين , تبعيد حجر بن عدى و اصحابش , مقتل حجر و اصحابش , عذرهاى ساختگى معاويه , سنت و قتل مؤمن , كشتن حضرمى ها به خاطر تشيع , كشته شدن مالك اشتر و محمد بن ابوبكرتوسط معاويه , نگاهى به مناقب ساختگى معاويه (شامل چهل قصه ).
كرامات دروغين :
غلو فاحش يا قصه هاى خرافى (شامل صد قصه ): 1 زيد بن خارجه بعد از مرگ سخن مى گويد 2 انصارى بعد ازكشته شدن سخن مى گويد 3 زنده شدن حمار شيبان 4 عصاى أسيدبن حضير و عبادبن بشر روشنى مى دهد 5استجابت دعاى خالد 6الى 11 قصه هاى ابومسلم خولانى 12 ربيع بعد از مرگ سخن مى گويد 13 كرامت حضرت در ميان لشگر 14ال 16 كرامت سعدبن وقاص و هرم بن حبان 17 ابراهيم و امساك از غذا, 18الى 20 كرامت مطرف بصرى و كرز بن وبره و فقير اسود 21 غطفانى پس از مرگ تبسم مى كند 22ال 25 كرامات عمر بن عبدالعزيز ومالك بن دينار 26 ناصبى مستجاب الدعوة 27الى 29 كرامات ايوب سختيانى و حبيب بصرى و معروف كرخى 30مردى در هوا چهار زانو نشسته 31و 32 كرامات احمد خزاعى 33 قصه هاى خرافى دربارهء ابوحنيفه 34و 35كرامات ابى زرعه و ابراهيم خراسانى 36 ماجشون مى ميرد و زنده مى شود 37الى 43 قصه هائى در مناقب احمدحنبل 44 كرامت مالك , 45 صيحهء همدانى بر ملكين 46 كرامت ابن الاحرم 47 جوانى در كنار كعبه 48الى 50ذوالنون مصرى و ابن ابى الحوارى و الن الموفق 51 حوراء با ابو يحيى سخن مى گويد 52الى 55 كرامات سهل تسترى و ابن حنيف 56 شبلى فقيه لحيه خود را براى خدا مى تراشد: سنت در تراشيدن لحيه , تراشيدن لحيه درمذاهب اربعه , سخنانى در تراشيدن لحيه 57 عمو نور از آسمان تا قبر حنبلى 58 خرما بارى ابن سمعون رطب ];##ّّمى شود 59 ابن سمعون از خواب ديده شده خبر مى دهد 60 ابن سمعون رطب مى شود 61 فرشته بر ابوالمعالى نازل مى شود. 62 خداوند با غزالى سخن مى گويد 63 دست غزالى در دست پيامبر (ص ) است 64 كاب <احياالعلوم >غزالى 65الى 68 كرامت لامشى و حافظ طلحى و منبجى عمرى و ابن مسافر اموى 69و 70 عبدالقادر مرغ را زنده مى كند و در يك شب چهار با محتلم مى شود 71 عبدالقادر در شب معراج 72 عبدالقادر و ملك الموت 73قصهء وفات عبدالقادر 74 رفاعى در بيدارى دست پيامبر (ص ) را مى بوسد 75الى 78 كرامت غزلانى و شاطبى ووخشى و يونينى 79 ياد گرفتن نحو با اجازه 80و 81 كرامت اسماعى حضرمى 82الى 84 كرامت دلاوى و كردى وشاورى 85و 86 كرامات يا خرافات 87 شيخ گاو را مى خورد 88 كرامات ابن بدر حسينى 98 ابوالمعالى زنده مى كند و مى ميراند 90 تطور شب و روز ابو على 91 سيوطى پيامبر (ص ) را در بيدارى مى بيند 92 طى الارض سيوطى 93و 94 سروى از شهرى به شهر ديگر پرواز مى كند 96 ذويب روى آب راه مى رود 97
كرامات سراج الدين عبادى و صديقى بكرى 99 كرامات خارق العاده 100 عجايب و غرايب , عرفان فرقهء غاليه , خاتمهء بحث .
در اينجا ابحاث خاتمه پيدا مى كند.
بقيهء شعراى غدير در قرن نهم :
هفتاد و پنجم : غديريهء ضياءالدين هاديب و شرح حال او .
هفتاد و ششم : غديريهء حسن آل ابى عبدالكريم .
تا اينجا شعراى غدير درقرن نهم پايان و قرن دهم آغاز مى گردد:
هفتاد و هفتم : غديريهء شيخ ابراهيم كفعمى و شرح حال او.
هفتاد و هشتم : غديريهء شيخ حسين والد شيخ بهائى و شرح حال او.
قرن دهم نيز پايان يافته و شعراى غدير در قرن يازدهم شروع مى شود:
هفتاد و نهم : غديريهء ابن شاهين و شرح حال او .
هشتادم : غديريهء و شرح حال زين الدين حميدى .
هشتاد و يكم : غديريهء شيخ بهائى عاملى : شرح حال و اساتيد و شاگردان و تأليفات و شعر و ولايت و وفات او,نگاهى به لغزش نفيسى تهرانى .
هشتاد و دوم : غديريهء شيخ محمد حرفوشى و شرح حال او .
هشتاد و سوم : غديريهء سيد بن ابى الحسن و شرح حال او.
];$$ّّهشتاد و چهارم : غديريهء شيخ كربى و شرح حال او .
هشتاد و پنجم : غديريهء شرح الدين يمنى و شرح حال او .
هشتاد و ششم : غديريهء و شرح حال انسى .
هشتاد و هفتم : غديريهء سيد شهاب و شرح حال او .
هشتاد و هشتم : غديريهء و شرح حال سيد على خان مشعشعى , شرح حال سيد خلف مشعشعى .
هشتاد و نهم : غديريهء سيد ضياء الدين يمنى و شرح حال او .
نودم : غديريهء مولى محمد طاهر قمى و شرح حال و تاليفات و شعر فارسى او.
نودم و يكم : غديريهء قاضى جمال الدين و شرح حال و شعر او.
نود و دوم : غديريهء ابى محمد بن صنعان .
شعراى غدير در قرن يازدهم پايان و قرن دوازدهم آغاز مى گردد:
نود و سوم : غديريهء شيخ حر عاملى : شرح حال و تاليفات و شعر او .
نود و چهارم : غديريهء شيخ احمد بلادى و شرح حال او .
نود و پنجم : غديريهء شمس الادب يمنى و شرح حال او .
نود و ششم : غديريهء سيد على خان مدنى و شرح حال و تاليفات و شعر او, سخن سيد دربارهء نسبش .
نود و هفتم : غديريه ءهاى مقرى كاظمى و شرح حال او .
نود و هشتم : غديريهء علم الهدى كاشانى و شرح حال او.
نود و نهم : غديريه ءشيخ على عاملى و شرح حال او .
صدم : غديريهء مولى مسيحا فسوى و شرح حال او .
صد و يكم : غديريهء ابن شارهء غرورى و شرح حال او .
صد و دوم : غديريهء شيخ ابراهيم بلادى و شرح حال او .
صد و سوم : غديريهء ابومحمد شويكى و شرح حال او .
صد و چهارم : غديريهء سيد حسين رضوى (هندى ) و شرح حال او .
صد و پنجم : غديريهء سيد بدر الدين و شرح حال او .
در اينجا كتابشناسى يازده جلد كتاب الغدير پايان مى پذيرد. ]
نكات قابل توجه :
1 از چاپهايى كه براى كتاب معرفى شده فقط چاپ اول نه جلدى است و از چاپ دوم به بعد همه يك نوع چاپ ودر يازده جلد هستند, و اگر اضافاتى بوده فقط در ابتدا و آخر كتاب انجام شده است .
چاپ جديد كتاب ـ چنانچه گذشت ـ همراه با تحقيقى كامل چاپ شده است . در اين چاپ تقريظها و نامه ها ازابتداى جلدها برداشته شده و به صورت دو جلد در آخر اضافه شده است , و از جلد اول تا يازدهم مطابق چاپهاى قبل است .
2 اين كتاب در اصل بيش از يازده جلد است كه تا جلد يازدهم در حيات مؤلف چاپ شده و بقيه در دست فرزندان مؤلف در راه تكميل است .
3 براى اين كتاب چند ترجمه و تلخيص و فهرست و استدراك نوشته شده و نيز كتابهايى اقتباس شده از <الغدير>يابا استفاده از آن تدوين شده است .
توضيح اين كتابها چنين است :
الف ـ ترجمه ها :
# ترجمه به فارسى : 1 <ترجمهء الغدير, 21ج >توسط جمعى از محققين 2 <ترجمهء الغدير, 3ج ناتمام >توسطفرزندان مؤلف .
# ترجمه به اردو: 1 <ترجمهء الغدير, ج 1 از مصطفى جوهر هندى 2 ><الغدير, 2جلد>از سيد محمد با قر موسوى .
ب ـ خلاصه ها:
1و 2و 3 <نظرة الى الغدير>و <فى رحاب الغدير>عربى , و <غدير روز كمال دين >فارسى از على اصغر مروج 4<سيرى در الغدير> از محمد امينى (فرزندان مؤلف ) 5 <خلاصة الغدير>اردو از رضى جعفر نقوى .
ج ـ فهرستها:
1و 2ـ <على ضفاف الغدير 2ج >و <أعلام الغدير>توسط جمعى از محقيق 3المنير, فهرس كتاب الغدير> ازمؤسسة البعثة.
د ـ استدارك :
<على ضفاف الغدير>از سيد عبدالعزيز طباطبائى .
];لله لله ّّهـ اقتباس :
1 <ترجمهء هل حديث از جلد دهم كتاب الغدير>از سيد حسن موسوى 2 <قطره اى از دريا, ج 1و 2 از محمدحسين صفاخواه ,طالعى 2 ><حديث غدير>از على حسنين شيفته هندى .
و ـ استفاده :
1و 2 <حساسترين فراز تاريخ يا داستان غدير>و <داستان غدير>توسط جمعى از دبيران مشهد 3 <حماسهء غدير>از محمد رضا حكيمى .
همچنين كتابى به نام <خلافت از ديدگاه اماميه و اهل سنت >كه شماره 1از سرى <پرتوى از الغدير>است و توسطفرزند مؤلف جناب حجةالاسلام شيخ امينى انتخاب و ترجمه شده و در موضوع خلافت است .
4 قسمتى از غديريه هاى مذكور در اين كتابنامه در جلد يازدهم <الغدير>آمده است .
5 تقريظها و تقديرهايى از همه قشر از اهل علم و از شعه و عامه و حتى چند نفر از مسيحيان به صورت نامه يا نثر ويا به صورت شعر براى اين كتاب نوشته شده و نثرها در ابتداى جلدها, و شعرها در انتهاى آنها به چاپ رسيده است ,كه شصت و دو نثر و بيست و پنج شعر است كه جمعاً هشتاد و هفت نامه است . نويسندگان اين موارد با ذكر محل آنهابه ترتيب مجلدات كتاب چنين است :
نثرها:
ج 11 محمد عبدالغنى حسن , قاهره .
ج 22 محمد سعيد دحدوح , حلب (سوريه ).
ج 33 يحيى بن محمد حميد الدين , يمن 4 ملك حسين , اردن 5 عادل غضبان , قاهره (مصر) 6 علامه شيخ محمد على اردوبارى , نجف .
ج 47 محمد غلاب , قاهره (مصر, استاد دانشگاه الازهر) 8 عبدالرحمن كيالى (حلبى ), (سوريه ) 9 توفيق فكيكى (محامى , بغدادى ), بغداد.
ج 510 ملك فاروق اول , مصر 11 آيةالله سيد عبدالهادى شيرازى , نجف 12 صفاء خلوصى , لندن 13 سيدمحمد بن على نقى حيدرى (كاظمى ).
ج 614 محمد سعيد عرفى (مفتى ), سوريه , 15 عبدالفتاح عبدالمقصود, قاهره (مصر) 16 بولس سلامه (مسيحى ), بيروت (لبنان ).
];ّّج 717 آية الله سيد محمد حجت (كوه كمراه اى ), قم 18 علامه سيد جعفر آل بحرالعلوم , نجف 19 سيدعبدالمهديئ منتفكى , بغداد 20 علامه سيد حسن لواسانى , غارية سوريه ) 21 سيد على فكرى , قاهره (مصر) 22سيد محمد سعيد حكيم , بصره 23 سيد سبط الحسن محمود آبادى , هند 24 سيد على اكبر برقعى , قم 25 علامه سيد محمد على قاضى (طباطبائى ) قم 26 محمد عبدالغنى حسن , قاهره (مصر) 27 خطيب سيد صالح بن عباس موسوى , بغداد 28 خطيب عبود حسينى , بصره 29 مصطفى جواد بغدادى , بغداد 30 علامه شيخ حسن ناصرى ,نجف 31 خطيب شيخ كاظم آل نوح , كاظمين 32 خطيب شيخ محمد تقى فلسفى , تهران 33 شيخ سليمان ظاهر,؟34 خطيب سيد شمس الدين بغدادى , بغداد 35 سيد عبدالزهراء سيد حسن خضرى , (عراق )36 علامه ميرزامحمد على چرندابى (تبريزى ) قم 37 عبدالحمزة نصرالله فتحى , ديوانيه (عراق ) 38 علامه سيد عبدالحسين شرف الدين عاملى , بيروت 39 آية الله سيد محسن حكيم , نجف 40 بولس سلامه , بيرون (لبنان ) كه در شمارهء شانزده نيزگذشت .
ج 841 آية الله شيخ محمد رضا آل ياسين , نجف 42 سيد محمد صدر (رئيس الوزراء),؟ 43 سيد عبدالمهدى منتفكى , بغداد كه در شمارهء نوزده نيز گذشت 44 محمد عبدالغنى حسن , قاهره (مصر) كه در شمارهء بيست و شش نيزگذشت 45 محمد سعيد دحدوح , حلب (سوريه ) كه در شماره دو نيز گذشت .
ج 9 46 علامه سيد حسين موسوى حمامى (نجف ) 47 سيد حسين (موسوى ) هندى ,؟ 48 حيدر قلى (سرداركابلى ), كرمانشاه 49 نجيب زهيرالدين عاملى , بيروت (لبنان ) 50 عباس الدواح زبيدى ,؟.
ج 10 51 آيةالله سيد صدرالدين صدر 52 علامه شيخ مرتضى آل ياسين (كاظمى , نجفى ), نجف 53 علامه سيد محد بن مهدى شيرازى , كربلا 54 علامه حاج آقا بزرگ تهرانى , نجف 55 علامه سيد نورالدين جزائرى موسوى ,كربلا 56 سيد جلال الدين موسوى طاهرى , قم .
ج 1157 شيخ موسى بن هادى مرندى (غروى ),؟ 58 علامه سيد على فانى (اصفهانى ), نجف 59 سيد ميرزامحمد على قاضى (طباطبائى ), قم كه در شماره بيست و پنج نيز گذشت 60 علاءالدين خروفه , قاهره (مصر) 61محمد تيسير مخزومى (شامى ), دمشق (سوريه ) 62 يوسف اسعد داغر.
شعرها:
ج 51 شيخ محمد سماوى , نجف 2 خطيب محمد على يعقوبى 3 شيخ حسن سبتى 4 شيخ خالصى (كاظمى ).
ج 65 ملك فاروق اول , كه در شمارهء ده از نامه ها گذشت .
];))ّّج 76 شيخ قاسم محمى الدين 7 ميزا محمد خليلى 8 خطيب سيد على 9 شيخ على سماوى 10 شيخ محسن ابى الحب 11 شيخ اسد حيدر 12 سيد رؤوف جمال الدين 13 شيخ محمد رضا خالصى 14 عبدالصاحب دجيلى .
ج 815 سيد محمد هاشمى 16 خطيب شيخ كاظم آل على 17 شيخ محمد رضا خالصى , كه در جلد هفت نيزگذشت 18 سيد شمس الدين بغدادى موسوى 19 شيخ محمد شيخ بندر 20 شيخ محمد باقر هجرى , نجف 21شيخ محمد آل حيدر (نجفى ).
ج 9 22 سيد نعمت سيد حسون بعاج 23 سيد يحيى سيد داود 24 يحيى بن صالح 25 شيخ كاظم آل حسن (جنابى ).
منبع: www.balagh.net الف
