مننژيت چيست و انواع آن کدام است؟
مغز انسان به وسيله پرده اي ظريف به نام مننژ پوشيده شده که التهاب اين پرده مغزي اصطلاحا مننژيت ناميده مي شود. التهاب پرده مغز يا مننژيت در صورتي که در اثر عفونت باکتريايي ايجاد شده باشد به نام مننژيت چرکي و در صورت ايجاد به وسيله عامل غير باکتريايي مانند ويروس ها، قارچ ها، انگل ها، داروها، تومورها و غيره به نام مننژيت غير چرکي يا آسپتيک نامگذاري مي شود. معمولا در ابتدا، باکتري عامل مننژيت چرکي در گلوي بيمار لانه گزيني (کلونيزه) مي کند و سپس در فرصت مناسب وارد جريان خون شده و ايجاد باکتريمي مي نمايد. اين باکتري موجود در خون پس از عبور از سد مغزي وارد پرده هاي مغزي شده و باعث واکنش شديد در پرده هاي مغزي و ايجاد مننژيت چرکي مي کند.
سن، جنس و فصل شيوع مننژيت چيست؟
مننژيت چرکي در هر سني ديد مي شود ولي عمده موارد آن در کودکان به خصوص زير پنج سالگي ديده مي شود و در پسرها شايع تر از دخترهاست. شيوع فصلي آن بيشتر در اواخر پاييز و در طول فصل زمستان و اوايل بهار مي باشد. بنابراين در فصل تابستان مننژيت چرکي به مراتب کمتر ديده مي شود.
ريسک فاکتورهاي ابتلا به مننژيت چرکي کدام است؟
مواردي که در کودکان به عنوان فاکتور خطر ابتلا به مننژيت چرکي محسوب مي گردند عبارتند از: تماس اخير با فرد مبتلا به مننژيت چرکي، عدم تغذيه با شير مادر در دوران شيرخوارگي، جنس مذکر، سنين پايين عمر (کمتر از 5 سال)، نقص ايمني مانند بيماري ايدز در فرد، سابقه ضربه مغزي اخير و شکستگي استخوان جمجمه.
انتقال مننژيت چگونه است؟
نحوه انتقال بيماري از طريق شخص به شخص و از راه ترشحات تنفسي مي باشد. بنابراين از تماس نزديک با فرد مبتلا به مننژيت چرکي تا حداقل 24 ساعت پس از شروع درمان آنتي بيوتيکي مناسب بايد اجتناب کرد.
سه جرم ميکروبي پنوموکوک، مننگوکوک و هموفيلوس عوامل ميکروبي شايع ايجاد کننده مننژيت چرکي را تشکيل مي دهند که امروزه با واکسيناسيون کودکان بر عليه اين عوامل ميکروبي در بعضي کشورهاي مترقي از ميزان مننژيت چرکي در اين کشورها به مراتب کاسته شده است.
علائم بيماري مننژيت چيست؟
بيماري مننژيت چرکي معمولا يک بيماري حاد با سير پيشرفت بسيار سريع مي باشد که در بعضي موارد مانند مننژيت هاي مننگوکوکي مي تواند در عرض 24 ساعت بيمار را به طرف شوک و کما و در نهايت مرگ پيش ببرد و در موارد ديگر سرعت سير بيماري در عرض چند روز وخيم مي شود. علائم بيماري شامل يک سري علائم غير اختصاصي شامل تب (معمولا تب با درجه بالا)، بي قراري و تحريک پذيري، بي اشتهايي، استفراغ هاي مکرر و مقاوم، سردرد و سرگيجه و يک سري علائم اختصاصي شامل سفتي گردن، درد پشت و کمر، برجسته شدن ملاج شيرخوار، فلج اعصاب مغزي به خصوص فلج ناگهاني در ناحيه چشم و صورت و در نهايت تشنج مي باشد. تشنج در حدود يک سوم بيماران مبتلا به مننژيت چرکي ديده مي شود. بنابراين هر کودک با تب و تشنج مي بايستي حتما از نظر احتمال وجود مننژيت چرکي توسط پزشک معاينه شود.
يافته هاي آزمايشگاهي در بيماري مننژيت چيست؟
مهم ترين و تنها تست آزمايشگاهي تشخيص دقيق مننژيت در فرد مبتلا، گرفتن مايع نخاعي و آناليز و کشت آن مي باشد. به عنوان يک قانون کلي در هر کودک مشکوک به مننژيت (حتي با احتمال کمتر از يک درصد) مي بايستي مايع نخاع بيمار مورد آزمايش قرار گيرد. گرفتن مايع نخاع کودک يا به عبارتي (Lumbar puncture (LP علي رغم تصور عامه در صورتي که توسط پزشک و با رعايت اصول آن گرفته شود هيچ گونه عارضه اي براي کودک به جا نخواهد گذاشت زيرا مايع نخاعي هر فرد به طور طبيعي در طي شبانه روز به طور مکرر توليد و بازجذب مي شود. بنابراين تصور احتمال عقيمي و ايجاد ضايعات عصب در مورد LP کاملا غير علمي و نادرست است.
افزايش گلبول هاي سفيد و پروتئين مايع نخاعي و کاهش قند آن از جمله دلايل اوليه وجود مننژيت چرکي است که پس از کشت مثبت و تعيين نوع ميکروب، تاييد نهايي صورت مي گيرد. انجام تصويربرداري مغز مانند CT اسکن و غيره مگر در موارد ضروري و با تشخيص پزشک در تشخيص مننژيت هيچ گونه نقشي ندارند.
روش درمان چيست؟
هر بيمار مشکوک به مننژيت مي بايستي بلافلاصله به بيمارستان انتقال داده شده، بستري گردد و آزمايش مايع نخاعي (LP) در اولين فرصت ممکن گرفته شود و در صورت مثبت بودن آزمايش و شواهدي از مننژيت چرکي، درمان آنتي بيوتيکي تزريقي آغاز شود. درمان با آنتي بيوتيک تزريقي اساس درمان مننژيت چرکي است که مي بايستي هر چه سريع تر شروع شود و تاخير در درمان حتي براي چند ساعت مي تواند عوارض جبران ناپذيري به خصوص در کودکان داشته باشد. درمان آنتي بيوتيکي تزريقي مي بايستي در طول مدت درمان که معمولا بر حسب نوع ميکروب از 7 تا 14 روز متغير است ادامه يابد. بيمار مي بايستي حداقل براي يک روز پس از بستري و شروع درمان آنتي بيوتيکي و اتاق ايزوله تحت مراقبت هاي ضروري قرار داشته باشد. علاوه بر درمان آنتي بيوتيکي مناسب درمان هاي ديگر شامل تنظيم مايعات و الکتروليت بيمار، کاهش فشار مغزي ايجاد شده در اثر مننژيت و کنترل تشنج بيمار نيز بسيار مهم مي باشد.
پيامدهاي بيماري مننژيت چيست؟
بيماري مننژيت چرکي بيماري بسيار وخيم و خطرناکي است که با ميزان مرگ و مير بالا و عوارض جبران ناپذيري همراه است. مهم ترين عوارض عصبي بيماري شامل کري عصبي، کاهش بينايي و در مواردي کوري، هيدروسفالي و بزرگي دور سر، تشنجات پايدار و ايجاد صرع در سنين بالاتر و کاهش بهره هوشي و عقلي مي باشد. ميزان عوارض مننژيت در سنين کمتر و به خصوص زير 2 سال به مراتب بيشتر از سنين بالاتر مي باشد. به همين منظور اين بيماري به عنوان يک اورژانس طبي تلقي مي شود. لذا تشخيص و درمان به موقع آن مهم ترين اصل در پيش آگهي اين بيماران محسوب مي شود.
پيشگيري از بيماري چگونه است؟
در صورت وجود يک مننژيت چرکي در خانواده يا محيط هاي جمعي (جمعي مانند مهدکودک و سربازخانه ها) بر اساس نظر پزشک افراد ديگر مي بايستي آنتي بيوتيک پيشگيري کننده دريافت نمايند. بنابراين گزارش، موارد مننژيت چرکي مراجعه کننده به مراکز درماني کاملا ضروري است. چنانچه مي دانيم در جامعه ما قبل از سفر حج به علت وجود برخوردهاي نزديک، واکسن مننژيت مننگوکوکي به افراد تزريق مي گردد. البته تزريق واکسن هموفيلوس و پنوموکوک امروزه در بعضي کشورهاي پيشرفته از 2 ماهگي همراه واکسن سه گانه و فلج جزء واکسن هاي روتين درآمده است. بنابراين به نظر مي رسد با انجام اين واکسن ها در کشور مي توانيم ما هم آمار مننژيت چرکي اين بلاي خانمان سوز را به شدت کاهش دهيم. به اميد آن روز. /س
