کاهو ، آهن خوراکی

كاهو يكي از قديميترين سبزيجات دنيا است منشاء آن در هندوستان و آسياي مركزي مي باشد . كاهو طبق مداركي كه بدست آمده از شش قرن قبل از ميلاد در ايران مصرف مي شده است و يك قرن قبل از ميلاد به روم راه يافته و غذاي مهمي براي روميان بوده است . كريستف كلمب تخم كاهو را به دنياي جديد برد بطوريكه از اوائل قرن پانزدهم ميلادي كاهو در هائيتي و باهاما كشت مي شده است . كاهو گياهي است يكساله كه داراي برگهاي پهن و دراز و سبز روش مي باشد و با طعم كمي شيرين .
انواع مختلف كاهو كه در حال حاضر در آمريكا كشت مي شود حدود 16 نوع مي باشد كه در تمام طول سال وجود دارد، روي هم رفته دو دسته كاهو وجود دارد :
1-كاهوي پرورشي و اهلي كه در سالاد استفاده مي شود كه كاهوي گرد Head Lettuce و كاهوي ايراني Romano Lettuce از انواع مهم آن است .

2- كاهوي وحشي يا كاهوي خودرو .

كاهوي ايراني از نظر مواد غذايي از كاهوي گرد بهتر است . كاهوي گرد ارزش غذايي چنداني ندارد زيرا داراي مقدر زيادي الياف است كه توليد گاز و نفخ در معده مي كند .
اين ماده غذايي بويژه حاوي ويتامين C است كه ضد اسكوربوت است. كاهو ارزش غذايي چندان ندارد، اما از لحاظ درماني فوق العاده است مملو از نمكهاي معدني است كه خاصيت قليايي دارند. بنابراين، سبب تصفيه خون مي شود به حفظ هوشياري مغز و سلامت بدن كمك مي كند. برگهاي بيروني كاهو ارزش خوراكي بسيار دارند.
اين برگها بيشتر در معرض نور آفتاب قرار مي گيرند و نسبت به برگهاي داخلي كه فشرده ترند ويتامين بيشتري دارند. هرچه كاهو سبزتر باشد ويتامين بيشتری دارد.
كاهو محتوي چند ماده مهم و شفابخش است. براي بدن مفيد است. به مغز، دستگاه عصبي و ريه ها كمك مي كند. آب كاهو، خنك و شادابي بخش است. ميزان فراواني منيزيم در آب آن وجود دارد كه سبب تقويت بافت عضلاني، اعصاب و مغز مي شود. آب كاهو جنبه درماني دارد.
بهتر است، برگهاي سبز تيره آن مصرف شوند. برگهاي داخلي يا مغز كاهو كه روشن تر و سفيدترند را مصرف نكنيد. برگهاي سبز محتوي كلروفيل و مواد مغذي هستند در حالي كه مغز كاهو اين مواد را ندارد.
كاهو مملو از سلولز است كه حجم مواد داخل روده و حركات روده را افزايش مي دهد، بنابراين، در درمان يبوست بسيار مفيد است. كاهو در درمان بي خوابي مؤثر است. چرا كه ماده خواب آوري به نام لكتوكاريوم دارد كه سه درصد يا كمتر كربوهيدرات دارد. پس ماده غذايي مناسب براي درمان ديابت است.
افراد ديابتي مي توانند به راحتي از آن استفاده كنند. كاهو ميزان قابل توجهي آهن دارد و بنابراين هموگلوبين ساز است. براي درمان كم خوني مفيد است، ميزان آهن قابل جذب از اين طريق بسيار بيشتر از جذب آهن غير آلي است.

تركيبات شيميايي:

در صد گرم كاهوي ايراني مواد زير موجود است :
آب 94 گرم
انرژي 18 كالري
پروتئين 1/2 گرم
موادنشاسته اي 0/1 گرم
كلسيم 65 ميلي گرم
فسفر 25 ميلي گرم
آهن 1/5 ميلي گرم
چربي 0/2 گرم
كلسيم 18 ميلي گرم
سديم 10 ميلي گرم
پتاسيم 250 ميلي گرم
ويتامين آ 500 واحد
ويتامين ب 1 0/5 ميلي گرم
ويتامين ب 2 0/08 ميلي گرم
ويتامين ب 3 0/4 ميلي گرم
ويتامين ث 10 ميلي گرم
ارسنيك 0/02 ميلي گرم
اسيد اگزاليك 0/003 ميلي گرم
كاهو ضمنا داراي مواد معدني مانند نيكل ، كبالت ، سولفور و مس مي باشد
مواد شيميايي كاهو عبارتند از : لاكتوكاروم Lactucarum ( كه ماده اي است مخدر ) موم ، رزين ، ماليك اسيد و سوكسي نيك اسيد ، لاكتوم كاروم خواب آور و مسكن است .
از لاكتوم كاروم بعنوان داروي خواب آور و مسكن و نيز در چشم پزشكي براي گشاد كردن مردمك چشم استفاده ميشود .
از كاهو همچنين ماده اي بنام تريداس Thridace گرفته مي شود كه مسكن و ضد درد است . براي تهيه تريداس ساقه كاهو رسيده را تكه تكه كرده وشيره آنرا با فشار خارج مي سازند . اين شيره را سپس حرارت داده تا در اثر حرارت مواد آلوميني آن منعقد مي شود در نتيجه مايعي صاف بدست مي آيد . اين مايع را تحت درجه حرارت كم و در خلاء حرارت داده كه تريداس بدست مي آيد . اين مايع را مي توان خشك كرد و بصورت پودر درآورد .

فواید کاهو برای سلامتی بدن :

كاهو از نظر طب قدیم ایران سرد و مرطوب است. دانشمندان علم تغذیه و گیاهشناسی برای کاهو خواص متعددی را بیان کرده اند که در ذیل به تعدادی از آنها میپردازیم:
1- کاهو، یک داروی تسکین دهنده و آرام بخش طبیعی است، زیرا شامل مقدار کمی از یک ماده ی شیمیایی به نام لاکتوسین (LACTUCIN) است که وقتی به مقدار زیاد مصرف گردد، موجب سستی در بدن میشود.
2- کاهو خون را صاف و تمیز میکند. لذا امام صادق (ع) فرمود: کاهو بخورید، زیرا خون را صاف میکند.(بحارالانوار/ج14)
3- کاهو بویژه نوعی از آن که دارای برگ های زرد است، غذایی زودهضم است و خواب آرامی را به دنبال دارد. از این رو رسول خدا(ص) فرمود: کاهو، خواب آور و برای هضم غذا مفید است. (بحارالانوار/ج14)
4- امام رضا (ع) به شیعیان خود توصیه می فرمودند: تامی توانید کاهو بخورید ، زیرا کاهو رقت خون را از بین می برد و بهتر از سایر سبزی ها، خون را تصفیه می نماید.
5- کاهو دارای آهن فراوان است که برای خونسازی در بدن لازم است.لذا از مؤثرترین و طبیعی ترین درمان های کم خونی است.
6- کاهو، بینایی را تقویت میکند.
7- کاهو موی سر را به رنگ سیاه زیبائی در می آورد، به خصوص اگر ناشتا خورده شود.
8- كاهو خواب آور و آرام بخش است.
9- كاهو برای ضعف اعصاب مفید است.
10- کاهو سرشار از آب (بیولوژیک) می¬باشد و املاح معدنی نیز دارد.
11- کاهو، ضدیبوست و خشکی مزاج است.
12- کاهو، چهره¬ی انسان را با طراوت و در گونه های صورت، سرخی زیبایی پدید می آورد.
کاهو خون را صاف و تمیز می کند. همچنین به علت داشتن آهن فراوان، برای درمان کم خونی مفید است.
13- اگر كاهو را با سكنجبین یا سركه بخورند، اشتها آور است.
14- شصت گرم کاهو را اگر در یک لیتر آب به مدت یک ساعت با آتش ملایمی بجوشانید، جوشانده ای به دست می آید که خواب آور و بطور ملایم ملین (نرم کننده) است و کبد را از سموم پاک می کند.
15- جوشانده ی فوق، در هنگام اختلالات کبدی بخصوص یرقان (زردی) مفید و موثر است.
16- كاهو زخم های مجاری ادرار و مثانه را درمان می كند.
17- كاهو قوای جنسی را تقویت می كند.
18- برای برطرف كردن درد سینه كاهو را بپزید و بخورید.
19- زنان شیرده اگر می خواهند كه شیرشان زیاد شود، باید كاهوی پخته بخورند.
20- کاهو ضد تورم است و ورم غدد لنفاوی را برطرف می كند.
21- چنانچه کاهو مخلوط با عصاره ی هویج خورده شود، بر خاصیت آن افزوده می گردد.
22- به علت اینکه تمام انواع کاهو سبزینه(کلروفیل) دارند، می توان شیره ی تمام انواع آن را گرفت. بهترین قسمت برای گرفتن شیره، برگ های خارجی کاهو است که بالاترین کلروفیل را دارد.
23- کاهو یک طبیعت آرام دهنده دارد و درد معده را تسکین می دهد .
24- كاهو ملین و ادرار آور است و برای بهبود بند آمدن ادرار تجویز می شود.
25- کاهو برای معالجه ی یرقان ، انسداد مجاری طحال و کبد مفید است.
26- کاهو برای اشخاص عصبانی و پریشان مفید است، زیرا خواب راحت و آرامی ایجاد میکند، لذا اشخاصی که مبتلا به تپش قلب و بی خوابی هستند باید هنگام شب، قبل از خواب کاهو بخورند.
27- اگر کاهوی سوخته را به صورت پودر درآورید و بر روی جوش ها و زخم ها بپاشید، برای التیام جراحات و ترمیم آنها مفید است.
28- مصرف کاهو، انزال منی بطور دائم، احتلام مکرر، تکرر ادرار را شفا می بخشد، بدین منظور باید مقدار 7 گرم تخم کاهو را به صورت گرد یا جوشانده تناول کنید.
29- برگ های سبز کاهو بیشتر از برگ های سفید دارای ویتامین C است و علاوه بر آن مقدار نسبتاً زیادی ویتامینA و ویتامین E دارد.
30- هر 28 گرم کاهو، 3 کالری ارزش انرژی زایی دارد.

مهمترین خواص دارویی کاهو

• درمان آفتاب سوختگی: کمپرس و ضماد پخته کاهو درمان آفتاب سوختگی است.
• تقویت ریشه مو: نوشیدن مخلوطی از عصاره‌های کاهو ، هویچ و یونجه ، ریشه مو را تقویت می‌کند.
• برطرف کردن سرخی صورت: برگهای سبز کاهو را بکوبید و به مدت نیم ساعت روی قسمتهای سرخ صورت قرار بدهید سپس صورت بشویید. این کار را چند بار تکرار کنید تا مقصود حاصل شود.

خواص تخم کاهو

• تخم کاهو مخرب و خواب آور است.
• خوردن تخم کاهو زکام را برطرف می‌کند.
• تخم کاهو برای درد سینه مفید است.
• خوردن تخم کاهو برای دستگاه ادراری نافع است و آنهایی که قطره قطره ادرار می‌کنند باید تخم کاهو بخورند.

مضرات

اگر در خوردن کاهو افراط نکیند این گیاه بهیچوجه مضر نیست زیاده روی در خوردن کاهو باعث کم شدن قدرت جنسی ، فراموشی و کم شدن حافظه ، ضعف دید چشم و نفخ شکم می‌شود. برای برطرف کردن این عوارض می‌توان کاهو را با نعناع ، کرفس و زیره میل کرد.

شرایط کشت کاهو و علوم مرتبط با آن
انواع کاهو

کاهوی پیچ‌گرد
برگهای این نوع کاهو بطور بسبتا فشرده روی هم قرار می‌گیرند. برگهای داخلی سفید رنگ و برگهای بیرونی سبز رنگند. یکی از بهترین ارقام کاهو برای انتقال به مناطق دور می‌باشد.
کاهوی پیچ معمولی
این نوع کاهو ایستاده است و شاید ارتفاع بوته به 40 - 30 سانتیمتر برسد. برگهای بیرونی سبز و نرم بوده و برگهای داخلی سبز مایل به سفید بوده که لطیف و شکننده است. این نوع کاهو در ایران استفاده زیادی دارد.
کاهوی پرک یا کاهوی برگ
در این نوع کاهو برگها روی همدیگر قرار نمی‌گیرند و از همدیگر جدا هستند. برگها حالت شکنندگی ندارد و لبه‌های آنها حالت دندانه‌دار دارد. این نوع کاهو در ایران طرفدار چندانی ندارد و به آن کاهوی برگ نرم هم گفته می‌شود. رنگ برگها هم سبز روشن است.
کاهوی ساقه
در این نوع گاهو ساقه آن قابل استفاده است ولی گاها برگهای لطیف و کوچک آ نیز مورد مصرف واقع می‌شوند. این نوع کاهو در ایران مورد استفاده ندارد.
آب و هوای مطلوب کاهو
کاهو به آب و هوای خنک احتیاج دارد. در فصل گرما قبل از نمو و رشد کافی برگها شاخه گل دهنده ظاهر شده و بوته کاهو بذر می‌دهد. در این موقع برگها طعم تلخ زننده پیدا می‌کنند. بنابراین در نواحی معتدل سرد و تا اندازه‌ای مرطوب بهترین نتیجه از کاشت این محصول بدست می‌آید. مع هذا با کاشت بذر در فصولی که رشد گیاه به گرمای شدید برنخورد در کلیه نواحی می‌توان از آن استفاده نمود.
در نواحی معتدل سرد شمالی بذر کاهو را در اوایل پاییز و یا اواخر شهریور برای تهیه محصول پاییزه و زمستانه می‌کارند و کاشت بذر در اواخر پاییز و یا در اسفند ماه برای مصرف بهاره کاهو تهیه می‌کنند. بذر انواع دیر رس و مقاوم به گرما را می‌توان تا اواخر فروردین کاشته و از محصول آن تا اواخر خرداد و اوایل تیر ماه استفاده نمود. بدین ترتیب در تمام فصول سال می‌توان کاهوی تازه کاشت.
خاک مطلوب کاهو
کاهو را عملا در انواع مختلف خاکها می‌توان کاشت ولی بهترین و مناسب‌ترین زمین برای این محصول خاکهای لیمونی سبک که دارای مقدار زیادی مواد آلی است می‌باشد. در خاکهای هوموسی نیز محصول فراوان حاصل می‌شود. بطور کلی زمین کاهو باید نرم قوی و نمدار باشد یعنی خاک اطراف ریشه که نسبتا کوتاه است نباید هیچ وقت کاملا خشک شود. از نظر قلیایی بودن زمین باید خاکی انتخاب کرد که PH آن بین 6.5 - 5.5 باشد PH=5.5 و PH=7 مقدار محصول خیلی کم می‌باشد.
با آهک می‌توان اسیدیته خاک را کم کرد. ولی اگر زمین کاملا خنثی شود از نمو کاهو کاسته شده و علایم کلروز در گیاه ظاهر می‌شود. بنابراین در موقع خنثی کردن اسیدیته خاک ، آهک باید با دقت انتخاب شود که به مقدار لازم با خاک مخلوط شود. و این امر ممکن نیست مگر با اضافه کردن تدریجی آهک به این طریق که مقدار آهک مورد لزوم دقیقا تعیین می‌شود.
کود مورد استفاده کاهو
بوته کاهو دارای ریشه‌های کم و کوتاه و سطحی است بنابراین باید مقدار کافی کود در سطح زمین در دسترس گیاه باشد. در زمینهای هوموسی تازه آباد شده که معمولا از حیث فسفر و پتاس ضعیف هستند کافی است در هر هکتار فقط 100 تا 150 کیلو فسفر و 50 تا 70 کیلوپتاس با خاک مخلوط کنند ولی در زمینهایی که فاقد هوموس و مواد آلی هستند و کود دامی نیز به آنها نداده‌اند باید حداقل 110 کیلو ازت و 150 تا 200 کیلوفسفر در هر هکتار به زمین داد.
ازدیاد کاهو
بذر کاهو را معمولا اول در خزانه کاشته پس از آنکه نهال حاصله دارای سه یا چهار برگ شد به محل اصلی منتقل می‌کنند. در بعضی مواقع نیز ممکن است بذور را در محل اصلی کاشت ولی پس از سبز شدن بذر نهالهای زاید ر ا باید تنک کرد.
بذر کاهو
از نظر رنگ دو نوع بذر کاهو یافت می‌شود یکی تیره و دیگری روشن که می‌توان آنها را بذر سیاه و سفید نامید. شکل بذر کاهو کشیده و نوک باریک است و روی آن5 تا 7 برجستگی مشاهده می‌شود.

بیماریهای کاهو

• پوسیدگی کاهو که عامل آن قارچی به نام بوتریتیس است.
• یک نوع ریزوکتونیا
• سفیدک کاهو که نام علمی آن برفیال کتوسه است.

علوم مرتبط با کاهو

• تاکسونومی: گیاه کاهو بر حسب خویشاوندی با سایر گیاهان رده بندی می‌شود و جایگاه گیاه کاهو از نظر رده بندی در سطح گونه مشخص می‌شود.
• مورفولوژی: تنوع ریختگی گیاه کاهو مطالعه می‌شود به عبارتی مطالعه تنوع ریختی گیاه کاهو باعث می‌شود تا بدانیم که با شرایط متفاوت در زیستگاههای مختلف سازگاری این گیاهچگونه صورت می‌گیرد.
• آناتومی: ساختمان داخلی گیاه کاهو مطالعه می‌شود.
• مورفوژنز: از ابتدای تشکیل سلول تخم کاهو تا بوجود آمدن شکل کاهو بررسی می‌شود.
• فیزیولوژی: نحوه کار و فعالیت گیاه کاهو از سطح اندامکهای درون سلول تا بافتها - اندامها و خود گیاه کاهو مطالعه می‌شود.
• سیتولوژی: به مطالعه درباره رشد - تولید مثل و رفتار سلول گیاه کاهو می‌پردازد.
• اکولوژی: به مطالعه چگونگی سازش گیاه کاهو با محیط و ارتباط آنها با یکدیگر می‌پردازد.
• ژنتیک: چگونگی انتقال صفات وراثتی و عوامل انتقال دهنده و ساختار شیمیایی این عوامل را در گیاه کاهو بررسی می‌کند.
منابع :
کاهو http://daneshnameh.roshd.ir
خواص دارويي کاهو http://pasargad22.wordpress.com
خواص دارويي کاهو http://aftab.ir
کاهو http://www.iranmania.com
كاهو Lettuce http://www.money58.netfirms.com
کاهو «داروئی» http://daneshnameh.roshd.ir
کاهو http://www.parsiteb.com
/الف