همه چیز درباره ی شورا

در راستاى مشاركت توده مردم مسلمان ايران در تعيين سرنوشت خويش، امام خمينى رحمه‏الله در نهم ارديبهشت ماه 1358، فرمان تاريخى خويش را مبنى بر تثبيت حاكميت ملت ايران بر سرنوشت خويش و تشكيل شوراهاى اسلامى به شوراى انقلاب، اعلام كرد:
در جهت استقرار حكومت مردمى در ايران و حاكميت مردم بر سرنوشت خويش كه از ضرورت‏هاى نظام جمهورى اسلامى است. لازم مى‏دانم بى‏درنگ به تهيه آيين‏نامه اجرايى شورا، براى اداره امور محل شهر و روستا در سراسر ايران اقدام و پس از تصويب به دولت ابلاغ نماييد تا دولت بلافاصله به مرحله اجرا درآورد.
(بخشى از پيام امام خمينى رحمه‏الله در تاريخ 9/2/58)

مفهوم‏شناسى شورا

واژه‏هاى «تشاور» «مشاوره» و «مشورت»؛ همگى به معناى استخراج رأى درست به واسطه مراجعه برخى به برخى ديگر است و «شورا» امرى است كه درباره آن «مشورت» صورت مى‏پذيرد و «شور» از «شدت العسل» مشتق شده و وقتى است كه عسل از محل اصلى‏اش بيرون آورده شود و استخراج گردد. «مشورت» يعنى مشورت و كنكاش كردن، رأى زدن با هم، سگاليدن با يكديگر و بيرون آوردن عسل و چيدن آن از لانه زنبور.

آيا مى‏دانيد

عسل را وقتى از كندو استخراج مى‏كنند، بايد خيلى آهسته و با لطايف‏الحيل عمل كنند كه زنبورها تحريك و متوارى نشوند تا كم‏كم عسل را بيرون بياورند؛ به نظر مى‏رسد افرادى كه مى‏خواهند به شور بنشينند بايد احساساتشان تحريك نشود و در مورد يك مسأله با قدرت فكرى، رأى قاطعى كه در سرنوشت يك خانواده يك محل و يك كشور مؤثر است اتخاذ كنند.

جايگاه شورا در قرآن و سيره

قرآن كريم در آيات مختلف نمونه‏هاى شاخصى از مشورت شخصيت‏هاى تاريخى را نقل كرده كه نشانه رواج آن در ميان ملل و اقوام مختلف است. در قرآن، از مشورت ملكه سبا با سران كشور، مشورت زن و شوهر در امور خانوادگى، مشورت مؤمنان با هم، و مشورت پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله با اصحاب و ياران سخن گفته است.
در اهميت مشورت و شورا، همين بس كه رسول خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله و اولياى الهى، با وجود عصمت و اتصال به منبع لايزال وحى الهى و قوه تفكر و تعقل نيرومندشان به مشورت مى‏پرداختند. سيره عملى پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله و معصومين عليهم‏السلام همه بيانگر تأكيد خاص ايشان در به جا آوردن اين سنت حسنه در جامعه اسلامى است.
هركه بى مشورت كند تدبير
غالبش بر هدف نيايد تير
(سعدى)

جنگ احد

پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله پيش از آغاز جنگ احد، در چگونگى مواجهه با دشمن با ياران خود مشورت كرد و نظر اكثريت بر اين شد كه اردوگاه، دامنه كوه احد باشد و ديديم كه اين نظر محصول رضايت‏بخشى نداشت و به شكست منجر شد. قرآن كريم مى‏فرمايد: باز هم با آنان مشورت كن، هر چند نتيجه مشورت در پاره‏اى از موارد، سودمند نباشد؛ زيرا منافع آن به مراتب بيشتر از زيان‏هاى آن است و آثار پرورشى و شخصيتى آن بيشتر است.
با اين حال مسلّم است كه پيامبر هرگز در احكام الهى با مردم مشورت نمى‏كرد و در اين موارد تابع وحى بود.
پيام‏هاى آيه 159 سوره مباركه آل‏عمران:
- ارزش مشورت را با ناكامى‏هاى موسمى ناديده نگيريد.
- در مشورت، تفقد، شكوفايى استعدادها، شناسايى دوستان از دشمنان، گزينش بهترين رأى، ايجاد محبت و علاقه و درس عملى براى ديگران نهفته است.
- در كنار فكر و مشورت، توكل بر خدا فراموش نشود؛ خواه به نتيجه برسيم يا نرسيم.
رسول اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله با مشورت كردن، از يكسو مسلمانان را متوجه اهميت شورا مى‏كرد و از سوى ديگر، به آنان مى‏آموخت كه بدين روش عمل كنند و مشورت را به عنوان يك اصل و قسمتى از برنامه حيات اجتماعى خويش قرار دهند.
پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله : «اى على! هيچ پشتيبانى مطمئن‏تر از مشورت كردن در كارها نيست.»
مشورت كن با گروه صالحان
بر پيمبر امر شاورهم بدان
« امرهم شورا » براى اين بود
كز تشاور سهو و كژ كمتر رود
(مولوى)

امام على عليه‏السلام و امر شورا

در الگوى حكومتى امام على عليه‏السلام جايگاه مردم و پاس‏داشت حقوق فردى و اجتماعى آنان از سوى حاكميت اسلامى از مهم‏ترين مؤلفه‏هاى مورد توجه است. در نگاه ايشان، اين عامه مردم هستند كه مى‏توانند در شرايط سخت و ناگوار، نقطه اتكاى حكومت باشند. آرى حضرت در صحنه‏هاى مختلف باياران خود مشورت مى‏كرد و از آنان نظر مى‏خواست و مى‏فرمود:
«از گفتن سخن حق و يا مشورت عدالت‏آميز خوددارى نكنيد».

نهروان و تصميم شورايى

زمانى كه حضرت على عليه‏السلام و يارانش براى رفتن به صفين و جنگ با شاميان مهيا شده بودند، خبر كشته شدن «عبدالله بن جناب بن ارث» و همسر باردارش و چند زن ديگر به دست خوارج به على عليه‏السلام و يارانش رسيد. على عليه‏السلام ، «حارث بن مروه» را براى تحقيق فرستاد. با كشته شدن حارث بن مروه به دست خوارج، اصحاب امام عليه‏السلام نزد ايشان آمدند و نظر خود را درباره يكسره كردن كار خوارج و پيكار با آنان اعلام كردند. على عليه‏السلام نيز قبول كرد و به نهروان رفت تا فتنه خوارج را سركوب كند.
پيام‏ها:
- مشورت با مردم و شركت دادن آنان در تصميم‏گيرى‏هاى اجتماعى از وظايف رهبران اسلام.
- نظام اسلامى، نظامى مردمى و دور از استبداد رهبران.
- حاكميت رهبرى واحد همراه با پذيرش اصل شورا از ويژگى‏هاى نظام اسلامى .
- لزوم قاطعيت و صلابت رهبرى پس از مشورت و توكل به خداوند و تصميم‏گيرى نهايى در اجرا.

شورا در قانون

اصل هفتم قانون اساسى:
طبق دستور قرآن كريم: «وامرهم شورى بينهم» و «وشاورهم فى الأمر»، شوراها، مجلس شوراى اسلامى، شوراى استان، شهرستان، شهر، محل، بخش، روستا و نظائر اينها از اركان تصميم‏گيرى و اداره امور كشورند.
اصل يك صدم قانون اساسى:
براى پيشبرد سريع برنامه‏هاى اجتماعى، اقتصادى، عمرانى، بهداشتى، فرهنگى، آموزشى و ساير امور رفاهى از طريق همكارى مردم با توجه به مقتضيات محلى، اداره امور هر روستا، بخش، شهر، شهرستان يا استان با نظارت شورايى به نام شوراى ده، بخش، شهر، شهرستان يا استان صورت مى‏گيرد كه اعضاى آن را مردم همان محل انتخاب مى‏كنند.

چراغ راه

رهبر معظم انقلاب
«مردم‏سالارى دينى برخلاف دموكراسى‏هاى رياكار و عوام‏فريب، نظام خدمت‏رسانى خالصانه و بى منت است، خدمت از سر اداى وظيفه و همراه با پاك‏دستى و پاك‏دامنى!»
(بخشى از پيام مقام معظم رهبرى، 5/2/82)
مقام معظم رهبرى
خداى متعال را شكرگزاريم كه در انتخابات شوراها يك نهاد ديگر براى خدمت به مردم تأسيس شد و ملت ايران يك گام ديگر به تحقق كامل قانون اساسى مترقى جمهورى اسلامى نزديك گشت. از صميم قلب آرزو مى‏كنم كه شوراهاى اسلامى شهر و روستا بتواند در سمت اهداف والا و انقلابى بنيان‏گذار نظام اسلامى تلاش و فعاليت كند و در چارچوب تكاليف قانونى خود به رفع مشكلات مردم بپردازد. بر دولت و مسئولان محترم هم لازم است كه از اين امكان گران‏بها براى جلب مشاركت مردم در امورى كه به شوراها محول شده است به سود كشور و ملت حداكثر استفاده را بكنند.
(بخشى از پيام مقام معظم رهبرى، 8/2/78)
آيت ‏ا... طالقانى
«نظام شورايى كه در اسلام بدان اشاره شده است به مراتب از دموكراسى غربى بالاتر و بهتر است؛ چرا كه در نظام شورايى مردم با دخالت در سرنوشت خويش، حق نظارت بر مجموعه سياست‏گذارى‏ها و تصميم‏گيرى‏ها را دارند و اين اصل مسلم اسلامى است كه هر شهروندى مى‏تواند به كارگزاران مطالبى را پيشنهاد دهد».

آورده‏اند كه...

• حجت‏الاسلام والمسلمين آقاى سيد عباس مهرى
من در محضر آيت ا...بروجردى بودم كه نماينده‏اى از طرف دولت به حضور ايشان رسيد و موافقت ايشان را با موضوعى كه دولت در دست اجرا داشت، خواستار شد. آيت ا... بروجردى فرمودند: پاسخ را بعد از مشاوره و تبادل نظر با بعضى از علما به دولت ابلاغ خواهم كرد. من به فكر افتادم كه ايشان در اين‏گونه موارد با كدام يك از علماى قم مشورت مى‏كنند. ديرى نپاييد كه ديدم امام خمينى رحمه‏الله بنا به درخواست مرحوم آقاى بروجردى به آن جا آمدند و به اتفاق آن مرحوم به اطاق در بسته‏اى رفتند و به گفت‏وگو نشستند و ساعتى بعد مرحوم بروجردى نظر خويش را براى دولت فرستادند.
• آورده‏اند كه چون منصور عباسى، مهدى را ولى‏عهد خود كرد، مهدى به جهت مصلحت خويش مقام عيسى را بالا برد و به تربيت و عنايت خود مخصوص گردانيد و عمّ خود عبدالله را در بند كرد و به عيسى گفت بايد او را هلاك كنى! عيسى با يونس ابوفَرْوَه مشورت كرد. يونس گفت: زينهار تا تو او را نكشى؛ چه مراد حاكم آن است تا تو را به قصاص او هلاك كند. تو او را پوشيده دار تا هر وقت از تو طلب كند به وى تسليم كنى.
مهدى از حج بيامد، طايفه‏اى از بنى‏عباس را برانگيخت تا عبدالله را شفاعت كردند و براى استخلاص او كلمه‏اى گفتند. منصور عيسى را خواست و به وى گفت من عبدالله را به حرمت عشاير و اقارب بخشيدم بايد كه او را آزاد كنى! عيسى گفت: اگر چه عيسى نامم، عيسى مريم نِيَم كه مرده به نفس من زنده شود. منصور خود را در خشم ساخت و گفت: من تو را هرگز به كشتن او نفرمودم! و به جماعت گفت: اگر مى‏خواهيد از وى عفو كنيد و اگر مى‏خواهيد قصاص كنيد! عيسى گفت: من او را زنده به شما تسليم مى‏كنم و او در حيات است. و بدين‏گونه عيسى به يمن اشارت و حسن مشورت ابوفروه از آن نكبت خلاصى يافت تا عالميان را معلوم شود كه در مشاورت با ارباب كياست فوايد بسيار است چنان‏كه گفته‏اند:
مشورت در كارها با اهل راى
هست مر اخيار را مشكل گشاى
منبع:سایت حوزه
/س