دستورالعمل آمادگي برای وقوع زلزله

تا به حال مطالب بسيار زيادي را درباره اينکه چگونه خود را براي زلزله آماده کنيم ديده و خوانده ايد. متاسفانه بسياري از اين مطالب ترجمه اي صرف از بخشي از متون آموزشي است که در کشورهاي پيشرفته همچون امريکا و ژاپن در اختيار مردم آن کشورها قرار ميگيرد ؛ اين آموزشها با آنکه بسيار تخصصي ميباشد اما بدليل آنکه شرايط و نيز سطح ايمني ساختمانها در کشورهاي مذکور با سطوح ايمني و نحوه اجرايي ساختمان سازي در کلان شهر ها ما خصوصا تهران هماهنگي ندارد ؛ لذا قابليت اجرائي آن بسيار محدود و گاه غير ممکن است . در اين خصوص گروه امداد و نجات موج پيشرو اقدام به تهيه دستور العمل جامعي براي مردم ايران نموده است که هموطنان عزيزمان بتوانند با آشنايي مقدماتي با زلزله و نيز بحرانهاي پس از آن در ايران ؛ خود را براي رويارويي با زلزله آماده سازند. بي گمان تلاش ما براي اين است که اين دستورالعملها هر دوره کاملتر شده و در هر سال بصورت کتابچه اي با اطلاعات جديدتر با آخرين پژوهشهاي بعمل آمده ؛ به روز رساني و در اختيار شما هموطن گرامي قرار بگيرد.

آشنایی با علائم وقوع زلزله

همواره وقوع زلزله با یکسری علائم هشدار دهنده همراه است که در صورت توجه به چنین علائمی می توانیم از خسارات جانی و مالی که زلزله همواره بر جای می گذارد به میزان قابل ملاحظه ای بکاهیم . ما در اولین گام سعی داریم شما را با بخشی از این علائم که غیر تخصصی بوده و هر هرکدام از ما می تواند انرا شناسایی نماید اشنا نماییم .

قسمت اول پیش نشانگرها

گاه حرکت گسلها موجب می گردد که در لایه های از زمین که سفره های آب زیر زمینی را در خود نگه میدارند شکستهایی ایجاد گردد که در اثر آن گاه دو یا چند سفره آب زیر زمینی با همدیگر ارتباط برقرار میکنند در این حالت بروز اتفاقات زیر را شاهد خواهیم بود .
1- دمای آب چشمه ها و قنوات و چاهها كاهش و یا افزایش ناگهانی پیدا میكند .
2- چاهها و قنوات از نظر طعم ومزه دچار تغییراتی محسوس میگردد .
3-در حجم و مقدار آب دهی قنوات ؛چشمه ها و سطح آب در چاهها فزایش و یا كاهش محسوسی بوجود میاید .
پیش از وقوع زلزله های ادواری شكافهایی در سنگها و پوسته زمین به وجود می آید كه همگی در جهت خاصی هستند و بعد از وقوع زلزله شكافهای حاصل از زمین لرزه دقیقا در امتداد شكافهای قبل از وقوع آن امتداد میابد لذا توجه به شکافهای ناگهانی که طی چند دقیقه تا چند روز در سطح زمین خصوصا در مناطقی که بروی گسل های فعال قرار دارند بوجود میاید میتواند به پیش بینی زلزله کمک فراوانی نماید . در زلزله بم گزارشاتی از صداهای عجیب که از زمین شنیده میشده است موید این مطلب میباشد که صدای ایجاد ترکها حتی در اعماق زمین گاه همچون بم قابل شنیدن بوده و میتواند قبل از حدوث زلزله بعنوان یک پیش نشانگر مهم مورد توجه باید قرار بگیرد معمولا حیوانات قادر به درک امواج P هستند این امواج که تنها در جامدات منتقل می گردند دارای سرعت بیشتری نسبت به امواج دیگر بوده و لذا این امواج چند ثانیه زودتر از امواج مخرب زلزله که به آن امواج S میگوئیم به ما میرسند و این امواج معمولا بروی حیوانات تاثیر بیشتری داشته لذا حیوانات قبل از وقوع زلزله بطور غریزی از خود در برابر درک این امواج یکسری واکنش خاص نشان میدهند این رفتارها در حیوانات اهلی همچون خر و الاغ و خرگوش فرار به سوی سر بالایی میباشد . آنان هیچگاه به سمت سراشیبی حركت نمیكنند و در ماهی ها مرگ گروهی و بی دلیل و در پرندگان اهلی همچون اردك و غاز كه در مسیر تابش امواج ماوراء صوت قرار گرفته اند سوختگی در امحا و احشای داخلی و مرگ گزارش شده است .حیواناتی كه در منزل نگهداری میشوند همچون سگها به شدت پارس میكنند و مضطرب میگردند و گربه های خانگی با جمع كردن بدن به صورت گلوله و یا انداختن خود در داخل ظرفهای گود همچون سطل آشغال رفلكس نشان میدهند . در خصوص علائم غیر طبیعی همچون مشاهده شدن اشیاء نورانی در شبهای قبل از زلزله نیز گزارشات زیادی دریافت شده این اشیاء در جهت جنوب حركت كرده و به ناگهان به سمت شرق تغییر مسیر میدهند * .( * ) (هرچند این چنین علائمی هنوز در هیچ مجمع علمی مورد تائید واقع نگردیده است اما با توجه به تکرار آن در ایران توجه به آن به نظر مولف الزامی میباشد . برای اطلاعات جامع تر در خصوص مشاهده نورهای غیر طبیعی قبل از وقوع زلزله میتوانید به روزنامه ایران به تاریخ 23 دی ماه 1382 در صفحه 4 مراجعه فرمائید. )

قسمت دوم نشانگرها یا علائم منتهی به زلزله

پس از آشنایی با پیش نشانگرها میرسیم به علام منتهی به وقوع زلزله که در حقیقت این علائم با ورود موج اصلی ( s ) زلزله به منطقه ؛ مشاهده میگردد و همواره پس از مشاهده آنها تنها چند ثانیه وقت برای شما باقی است که شاید با پناه بردن به زیر یک میز محکم یا کنجی از اطاق یا نقطه ای امن بتوانید جان خود را نجات دهید . شاهدان زیادی پس از زلزله گفته اند كه در آغاز زلزله با صدایی عجیب روبرو شده اند. بله درست است در ابتدا معمولا صدای نامتعارف شنیده میگردد ، در زلزله های بزرگ ابتدا صدای عجیبی همچون زوزه باد و حركت درختان و برگها و سپس صدای ضعیف شیشه های منزل شنیده میشود و به سرعت لرزش های اولیه که معمولا با شدت بالا نیستند آغاز میگردد و پس از آن موج اصلی با مدت زمان چند ثانیه ای و پس از آن پس لرزه هایی با شدت پائین و سپس اتمام زلزله ! عزیزان من گاهی این چند لحظه ، چند دقیقه و حتی همچون بم چند ساعت است ، به صورتی كه خود پیش لرزه ها را ما با زلزله اصلی اشتباه میگیریم ، بم در ساعات پایانی شب دو بار لرزیده بود اما عزیزان ما یا با بی توجه به آن در منازل خود خوابیدند و یا چند ساعتی را که سرمای بیرون به آنها امکان تحمل داده بود را در حیاطها ماندند و به داخل باز گشته ، خوابیدند ! ..... پس اول از همه اگر زلزله کوچکی را تجربه کردید فراموش نکنید که ممکن است موج اصلی در راه باشد مکان های امن خانه را که برایتان توضیح خواهم داد برای استراحت در نظر بگیرید حتما با هوشیاری بخوابید اگر امکان خوابیدن در حیاط را دارید به عنوان یک تفریح هم شده شبی را با عزیزانتان در حیاط بیدار بمانید البته توجه كنید كه از آوار دیوارهای حیاط و خود ساختمان ایمن باشید .

آنچه برای مقابله با زلزله بدان نیاز داریم:

ایمن سازی سازه ای و غیر سازی

الف - ایمن سازی سازه و بنا

ساختمانی که در آن زندگی میکنیم از طراحی تا اجرای آن میبایست تابع اصول مهندسی ساختمان بوده و در تمامی مراحل اجرای آن از نیروهای متخصص استفاده گردد و بر نحوه اجرای آن نیز همواره نظارتی دقیق توسط مهندسان ناظر تایید صلاحیت شده صورت بگیرد . متاسفانه اغلب ما در منازلی زندگی میکنیم که خود بر نحوه طراحی و اجرای آن نظارتی نداشته و از میزان ایمنی آن در برابر زلزله آگاه نیستیم . گاهی ما با برداشت دیوارها برای بازسازی منزل قدیمی خود و یا باز نمودن پنجره ایی در دهانه هایی که بادبندها در آن اجرا شده است ناخواسته به تضعیف سازه خود اقدام میکنیم . ایمن سازی یعنی مشخص نمودن نقاط ضعف یك ساختمان اجرا شده در طراحی واجرا و رفع آن که این كار با توجه به پیچیدگی و تخصصی بودن آن باید توسط نیروهایی كه دارای تخصص ویژه در مهندسی سازه و زلزله هستند انجام بگیرد. برای تعیین میزان ایمنی اینگونه ساختمانها بحثی بنام ایمن سازی سازه و بنا همواره مطرح بوده و کارشناسان خاص خود را دارا میباشد . كارشناسان این رشته قادرند پس از بازدید از ساختمان برای ایمن سازی منازل شما طرحهای مربوطه را ارائه كنند . برای آشنایی با نحوه عملكرد این گروه به بخش ایمن سازی سایت EHRSI.com مراجعه كنید.

ب - ایمن سازی غیر سازه ای

( ایمن سازی دكوراسیون و لوازم داخلی منزل) در صورتی كه منزل شما در برابر زلزله دوام بیاورد ، ممكن است لوازم و دكوراسیون منزل موجب صدمه به اعضاء خانواده شما گردد پس ایمن سازی در داخل منزل را به همان اندازه ساخت خانه جدی بگیرید !
1. تمام تابلو ها را به دیوار مهار کنید و از نصب تابلو بالای مکان خواب خود و فرزندانتان خودداری کنید
2. کتابخانه . کمد لباس . ساعت دیواری ، کامپیوتر و هر چیزی که با سقوط آن موجب صدمه زدن به کودکتان میگردد را مهار و از مکان خواب او دور کنید
3. تخت خواب را در کنار پنچره خصوصاً پنجره های بدون پرده های کلفت قرار ندهید، شیشه های شكسته میتواند صدمات جبران ناپذیری به خانواده شما وارد كند ، فراموش نكنید كه مشكلات زلزله با پایان حركت زمین ، تازه آغاز می گردد . بر چسبهایی اکنون در ایران وجود دارد که میتواند ایمنی شیشه منزل شما را تضمین کند .
4. میز توالت همسرتان را در مسیر خروج از اطاق خواب قرار ندهید .
5. نحوه قطع جریانهای آب و برق و شوفاژ و گاز را به اعضای خانواده آموزش دهید تا در صورت عدم حضور شما هم بتوانند اقدامات لازم را انجام دهند
.6. پس از پایان زلزله به دقت شیر های اصلی گاز را قطع كرده و بسیار دقت كنید كه موجب آتش سوزی نگردید ، یك جرقه می تواند خطر ساز باشد ، روشن كردن چراغ اطاق یا روشن كردن یك كبریت برای روشنایی میتواند خسارت جبران ناپذیری را در پی داشته باشد ، در صورت روبرو شدن با آتش سوزی فراموش نكنید كه به همان اندازه كه خود آتش میتواند خطرناك باشد دود نیز میتواند موجب خفگی شما گردد . در صورتی كه با دود ناشی از آتش سوزی روبرو شدید تا میتوانید در سطوح پایین زمین حركت كنید تا كمتر مواد سمی را استنشاق كنید . به این منظور چهار دست و پا برروی زمین حرکت کنید و یا اگر مجبور شدید سینه خیز بروید اما تا جایی که امکان دارد گازهای ایجاد شده را استنشاق نکنید . برای عبور از یک دیواره آتش استفاده از یک پتوی خیس در اولویت میباشد در صورت عدم دسترسی ، لباس خود را به شرط آنکه نایلونی ( از جنس مواد و پشم شیشه ) نباشد خیس کرده بر روی سر خود بکشید و از آتش عبور کنید .
7. اگر در منزل آبگرمكن دارید آنرا حتما به دیوار مهار كنید، سوختگی كم از آوار نیست.

آشنایی اولیه با بحران پیش رو

اکنون که با علائم زلزله و نیز نحوه ایمن سازی سازه ای و غیر سازه ای آشنا شده اید نوبت به آشنایی با نحوه عملکرد فردی و گروهی شما عزیزان می باشد تا بتوانید با بروز حادثه به کمک خانواده خود و نیز همسایگان و بستگان خود بشتابید . در این خصوص با شرح تمامی جزئیات در دو گام اصلی با زیر مجموعه های ان به این بحث خواهیم پرداخت گام اول ما به نحوه عملکرد ما در حین زلزله و گام دوم ما به نحوه عملکرد ما پس از وقوع زلزله می پردازد . اما بهتر است تا قبل از مطالعه این دو بخش در ابتدا با بحرانهایی که می تواند پس از زلزله برای ما حادث شود بیشتر اشنا شویم براي آغاز به آموزش مديريت بحران در محله که جزء جدا نشدنی آموزشهای آمادگی برای زلزله میباشد، من همواره در كلاسها با يك مثال از يك خانواده سنتي ايران درس را آغاز ميكنيم يك خانواده سنتي ايراني داراي كودك شيرخوار _ پسر و دختري نوجوان و در بيشتر مواقع مادر و يا پدري مسن مي باشد كه معمولا در كنار خانواده زندگي ميكنند اين خانواده پس از وقوع يك زلزله با چه مشكلاتي روبرو ميشوند . سرآغاز آموزش ماست ، چرا كه تا شما با بحران پيش رويتان آشنا نباشيد شايد هيچگاه نياز به آموزش و آمادگي براي زلزله را در خود احساس نكنيد و در اين صورت هيچ كلاس و جزوه اي نيز قادر نخواهد بود تا شما را براي حفظ جان خودتان ترغيب نمايد لذا بياييد در ابتدا با هم با ساده ترين حالت ممكن براي خانواده خود پس از زلزله آشنا شويم تا ببينيم چقدر براي مديريت كردن اين بحرانها آمادگي داريم و يا به ابزار و لوازم و آموزشهايي ممكن است نيازمند باشيم!
شاید در زمان وقوع یک زلزله یک خانواده در بهترین شرایط دارای وضع موجود زیر باشد شخص با خانواده اش از زلزله جان سالم بدر برده است، منزل او کاملا ويران شده و او اينک به همراه خانواده اش در خيابان روبروی منزلش ايستاده، او دارای يک کودک شير خواره ، يک عضو آسیب دیده در خانواده که در مثال ما یک پسر 16 ساله (که دارای شکستگی از ران پا است ) يک دختر ۱۷ ساله که لباس مناسبی نیست ( به خاطر عجله در خروج از منزل ) ، همسری جوان و سالم و مادری پير است که نياز به دارو های فشار و قند دارد. خوب از پسر بزرگ که مجروح است شروع ميکنيم ، او ميبايست به بيمارستان برسد و احتمالا به شهر ديگری اعزام گردد امکان آنکه او به همراه يكي از اعضاء خانواده برود بدليل كمبود جا در هواپيما نيست و ترس از گم کردن فرزندتان و عدم رسيدگی مناسب به او آغاز بحران است . مدت زمانی را که شما مجبوريد به تنهايی (توجه داشته باشيد بخاطر بچه ها نميتوانيد همسرتان را با خود ببريد ) برای حمل پسرتان و رسيدن به فرودگاه يا بيمارستان صرف کنيد را چيزی در حدود پنج ساعت تخمين بزنيد ، تازه اگر هواپيمايی باشد و بيمارستان جايی داشته باشد . در اين پنج ساعت خانواده شما بدون مرد تنهاست و مطمئنا بچه شير خوارتان غذا ميخواهد و مادرتان ميبايست انسولين خودش را که در زير آوار مدفون شده را هر چه زودتر قبل از شوک کمبود انسولين که بسيار خطرناک هم هست بزند ! در ضمن داروي فشار او نيز چند ساعتي است كه دير شده ! دخترتان لباس مناسبی بر تن نداره و تهيه لباس يا بيرون کشيدن حتی يک تکه پارچه فعلا مقدور نيست و شب سردی در راه است و احتمال بارش باران هم ميرود . شما بخاطردرگيری برای بستری يا اعزام کردن پسرتان قادر نخواهيد بود که برای خانواده پتو ويا چادر آنهم اگر برسد بگيريد . بله اين يعني بهترين حالت براي يك خانواده چرا كه مجروحي كه داراي خونريزي باشد و يا عزيزي زير آوار مانده ندارند . اگر شما هم موافق باشيد با بهترين وضع هم بحران كمر شكني را ميبايست با آن روبرو شد ، اكنون معني مديريت بر بحران را قابل لمس تر مي یابيد مديريتي كه به شما امكان آن را ميدهد كه بعنوان مدير خانه خود بر بحران پيش آمده مديريت كنيد . این مدیریت که ما مدیریت بحران محله ای مینامیم ؛ در واقع جزء وظایف هر فرد در زمان وقوع زلزله برای ساماندهی بحران در محله خود میباشد که در واقع در جهت حمایت از تمامی نیروهای عمل کننده دولتی و غیر دولتی است .

گام اول : چگونه درحین وقوع زلزله عمل کنیم

ما براي آموزش در حين وقوع زلزله براي حفظ جان هر فرد در هر سن و جنس و در هر مكان آموزشهايي عمومي داريم كه ميتواند بصورت مشترك مورد توجه قرار بگيرد هر چند همين آموزشها در دوره هاي تخصصي كاملا داراي سر فصلهاي خاص با نحوه عملكردهاي حرفه اي ميباشد اما اكنون كه شما با خواندن این مقاله شروع به آموختن نموده ايد اين موارد ميتواند سر آغاز بسيار خوبي براي نجات جان شما باشد.
ما در دو بخش عمومی و حالتهای خاص به نحوه عملکردهر فرد در زمان بروز زلزله می پردازیم

عملکرد عمومی در تمامی حالتها

1- تا حد امکان خونسرد باشید
2- اگر در چارچوب درب ایستاده اید با یک دست چارچوب را گرفته و مواظب باشید تا درب برویتان بسته نشود . در این حالت نشستن شما در حفظ تعائل بسیار موثر است . کافی است پشت خود را به یک لنگه چارچوب تکیه داده و پاها را به لنگه دیگر چار چوب ، البته توجه به این نکته حائز اهمیت می باشد که تنها چهارچوبهایی که دارای فریمهای محکم فلزی بوده و بکمک دوغاب ملات سیمان و ماسه و بهره بردن از شاخکهای مهار ، به دیوار محکم شده اند مورد اعتماد می باشد بنابراین بهتر است که شما برای اطمینان خود قبلا از نوع و کیفیت چارچوبهای منزل خود با کمک گرفتن از افراد ماهر در زمینه ساختمان مطلع شده باشید .
3- در هر نقطه که دچار لرزشهای سخت ناشی از لزله شدید همواره کف دستها را به هم گره نموده و با ساعدها و بازوانتان از گردن و سر خود محافظت نمایید . شکستگی گردن و آسیب دیدیگی مغزی و نیز خفگی از عوامل اصلی مرگ در زمان زلزله می باشند .
4- هرگز در کنار کمدهای بزرگ یا تابلوهای دیوارکوب و یا پنجره پناه نگیرید احتمال آسیب دیدن از این سری لوازم که ایمن سازی غیر سازه ای برای آنها انجام نگرفته کمتر از آوار نخواهد بود .
5-حتما برای خود نقاط ایمن را در محل های مختلفی که در طول روز در آن سرگرم به کار هستید در نظر بگیرید . خصوصا خانومها خانه دار که حتما میبایست برای خود در آشپزخانه این نقاط را برای زمان بروز زلزله از پیش تعیین کرده باشند . توجه داشته باشید در صورتی که در آشپزخانه مشغول به کار هستید میبایست تا حد امکان محل پناه گرفتن شما از لوازم خطر سازی که در اثر سقوط میتواند جان شما را به خطر بیندازد همچون ظروف غذایی که بروی گاز دارید و یا آبگرمکن ایستاده و یا کابینتهایی که ظروف شیشه ای و چینی در ان قرار دارد دور باشد .
6- خانمهای خانه دار می بایست توجه داشته باشند که اگر فرصت خروج از آشپزخانه را ندارند یکی از نقاطی که میتواند در صورت مهار بودن به دیوار ، بعنوان یک عامل کنج ساز ، شما را از ریزش مستقیم آوار نجات دهد یخچال می باشد . البته اگر قبلا آن را به دیوار مهار کرده باشید . هر کنجی که در زمان زلزله ایجاد گردد می تواند از خطر ریزش مستقیم اوار بروی شما بکاهد .
7-توجه داشته باشید که کمد های پر از ظروف شیشه ای و چینی و ابزارهایی همچون چاقو میبایست حتما از قبل برای زلزله ، ایمن سازی غیر سازه ای شده و مکان امن شما در آشپزخانه بدور از این لوازم باشد .پیشنهاد می کنم که هرگز این لوازم خطر ساز را در کابینتهای بالای منزل خود قرار ندهید .
8- اگر در راه پله بودید حرکت نکنید ، بنشینید و با تکیه کردن به دیوار از سر و گردن خود محافظت نمایید. احتمال صدمه دیدگی بر اثر سقوط شما بسیار بیشتر از ماندن در زیر آوار است . بعلت انکه میزان حرکتهای ایجاد شده بر اثر امواج زلزله در راه پله ها بیشتر از سایر نقاط منزل است در طی چند زلزله اخیر شاهد بوده ایم که تعداد زیادی از شهروندان بعلت شدت عجله در پائین رفتن از راه پله ها و لرزشهای فوق دچار حادثه و سقوط از ارتفاع شده اند و صدمات جانی زیادی در این خصوص گزارش شده است .
9-هرگز در زمان زلزله و بعد از آن از آسانسور استفاده نکنید زیرا به طور معمول محورهایی که اطاقک آسانسور بروی آن حرکت میکند در طی زلزله دچار تابیدگی میگردد و در صورتی که شما پس از زلزله بخواهید از آسانسور استفاده نمائید مطمئنا بعلت تابیدگی محورها در بین طبقات بنحوی گیر خواهید کرد که امکان بیرون آوردنتان بسیار سخت خواهد بود
10- در خصوص اسانسورها توجه به یک نکته مهم دیگر نیز الزامی می باشد ، در آسانسورهای جدید ترمزهای اضطراری خطر سقوط را به مراتب کم کرده است اما در آسانسورهای قدیمی تر با توجه به تکنولوژی قدیمی در صورت آسیب دیدگی کابلهای مهار یا موتور بالابر احتمال سقوط کابین آسانسور بسیار بالا است
11- در بعضی مواقع امکان دارد بر اثر زلزله ضامن دربهای آسانسورها در طبقات آزاد گردد این بدان معنی است شما بعد از باز کردن درب آسانسور کابین ان را مشاهده ننموده و در صورت عجله که خاص چنین مواقعی می باشد احتمال سقوط در چاله آسانسور برایتان محتمل می باشد .

حالتهای خاص :

1- شما در خیابان ، پیاده در حال تردد هستید :
هنگامی که شما در فضای باز قرار دارید فراموش نكنيد كه پيدا نمودن يك نقطه امن بسيار مشكل خواهد بود خصوصا اگر در خيابان و در حال عبور از پياده روها باشيد براي آنكه بهتر بتوانيد با وضعيت پيش آمده روبرو شويد بهتر است به چند نكته توجه فرماييد:
• هر ساختمان بصورت معمول در صورت تخريب در بهترين حالت 3/1 ارتفاع خود در زمان تخریب شدن بصورت آوار پيشروي ميكند اين موضوع تا ساختمانهاي 4 طبقه مصداق كامل دارد.
• پیاده روی هر ساختمانی كه داراي نماي سكوريت شيشه یا پلاك هاي بزرگ سنگهاي تزييني باشد در زمان زلزله يكي از خطرناكترين نقاط را بعلت سقوط سنگ و شيشه بوجود مي آورد.
• در زمان زلزله احتمال شكستگي و فرو افتادن تيرهاي چراغ برق ؛ دكلهاي فشار قوي ؛ درختان كهنسال ، بسيار زياد مي باشد.
• كنترل ماشينها در زمان زلزله بسيار مشكل بوده و به همین دلیل احتمال ورود آنها به پياده رو نيز بسيار زياد ميباشد.
• ديوارهاي پیرامون محوطه منازل در صورت تخريب كاملا ازقسمت كف فرو ميريزند و اين امكان صدمه زدن به مردمی را که در پياده رو جانبی این دیوار در حال تردد میباشند را افزايش ميدهد.

بنابراین پیشنهاد می کنیم
• از ساختمانهايي بلند و داراي نماي شيشه اي و سنگهاي تزييني پلاك دوري كنيد
• مواظب تيرهاي برق _ دكلهاي برق_ درختان كهنسال_ تابلوهاي تبليغاتي باشيد
• دیوارهای حیاطها معمولا در زمان زلزله بطور کامل فرو می افتند بنابراین از حریم ديوارهاي محوطه اي منازل حداقل 2 متر دور شويد
• اگر امكان رفتن به وسط خيابان را با رعايت احتمال خطر تصادف را داريد در ميان خيابان باستيد تا زلزله پايان پذيرد
• در غير اين صورت بصورتي قرار بگيريد كه حداقل الزامات فوق را رعايت كرده باشيد.
2- شما در خیابان ، سوار بر ماشین در حال تردد هستید
زمین لرزه در زمان رانندگی همچون ترکیدن چرخ عقب ماشین میباشد آنانی که تجربه پنجری و ترکیدگی لاستیک عقب را دارند میدانند که ماشین به یکباره تعادل خود را از دست داده و کنترل فرمان از دست راننده خارج میشود و ماشین به چپ و راست میرود . کافی است سرعت خود را کم نموده و به منتهی الیه سمت راست حرکت کنید به شرط آنکه در کنار یک برج یا ساختمان بلند مرتبه نباشید . دقت کنید که توقف شما در زیر و روی پلهای ماشین رو و عابر پیاده در زمان زلزله خطرناک است .
3- در جاده هاي كوهستاني در حال تردد هستيد
حتما مي بايست توجه به ريزش سنگ بروي ماشين خود نماييد پيشنهاد مي كنم در صورتي كه در اثر ريزش سنگ ترافيك بوجود آمده است از ماشين خارج شويد تا بتوانيد در صورت وقوع ريزش هاي متعدي در محلي امن پناه بگيريد يادتان باشد حضور در ماشين يعني قرار گرفتن در تله مرگ در صورتي كه كدر ماشين هستيد و راه باز ميباشد با كمك گرفتن از توجه بقيه اعضا خانواده به محل ريزش در مسير ريزش از كوه اقدام به حركت نماييد به هر حال هر نفر يعني 2 چشم بيشتر و اين در لحظات بحراني يعني نعمتي بزرگ
4- شما در محل کار هستید
در اغلب موارد در زمان وقوع زلزله امکان خروج گروهی از دربهای ساختمان وجود ندارد بنابراین اگر تعداد همکارانتان زیاد است مطمئن باشید صدمه ایی که در فرار از ساختمان ممکن است به شما وارد شود کمتر از خود زلزله نخواهد بود بهتر است در این حالت به نقاط امن همچون کنجهای ساختمان ، کنار ستونهای ساختمان و یا اجسامی که بتوانند در زمان فرو ریزش اوار با ایجاد کنجهایی در کناره های خود فضایی برای زنده ماندن شما ایجاد کنند همچون کنار اختلاف سطح ها یا کنار میزها . در صورتی که میزهای شما از نوع فلزی با کیفیت عالی است این امکان که در زیر آن پناه بگیرید هم وجود دارد در اینصورت زیر میز خود را هیچگاه با لوازم و تجهیزات کاری خود پر نکنید در زمان زلزله به هر سانتیمتر آن نیاز خواهید داشت .
5- شما در منزل هستید :
اگر شما از قبل مسیرهای خروج از ساختمان را در ذهن تكرار كرده باشید و با خانواده به صورت یك مانور چند بار خروج سریع از منزل را انجام داده باشید ، میتوانید با اولین لرزش برای خروج از منزل اقدام كنید . البته این در صورتی امكان پذیر است كه شما در یك برج و یا آپارتمان بلند مرتبه نباشید که البته در ان صورت هم اگر زلزله ای ضعیف را تجربه كردید پس از پایان آن حتما از خانه بیرون بروید حتی اگر در برج زندگی میكنید ! البته فراموش نکنید که همواره در چنین حالتهایی پله های فرار به مراتب بهتر از آسانسور می باشد . توجه به نقاط امن خانه ، این نقاط میتوانند در صورتی كه شما فرصت خروج از منزل را نداشته باشید به داد شما برسند . نقاط امن را بکمک نکات زیر در آشپزخانه ، هال ، پذیرایی ، اطاق خواب خود بیابید این نقاط را بکمک اهالی خانه با تکرار در ذهن بسپارید در زمان زلزله مطمئن باشید ناخودآگاه از این دانش خود بهره خواهید برد :
1- کنج دیوارهایی که دارای تیرهای اصلی هستند
2-دیوارهایی که پنجره ندارند
3- دیوارهایی که تابلوهای بزرگ و کمد و کتابخانه به آنها متصل نمی باشد
4-چارچوبهای دربهایی که کتیبه شیشه ایی در بالای سر خود ندارند
5-مکانهایی که فاصله دو ستون در آن نقاط حداقل میباشد
6-میزهای محکم فلزی و چوبی – کنار تختخوابهایی که دارای حجم مناسب در زیر خود و نیز قدرت باربری بسیار بالا باشند

گام دوم : چگونه پس از وقوع زلزله عمل کنیم

1- ساختمان مسكونی شما در برابر زلزله مقاومت كرده است :

ممكن است كه منزل شما از لحاظ سازه اي به نحو مطلوب طراحي و ساخته شده باشد و قادر باشد تا در برابر زلزله مقاومت نمايد اين اتفاق بسيار خوبي است به شرطي كه شما ايمن سازي غير سازه اي را نيز در منزل خود جدي گرفته باشيد . ايمن سازي غير سازه اي در حقيقت به شما اين امكان را ميدهد كه در چند ثانيه پس از پايان يافتن زلزله بتوانيد از منزل خود خارج شويد . گاه يك تابلوي بسيار زيبا و نفيس كه در بالاي تخت خواب خود نصب كرده ايم در زمان وقوع زلزله همچون فرشته مرگ بروي سينه ما خواهد نشست و گاه كتابخانه بسيار بزرگ پذيرايي ميتواند صدمات جبران ناپذيري را بر اثر واژگوني به ما وارد نمايد يك لامپ تلويزيون پس از شكستن ميتواند تمام خانه را پر از شيشه نمايد و بلورهاي تزئيني بوفه و دكورها ميتوانند به راحتي زخمهاي عميقي را در پاي خانواده شما بوجود بياورند. لذا دقت نماييم همانگونه كه براي ايمني سازه اي خانه كه در آن زندگي ميكنيم اهميت قائل هستيم باري دكوراسيون ايمن آن نيز توجه كافي داشته باشيم . ايمن سازي غير سازه اي يعني مهار اسباب و لوازم منزل به نحوي كه در زمان وقوع زلزله از جاي خود خارج نشده و موجب صدمه به اعضا خانواده نگردد

نحوه عملکرد اعضاء هر خانواده پس از وقوع زلزله

• یک منزل مسکونی پس از زلزله در صورتی که در برابر زلزله دوام بیاورد تا بررسی کارشناسی نشده است محلی امن برای اقامت با توجه به پس لرزه ها نمیباشد لذا در اولین گام برای خروج از خانه اقدام کنید
• برای شروع به حركت در منزل دقت كنید تا به علت بریدگی پایتان به خاطر شیشه های شكسته صدمه نبینید ، این شیشه ها میتواند شكسته های شیشه یك تابلو عكس كه بر روی دیوار محكم نشده بوده است و یا پارچ آب و یا آینه میز توالت خانوم خانه باشد . شما میتوانید با استفاده از یك كتاب نازك و یا یك مجله به كمك ملافه و یا تكه ای از لباس خود كفش بسازید .
• دقت به بوی گاز داشته باشید احتمال آتش سوزی بالاست ! نسبت به روشن كردن چراغ برق باید وسواس به خرج دهید و در صورتی كه با آتش سوزی در ابتدای آن روبرو شدید ، حتماً در همان لحظات اول اقدام به خاموش كردن آن بكنید ، خاموش كردن یك آتش كوچك میتواند از یك فاجعه جلوگیری كند .
• در حركت به سوی بیرون ، گروهی حركت نكنید شما ابتدا جلو بروید و بقیه خانواده تك تك به دنبال شما حركت كنند تا در صورت صدمه دیدگی دربهای چاه فاضلاب در مسیر حركت شما ، احتمال فرو ریختگی و ریزش كمتر باشد
• خانواده را در خیابان رو به روی منزلتان اسكان بدهید سپس برای جمع آوری لوازم مورد نیاز به داخل باز گردید هیچگاه پس از پایان زلزله در منزل نمانید امكان پس لرزه های بعدی بسیار زیاد و برای شما خطرناك میباشد !
• با تشكیل هسته محلی در كوچه خود امكان تامین امنیت را برای خانواده خود بوجود بیاورید ( چند خانواده در كنار یكدیگر تشكیل هسته محلی را میدهند )
• اگر مجروحی را در زیر آوار پیدا میكنید حتما در هنگام بیرون آوردن او دقت كنید بر اثر فشار به ستون فقرات او موجب شكستن آن وقطع نخاع شدن او نگردید .
• در صورتی كه صدایی را از زیر آوار میشنوید با استفاده از هرآنچه در اختیار دارید نسبت به علامت گذاری محل آن صدا در همان لحظه اقدام كنید ، چرا كه ممكن است آن صدا را دیگر نشنوید و مجروح در زیر آوار از حال برود و یا بیهوش شود .
• برای خارج شدن از شهر عجله نكنید . فراموش نكنید كه هر اتفاقی هم افتاده باشد شما پس از سه روز میتوانید به راحتی از شهر خارج شوید در صورتی كه در روز اول احتمال گم شدن اعضا خانواده شما و نیز تعرض به نوامیس توسط اشرار حاشیه نشین بسیار زیاد است .بنابراین ابتدا هرآنچه مورد نیاز شماست را از زیر آوار خارج كنید و با استفاده از حمایت همسایه های خود هسته امنی برای كل اهالی محل بوجود آورید ، و منتظر بمانید تا نیروهای انتظامی در شهر مستقر گردند .
• برای اینكه ماشین شما را سرقت نكنند ( احتمالا پس از زلزله با زور گیری هم روبرو خواهید شد ) ماشین را در منزل پنچر كنید و یا با برداشتن قطعه مهمی از آن همچون چكش برق و یا دو حلقه لاستیك آنرا در برابر سرقت بیمه كنید تا در زمان لازم بتوانید خود از آن استفاده كنید .
فراموش نكنید پس از زلزله آنچه بیشترین كمك را به شما میكند پول شما نیست . اعتماد به نفس و روابط انسانی شخص شما میباشد . بنابراین بر روی این ثروت هم سرمایه گذاری كنید ، با همسایه هایتان روابط بهتر وبیشتری داشته باشید و برای زمان بحران دوستانی برای خود دست وپا كنید!
 

2- ساختمان بروی ما فرو ریخته است

 اولا بجای آنكه از همان اول شروع به فریاد زدن بكنید ببینید در چه وضعیت هستید آیا هوا برای تنفس شما به مقدار كافی وجود دارد؟ در تاریكی مطلق در زیر آوار از صدا زدن به آرامی یا سوت زدن و انعكاس صدا حجم فضا برایتان مشخص خواهد شد اگر حجم هوای شما كم است جدا از سرو صدای بی خود و ایجاد هیجان مضاعف خودداری كنید هیجان شدید حركت سریع و فریاد زدن به سرعت اكسیژن شما را به پایان میبرد به دقت گوش بدهید تا صداهای پیرامون شما به شما اعلام كند كه كسی در نزدیكی شما بر روی آوار حركت میكند . اكنون اگر میتوانید فریاد بزنید اما توجه كنید فریاد پی در پی و با شدت بالا صدا و قدرت حنجره شما را تحلیل میبرد پس با دقت عمل كنید . بقول راننده كامیونها ( تند نرو التماس نكن )
 اگر امكان فریاد زدن بنا بر هر دلیلی نداری میتوانید با سوت زدن كمك بخواهید و اگر امكان آنرا هم ندارید از روش ضربه زدن استفاده كنید ، دستان و پاها را در صورت امكان به اشیا كنارشان بشرط عدم ریزش بیشتر آوار ، بزنید این صدا ها بشرط سكوت در بیرون قابل شنیدن هستند ، پس دقت كنید ، صداهای آرام شما را در صورتی خواهند شنید كه شما را توسط ابزار زنده یابی پیدا كرده باشند ، و الا در شلوغی و ازدحام از صداهای آرام ، كاری بر نمی آید پس بهتر است ، در زمان سكوت در خارج از ضربه های آرام كمك بگیرد .
 البته زمان آرامش بیرون نشان دهنده رسیدن شب است و این زمانی است كه گروه های زنده یاب در سكوت شب با روش اعلام حضور به مدت یك دقیقه و سكوت پس از ندا به مدت چهار دقیقه بدنبال علائمی همچون صداهای ضربه ای و ناله ها هستند . البته اگر دوره های زنده یابی در شب موج پیشرو را دیده باشند .
 ممکن است مکانی که شما در آن گیر افتاده اید فضای داری حجم مناسبی باشد ، مثلا در زیر یک قطعه سقف بتنی گیر افتاده باشید یا در زیر یک تخت فلزی و یا مشابه آن . همانند جوانی که در داخل کمد در بم زنده مانده بود حتما توضیح آن را در روزنامه ها خوانده اید .شما میتوانید از هر سه روش تقاضای امدادی که قبلا برایتان نوشته ام استفاده کنید اما یک نکته را فراموش نکنید همین که خداوند شما را در زیر یک سقف بتنی با فضای قابل توجه قرار داده یعنی لطف الهی نصیب شما شده است و امکان نجات شما درصد بالایی را پیدا کرده است بنابراین اول خدا را شکر کنید و بعد قدر این لطف را با رعایت نکات زیر بدانید . من قول میدهم اگر شما تا روز سوم زنده بمانید نیروهای امدادی و دوستانتان شما را نجات خواهند داد .
 دقت کنید اگر پاهایتان بی حس شده است و دردی را در کمر یا گردن خود احساس میکنید احتمالا دچار آسیب نخاعی شده اید تا جایی که میتوانید از تکان خوردن خودداری کنید و در زمان پیدا کردن حتماً این موضوع را به گروه نجات تذکر بدهید .
 از انجام حرکتهایی که موجب ریزش آوار میشود خوداری کنید اگر در زیر آوار سنگین باشید که مطمئناً کاری بیهوده است و اگر در سطح باشید میتوانید پس از دو روز که نا امید از کمک شده اید ریسک این کار را که بسیار بالاست قبول کنید .
 از اکسیژن موجود با پائین آوردن حرکت و آرامش بخشیدن به خود حداکثر استفاده را ببرید
 بیشتر گوش دهید و کمتر صدا کنید و تا صدای مثبتی از بیرون نشنیدید از سرو صدای بیجا خودداری کنید چون شما حداقل تا سه روز براثر تشنگی نخواهید مرد و تا هفت روز غذا نخوردن را میتوانید با هوشیاری تحمل کنید
 حرکت بیجا موجب تعرق و از دست دادن آب بدن میشود پس مواظب باشید
 اگر در فضای پیرامونتان مکانی را امن تر از بقیه جاها میبینید سرتان را در آن محل قرار دهید و یا حداقل سرتان را بسمت شکم برده و بصورت جنین قرار بگیرید این حالت امکان محافظت از سر شما را بیشتر میکند توجه داشته باشید با توجه به ازدحام تماشاچیان عملیات امداد ونجات که متاسفانه بر روی آوار به تماشا می ایستند امکان ریزش مجدد بر روی شما همیشه هست
 وقتی قرار است در شرایط سخت زنده بمانید بدانید اگر نکته ای موجب آزار و در نتیجه عصبی شدن شما بشود مطمئن باشید به سرعت به مرز نا امیدی و رها کردن مقاومت میروید این را گفتم تا به عرق سوز شدن بدنتان و نیز التهاب پوستتان بر اثر تماس با ادرارتان توجه کافی کنید این مشکلات بطور غیر مستقیم بر سرنوشت شما تاثیر میگذارند
 به رطوبت خاکهای اطرافتان دقت کنید احتمال شکستگی لوله های آب منزلتان همواره وجود دارد اگر به جریان آبی دسترسی پیدا کردید بدون هیچ شکی تا آنجا که امکان دارد آب بنوشید چون آبهای لوله های آب به سرعت با توجه به شکستگی های لوله در سطح شهر به پایان خواهد رسید مبحث بسیار مهم در استقامت در زیر آوار حفظ روحیه تقویت آن است لذا با رعایت موارد ذیل میتوانید به چنین مطلوبی دست پیدا نمایید.
 ایمان به خدا از واجبات است ودعا بیشترین كمك ! اگر دعایی زیبا بلدی كه خوشا به حالت اگر بلد نیستی تجربه ای را با ذكر گفتن آغاز كن ذكر یعنی تكرار یكی از اسماع الهی با حضور قلب . من نام رحمان و رحیم خدا را پیشنهاد میكنم میتوانی با تكرار ذكر ( یا رحمان و یا رحیم ) تمركز خودت را بر رحمت خداوند قرار دهی مطمئن باش فوق العاده است من تجربه آنرا دارم .
 به یاد آوردن خاطرات خوب زندگی از كودكی تا بزرگی هم فوق العاده است هم زمان را میكشد و هم تورا به استقامت بیشتر برای تجربه های زیبای بعدی وادار میسازد ، من تجربه این امر را داشته ام و به شما هم توصیه میكنم برای یكبار هم كه شده این كار را انجام داده و در یك مكان و زمان مناسب چنین تجربه ای را داشته باشید .
 قابل توجه دوستان اهل عرفان از ایرانی تا سرخپوستی ( مراقبه ، مدیتیشن ، تمركز ، ذكر و ... ) یادتون نره
 در ارمنستان شوروی پدری به پسر ده ساله اش قول داده بود كه همیشه به كمك او بیاید و در بدترین شرایط او را نجات دهد این قول ، آنچنان ایمانی در كودك بوجود آورده بود كه همكلاسیهایش را هم در زیر آوار دلداری میداد كه پدرم ما را نجات میدهد او به من قول داده و حتما خواهد آمد و البته آن پدر به تنهایی و پس یك روز با صرف شش ساعت آوار برداری از روی كلاس پسرش او را به همراه دوستانش نجات میدهد . شما هم این كار را میتوانید تجربه كنید حتی با بچه های گروه امداد ونجات خودتان به یكدیگر قول دهید كه پس از زلزله زنده و یا مرده همدیگر را قبل از خروج از شهر بیرون بیاورید.

لیست لوازم و تجهیزات امداد خانواده
آشنایی با ساك و جعبه امداد ونجات زلزله

هرگاه بحث حوادث غير مترقبه پيش مي آيد ؛ ديد ما نسبت به تهيه يك كيف لوازم اوليه امداد و نجات ؛ همواره ديدي مثبت اما در رتبه کارهای کم اهمیت و گاه غير ضروري است که اگر اینطور نبود تا بحال که دو سال از زلزله بم میگذرد نسبت به تهیه آن اقدام کرده بودیم این موضوع در حالی است كه هر كدام از ما تا از بودن لاستيك زاپاس سالم در ماشين خود مطمئن نشويم حاضر به خروج از شهر براي یک مسافرت کوتاه مدت هم نخواهيم بود . کیف امداد و نجات چگونه کیفی است و از چه لوازمی تشکیل شده است ؟
در حقيقت كيف امداد و نجات از لوازمي تشكيل شده است كه در صورت وقوع حادثه در كاهش اتلاف وقت شما موثر خواهد بود اگر به ياد آن خانواده اي كه در ابتداي دفترچه برايتان مثال آورديم بيفتد به خاطرتان خواهد آمد كه چگونه آنها مستاصل بودند در صورتي كه تمامي آنچه آنها را غرق در مشكلات لاينحل نموده بود مي توانست در كيف امداد و نجات خانواده موجود باشد داروي مادربزرگ خانواده ، لباس گرم براي دختر خانواده ، شير خشك و شيشه شير ، چند متر پلاستيك براي سر پناه موقت خانواده، نقشه اي از نزديكترين محل ارائه خدمات پزشكي به پسر خانواده و يا مراكز امنيتي و انتظامي و آب براي حداقل يك روز و غذا براي 3 روز و ...... و بي گمان ازاین به بعد همه ما بدون لاستيك زاپاس همچون كيف امداد و نجات از خانه خارج نخواهيم شد .
 شما میتوانید با صرف مبلغ اندكی یك ساك امدادی برای خود تهیه كنید این ساك باید حداقل دارای لوازم زیر باشد :
 دفترچه راهنمای مشخصات فردی اعضاء خانواده (دفترچه اطلاعات خانواده ) برای تهیه این دفترچه کافیست با کپی کردن از نمونه مشخصات فردی پیوست این دفترچه به راحتی دفترچه راهنمای مشخصات فردی اعضاء خانواده را برای خانواده خود تهیه نموده و در ساک قرار دهید .
 چند ظرف آب معدنی و غذاهای كنسرو شده كه بتواند شما را برای حداقل سه روز تامین نماید میتوانید از شکلاتها و غذاهای خشک و خصوصا نان خشک نیز بهره ببرید . قاشق و چنگال و چاقو فراموش نشود .
 مواد غذایی همچون آرد و برنج و حبوبات دارای تاریخ مصرف بسیار طولانی بوده و در صورتی که شما برای مدت طولانی تری در اندیشه تامین مایحتاج خانواده پس از زلزله هستین میتواند مورد توجه قرار بگیرد
 یکسری لوازم ضروری اما همیشه غایب همچون : موچین . ناخن گیر . حوله کوچک . خمیر دندان . صابون دستمال کاغذی ترجیحا مرطوب و ضد باکتریال
 ( توجه داشته باشید که این دستمالها در حال حاضر طیف وسیعی از موارد استفاده را به خود اختصاص داده و از بهداشت زنان تا بهداشت کودکان قابل مصرف میباشند )
 یك سری از داروهایی كه توسط افراد خانواده هر روز مصرف می شود همچون داروهای : فشارخون ، دیابت ، قلب و ... توجه به این نکته بفرمائید که ممکن است پس از زلزله شما و همسرتان زنده نمانید لذا نوشتن لیستی از داروهای مصرفی افراد مسن و کودکتان و گذاردن آن در ساک به امدادگران کمک میکند تا سریعتر به ارائه خدمات امدادی خود اقدام نمایند .
 اگر کودک شیر خواره دارید حتما ست کاملی از لوازم مورد نیاز او خصوصا لوازم تغذیه او را به همراه شیر خشک در یک ساک جدا گانه تهیه نموده و در کنار ساک اصلی قرار دهید .
 لوازم كمكهای اولیه که بنا بر نیاز میتواند شامل تنها چند قلم از موارد زیر بنا بر تشخیص ضرورت شما باشد ... جوش شیرین . باند . چسب ضد حساسیت . قیچی . کیسه آب گرم و سرد . پد استریل . پنس. چاقو جراحی استریل .سوزن بخیه . تخته اتل بندی . بتادین . محلول شستشوی چشمی . قطره عفونت چشمی . قرصهای مسکن . کپسولهای انتی بیوتیک . اسپریهای بی حس کننده . کرمهای دردهای عضلانی قرص تب بر و سرماخوردگی . قرصهای ضد تشنج . پودر ors. . پماد سوختگی پای کودکان . پماد سوختگی . پماد کالندولا . آرامبخش .
 پیشنهاد میکنم که در حیاط منزل حداقل یک لاستیک فرسوده ماشین نگهداری نمائید . میتوانید از لاستیک کهنه برای یک گلدان محوطه ای و یا بعنوان یک تاب امریکایی استفاده چند منظوره نمائید . این لاستیک شما را قادر میسازد که در یک شب بسیار سرد زمستانی خانواده خود را تا صبح از خطر یخ زدگی مصون دارید .
 چراغ قوه ، شمع ، كبریت . یک شیشه کوچک الکل یا نفت یا قرص الکل جامد که میتواند شما را در افروختن هر چه سریعتر آتش یاری نماید .
 چاقو ، بشقاب و قاشق ، درب بازكن ، كنسرو ، ظروف یكبار مصرف و كیسه فریزر ( توجه داشته باشید که با كشیدن كیسه فریزر بر روی بشقاب میتوانید از یك بشقاب برای دفعات زیادی بدون نیاز به شستشو استفاده كنید )
 لیستی از لوازم و تجهیزات امداد و نجات خانواده که می تواند در زمان زلزله برای اسکان موقت و آوار برداری و زنده یابی از آن بهره برد . شما میتوانید برای این تجهیزات یک جعبه خاص در قسمت ورودی و در محلی که خطر زیر آوار رفتن برایش محتمل نیست در نظر بگیرید .
 مواد پاک کننده جهت شستشو و ضد عفونی كننده و گند زدا برای بهداشت فردی و آب آشامیدنی
 كیسه زباله بزرگ از نوع مرغوب ( محكم و كلفت : از این كیسه میتوانید بجز نگهداری زباله در مواقع لزوم بعنوان بادگیر و یا بارانی استفاده كنید )
 لباس گرم و لباس زیر برای افراد خانواده کلاه بافتنی هرگز فراموش نشود یک کلاه خصوصا در زمان استراحت میتواند شما را برای تحمل سرما بسیار یاری نماید خصوصا برای نوزادان دو نوع کلاه نیاز میباشد یک کلاه نخی به همراه یک کلاه بافتنی
 لوازم بهداشتی مخصوص بانوان
 داروهای و پمادهای ویژه جهت بانوان همچون کرم های ضد عفونی کننده و ضد قارچ که با توجه به میزان آلودگی در طی چند روز بعد از حادثه بسیار ضروری میباشد
 اگر در مناطقی زندگی میکنید که امکان برخی بیماریها و یا عفونت بر اثر گزش حشرات خصوصا برای کودکانتان وجود دارد میتوانید در ساک خود پودرهای حشره کش و یا پمادهایی ضد حشره نیز داشته باشید.
 یك سوت با بند بلند گردن آویز ؛ برای زنده یابی ( توجه داشته باشید در صورتی كه خدای ناكرده عزیزی در زیر آوار باشد صدای سوت شما بهتر به زیر آوار منتقل میگردد تا فریاد زدن)
 یك نقشه شهر با جانمایی بیمارستان و مراكز دولتی مرتبط با زلزله كه باید قبل از زلزله آنرا تهیه كنید با كمك افراد خانواده نقاط مهم را بروی آن علامت گذاری نمائید .
 کپی اسناد مهم و شماره تلفنهای ضروری
 یك رادیو ترانزیستوری به همراه باطری
 کمی پول نقد و پول خرد و شماره حساب های بانکی ( حتما از حسابهای در گردش بهمراه کارت اعتباری استفاده کنید )
 چند پتوی سفری ترجیحا پشم شیشه و در صورت امکان پتوهای sos
 زیر انداز با توجه به تعداد اعضاء خانواده (به ازای هر نفر حداقل یک متر مربع ؛ بهتر است این زیر انداز از جنسی انتخاب گردد که ضد آب و عایق حرارتی باشد میتوانید از فوم و یا کفی کفش که در بازار اصلی شهر میتوانید بصورت متری خریداری نمائید استفاده کنید . این دو قلم زیر انداز امکان لوله شدن دارند و میتواند آنرا در یک لوله پولیکا جاسازی و نگهداری نمود . در صورت عدم امکان تهیه میتوانید از یک لایه پلاستیک به همراه موکت و یا کارتن نیز بهره ببرید . پلاستیک را بروی زمین انداحته تا جلوی رطوبت را بگیرد و موکت را برای عایق گرمایی بروی ان بیندازید توجه داشته باشید با بهترین کیسه خوابها نیز به سختی میتوان بروی زمینهای سرد و مرطوب خوابید .
 اگر کودک دارید پیشنهاد میکنم یک عروسک یا اسباب بازی که تا بحال کودکتان نداشته را بخرید و در ساک بگذارید . شب های آماده باش و نیز و بعد از زلزله به قدرت آرامش بخشی آن پی خواهید برد !
 این ساك را یا در خارج از منزل ( صندوق عقب ماشین به شرطی كه در پاركینگ نباشد ) و یا در مسیر خروج از منزل قرار دهید تا به راحتی بتوان از منزل خارج نمود .

دفترچه امداد و نجات خانواده
جرا به دفترچه امداد و نجات نیاز داریم؟

پس از وقوع زلزله و با رسیدن نیرو های امدادی به محل ؛ برای آن که بتوان به افردی که در حادثه آسیب دیده اند کمک رسانی نمود ، آنچه بیش از همه مورد نیاز میباشد اطلاعات دقیقی از مشخصات فردی و تعداد افرادی است که در هر واحد مسکونی زندگی می کرده اند ؛ این اطلاعات میتواند به ارائه خدمات به بازماندگان ومجروحین و زنده ماندن گرفتار شدگان در زیر آوار کمک زیادی نموده و شرایط بهتری را برای نیروهای امدادی مهیا نماید .
اطلاعات مورد نیاز برای این دفترچه میتواند شامل موارد زیر باشد :
 مشخصات فردی تک تک اعضاء خانواده به همراه عکس و ذکر آدرس محل تحصیل و یا محل کارشان و در صورت امکان شماره تماس هرکدام
 شما می بایست توجه داشته باشید که آدرس محل کار هر عضو خانواده در پیدا نمودن اعضاء خانوده توسط امداد گران پس از زلزله خصوصا اگر تنها کودکی از خانواده باقی مانده باشد موثر است
 ذکر گروه خونی و در صورت نیاز بیماریهای خاص
 برای سرعت بخشیدن به ارائه خدمات پزشکی بهتر است اگر یکی از اعضاء خانواده به بیماریهای همچون آسم ، دیابت ؛ بیماریهای قلبی و ... مبتلا می باشد با ذکر داروهای مورد نیاز و میزان مصرف روزانه در دفترچه خود اقدام کنید .
 در این خصوص میبایست به این نکته توجه داشته باشید که ثبت بیماریهای خاص به امداد گران در رساندن هر چه سریعتر داروهایی که به جان شما بستگی دارد در زمانی که ممکن است فرد بیهوش باشد کمک می کند ودانستن گروه خونی در زمانی که هیچ آازمایشگاهی برای تشخیص گروه خونی مصدوم وجود ندارد بسیار حیاتی است .
 نقشه کروکی منزل
 برای اینکار کافیست نقشه ساده ای از خانه را بکمک یک متر بکشید و در کیف امداد خود بگذارید می بایست توجه داشته باشید که این نقشه ( کروکی ) میتواند در مسیریابی گروه نجات جهت نجات جان شما و خانواده محترمتان موثر باشد
 نقشه های مکمل
 تهیه نقشه ای از جانمایی منزل خود در منطقه که در آن سکونت دارید مکمل این دفترچه است . نزدیکترین بیمارستان ، درمانگاه ، اورژانس ، آتش نشانی ، نیروی انتظامی ، سرویس بهداشتی ، مخزن نگهداری آب آشامیدنی را در این نقشه بهمراه شماره تماس آنها مشخص کرده و در دفترچه اطلاعات خانواده ثبت کنید .
 آدرسها وشماره های تماسهای ضروری
 شماره تماسهای ضروری به همراه آدرس دقیق بیمارستانهای تخصصی می تواند به شما در زمان حادث کمک کند تا زمان کمتری را برای یافتن مکانهای مورد نیاز خود هدر دهید . توجه داشته باشید که معمولا در زمان بحران اگر حتی خطوط تلفن برقرار باشد برقرای تماس شما با مراکز اطلاع رسانی بسیار بعید است

نکته آخر

آدرس و شماره تماس افراد امین خانواده خود را در یک صفحه مجزا دفترچه نوشته تا در صورتی که بنا به هر علتی حضور شما در محل حادثه به تاخیر افتاد امداد گران بتوانند کودکان را به دست آنان بسپارند

دستورالعمل اجراي مانور سراسري زلزله و ايمني مدارس

براي مانور زلزله در مدارس چگونه برنامه ريزي كنيم تا بهره وري اين مانور افزايش يابد ؟ يا حداقل به واقعيت نزديك تر شود ؟ بحران حادث شده براي يك مدرسه در زمان بروز حادثه زلزله يك بحران چند وجهي است كه متاسفانه در چند سال اخير در تمامي مانور هاي برگزار شده تنها به موضوع پناه گيري و خروج كودكان از كلاس هاي درس آن هم به صورت بسيار محدود شده پرداخته شده است . پناه گيري و خروج كودكان در زمان حادثه با آنكه بسيار مهم و حياتي است اما از ديد كل نگر اين كار يكي از اجزاء مهم عملكرد هاي لازم براي مهار بحران در پيش رو در زمان بروز زلزله ميباشد . براي انكه بتوان بحران هاي پس از زلزله مدارس را تحليل و و مديريت نمود لازم است كه بحث مديرت بحران را به صورت جامع تري برنامه ريزي كرد تا بالاترين بهره را برد . بحث ايمن سازي مدارس ، همكاري اوليا دانش آموزان در بحث تحليل نقاط خطر ساز و ايمن مدارس ، بحث همكاري همسايگان مدارس در بحث كمك به دانش آموزان ، جمع آوري و مستند سازي اطلاعات تخصصي در زمينه دانش آموزان و تبادل اين اطلاعات با مراكز انتظامي و امدادي ، آموزش اولياء دانش آموزان در زمينه آواربرداري و اسكان اضطراري ، آموزش دانش آموزان براي زنده ماندن در زير آوارو خروج از كلاسهاي تخريب شده و ... را ميتوان از موضوعات مهم در تحليل بحران در پيش روي مديران بحران باشد . بررسي و اجراي اين همه موضوع طرح شده و برنامه نويسي براي برگزاري يك مانور واقعي شايد بيش از سه ماه وقت بگيرد اما اگر بتوان اين سرفصلها را بصورت برنامه ريزي شده و دقيق مانند يك دستورالعمل در اختيار تمامي مدارس قرار داد شايد بهترين روش منطقي براي به نتيجه رساندن اين مهم باشد . جمعيت كاهش خطرات زلزله ايران به عنوان تنها تشكل غير دولتي (NGO) متخصص در زمينه زلزله و مديريت بحران امادگي خود را براي همكاري در اين زمينه اعلام داشته و با ارائه دستورالعملهاي زير براي برگزاري بهتر اين مانور پيش قدم ميگردد

مديران محترم، در مانور زلزله چگونه برنامه ريزي نمائيم؟

۱- مانور زلزله را تنها به كودكان دانش آموز مختص نكنيد! مادران و پدران و همسايه ها و نيز نيروهاي امدادي و انتظامي را هم براي برگزاري به همكاري دعوت كنيد . پدران و مادران بايد با مهارتهايي در زمينه زنده يابي و آواربرداري مقدماتي آشنا باشند تا خداي نكرده با اشتباهي كوچك در بيرون كشيدن يك كودك از زير آوارموجب قطع نخاع او نگردند ! گروه هاي امدادي بايد از مدرسه نقشه به روز داشته باشند كه در آن نقشه نقاط خطر ساز همچون منابع نگهداري نفت و كپسولهاي گاز و نيز چاه هاي فاضلاب و نيز محل سالن هاي اجتماعات همچون نمازخانه و غذا خوري به دقت مشخص و راه هاي دسترسي به آنها به طور واضح علامت گذاري شده باشد . مراكز انتظامي مي بايد ليست كامل و دقيقي از دانش آموزان مدرسه به همراه عكس و مشخصات والدين و نيز حداقل يك نفر از وابستگان آنها كه در شهر ديگر زندگي مي كند ، داشته باشد كه در زمان حادثه بتوانند در صورت فوت پدر و مادر بچه را به بستگان مورد تائيد پدر و مادر تحويل دهد.
۲- براي قبل از مانور زلزله برنامه داشته باشيد ! نقاط امن را به كمك اولياء كودكاني كه مهندس عمران يا زلزله و يا تخصص ساختمان دارند مشخص كرده و با رنگ سبز براي نقاط ايمن و با رنگ قرمز نقاط خطر ساز را در تمامي نقاط مدرسه خصوصا در راهرو ها و حياط مدرسه علامت گذاري كنيد . كودكان به راحتي با رنگها ارتباط برقرا نموده و به سادگي پيام هاي اين خطوط را درك ميكنند .
3- چاه هاي فاضلابي كه در حياط مدرسه حفر شده اند يا در مسير حركت دانش آموزان براي خارج شدن از كلاسهاي درس تا حياط مدرسه قرار دارند با خطر فرو ريزش در زمان زلزله روبرو هستند اين نقاط بايد با دايره اي به مركز چاه و شعاع حداقل سه متر با رنگ قرمز مشخص گردد .
4- يكي از مكان هاي بسيار خطرناك چه در زمان زلزله و چه بعد از آن ، كنار ديوار هاي محوطه مدرسه مي باشد . ديوار مدارس در حين و يا بعد از زلزله ممكن است بطور يكپارچه به سمت داخل مدرسه فرو بريزند بنابراين ميبايست حداقل به اندازه ارتفاع اين ديوارها از دخل حياط مدرسه را با رنگ قرمز علامت گذاري نمود تا كودكان چه در حين زلزله و چه بعد از آن به كنار ديوارها پناه نبرند .
5- در راهرو ها به جز محلهايي كه كمد ها قرار دارند تمامي كنار ديوارها را مي توان به عنوان نقاط امن در نظر گرفت مگر آن كه در آن باز شويي همچون پنجره ايجاد شده باشد .
6- در راه پله ها به خاطر عدم هماهنگي سازه اجرا شده در اين بخش ، با كل ساختمان ، همواره ما شاهد حركتهاي پيش بيني نشده هستيم . بنابراين بهتر است كه براي راه پله ها تنها نوار باريكي ،كه محل اتصال پله به ديوار راهرو راه پله مي باشد را به عنوان نقاط امن به رنگ سبز رنگ آميزي نمائيد .
7- در كلاسهاي درس حداقل با رعايت فاصله يك و نيم متري از پنجره ها ، صندلي ها و نيمكت ها را چيده و اين فاصله را با رنگ قرمز علامت گذاري نمائيم . اين فاصله به جهت ايمن بودن كودكان از فرو ريختن شيشه بر روي انها علامت گذاري مي گردد . استفاده از شيشه هاي نشكن يا بهره بردن از پرده هاي ضخيم و يا چسباندن نوار چسب هاي شفاف به شيشه ها ، به فرو نريختن قطعات بزرگ شيشه بر سركودكان كمك بسياري ميكند .
8- لازمست در تمامي مدارس كشور پنجره هاي كلاسهاي طبقه اول تمامي كلاس ها فاقد حفاظ فلزي بوده تا امكان فرار از كلاس هاي درس در زمان حادثه ممكن باشد تا همچون حادثه دلخراش سوختن كودكان در آتش سوزي سال گذشته موجب محبوس شدن دانش آموزان در كلاسهاي درس در زمان حادثه نشويم .
9- مي بايد تمامي اجزاء غير سازه اي همچون كمدها ،كتابخانه ها، تابلو هاي عكس . تخته سياه و نيز مهتابي هاي موجود در هر كلاس به طور كامل و به دقت به سازه با بستهاي مناسب مهار گردد تا در زمان زلزله بر روي كودكان فرو نريزد . اغلب صدمات ناشي از زلزله در ساختمانهايي كه سازه هاي ايمن دارند از قرو ريختن همين اجزاء غير سازه اي ايجاد مي گردد .
10- مي بايد دوره هاي آموزش استفاده از كپسولهاي آتش نشاني بايد براي تك تك دانش آموزان مدارس برگزار شود و بچه ها از كلاس اول تا پايان دوره دبيرستان از نحوه استفاده مطلوب از كپسولهاي متناسب با سن خود آگاه باشدتا در زمان بروز اتش بتوانند از جان خود حفاظت كنند . از سوي ديگر بجز استفاده از كپسول اتش نشاني كودكان بايد بياموزند كه چگونه در زمان بروز حريق براي حفظ جان خود رفتار نمايند . مهارتهاي عبور از آتش ، عبور از دود ، خطارت دود گرفتگي و خفگي و نيز آشنايي با مسيرهاي امن خروج از خانه از جمله مهارتهاي مورد نياز كودكان در اين زمينه مي باشد .
11- در انتهاي هر كلاس درس يك كپسول آتش نشاني حداقل سه ليتري و حداكثر شش ليتري ( قابل حمل توسط دانش آموزان از دبستان تا دبيرستاني ) در ارتفاعي كه به آساني توسط دانش آموزان بتواند برداشته شود قرار داده شود . استفاده از اين كپسولهاي آتش نشاني بايد به دانش آموزان آموخته و توسط آنان در طي مانور در اطفاء حريق مورد استفاده قرار بگيرد .
12- براي بعد از زلزله نيز در مانور خود برنامه هاي واقعي در نظر بگيريد ، دانش آموزان بايد بياموزند كه پس از اتمام زلزله به سرعت و با آرامش بدون آنكه همديگر را زير دست پا له كنند و يا در چاله هاي ايجاد شده در مسير خروج از كلاس تا حياط مدرسه سقوط نموده و يا در تله هاي آتش گير بيافتند از درب كلاس خارج شده و به حياط مدرسه بروند و سپس در حياط مدرسه به طور منظم در صفهاي از قبل تمرين شده ايستاده تا آمار انها گرفته شود اين كار بسيار بهتر است توسط خود دانش آموزان انجام شده و در طي تمرينها، ملكه ذهن انها شود بطور كه بتوانند در كوتاه ترين زمان، افراد ناپديد شده را خود كودكان دانش اموز هر كلاس تعيين كنند تا گروه نجات بتواند براي نجات جانشان اقدام نمايد . در مقطع دبستان، استفاده نمودن از دانش آموزان كلاسهاي چهارم و پنجم دبستان جهت هدايت كودكان به حياط و گرفتن امار مفقودين ، براي تمامي كلاسهاي پائين تر بسيار مناسب و داراي كارايي بسيار بالايي ميباشد . شما ميتوانيد در مانور خود اينكار را با كمي ابتكار و جدا كردن چند كودك در حين مانور در زمان خروج از كلاسها تمرين نماييد .
13- لازم است كه مسئولان هر مدرسه آلبوم عكسي از كودكان مدرسه را با عكس و مشخصات و آدرس كامل او تهيه نمايد كه كروكي محل كلاس هر دانش آموز در آن به طور دقيق ثبت شده باشد . اين آلبوم بايد در محلي امن در حياط مدرسه قرار گرفته و محل آن از قبل به گروه هاي نجات اعلام شود .
14- دانش آموزان بايد در محلي به صف شوند كه خطر ريزش آوار ساختمان خود مدرسه و يا ديوارهاي محوطه در پس لرزه ها ممكن نباشد . فاصله هاي ايمن دور شدن از خود مدرسه به ميزان حداقل يك سوم ارتفاع مدرسه و نيز دور شدن از ديوارهاي مدرسه حداقل به ميزان ارتفاع كامل يك ديوار ميباشد چرا كه ديوارهاي مدارس اغلب بطور كامل و يكپارچه فرو مي ريزد . اين بدان معنا مي باشد كه مدرسه اي كه دوازده متر ارتفاع دارد حداقل چهار متر در زمان تخريب پيشروي ميكند و ديواري كه دو متر ارتفاع دارد تا دو متر از نوار پيراموني حياط مدرسه را در زمان فرو ريختن نا ايمن مي كند .
15- آموزش دانش آموزان در زمينه مديريت حادثه يكي از مهمترين مباحث آموزشي ميباشد . دانش آموزان بايد متوجه اين نكته باشند كه براي خارج كردن مجروحين داراي تخصص و قدرت بدني كافي نمي باشند و ماندن در كلاس بعد از حادثه براي نجات جان معلمي كه مجروح و يا بي هوش شده است نه تنها مفيد نمي باشد بلكه با توجه به اينكه براي خارج كردن آن معلم نياز به چهار و يا پنج دانش آموز مي باشد اين كار مي تواند جان شش نفر را به خطر اندازد . بنابراين بهتر است به جاي آنكه بخواهند خود به حادثه ديدگان كمك كنند بگذارند تيمهاي دوره ديده اين كار را انجام دهند .
16- مدرسه اي كه بعد از زلزله آب آشاميدني نداشته باشد بسيار آسيب پذير است. تامين آب آشاميدني در اولويت اول و آب بهداشتي در اولويت بعدي است . بنابراين از حالا براي منبع آب برنامه اي داشته باشيد . خريد يك منبع آب فايبرگلاس دو هزار ليتري مي تواند براي تامين آب آشاميدني مورد نياز كودكان در روزهاي نخست حادثه بسيار حائز اهميت باشد .
17- حداقل براي سه روز كودكان ، در انبار مدرسه براي بعد از زلزله بايد مواد غذايي داشته باشيد. شما مي بايست دانش اموزان را تا تمامي پدران و مادران كودكان دانش اموز بتوانند خود را به مدرسه كودكانشان برسانند سلامت نگهداريد فراموش نكنيد كه مسئول زنده ماندن كودكان پس از زلزله هم مسئولان مدرسه هستند . پيشنهاد مي كنم از اوليا دانش آموزان براي ذخيره غذايي خود كه از كنسرو و مواد فاسد نشدني است كمك بگيريد و هر سال در مانور زلزله مواد غذايي به جا مانده از سال قبل را يا به يك مركز كودكان بي سرپرست اهدا نماييد يا بعد از مانور براي خود بچه هاي مدرسه و گروه هاي شركت كننده در مانور با همين مواد غذايي جشني بگيريد .
18- قطعا در صورتي كه زلزله اي در كشور مان روي دهد در هر نقطه اي كه باشد مدارس موجود در آن منطقه با توجه به حياط بزرگ و نيز سرويسهاي بهداشتي متعدد آن يكي از مراكزي ميباشند كه مردم به انجا پناه مي آورند از سوي ديگر خود كودكاني هم كه پدران و مادرانشان نتوانسته اند خود را به مدارس فرزندانشان برسانند را نمي توان در شبهاي نخست در زير سقف اسكان داد . براي اين كودكان و نيز مردماني كه به مدرسه پناه مي اورند لازم است كه حداقل يك چادر گروهي در نظر گرفته شود تا در زمان حادثه با نصب آن در حياط مدرسه بتواند خدمات مورد نياز را براورده نمايد . بهتر ان است كه دانش آموزان و مربيان در طي مانور برپا كردن چادر را تمرين نمايند و اين كار را به منزله يكي از مهمترين بخش هاي مانور مورد توجه قرار دهند .
19- امنيت كودكان پس از زلزله از جان آنها اگر با اهميت تر نباشد كم اهميت تر نخواهد بود . ميبايست كودكان را از خطر سرقت ، تجاوز ، گم شدن محافظت نموده و براي تحويل كودكاني كه والدينشان به هر دليل نتوانسته اند تا روز سوم خود را به مدارس فرزندانشان برسانند ، به افراد امين معرفي شده توسط خود والدين و يا مراكز نگهداري كودكان بي سرپرست برنامه ريزي دقيقي نماييد .
20- خيلي خوب است اگر بتوان نكات ايمني را روي يك صفحه فلزي يا يك ديوار مقاوم در حياط مدرس نوشته و نصب كنيم تا دانش آموزان هر روز با ديدن و خواندن آن بطور مستمر با مباحث ايمني درگير باشند.
21- بسيار مهم است كه هر مانور داراي برگزيدگاني باشد و جوايزي به آنها تعلق بگيرد بدين منظور برگزاري مسابقات علمي در خصوص مباني زلزله و آمادگي زلزله بصورت مكتوب و نيز مسابقاتي در زمينه مهارتهاي چادر زدن و اسكان اضطراري و يا اطفاء حريق و اوار برداري ميتواند تاثير بسيار ماندگاري در ذهن بچه ها داشته باشد .
22- به عنوان آخرين مرحله مي توان از جمع آوري اطلاعات و مستند سازي مانور برگزار شده نام برد . مستند سازي مانور به مديران ارشد كمك مي كند تا بتوانند سال به سال در جهت كامل تر شدن مانور هاي برگزار شده گام بردارند

منابع:
www.ehrsi.com
http://mojepishro.net
www.iiees.ac.ir