زمينه تربيت
وانما قلب الحدث كالارض الخالية ما القي فيها من شيء قبلته فبادرتك بالادب قبل ان يقسوقلبك ويشتغل لبك ... واجمعت عليه من ادبك قبل ان يكون ذلك وانت مقبل العمر ومقتبل الدهر ذونية سليمة ونفس صافية;
قلب جوان همچون زمين خالى است كه هر بذرى در آن پاشيده شود مىپذيرد; پيش از آن كهقلبتسختشود و فكرت به امور ديگر مشغول گردد، به تعليم و تربيت تو مبادرت نمودم، همتخود را بر تربيت تو گذاشتم، زيرا عمر تو روبه پيش است و روزگارت روبه جلو، داراى نيتى سالم وروحى با صفا هستى.
امام علی عليه السلام مىفرمايند: در سن پيرى با كولهبارى از تجارب و آگاهىها، اقدام بهوصيت نمودم براى تو قبل از آن كه هوا و هوس و فتنههاى دنيا بر تو هجوم آورد وهمچون مركب سركشى گردى، زيرا قلب جوان مانند زمين خالى و مستعد براىپرورش هر بذرى است. من قبل از آن كه اين زمين مستعد در راههاى غلط و كارهاىبيهوده به كار گرفته شود، بايد استعدادها و توانايىهايش را در مسير سعادت وخوشبختى شكوفا سازم.
انسان ذاتا گرايش به توحيد وخداشناسى دارد، اما در عين حال فرق انسان با فرشته در اين است كه انسان مختاراست و مىتواند انتخاب كند:
انا هديناه السبيل اما شاكرا واما كفورا; (6)
ما به حقيقت راه حق و باطل را به انسان نموديم، خواه هدايت پذيرد و شكر نعمت گويد ياكفران نمايد.
همان گونه كه در زمين خالى اگر بذرى افشانده شود، آن را پرورش داده و به ثمرمىرساند، قلب جوان نيز چنين است; يعنى خالى از هرگونه ملكهاى اعم از ملكاتفاضله يا رذيله. اگر ملكات فاضله و عقايد صحيحه در آن جاى گرفت، پرورش يافتهو ثمر خواهد داد و ديگر جايى براى صفات رذيله و عقايد باطل نمىماند. در قلبى همكه زنگار گرفت و از رذايل اخلاقى و افكار باطل پر شد، جايى براى فضايل اخلاقىو اعتقادات صحيح نمىماند، مگر اين كه ابتدا آن زنگار را پاك نموده، قلب راجلا دهند.
امام سجادعليه السلام در دعا مىفرمايند:
الهي اليك اشكو قلبا قاسيا مع الوسواس متقلبا وبالرين والطبع متلبسا; (7)
بارالها! به درگاهتشكايت مىكنم از دل سنگى كه با وسوسه بىثبات شده و به زنگار و تيرگىآلوده گشته.
پذيرش پند و اندرز و نصيحت در جوان بيشتر است، زيرا صفا و پاكى قلب اوبيش از افراد كهنسال است كه با ارتكاب معاصى قساوت قلب پيدا كردهاند. گاهىقساوت قلب به حدى مىرسد كه از سنگ سختتر مىگردد و به كلى از پذيرش حقسرباز مىزند:
ثم قست قلوبكم من بعد ذلك فهي كالحجارة او اشد قسوة وان من الحجارة لما يتفجر منهالانهار و ان منها لما يشقق فيخرج منه الماء وان منها لما يهبط من خشية الله وما الله بغافلعما تعملون; (8)
پس با اين همه، سخت دل شديد، دلهاتان چون سنگ يا سختتر از آن شد، چه آن كه پارهاى ازسنگهاست كه نهرهاى آب از آن بجوشد و برخى ديگر از سنگها بشكافد و آب از آن بيرون آيد وپارهاى ديگر از ترس خدا فرود آيند، و اى سنگدلان بترسيد كه خدا غافل از كردار شما نيست.
قلب انسان همچون ظرفى است كه اگر چيز آلوده در آن ريخته شود، سپسچيزهاى پاك را هم در آن بريزند آلوده مىگردد; لذا بايد اول آن را پاك نموده وجلا دهند، و بهتر است از اول از ريختن مواد آلوده در آن خوددارى شود و با چيزهاىپاك آن را پر نمود تا جايى براى ناپاكىها در آن نماند.
امام صادقعليه السلام مىفرمايند:
بادروا احداثكم بالحديث قبل ان تسبقكم اليهم المرجئة; (9)
قبل از آن كه مرجئه به سراغ فرزندانتان بيايند، به آنها احاديث اهل بيت را ياد دهيد.
از اميرالمؤمنينعليه السلام روايتشده كه فرمودند:
علموا صبيانكم من علمنا ماينفعهم الله به لا تغلب عليهم المرجئة; (10)
به فرزندانتان آن مقدار از علوم ما كه براى آنها نافع است و جلو هجوم مرجئه را مىگيردآموزش دهيد.
قبل از هجوم عقايد باطل و رسوخ صفات و ملكات رذيله، بايد ظرف قلب را باعقايد حقه و صفات حميده پر نمود و از روايت اميرالمؤمنينعليه السلام فهميده مىشود كهلازم نيست - بلكه ممكن نيست - تمام دقايق و نكات اعتقادى را به كودك ياد دهيد،بلكه آن حدى كه براى او نافع است و باعث جلوگيرى از رسوخ عقايد باطل مىگرددبه او آموزش دهيد.
دانشى كه انسان در كودكى و سنين جوانى بياموزد، رسوخ بيشترى در قلب وذهن او دارد.
امام هفتم، حضرت موسى بن جعفرعليهما السلام مىفرمايند:
قال رسول اللهصلى الله عليه وآله: من تعلم في شبابه كان بمنزلة الرسم في الحجر ومن تعلم وهو كبير كانبمنزلة الكتاب على وجه الماء; (11)
پيامبرصلى الله عليه وآله فرمودند: كسى كه در كودكى و سنين جوانى چيزى را ياد بگيرد، مانند نوشته روىسنگ، دانش او ثابت و راسخ مىماند، و كسى كه در سن پيرى چيزى را ياد گيرد، دانش او مانند نوشتهروى آب ثباتى ندارد.
و نيز اميرالمؤمنينعليه السلام مىفرمايند:
العلم في الصغر كالنقش في الحجر; (12)
يادگرفتن در كودكى مانند نقش روى سنگ ثابت و راسخ مىماند.
منبع:www.hawzeh.net
/س
قلب جوان همچون زمين خالى است كه هر بذرى در آن پاشيده شود مىپذيرد; پيش از آن كهقلبتسختشود و فكرت به امور ديگر مشغول گردد، به تعليم و تربيت تو مبادرت نمودم، همتخود را بر تربيت تو گذاشتم، زيرا عمر تو روبه پيش است و روزگارت روبه جلو، داراى نيتى سالم وروحى با صفا هستى.
امام علی عليه السلام مىفرمايند: در سن پيرى با كولهبارى از تجارب و آگاهىها، اقدام بهوصيت نمودم براى تو قبل از آن كه هوا و هوس و فتنههاى دنيا بر تو هجوم آورد وهمچون مركب سركشى گردى، زيرا قلب جوان مانند زمين خالى و مستعد براىپرورش هر بذرى است. من قبل از آن كه اين زمين مستعد در راههاى غلط و كارهاىبيهوده به كار گرفته شود، بايد استعدادها و توانايىهايش را در مسير سعادت وخوشبختى شكوفا سازم.
انسان ذاتا گرايش به توحيد وخداشناسى دارد، اما در عين حال فرق انسان با فرشته در اين است كه انسان مختاراست و مىتواند انتخاب كند:
انا هديناه السبيل اما شاكرا واما كفورا; (6)
ما به حقيقت راه حق و باطل را به انسان نموديم، خواه هدايت پذيرد و شكر نعمت گويد ياكفران نمايد.
همان گونه كه در زمين خالى اگر بذرى افشانده شود، آن را پرورش داده و به ثمرمىرساند، قلب جوان نيز چنين است; يعنى خالى از هرگونه ملكهاى اعم از ملكاتفاضله يا رذيله. اگر ملكات فاضله و عقايد صحيحه در آن جاى گرفت، پرورش يافتهو ثمر خواهد داد و ديگر جايى براى صفات رذيله و عقايد باطل نمىماند. در قلبى همكه زنگار گرفت و از رذايل اخلاقى و افكار باطل پر شد، جايى براى فضايل اخلاقىو اعتقادات صحيح نمىماند، مگر اين كه ابتدا آن زنگار را پاك نموده، قلب راجلا دهند.
امام سجادعليه السلام در دعا مىفرمايند:
الهي اليك اشكو قلبا قاسيا مع الوسواس متقلبا وبالرين والطبع متلبسا; (7)
بارالها! به درگاهتشكايت مىكنم از دل سنگى كه با وسوسه بىثبات شده و به زنگار و تيرگىآلوده گشته.
پذيرش پند و اندرز و نصيحت در جوان بيشتر است، زيرا صفا و پاكى قلب اوبيش از افراد كهنسال است كه با ارتكاب معاصى قساوت قلب پيدا كردهاند. گاهىقساوت قلب به حدى مىرسد كه از سنگ سختتر مىگردد و به كلى از پذيرش حقسرباز مىزند:
ثم قست قلوبكم من بعد ذلك فهي كالحجارة او اشد قسوة وان من الحجارة لما يتفجر منهالانهار و ان منها لما يشقق فيخرج منه الماء وان منها لما يهبط من خشية الله وما الله بغافلعما تعملون; (8)
پس با اين همه، سخت دل شديد، دلهاتان چون سنگ يا سختتر از آن شد، چه آن كه پارهاى ازسنگهاست كه نهرهاى آب از آن بجوشد و برخى ديگر از سنگها بشكافد و آب از آن بيرون آيد وپارهاى ديگر از ترس خدا فرود آيند، و اى سنگدلان بترسيد كه خدا غافل از كردار شما نيست.
قلب انسان همچون ظرفى است كه اگر چيز آلوده در آن ريخته شود، سپسچيزهاى پاك را هم در آن بريزند آلوده مىگردد; لذا بايد اول آن را پاك نموده وجلا دهند، و بهتر است از اول از ريختن مواد آلوده در آن خوددارى شود و با چيزهاىپاك آن را پر نمود تا جايى براى ناپاكىها در آن نماند.
امام صادقعليه السلام مىفرمايند:
بادروا احداثكم بالحديث قبل ان تسبقكم اليهم المرجئة; (9)
قبل از آن كه مرجئه به سراغ فرزندانتان بيايند، به آنها احاديث اهل بيت را ياد دهيد.
از اميرالمؤمنينعليه السلام روايتشده كه فرمودند:
علموا صبيانكم من علمنا ماينفعهم الله به لا تغلب عليهم المرجئة; (10)
به فرزندانتان آن مقدار از علوم ما كه براى آنها نافع است و جلو هجوم مرجئه را مىگيردآموزش دهيد.
قبل از هجوم عقايد باطل و رسوخ صفات و ملكات رذيله، بايد ظرف قلب را باعقايد حقه و صفات حميده پر نمود و از روايت اميرالمؤمنينعليه السلام فهميده مىشود كهلازم نيست - بلكه ممكن نيست - تمام دقايق و نكات اعتقادى را به كودك ياد دهيد،بلكه آن حدى كه براى او نافع است و باعث جلوگيرى از رسوخ عقايد باطل مىگرددبه او آموزش دهيد.
دانشى كه انسان در كودكى و سنين جوانى بياموزد، رسوخ بيشترى در قلب وذهن او دارد.
امام هفتم، حضرت موسى بن جعفرعليهما السلام مىفرمايند:
قال رسول اللهصلى الله عليه وآله: من تعلم في شبابه كان بمنزلة الرسم في الحجر ومن تعلم وهو كبير كانبمنزلة الكتاب على وجه الماء; (11)
پيامبرصلى الله عليه وآله فرمودند: كسى كه در كودكى و سنين جوانى چيزى را ياد بگيرد، مانند نوشته روىسنگ، دانش او ثابت و راسخ مىماند، و كسى كه در سن پيرى چيزى را ياد گيرد، دانش او مانند نوشتهروى آب ثباتى ندارد.
و نيز اميرالمؤمنينعليه السلام مىفرمايند:
العلم في الصغر كالنقش في الحجر; (12)
يادگرفتن در كودكى مانند نقش روى سنگ ثابت و راسخ مىماند.
منبع:www.hawzeh.net
/س
