صنعت کاغذی

تاريخچه ساخت كاغذ در دنيا

در حدود سال ۱۰۵ ميلادى تسائى لون، وزير كشاورزى چين بر آن شد كه تكه هاى كهنه و بى مصرف ابريشم را در آب خيس كرده نوعى خمير به دست آورد. پارچه هاى خمير شده در آب را، از يك صافى كه از نى بافته شده بود، گذرانيدند (زنبيل نى اى). پس از خارج شدن آب خمير باقى مانده را روى صفحه اى پهن كرده صاف نمودند. پس از خشك شدن چيزى كه به دست آمد، نخستين كاغذ اختراع شده بود. تسائى لون در صدد برآمد كه به جاى پارچه ابريشم از خيزران يا چوب درخت توت اين كار را انجام دهد. بنابراين الياف اين مواد را ريزريز نمود و صافى و قالب را نيز صاف و متناسب تر درست كردند كه چين و شكن روى كاغذ نيفتد.
اسرار ساختن كاغذ تا سال ۷۵۱ ميلادى كه تعدادى از چينى ها اسير مسلمان ها شدند، براى چينى ها باقى ماند. از اين سال بين عده اى از اسيران چينى كه به سمرقند برده شده بودند اشخاصى بودند كه به فن كاغذسازى آگاه بودند. بنابراين ساختن كاغذ را در سمرقند رواج دادند و از كتان و شاهدانه كاغذ مى ساختند و طولى نكشيد كه يكى از كالاهاى صادراتى سمرقند به ساير كشورهاى اسلامى كاغذهاى خوب ساخت آنجا بود.
سمرقند به سال ۷۸ هجرى (برابر ۷۰۴ م) به تصرف مسلمانان درآمد و به سال ۱۳۴ هجرى قمرى (برابر۷۵۱م) مسلمانان وارد چين شدند. اين جنگ در كنار رودخانه طراز به سردارى زياد ابن طالس رخ داد.
يكى از مولفان كتاب المسالك و الممالك مى نويسد: «كه از جمله اسيرانى كه صالح بن زيد در جنگ اطلح از چين به سمرقند آورد، كسانى بودند كه در ساختن كاغذ مهارت داشتند و آنها در سمرقند آغاز به ساختن كاغذ كردند و اين هنر در آنجا رونق گرفت و كم كم از سمرقند به خراسان سرايت كرد و از آنجا به ساير نقاط برده شد.
ابن النديم در الفهرست از شش نوع كاغذ كه در زمان او معروف بوده سخن مى گويد و مى نويسد: كاغذ خراسانى را از كتان مى ساخته اند و از شش نوع كاغذ نام برده كه چهار نوع آن در خراسان تهيه مى شده است.
شش نوع كاغذ كه ابن النديم نام مى برد: سليمانى، طلحى، نوحى، فرعونى، جعفرى و طاهرى مى باشد. كاغذ سليمانى همان كاغذ ممتاز بوده كه در خراسان مى ساخته اند و به نام سليمان ابن راشد كه در زمان خلافت هارون الرشيد والى خراسان بود، منسوب است. كاغذ طلحى به نام طلحه ابن طاهر، دومين امير از امراى طاهرى كه از ۲۰۷ تا ۲۱۳ هجرى قرن (۸۲۲-۸۲۸ م) بر خراسان حكومت داشته و كاغذ نوحى به نوح، پادشاه سامانى منسوب است. كاغذ فرعونى كاغذ مصرى (پاپيروس) بوده است. كاغذ جعفرى منسوب به جعفر برمكى است و كاغذ طاهرى به طاهر دوم از امراى طاهرى خراسان (۲۳۰-۲۴۸ هجرى قمرى برابر ۸۴۴-۸۶۲ م).
علاوه بر اين شش نوع كاغذ، سمعانى در كتاب «انساب معانى» از يك نوع كاغذ به نام منصورى منسوب به ابوالفضل منصور ابن عبدالرحيم متوفى ۴۲۳ هجرى قمرى در سمرقند، نام مى برد.
صنعت كاغذسازى از سمرقند به ساير بلاد اسلامى برده شد و نخستين شهرى كه پس از خراسان به ساختن كاغذ پرداختند، بغداد بوده. ظاهرا در اواخر سده دوم هجرى صنعت كاغذسازى به بغداد راه يافته است و به طورى در آن شهر پيشرفت نموده كه جعفربن يحيى برمكى، برادر فضل دستور داد براى ديوان ها به جاى كاغذ پوست، كاغذ ساخت بغداد مصرف نمايند.
اين صنعت از بغداد به شام رفت و در طرابلس شام پيشرفت شايانى كرد. ناصرخسرو در سال ۴۳۸ هجرى قمرى (برابر ۱۰۴۷ م) كه شهر شام را ديده از كاغذ زيبا و خوبى كه در آنجا ساخته مى شده و بهتر از كاغذ سمرقند بوده است، سخن گفته. ديگر از شهرهاى معروفى كه در آنجاها كاغذ مى ساخته اند و تاريخ نويسان از آن ياد كرده اند، طبريه و حماة و حلب و دمشق است. كشورهاى اروپاى شرقى مصرف كاغذ خود را از همين شهرها تهيه مى نمودند و واژه «شارتا دامسينا» در زبان هاى اروپايى به معنى كاغذ دمشقى مى باشد.
هنر كاغذسازى به زودى در مصر رواج پيدا كرد و ازآنجا به وسيله مسلمان ها به جزيره سيسيل (صقليه) و مراكش و آندلس رفت و از سيسيل به ايتاليا نفوذ پيدا نمود. از شهرهاى آندلس كه در آن كاغذ مى ساختند نام شهر شاطبه در مشرق قرطبه برده شده است. تمدن اسلام به ساخت و تكميل اين صنعت خدمت به سزايى كرده است.
در ايران معلوم نيست كه سواى خراسان در چه شهر ديگرى و چه سده اى دستگاه كاغذسازى داير بوده است. ياقوت كه در اوايل سده هفتم هجرى مى زيسته در معجم البلدان از شهر خونج يا خانه نام برده كه در زمان او به «كاغذ كنان» يعنى «كاغذسازان» معروف بوده است و اين شهر را به فاصله دو روز از زنجان نوشته است.
در اسپانيا به سال ۱۱۵۴ ميلادى نخستين دستگاه كاغذسازى در ناحيه هرول و در فرانسه به سال ۱۱۹۰ تاسيس گرديد و سپس در كنار مجارى آب در نواحى «اوورنى» و «تروا» در فرانسه و در شهر فلورانس ايتاليا به وجود آمد.

نوشتن پيش از كاغذ

پيش از ساختن كاغذ، مردمان باستان براي ماندگار كردن نظرهاي خود از كنده‌كاري روي سنگ و چوب و لوح‌هاي گلي بهره مي‌گرفتند. سومري‌ها از هزاره‌ي چهارم پيش از ميلاد بر لوح‌هاي گلي مي‌نوشتند. بابلي‌ها اين روش را از سومري‌ها آموخته و كتاب‌خانه‌ي بزرگي از لوح‌هاي گلي درست كرده‌ بودند. آن‌ها گل را به صورت ورقه‌اي كلفت در مي‌آوردند و پيش از آن كه خشك شود، دانسته‌هاي خود را به خط ميخي روي آن كنده‌كاري مي‌كردند. سپس، آن را در آفتاب خشك مي‌كردند يا در كوره‌‌هاي سفال‌پزي، مي‌پختند. از اين لوح‌هاي گلي پخته، شمار زيادي از ويرانه‌هاي شهرهاي باستاني ميان‌رودان، به‌ويژه بابل، به دست آمده است. نوشتن روي ورقه‌هاي مسي، برونزي و گاهي طلا نيز انجام مي‌شد كه لوح‌هاي زرين دوره‌ي هخامنشي‌ها از نمونه‌هاي آن‌هاست.
دست‌كم از هزاره‌ي دوم پيش از ميلاد، آدميان آموختند كه مي‌توانند از پوست جانوران كاغذ چرمي(پارشمن) بسازند. ايرانيان روي پوست گاو، گاوميش و گوسفند و رومي‌ها بر پوست خر وحشي مي‌نوشتند. پوست‌ها پس از دباغي و صيقل‌كاري به اندازه‌ي نازك و نرم از كار در‌ مي‌آمدند كه در زيبايي و نيكويي شاهكار به شمار مي‌آمدند. پارشمن ايراني ويژگي‌هاي بهتري داشت. براي نمونه، ايرانيان براي از بين بردن بوي ناخوشايند چرم، در روند ساختن پارشمن، به آن گلاب مي‌افزودند. اوستا را نخستين‌بار روي 12 هزار پوست گاو نوشته بودند. عرب‌ها نيز روي پوست مي‌نوشتند، اما چون گران بود، تنها براي نوشتن چيزهاي بسيار مهم، مانند قرآن و قراردادها و پيمان‌نامه‌ها از آن بهره مي‌گرفتند. آن‌ها نوشته‌هاي خود را بيش‌تر بر استخوان شانه‌ي شتر يا سنگ‌هاي نازك سفيد يا شاخه‌هاي پوست كنده‌ي درخت خرما مي‌نوشتند.
مصريان باستان از نزديك 2 هزار سال پيش از ميلاد ، از گياه پاپيروس، كه گونه‌اي از ني است، كاغذي مي‌ساختند كه به همان نام پاپيروس شناخته ‌شد و امروزه به صورت واژه‌ي Paper در زبان انگليسي ماندگار شده است. مصري‌ها ساقه‌هاي پاپيروس را به صورت نوارهاي باريكي مي‌بريدند و آن‌ها را به گونه‌اي كنار هم مي‌گذاشتند كه مانند رشته‌هاي پارچه در هم فرو مي‌رفتند. سپس، پاپيروس را در آفتاب خشك مي‌كردند. به‌زودي، پاپيروس در تمدن‌هاي ديگر، از جمله يونان، روم و ايران، نيز به كار گرفته شد، اما چون آن گياه در همه‌جا نمي‌روييد، كاغذ پاپيروس به فراواني در دست نبود. البته، به نظر مي‌رسد پاپيروس به دليل ديگري در ايران چندان به كار نمي‌رفت، چرا كه ابن‌عبدوس جهشياري از بيان ابوجعفر منصور، خليفه‌ي عباسي، نوشته است كه:" ايرانيان حق داشتند كه جز بر پوست كلفت و نازك بر چيز ديگري نمي‌نوشتند و مي‌گفتند كه ما جز بر آن‌چه در سرزمين ما فراهم مي‌شود بر چيز ديگري نمي‌نويسيم."
مردم هندوستان روي برگ و پوست برخي درختان مي‌نوشتند. ابوريحان بيروني در اين‌باره نوشته است كه مردم بخش‌هاي جنوبي هند برگ‌هاي درختي به نام تاري را، كه مانند درخت نخل و نارگيل است، به هم مي‌چسباندند و روي آن‌ها مي‌نوشتد و سپس آن برگ‌ها را با نخ به هم مي‌چسباندند. شايد به همين دليل باشد كه امروزه به صفحه‌هاي كتاب يا دفتر، برگ مي‌گويند. در سرزمين‌هاي شمالي هند پوست درخت توز را صيقل مي‌دادند و روي آن مي‌نوشتند. سپس برگه‌هاي نوشته شده را شماره مي‌گذاردند و در پارچه‌اي مي‌پيچيدند و نگهداري مي‌كردند. نامه‌اي كه پادشاه هند به انوشيروان نوشته بود و مسعودي در مروج‌الذهب به آن اشاره كرده است، بر پوست درخت بوده است. ايرانيان نيز برخي از نوشته‌هاي خود را بر توز، يعني پوست گياه خدنگ، مي‌نوشتند. ابن‌نديم از بيان ابومشعر بلخي نوشته است كه:" ايرانيان براي آن‌كه نوشته‌هايشان پايدار بماند روي توز مي‌نوشتند كه از درخت خدنگ به دست مي‌آمد و خدنگ همان گياهي است كه چوب محكم دارد و از چوب آن تير براي كمان مي‌سازند." به نظر مي‌رسد رومي‌ها نيز بخشي از نوشته‌هاي خود را روي پوست درختان ماندگار مي‌كردند. چرا كه واژه‌ي لاتين Liber ، به معناي پوست دروني درخت، براي كتاب به كار مي‌رفت. اكنون نيز به جايي كه كتاب‌ها در آن نگهداري مي‌شود، Library ، يعني كتاب‌خانه، مي‌گويند.

ترکیب شیمیایی کاغذ

از آنجا که کاغذ از الیافی ساخته می‌شود که قبلا تحت تاثیر تیمارهای فیزیکی و شیمیایی قرار گرفته‌اند، سلولهای گیاهی حاصل از ترکیب شیمیایی ثابتی نسبت به ساختار منابع گیاهی اولیه برخوردار نیستند. سلولهای گیاهی عمدتا از پلیمرهای کربوهیدراتی آغشته شده به مقادیر مختلف لیگنین (یک ترکیب پلیمری آروماتیک که میزان آن با افزایش سن گیاه افزایش می‌یابد و در حین فرآیند لیگنینی شدن تولید می‌گردد) تشکیل شده‌اند. بخش کربو هیدراتی سلول بطور عمده از پلی ساکارید سلولز تشکیل شده است. بخشی از این ترکیبات شامل پلی ساکاریدهای غیر ساختمانی با وزن مولکولی کم به نام همی سلولز هستند، که نقش بسیار مهمی در خصوصیات خمیر و کاغذ دارند.
به نظر می‌رسید که با توجه به نام همی سلولزها ، این ترکیبات با سلولز ارتباط داشته باشند و به روش مشابهی با سلولز بیوسنتز شده باشند. اما در حال حاضر بخوبی مشخص شده است که این پلی ساکاریدها به روش متفاوتی بیوسنتز شده باشند. اما در حال حاضر به خوبی مشخص شده است که این پلی ساکاریدها به روش متفاوتی بیوسنتز می‌شوند و نقش ویژه‌ای در دیواره سلول گیاهان ایفا می‌کنند. علاوه بر این ترکیبات مهم ، مقادیر کمی از مواد آلی قابل استخراج و مقادر بسیار کمی از مواد معدنی نیز در دیواره سلولی الیاف وجود دارد.

	سلولز(%)	همی سلولزها(%)	لیگنین(%)	مواد عصاره‌ای و اندک(%)
سوزنی برگان	40 تا 45	20	25 تا 35	10>
پهن برگان	40 تا 45	15 تا 35	17 تا 25	10>

ترکیب کلی استخراج الیاف گیاهی از نظر درصد کربن ، هیدروژن و اکسیژن بسته به درجه لیگنین شدن متغیر است. میزان این عناصر برای چوب حدود 50% کربن ، 6% هیدروژن و 44% اکسیژن است. از آنجایی که ترکیب عنصری کربوهیدراتها کم و بیش به صورت CH2O)n) است، میزان کربن موجود تقریبا حدود 40% است. لیگنین یک ترکیب آروماتیک با فرمول تقریبی C10H11O4 می‌باشد. بنابراین ، میزان کربن آن بطور متوسط حدود 65 - 60% است.
سلولز
سلولز مهمترین ترکیب ساختاری دیواره‌های سلول است و بعد از حذف لیگنین و انواع دیگر مواد استخراجی نیز مهمترین ترکیب ساختاری کاغذ محسوب می‌شود. از نظر شیمیایی ، سلولز یک پلیمر دارای ساختمان میکرو فیبریلی شبه بلوری متشکل از واحدهای D-β گلوکوپیرانوزی با اتصالات (4 <---- 1) گلیکوزیدی است. همچون بسیاری از پلی ساکاریدها ، سلولز پلیمری بسپاشیده با وزن مولکولی زیاد است. بسته به نوع منبع سلولزی، درجه پلیمریزاسیون سلولز از 10000 تا 15000 متفاوت است.
سلولز 100% بلوری شناخته نشده است، اما ساختمان سلولز دارای یک بخش بلوری و یک بخش غیر بلوری یا بی‌شکل است. درجه بلورینگی بستگی به منشاء سلولز دارد. سلولز پنبه و انواع جلبکها مانند والونیا درجه بلورینگی بسیار بالایی است. در حالیکه سلولز چوب درجه بلورینگی پایینی دارد. سلولز بوسیله باکتریها نیز تولید می‌گردد که البته به عنوان منابع سلولزی برای کاغذ کاربردی ندارند.
همی سلولزها
همی سلولزها گروهی از پلی ساکاریدهای غیر ساختاری با وزن مولکولی کم و اغلب ناهمگن هستند که ارتباطی با سلولز نداشته و از راه بیوسنتز متفاوتی تولید می‌شوند. نام همی سلولزها نشان دهنده ارتباط یا نزدیکی آنها با سلولز نیست. نقش همی سلولزها در دیوراه سلول بخوبی شناخته شده نیست، اما وزن مولکولی خیلی کم آنها نمی‌تواند همی سلولزها را به عنوان یک پلیمر ساختاری مطرح کند (درجه پلیمریزاسیون آنها بین 150 - 200 است).
تحقیقات نظری در این زمینه نشان می‌دهد که همی سلولزها ممکن است نقشی در انتقال آب داشته باشند. همی سلولزها معمولا از واحدهای مونومری هگزوزی مثل D- گلوکوپیرانوز ، D- مانوپیرانوز و D- گالاکتوپیرانوز و واحدهای پنتوزی مثل D- زایلو پیرانوز و –L آرابینوفورانوز تشکیل شده‌اند. بخش قابل توجهی از همی سلولزها حتی بعد از لیگنین زدایی شیمیایی ، در خمیر کاغذ باقی می‌مانند. مهمترین همی سلولز موجود در سوزنی برگان گالاکتو گلوکومانان است که حدود 20% از وزن خشک چوب را تشکیل می‌دهد.
لیگنین
لیگنین ، پلیمری آروماتیک با ساختاری بسیار پیچیده است. تقریبا کلیه خصویات لیگنین در کاربردهای کاغذ سازی نقش منفی دارند و کاغذهای با کیفیت خوب از الیافی ساخته می‌شود که تقریبا عاری از لیگنین هستند. لیگنین سبب شکننده شدن کاغذ می‌شود و به دلیل اکسایش نوری و تشکیل گروههای رنگی سبب افزایش زردی و تیرگی کاغذ می‌شود. کاغذ روزنامه مثال خوبی در این زمینه است و بطور کلی کلیه خمیرهای مکانیکی که در آنها مقدار زیادی لیگنین وجود دارد، چنین اثرهایی را نشان می‌دهد.
رزینها و مواد استخراجی
چوب حاوی مقدار کمی (کمتر از 5%) از ترکیباتی است که توسط حلالهای آلی مثل اتانول یا دی کلرومتان قابل استخراج هستند. میزان این ترکیبات در پهن برگان و سوزنی برگان و در بین گونه‌های مختلف چوبی متفاوت است. اگر چه این ترکیبات ممکن است در حین فرآیندهای شیمیایی تهیه خمیر کاغذ حذف شوند، اما همیشه مقداری از آنها در کاغذ باقی می‌ماند. ترکیب شیمیایی این مواد بسیار متغیر است و شامل آلکانها ، آلکنها ، اسیدهای چرب (اشباع یا غیز اشباع) ، استرهای گلیسرول ، مومها ، اسیدهای رزینی ، ترپنها و ترکیبات فنولی هستند.
میزان باقیمانده این ترکیبات این ترکیبات در خمیر و کاغذ بستگی به فرآیند تهیه خمیر مورد استفاده دارد. در مجموع ، ترکیبات اسیدی مثل اسیدهای چرب و رزینی در محیط قلیایی براحتی از طریق تبدیل شدن به نمکهای محلول حل می‌گردند، اما در خمیر سازی اسیدی ، این ترکیبات براحتی قابل حل و خارج سازی نیستند. چندین محصول فرعی مفید در عملیات خمیر سازی از مواد استخراجی قابل استحصال است که مهمترین آنها شامل تربانتین و روغن تال است. تربانتین مخلوطی از هیدروکربنهای دو حلقه‌ای با فرمول C10H16 است که ترکیبات عمده آن α و β- پنن است.
این ترکیبها به صورت محصولات فرعی فرار با بازده 5-4 لیتر به ازای هر تن چوب (کاج) قابل استحصال بوده و به عنوان حلال مور استفاده اند. روغن تال عمدتا از اسیدهای رزینی به همراه حدود 10% ترکیبات خنثی تشکیل شده است. این اسیدها از نظر ساختمانی ایزومرهای اسید آبیتیک هستند و به عنوان مواد افزودنی شیمیایی و مواد آهارزنی در تهیه کاغذ مصرف می‌شوند.
سیر تحولی کاغذ
کارگران چینی که در سال 751 به دست ایرانیان اسیر شدند، این فن را با استفاده از کتان و شاهدانه ، به مردم سمرقند آموختند و بعدها توسط مسلمانان در بغداد ، دمشق و حتی مراکش و اسپانیا متداول شد. اولین کارخانه کاغذ سازی ، درسال 1154 در اسپانیا و اولین آسیاب تهیه پودر چوب ، در سال 1190 در فرانسه تأسیس شده بود.
در ایران ، فعالیت کاغذ سازی ، اولین بار با تأسیس کارخانه مقوا سازی و با استفاده از کاغذهای باطله درسال 1313 شمسی در کرج شروع شد و حدود 15 سال است که با تأسیس دو کارخانه کاغذ سازی پارس در هفت تپه خوزستان و کارخانه چوب و کاغذ ایران (چوکا) در گیلان ، به صورت یک تکنولوژی مدرن و پیشرفته درآمده است.

مواد اولیه تهیه کاغذ

مواد اولیه انواع کاغذ ، بطور کلی ، مواد سلولزی است که از منابع مختلف تهیه می‌شوند:
• ساقه کتان ، شاهدانه ، پنبه که الیاف بلند (در حدود 1.2 تا 6 میلی متر) دارند.
• ساقة گیاهانی مانند گندم ، جو (کاه) ، نی ، کنف و غیره.
• درختانی که برگ سوزنی دارند، مانند کاج (با الیاف بلند ) و یا برگ پهن دارند مانند چنار (با الیاف کوتاه در حدود 0.5 تا 1.2 میلی متر)
• انواع کاغذ‌های باطله و یا خرده‌ها و قطعات مقوای کهنه
• الیاف تفاله نیشکر
مراحل تهیه کاغذ
تبدیل چوب به قطعات ریز
با استفاده از ماشین پوست کنی و دستگاه تولید تراشه و عبور تراشه‌ها از الک مخصوص صورت می‌گیرد و قطعاتی به طول حداقل 4 و عرض 2 سانتی‌متر (در مورد چوب) بدست می‌آید.
پختن چوب و تولید خمیر
این عمل ، ممکن است از طریق مکانیکی یعنی بدون استفاده از مواد شیمیایی و توسط بخار آب جوش ، تحت فشار صورت گیرد که معمولاً برای تهیه کاغذهای ارزان و کاهی ، مانند کاغذ روزنامه متداول است. در روش شیمیایی از هیدروکسید سدیم (در روش قلیایی) ، سولفیت هیدروژن کلسیم ، ، درمحیط اسیدی (PH=2-3 ، روش بی‌سولفیت) و یا سولفیت سدیم (در روش سولفیت) همراه با کمی کربنات سدیم در دمای بالاتر از . 100 درجه سانتی‌گراد و تحت فشار ، استفاده می‌شود. در این مرحله ، خمیر قهوه‌ای رنگی حاصل می‌شود که از آن در تهیه مقوا ، کارتن و یا کاغذ‌های کاهی استفاده می‌شود.
شستشوی خمیر کاغذ
شستشوی قلیایی با استفاده از محلول 3 درصد سود در دمای 45 تا 50 درجه سانتی‌گراد به مدت یک تا دو ساعت صورت می‌گیرد. این عمل برای جدا کردن لیگتین و کاهش رنگ خمیر انجام می‌پذیرد.
اعمال شیمیایی (رنگ زدایی)
در دو مرحله صورت می‌گیرد : • کلر زنی ، که در PH=2 تا دمای 25 تا 45 درجه سانتی‌‌گراد به مدت تقریبی یک ساعت صورت می‌گیرد. در این مرحله ، لیگتین باقیمانده در خمیر ، به صورت محلول در می‌آید که بسته به نوع مواد شیمیایی بکار رفته برای پخت ، بین 3 تا 15 درصد ممکن است تغییرکند.
• رنگ زدایی که توسط هیپوکلریت سدیم (به صورت محلول 3 درصد) ، دی‌اکسید کلر ، پراکسید هیدروژن ، اوزون و غیره در PH=9-10 صورت می‌گیرد تا اینکه لیگتین فقط اکسید شود و سلولز تحت تأثیر قرار نگیرد.
خشک کردن خمیر کاغذ
دراین مرحله ، خمیر کاغذ را از دستگاه تمیز کننده و توری‌هایی که دارای سوراخهای 2 تا 3 میلیمتری‌اند، عبور می‌دهند تا قسمت عمده آب خود را از دست بدهد. بعد آن را از پرسهای قوی عبور می‌دهند تا باقیمانده آب آن نیز خارج شود.
پرس کردن ، برش زدن و بسته بندی
با عبور خمیر خشک شده از میان غلتک‌های مخصوص ، آن‌را به صورت صفحات کاغذ در آورده ، توسط دستگاه برش آن را در اندازه‌های مورد سفارش و نیاز بازار مصرف برش می‌دهند و بسته‌بندی می‌کنند.

ويژگي‌هاي كاغذ

كاغذ وقتي مي‌تواند انتظاري را كه از آن مي‌رود برآورد كه ويژگي‌هاي آن اندازه‌گيري و كنترل شوند. براي كاغذ مطلوب سه ويژگي مهم وجود دارد: 1) خصوصيات ماده سازنده كاغذ، نظير مقاومت، وزن (جرم در واحد سطح)، و چگالي ظاهري؛ 2) خصوصيات مربوط به سطح كاغذ، نظير صافي كه نقش اصلي و كليدي را در فرايند تبديل نظير چاپ دارند؛ و 3) خصوصيات بصري كه عمدتآ رنگ، شفافيت، و ماتي هستند.
كاغذي كه براي كتاب مورد استفاده قرار مي‌گيرد بايد به حد كافي محكم بوده و رنگ و شفافيت آن پذيرفتني باشد. از ديدگاه حفاظت و نگهداري، يكي از مسائل عمده، فرسودگي در گذر زمان است. تغيير رنگ در اثر فرسودگي نيز مهم است، ولي اهميت آن به نوع كاري كه قرار است كاغذ انجام دهد ارتباط دارد؛ براي مثال رنگ در كتاب‌هاي هنري خيلي اهميت دارد.
روش اصولي مطالعه خصوصيات مكانيكي كاغذ، منحني بار كشيدگي است. فشار در نقطه پارگي، بيانگر مقاومت كششي كاغذ مورد آزمايش است؛ در حالي كه كشيدگي در محل پارگي وسيله‌اي براي اندازه‌گيري مقاومت يا توانايي جذب انرژي قبل از پارگي است.
براي سنجش خصوصيات مكانيكي كاغذ، آزمايش‌هاي متعدد ديگري وجود دارد كه تعدادي از آنها بر اساس شبيه‌سازي و قدرت ايستادگي كاغذ در مقابل نيرو انجام شده است. در اين زمينه به موارد زير مي‌توان اشاره كرد:
- مقاومت نسبت به پارگي، كه با انرژي مورد نياز براي انتشار پارگي در نمونه كاغذي كه در آن شكافي ايجاد شده است اندازه‌گيري مي‌شود.
- مقاومت در برابر سوراخ شدن (نيروي مورد نياز براي ايجاد يك سوراخ در ميان كاغذ با استفاده از يك ديافراگم لاستيكي مقاوم ايجاد مي‌شود).
- پايداري در مقابل تا شدن، اين خاصيت را به اين ترتيب اندازه مي‌گيرند كه يك باريكه كاغذ را بارها به داخل و خارج تا مي‌كنند تا پاره شود. همان‌طور كه قبلا اشاره شد علاوه بر خصوصيات مكانيكي، براي كساني كه به كاغذ به‌عنوان محمل اطلاعات مي‌نگرند، رنگ بيشتر از هر چيز ديگري مورد توجه است.
رنگ‌رفتگي و تبديل رنگ كاغذ به قهوه‌اي متمايل به زرد در تماس با نور و روشنايي، رايج‌ترين مسئله است و از موارد آشنا در كتاب‌هاي جلد كاغذي قديمي و به خصوص لبه برگ‌هاي آنهاست. عامل اصلي در رنگ‌رفتگي وجود يا عدم ليگنين است، زيرا كاغذهايي كه داراي اين ماده هستند در مقابل نور و روشنايي به سرعت زرد مي‌شوند.

استانداردهاي كاغذ بادوام در آينده

با توجه به مشكلاتي كه كتابخانه‌ها، آرشيوها، و ساير مراكز نگهداري با آن مواجه هستند، بايد تدبيري اتخاذ شود تا در مجموعه‌هاي در حال ايجاد، مشكلات فعلي وجود نداشته باشد. كمال مطلوب آن است كه تمام اسناد و كتاب‌ها روي كاغذ بادوام نوشته شوند و تا آنجا كه امكان دارد بر طول عمر اين‌گونه كاغذها افزوده گردد. يكي از راه‌هاي رسيدن به اين هدف تدوين استاندارد در توليد كاغذ است.
استاندارد براي كاغذهاي بادوام براي آرشيوها از ديرباز وجود داشته است، ولي به سبب آنكه اين‌گونه كاغذها معمولا كم خريده مي‌شوند، قيمت آنها در مقايسه با قيمت كاغذهاي معمولي خيلي گران‌تر است و به همين علت استفاده از آنها محدود به موارد خاص است. دوام كاغذ در سال‌هاي اخير با به‌كارگيري سيستم‌هاي آهار خنثي يا قليايي در كاغذسازي معمولي بسيار تغيير كرده است. اكنون مي‌توان براي تهيه كاغذ بادوام براي استفاده در كتاب‌ها و ساير نشريات عمومي كه دوام آنها اهميت دارد، استاندارد تدوين كرد. اين ديدگاه نوعي تغيير محوري در زمينه حفاظت و نگهداري از كتاب‌ها و اسناد است. در هر حال به اين نكته حياتي بايد توجه داشت كه استانداردها براي توليدكنندگان بايد عملي و داراي توجيه اقتصادي باشند در غير اين صورت رعايت نشده و ناديده انگاشته مي‌شوند.
گام اساسي در زمينه استانداردسازي، انتشار استاندارد ANSI239.48-1984تحت عنوان "دوام كاغذ براي مواد چاپي كتابخانه" از سوي مؤسسه استاندارد ملي امريكا بود كه اخيرآ به‌روز شده است. سازمان جهاني استاندارد (ايزو)، استانداردهاي خود را براي انواع كاغذهاي مشابه با نام ISO9706تهيه كرده است. هدف ايزو آن است كه چاپخانه‌ها، ناشران، و ديگران بتوانند براي انواع اسناد و مدارك و نشريات از كاغذهايي استفاده كنند كه قابل نگهداري طولاني در كتابخانه‌ها و آرشيوها بوده و اقتصادي نيز باشند. استانداردها بر اساس نتايج آزمايشگاهي تعيين مي‌شوند. بايد منتظر ماند و ديد كه آيا اين استانداردها تأييد مي‌شوند و در توليد كتاب‌ها و مدارك بادوام مورد استفاده قرار مي‌گيرند يا نه؟
يك نكته كاملا روشن است و آن اينكه راه براي توليد كاغذ ارزان كه بيش از حد نياز بسياري از آرشيوها و مصارف مشابه دوام دارد، باز شده است .
منابع :
تاريخچه ساخت كاغذ در دنيا http://www.rayantahrir.com
کاغذ http://fa.wikipedia.org
صنعت کاغذ http://daneshnameh.roshd.ir
کاغذ http://portal.nlai.ir
روش ساخت کاغذ http://herfenovin.blogfa.com
ساخت کاغذ http://www.govashir.com
شیمی کاغذ http://daneshnameh.roshd.ir
كاغذ http://www.jazirehdanesh.com
/الف