خواص موز

موز يكى از قديمى‏ترين گياهان كشت شده در دنيا بوده و احتمالاً از يك گونه وحشى مشتق شده است. در واقع موز يك گياه شبه‏درخت است كه مى‏تواند به ارتفاع 9 متر هم برسد. در كتاب‏هاى طب سنتى با نام‏هاى «موز» و «طلح» آمده است. انواع آن را به انگليسى Banana و Plantain گويند. گياه آن از خانواده Musaceae مى‏باشد.

مشخصات:

گياه موز از گياهان چند ساله علفى بزرگ است كه شبيه درختچه مى‏باشد، ولى ساقه‏هاى آن علفى است. برگ‏هاى آن بزرگ و به طول چند متر است كه قسمت تحتانى آنها لوله شده و داخل يكديگر پيچيده و تشكيل يك نوع ساقه كلفت را مى‏دهند كه در حقيقت دنباله تحتانى برگ‏هاى آن به هم پيچيده است. عرض برگ‏ها، 30 تا 50 سانتى‏متر مى‏باشد و رنگ آنها سبز روشن است. برگ‏ها به طور گروهى در انتهاى تنه برگى گياه، چتر مى‏زنند و گل آذين گياه از بين برگ‏ها ظاهر مى‏شود و ميوه آن به شكل خوشه فشرده متشكل از دهها موز در مى‏آيد.
ترتيب باردهى آن به اين نحو است كه پس از هر باردهى برگ‏ها و ساقه از بين مى‏روند و از قسمت زيرزمينى گياه يك ساقه ديگرى متشكل از برگ‏ها خارج مى‏شود كه آن هم پس از ميوه دادن به نوبه خود از بين رفته، جاى خود را به ساقه ديگرى مى‏دهد.
تكثير موز از طريق پاجوش‏هايى است كه از ريشه آن مى‏زند و هنگامى كه اين پاجوش‏ها به ارتفاع 80 سانتى‏متر رسيدند، آن را جدا كرده و از فاصله 3 ـ 2 متر دورتر از بوته مادر مى‏كارند. موز، بومى مناطق حاره خاور دور است و در جنوب ايران نيز ارقامى از آن كاشته مى‏شود. ميوه موز ميوه‏اى است استوانه‏اى و قوسى كه بسته به نوع موز به قطر 12 ـ 3 سانتى‏متر و به طول 30 ـ 5 سانتى‏متر است. رنگ پوست ميوه معمولاً سبز مايل به زرد و يا زرد است كه پس از رسيدن و مدتى ماندن، كمى قهوه‏اى مى‏شود. در قسمت داخلى پوست، گوشت سفيد شيرين و در بعضى ارقام بسيار معطر و لذيذ واقع است. در ميوه موز معمولاً دانه رشد ننموده و وجود ندارد. معمولاً در حدود 40 درصد از موز را پوست و 60 درصد را گوشت تشكيل مى‏دهد.

تركيبات شيميايى:

از لحاظ تركيبات شيميايى طبق تحقيقاتى كه مؤسسه ملى قلب به عمل آورده در موز دو ماده شيميايى بسيار مهم به نام‏هاى سروتونين و نوراپى‏نفرين وجود دارد. سروتونين عضلات صاف روده‏ها را تحريك مى‏كند و نوراپى‏نفرين براى معالجه برخى از انواع بيمارى‏هاى قلبى كاربرد دارد.

فوايد كليدى:

منبع غذايى مطلوب كم‏چربى و پرانرژى
كمك به حفظ مقدار قند خون
بهبود مشكلات مغزى و عصبى
كمك به كاهش فشار خون
حفاظت از ابتلا به بيمارى‏هاى قلبى
موز به هنگام رسيدن توليد گازى به نام اتيلن مى‏كند. در صورت مجاورت اين گاز با ساير ميوه‏ها، سبب رسيدن آنها مى‏شود. براى جلوگيرى از اين فرآيند، موز را بايد جدا از ساير ميوه‏ها نگهدارى كرد. در عين حال نيز از اين خاصيت موز مى‏توان براى رسيدن ميوه‏هايى كه هنوز كال هستند، استفاده مطلوب نمود.
در زیر برخى مواد مغذى كليدى موجود در 100 گرم موز را مشاهده مى‏كنيد.
انرژى (كالرى) 95
كربوهيدرات (گرم) 23
پروتئين (گرم) 3/1
فيبر (گرم) 1
پتاسيم (ميلى‏گرم) 400
ويتامين ث (ميلى‏گرم) 11
منيزيوم (ميلى‏گرم) 34
مس (ميلى‏گرم) 1/0
روى (ميلى‏گرم) 23/0
آهن (ميلى‏گرم) 8/0
چربى (گرم) 3/0
اسيدفوليك (ميكروگرم) 14
ويتامين ب 6 (ميلى‏گرم) 3/0
ويتامين ب 1 (ميلى‏گرم) 04/0
ويتامين ب 2 (ميلى‏گرم) 05/0
نياسين (ميلى‏گرم) 7/0
كلسيم (ميلى‏گرم) 10
فسفر (ميلى‏گرم) 28
منگنز (ميلى‏گرم) 7/0
سديم (ميلى‏گرم) 1
يد (ميلى‏گرم) 0027/0
آب (گرم) 74

چه مقدار مصرف كنيم؟

يك موز با اندازه متوسط، 11 درصد نياز روزانه افراد بزرگسال به پتاسيم را تأمين مى‏كند. يك موز در روز به بهبود مشكلات عصبى و فراموشى در سالمندان كمك نموده و از يبوست پيشگيرى مى‏كند. (البته شرط اصلى براى دستيابى به اين خاصيت، مصرف مقدار كافى آب در روز مى‏باشد.)

انتخاب و نگهدارى:

انواع داراى قسمت‏هاى سبز در ابتدا و انتهاى خود، هنوز به طور كامل نرسيده‏اند. موزهاى كاملاً زرد، رسيده‏تر بوده و انواع داراى لكه‏هاى قهوه‏اى در حداكثر رسيدگى خود هستند.
براى كند نمودن رسيدن موز آن را در يخچال نگهدارى كنيد و براى تسريع رسيدن موز، آن را در يك پاكت كاغذى يا لاى روزنامه در دماى اطاق نگه داريد.

خواص موز:

ـ كاربرد سنتى
در طب سنتى هند موز نارس را ايجادكننده يبوست مى‏دانند. در واقع موز در صورتى كه رسيده باشد، ملين است و در عين حال براى درمان اسهال ساده و اسهال خونى مفيد است و بهبود زخم‏هاى روده را تسريع مى‏كند.
ميوه نارس و گل‏هاى پخته موز براى درمان بيمارى قند مفيد است. شيره گل‏هاى موز براى درمان اسهال خونى استفاده مى‏شود و ساقه و ريشه آن براى رفع اختلالات خونى مفيد است.
در چين بيشتر ريشه و شيره گياه و ميوه و گل آن مصرف درمانى دارد. در هندوچين از جوانه‏هاى انتهايى شاخه‏ها به مادران شيرده مى‏دهند تا ترشح شير آنها افزايش يابد. موز براى رفع ناراحتى‏هاى معده و اسهال‏هاى مزمن مفيد است. در اندونزى از جوشانده ميوه براى قطع خونريزى استفاده مى‏شود. در آفريقا از جوشانده ريشه و پوست گياه به صورت حمام گرم براى معالجه سرطان معده استفاده مى‏گردد. در برزيل از برگ‏هاى جوان موز براى معالجه تومورها استفاده مى‏شود. ميوه موز براى درمان زخم‏هاى سرطانى مفيد است.
در طب سنتى چين از موز براى نرم كردن روده‏ها و ريه‏ها و هم چنين درمان يبوست و زخم‏هاى گوارشى استفاده مى‏شده است.

كاربرد ويژه
منبع سريع انرژى:

يك موز رسيده كه داراى نقاط و لكه‏هاى قهوه‏اى زيادى است، داراى حدود 23 گرم قند و 2 گرم نشاسته است. قند آن به سرعت هضم شده و جذب ديواره روده كوچك گشته و بدين طريق وارد جريان خون مى‏شود. بنابراين موز يك ميان‏وعده عالى پس از انجام ورزش است، زيرا در اين هنگام سوخت سريع قند در طى يك ساعت فعاليت مورد نياز مى‏باشد تا به عضلات امكان بازسازى ذخاير كربوهيدراتى‏شان (گليكوژن) را دهد.
به دليل جذب سريع قند موز، اين ميوه داراى شاخص گليسمى بالايى است. موز رسيده براى بيماران ديابتى توصيه نمى‏شود. هم چنين افرادى كه تمايل به كنترل وزن دارند، نبايد از موز رسيده استفاده كنند. موزهايى كه به رنگ زرد هستند داراى شاخص گليسمى متوسطى مى‏باشند. (در شماره‏هاى قبلى با اين شاخص آشنا شده‏ايد، اما به عنوان يادآورى بايد گفت كه اين شاخص نشان مى‏دهد به ازاى مقدار مشخصى از يك ماده غذايى مقدار قند خون چقدر بالا مى‏رود و اين شاخص نسبت به گلوكز كه داراى شاخص گليسمى 100 است سنجيده مى‏شود.)

ديابت:

موز نارس براى افرادى كه مى‏خواهند مقدار قند خون خود را ثابت نگه دارند، از قبيل بيماران ديابتى، مفيد است. يك موزى كه غالبا سبز بوده و نواحى زرد كمترى در پوست خود دارد، داراى 2 گرم قند و 23 گرم نشاسته است. نشاسته آن كه تحت عنوان «نشاسته مقاوم» شناخته شده است، به خوبى در روده كوچك هضم نمى‏شود. اين ماده از روده بزرگ عبور نموده و پس از تجزيه توسط باكترى‏هاى روده، وارد جريان خون شده و به عنوان منبع انرژى به كار مى‏رود. اين تجزيه آهسته مواد نشاسته‏اى در موز نارس منجر به افزايش تدريجى و آهسته مقدار قند خون مى‏گردد.

فراموشى در سالمندان:

كمبود پتاسيم سبب افسردگى و فراموشى مى‏شود. افراد سالمند، از اين نظر بسيار آسيب‏پذير هستند، زيرا تمايل به مصرف ميوه و سبزى‏هاى تازه در آنها كمتر است. موز رسيده كه سرشار از پتاسيم مى‏باشد، داراى قابليت جويدن و هضم آسانى نيز مى‏باشد. يك موز رسيده نياز روزانه يك فرد بزرگسال به پتاسيم را به ميزان 11 درصد تأمين مى‏كند.

فشار خون بالا:

به دليل كم بودن مقدار سديم و زياد بودن مقدار پتاسيم موز، اين ميوه براى افراد داراى فشار خون بالا بسيار ايده‏آل است. پتاسيم موز به طرق مختلف به كاهش فشار خون كمك مى‏كند. به اين ترتيب كه سبب تحريك بدن براى دفع نمك شده و هم چنين سبب شل نمودن و انبساط رگ‏هاى خونى مى‏شود و لذا قطر رگ‏ها زياد شده و فشار جريان خون كاهش مى‏يابد.

بيمارى قلبى:

پتاسيم موز نه تنها از طريق كاهش فشار خون، بلكه به وسيله ممانعت از فعاليت راديكال‏هاى آزاد مخرب و هم چنين به وسيله پيشگيرى از تشكيل لخته خون، به حفظ سلامتى قلب كمك مى‏كند. دانشمندان هندى اخيرا كشف كرده‏اند كه وجود موز نارس در خوراك موش‏هاى آزمايشگاهى مانع افزايش كلسترول بد خون (LDL) مى‏شود. به علاوه موز سبب افزايش كلسترول خوب خون (HDL) مى‏گردد. محققان اين خاصيت را مديون وجود مقدار زيادى الياف گياهى (فيبر) در موز نارس مى‏دانند. به نظر مى‏رسد كه موزهاى رسيده نيز به علت داشتن مقدار زيادى پكتين، كلسترول خون را كاهش مى‏دهند. زيرا مقدار پكتين موجود در موز از سيب هم بيشتر است. لازم به ذكر است كه پكتين نوعى فيبر محلول است كه تأثير آن در كاهش كلسترول خون به اثبات رسيده است.
نظر دانشمندان اين است كه در موز به طور مسلم يك عامل شفا بخش نيرومندى وجود دارد كه براى بهبود سلول‏هاى فرسوده زخم‏ها و هم چنين جلوگيرى از التهاب معده بسيار مفيد است.
موز، سلول‏هاى پوششى سطحى معده را تقويت و مقاوم مى‏كند و موجب مى‏شود كه سد مقاومى در برابر نفوذ عوامل زيان‏آور ايجاد گردد.
در مجموع مى‏توان موز را از جمله ميوه‏هاى بسيار مفيد دانست و هرگز نبايستى از خواص شگفت‏انگيز آن غافل گرديد.
منبع: www.in-pezeshk.blogfa.com
/خ