نویسندگان: گروه نویسندگان
مترجمان: رضا التیامی نیا
علیرضا سمیعی اصفهانی.
مترجمان: رضا التیامی نیا
علیرضا سمیعی اصفهانی.
چرا در دسامبر 2011 همه جریانات به طور ناگهانی با آمیزه‌ای تحریك پذیر، تركیب شدند و نهایتاً اعتراضات توده‌ای خیابانی در بسیاری از كشورها منتهی گردیدند؟
مهم‌تر از همه، هر دوی این عدم تعادل‌ها و نیز گذارهای تدریجی، تحولات و پویایی‌هایی ریشه دار و دامنه دار بوده‌اند. پاسخ پرسش بالا به این حقیقت برمی‌گردد كه انقلاب عربی ناشی از تركیبی از نارضایتی‌های انباشته شده در طی سالیان متوالی بود كه به كمك جرقه‌هایی شعله ور شد. در ادامه به اجمال این عوامل تحریك كننده و بروز دهنده‌ی خشم مردم بررسی می‌شود.
در ابتدا شاید اشاره‌ای نمادین به خالد سعید، ضروری باشد. او جوان مصری بیست و هشت ساله‌ای بود كه در ژوئن 2010، آن قدر به وسیله‌ی نیروهای امنیتی مصر مورد اهانت و ضرب و شتم قرار گرفت كه بر اثر شدت جراحت و ضربات وارد شده جان سپرد. بی رحمی نیروهای امنیتی در سركوب مردم و در نتیجه مرگ سعید منجر به این شد تا وائل قونیم یك گروه فیس بوكی راه اندازی كند كه به سرعت فراگیر شد و صدها هزار نفر را به خود جذب كرد. این گروه فیس بوكی بنابر گزارش‌ها نقش مهمی در بسیج معترضان در میدان التحریر در ژانویه 2011 ایفا كرد.
در كنار این اقدام فردی تحریك كننده، می‌توان به رویدادی نهادین یعنی انتخابات پارلمانی 2010 در مصر اشاره كرد. در انتخاباتی (2005) كه اغلب مردم و گروه‌ها باور داشتند كه تقلب شده است، حزب دموكراتیك ملی حاكم یعنی حزب مبارك توانست از 75 درصد به 90 درصد كرسی‌ها در مجلس دست یابد و جهش صعودی خیره كننده‌ای برای حضور در مجلس پیدا كند.
رژیم مبارك در انتخابات 2010 نیز سعی كرد چنین اقدامی انجام دهد ولی به نتیجه نرسید. تقلب در انتخابات، مصری‌ها را نسبت به برگزاری انتخابات عادلانه ناامید ساخت و منجر به رشد نگرانی‌ها شد؛ از جمله این نگرانی كه مبارك تلاش می‌كند تا قدرت را به پسر خود جمال كه محبوبیت چندانی در میان مردم نداشت، واگذار كند.
حادثه تحریك كننده دیگر كه جهانیان را متوجه خود كرده و باعث وقوع شورش‌ها و قیا‌ها در تونس و مصر و دیگر كشورهای منطقه گردید، خودكشی محمد بوعزیزی، جوان بیست و شش ساله و تحصیل كرده‌ی تونسی بود كه قادر نبود شغل مناسبی بیابد كه شایسته‌ی توانایی‌ها و صلاحیت‌های او باشد و به این دلیل به كار دست فروشی در زادگاهش «سیدی بوزید» مشغول شد. هنگامی كه وی با ممانعت نیروهای امنیتی مواجه شد كه به علت نداشتن مجوز لازم از وی تقاضای رشوه كرده بودند ناامید از آینده، خود را در مقابل اداره‌ی فرمانداری به اتش كشید. مرگ او خشم مردم و روستاییان سیدی بوزید را برانگیخت و باعث شد به خیابان‌ها بریزند. گزارش‌ها حاكی از آن است كه روستاییان هم جواز نیز به معترضان پیوستند و به تدریج این اعتراضات مانند پخش شدن لكه‌ی جوهر تونس را فراگرفت. سرانجام در 14 ژانویه 2011، رئیس جمهور تونس، بن علی مجبور به استعفا شد و كشور را ترك كرد.
در نهایت یك عامل میانجی مهم وجود دارد كه عمدتاً مورد غفلت واقع شده است و آن چیزی نیست جز تأثیر دومینویی این رویدادها. بعد از اینكه بن علی مجبور به استعفا شد، این اقدام وی به مردم سایر كشورهای منطقه نشان داد كه تغییر امكان پذیر است. ناگهان مردم مصر از اینكه به خیابان‌ها بریزند هیچ ترسی به خود راه ندادند و اعتراضات مشابهی منطقه را فراگرفت. شاید این رویدادها تجدید حیات هویت پان عربی بود.
منبع مقاله :
گروه نویسندگان؛ (1393)، از انعطاف پذیری تا شورش، رضا التیامی نیا و علیرضا سمیعی اصفهانی، تهران: انتشارات تیسا، چاپ یكم.
