نام و القاب امام دوازدهم عليه السلام
خداوند در قرآن مي فرمايد:
(و الله الأسماء الحسني ) (1)
براي خدا نامهاي نيکوست.
براي خليفه ي خدا در زمين نيز نامهاي نيکي است، چون مظهر اسماء حسني و اسم اعظم الهي است.
امام دوازدهم - عليه السلام - القاب زيادي دارد که در «کتاب النجم الثاقب» 182 نام و لقب ذکر شده است. (2) اکنون نام و کنيه و برخي از القاب آن حضرت را ياد آور مي شويم.
نام امام دوازدهم محمد و کنيه اش ابوالقاسم است، که هم نام و هم کنيه رسول خدا - صلي الله عليه و آله و سلم - است. همان طور که حضرت رسول - صلي الله عليه و آله - خاتم الانبياء است، امام دوازدهم - عجل الله تعالي فرجه الشريف - خاتم الاوصياء است. امام دوازدهم - عليه السلام - احيا کننده ي دين جدش رسول الله - صلي الله عليه و آله و سلم - مي باشد. و شبيه ترين خلق از نظر خلق و خلق به پيغمبر - صلي الله عليه و آله و سلم - است. حضرت رسول - صلي الله عليه و آله و سلم - درباره اش فرمود :« المهدي أشبه الناس خلقا و خلقا بي. » (3)
معروف ترين القاب حضرتش از اين قرار است:
1. مهدي. در روايت آمده است: به او مهدي مي گويند، «لأنه يهدي الي کل أمر خفي» (4) زيرا که او هدايت شده به اموري است که هيچ کس بر آن مطلع نيست؛ پس داناي همه ي اسرار است.
2. بقيه الله : هنگام قيام، اولين جمله اي که آن حضرت مي فرمايد اين آيه است:
(بقيت الله خير لکم ان کنتم مؤمنين) (5) در روايات (6) آمده است: موقعي که آن حضرت را ملاقات مي کنند، مي گويند: (السلام عليک يا بقيه الله ) عبارت «بقيه الله » اشاره به اين است که آن حضرت باقي مانده ي انبيا و اوصياست.
3. حجت. در روايات آمده : « لولا الحجه لساخت الأرض بأهلها» (7)
اگر حجت خدا در زمين نباشد، زمين اهلش را فرو مي برد.
دو حجت خدا بر بشر:
الف: حجت باطني ب : حجت ظاهري
حجت باطني : همان عقل و خرد آدمي است. و حجت ظاهري : عبارت از پيامبران و ائمه معصومين عليهم السلام اند (8) که سنت آنان ( اقوال، اعمال و تقريرشان) براي خلايق حجت است. از آن جا که معصوم - عليه السلام - عقل منفصل است، کسي حق ندارد از او دليل بخواهد ، مگر براي دانستن دليل و فلسفه ي سنت .
نقش انگشتر امام دوازدهم عبارت «انا الحجه» است که گاهي در پايان نامه ها به عنوان امضا مرقوم فرموده اند: «حجه بن الحسن»
4. خليفه الله . خداوند در خطاب به فرشتگان مي فرمايد: (اني جاعل في الأرض خليفه) (9) همانا من در زمين جانشيني قرار مي دهم.
يعني در زمين خدا هميشه خليفه و جانشيني است که نخستين آنها حضرت آدم و هم اکنون امام دوازدهم (عليه السلام ) است.
5. قائم. قيام مهدي - عليه السلام - قيامي فراگير و همه جانبه و جاودانه است. از اين رو آن وجود مقدس را «قائم بالحق» يا «قائم بأمر الله » و يا «قائم» مي گويند.
6. منتظر. يعني آن که انتظارش را مي کشند. همان طور که در مقدمه متذکر شده ايم همه ي ابناي بشر منتظر مصلح اند؛ نه فقط شيعه و ساير فرق اسلامي، بلکه پيروان ساير اديان و مذاهب و حتي طبيعيون و اشتراکيون منتظرند که ابر مردي بشريت را از بن بستهاي علمي و سياسي و اجتماعي نجات بخشد.
7. نور الله. نور خورشيد باعث بقاي حيات است و اگر نور خورشيد نباشد، اثري از حيات باقي نخواهد ماند. امام زمان - عليه السلام- نيز از سه نظر نورالله است:
الف. از پيامبر اکرم - صلي الله عليه و آله و سلم - سؤال شد در زمان غيبت از حضرت مهدي -عليه السلام - چگونه استفاده مي کنند؟ فرمودند: او مانند خورشيد پشت ابر است. ( با آن که خورشيد پشت ابر است از عمده ي فوائدش بهره مند مي شويم ) (10)
نيز در روايت آمده : حضرت مهدي عليه السلام نوري دارد که بر نور خورشيد برتري دارد. چرا که دل انگيز و زيباست و سوزندگي نور خورشيد را ندارد.
ب . نور هدايت است. واژه «نور» که در آيه : ( يهدي الله لنوره من يشاء ) (11) و ( الله متم نوره ) (12) آمده اشاره به نور معنوي آن بزرگوار دارد.
ج .اصولا نورانيت حضرت مهدي - عليه السلام - محسوس است.
از نخستين انوار آفرينش است هر گاه او را در شب تاريک ببينند، اطرافش منور است. در داستانها نقل شده: افرادي که در شب تاريک در حالي که ماهتاب هم نبوده حضرت را در بيابان ديده اند، بيابان با نور آن حضرت روشن بوده است. در دعا آمده است: «عليه جلابيب النور و علم النور في طخياء الديجور» (13) او داراي پوشش هايي از نور است او پرچم نوراني در تاريکي هاي شب تار است.
«السلام عليک يا نور الله الذي لا يطفي» (14) سلام بر تو! اي نور خدا که خاموش نمي شوي.
8. مآء معين. خداوند در قرآن مي فرمايد: قل أرأيتم ان أصبح ماؤکم غورا فمن يأتيکم بماء معين) (15) بگو به من خبر دهيد اگر آب شما پنهان شد، چه کسي آب گواراي شما را به شما باز مي گرداند؟ از آن جا که آب مايه حيات است از دو نظر امام دوازدهم به اين اسم ملقب شده است:
الف. وقتي که ظهور مي کند، درهاي نعمت از آسمان و زمين به روي انسان ها گشوده مي شود؛ از آن جمله بارانهاي به موقع، باعث جاري شدن نهرها در زمين
مي شود. در زيارت آن حضرت آمده است: «السلام عليک يا ربيع الأنام و نصره الأيام » (16) سلام بر تو اي بهار خلايق و خرمي روزگار!
در عبارت«ربيع الانام» خلايق به گل و گياه پژمرده تشبيه شده اند که با آمدن مهدي - عليه السلام - (بهار) ، اين گل و گياهان شکوفا و شاداب مي شوند.
ب . هنگام ظهورش دلها را زنده مي کند( حيات جانها) چون مهمتر از آب حيات است.
9. غريم. کلمه ي «غريم» از ماده ي «غرامت» است که هم به معناي بدهکار است و هم بستانکار. اين که حضرت به اين واژه ملقب شده ، چون حضرت مهدي - عليه السلام - حق هاي فراواني بر گردن ما دارد که حدود 60 حق را صاحب کتاب «وظيفه الأنام في زمن غيبه الامام» با اسم مستعار «پيوند معنوي با ساحت قدس مهدوي»- مرحوم صدرالاسلام همداني - در کتاب مذکور آورده است و نيز ترجمه ي فارسي کتاب : «مکيال المکارم» ، ج 2 ، ص 166 تا آخر کتاب، حقوق فراوان آن بزرگواران را بر گردن ما تا 80 حق بيان فرموده است بنابراين ، ما نسبت به حق هاي ياد شده به آن حضرت بدهکاريم و ايشان «طلبکار» و حداقل بدهکاري ما، سهم امام - عليه السلام - است. از طرف ديگر، خداوند او را براي واسطه ي فيض بودن و رحمت و فريادرسي ما آفريده است، از اين جهت، ما از آن حضرت طلبکاريم و عنايات او از لحاظ مادي و معنوي به ما مي رسد.
10- مطهر الأرض . او پاک کننده ي زمين در طول و عرض است. و زمين را از نجاسات ظاهري و باطني در تمام ابعاد پاک مي نمايد. و کافر، سگ، خوک، شراب و همه ي پليدي ها را از روي زمين محو مي کند
11. عدل مشتهر. مهدي - عليه السلام - مظهر عدل پروردگار است. در بعضي از دعاها آمده است: «و العدل المشتهر ، مطهر الأرض و ناشر العدل في الطول و العرض» (17) او مجسمه ي عدل مشهور و پاک کننده ي زمين از لوث رذائل و گسترش دهنده ي عدالت بر پهنه ي گيتي است.
/خ
(و الله الأسماء الحسني ) (1)
براي خدا نامهاي نيکوست.
براي خليفه ي خدا در زمين نيز نامهاي نيکي است، چون مظهر اسماء حسني و اسم اعظم الهي است.
امام دوازدهم - عليه السلام - القاب زيادي دارد که در «کتاب النجم الثاقب» 182 نام و لقب ذکر شده است. (2) اکنون نام و کنيه و برخي از القاب آن حضرت را ياد آور مي شويم.
نام امام دوازدهم محمد و کنيه اش ابوالقاسم است، که هم نام و هم کنيه رسول خدا - صلي الله عليه و آله و سلم - است. همان طور که حضرت رسول - صلي الله عليه و آله - خاتم الانبياء است، امام دوازدهم - عجل الله تعالي فرجه الشريف - خاتم الاوصياء است. امام دوازدهم - عليه السلام - احيا کننده ي دين جدش رسول الله - صلي الله عليه و آله و سلم - مي باشد. و شبيه ترين خلق از نظر خلق و خلق به پيغمبر - صلي الله عليه و آله و سلم - است. حضرت رسول - صلي الله عليه و آله و سلم - درباره اش فرمود :« المهدي أشبه الناس خلقا و خلقا بي. » (3)
معروف ترين القاب حضرتش از اين قرار است:
1. مهدي. در روايت آمده است: به او مهدي مي گويند، «لأنه يهدي الي کل أمر خفي» (4) زيرا که او هدايت شده به اموري است که هيچ کس بر آن مطلع نيست؛ پس داناي همه ي اسرار است.
2. بقيه الله : هنگام قيام، اولين جمله اي که آن حضرت مي فرمايد اين آيه است:
(بقيت الله خير لکم ان کنتم مؤمنين) (5) در روايات (6) آمده است: موقعي که آن حضرت را ملاقات مي کنند، مي گويند: (السلام عليک يا بقيه الله ) عبارت «بقيه الله » اشاره به اين است که آن حضرت باقي مانده ي انبيا و اوصياست.
3. حجت. در روايات آمده : « لولا الحجه لساخت الأرض بأهلها» (7)
اگر حجت خدا در زمين نباشد، زمين اهلش را فرو مي برد.
دو حجت خدا بر بشر:
الف: حجت باطني ب : حجت ظاهري
حجت باطني : همان عقل و خرد آدمي است. و حجت ظاهري : عبارت از پيامبران و ائمه معصومين عليهم السلام اند (8) که سنت آنان ( اقوال، اعمال و تقريرشان) براي خلايق حجت است. از آن جا که معصوم - عليه السلام - عقل منفصل است، کسي حق ندارد از او دليل بخواهد ، مگر براي دانستن دليل و فلسفه ي سنت .
نقش انگشتر امام دوازدهم عبارت «انا الحجه» است که گاهي در پايان نامه ها به عنوان امضا مرقوم فرموده اند: «حجه بن الحسن»
4. خليفه الله . خداوند در خطاب به فرشتگان مي فرمايد: (اني جاعل في الأرض خليفه) (9) همانا من در زمين جانشيني قرار مي دهم.
يعني در زمين خدا هميشه خليفه و جانشيني است که نخستين آنها حضرت آدم و هم اکنون امام دوازدهم (عليه السلام ) است.
5. قائم. قيام مهدي - عليه السلام - قيامي فراگير و همه جانبه و جاودانه است. از اين رو آن وجود مقدس را «قائم بالحق» يا «قائم بأمر الله » و يا «قائم» مي گويند.
6. منتظر. يعني آن که انتظارش را مي کشند. همان طور که در مقدمه متذکر شده ايم همه ي ابناي بشر منتظر مصلح اند؛ نه فقط شيعه و ساير فرق اسلامي، بلکه پيروان ساير اديان و مذاهب و حتي طبيعيون و اشتراکيون منتظرند که ابر مردي بشريت را از بن بستهاي علمي و سياسي و اجتماعي نجات بخشد.
7. نور الله. نور خورشيد باعث بقاي حيات است و اگر نور خورشيد نباشد، اثري از حيات باقي نخواهد ماند. امام زمان - عليه السلام- نيز از سه نظر نورالله است:
الف. از پيامبر اکرم - صلي الله عليه و آله و سلم - سؤال شد در زمان غيبت از حضرت مهدي -عليه السلام - چگونه استفاده مي کنند؟ فرمودند: او مانند خورشيد پشت ابر است. ( با آن که خورشيد پشت ابر است از عمده ي فوائدش بهره مند مي شويم ) (10)
نيز در روايت آمده : حضرت مهدي عليه السلام نوري دارد که بر نور خورشيد برتري دارد. چرا که دل انگيز و زيباست و سوزندگي نور خورشيد را ندارد.
ب . نور هدايت است. واژه «نور» که در آيه : ( يهدي الله لنوره من يشاء ) (11) و ( الله متم نوره ) (12) آمده اشاره به نور معنوي آن بزرگوار دارد.
ج .اصولا نورانيت حضرت مهدي - عليه السلام - محسوس است.
از نخستين انوار آفرينش است هر گاه او را در شب تاريک ببينند، اطرافش منور است. در داستانها نقل شده: افرادي که در شب تاريک در حالي که ماهتاب هم نبوده حضرت را در بيابان ديده اند، بيابان با نور آن حضرت روشن بوده است. در دعا آمده است: «عليه جلابيب النور و علم النور في طخياء الديجور» (13) او داراي پوشش هايي از نور است او پرچم نوراني در تاريکي هاي شب تار است.
«السلام عليک يا نور الله الذي لا يطفي» (14) سلام بر تو! اي نور خدا که خاموش نمي شوي.
8. مآء معين. خداوند در قرآن مي فرمايد: قل أرأيتم ان أصبح ماؤکم غورا فمن يأتيکم بماء معين) (15) بگو به من خبر دهيد اگر آب شما پنهان شد، چه کسي آب گواراي شما را به شما باز مي گرداند؟ از آن جا که آب مايه حيات است از دو نظر امام دوازدهم به اين اسم ملقب شده است:
الف. وقتي که ظهور مي کند، درهاي نعمت از آسمان و زمين به روي انسان ها گشوده مي شود؛ از آن جمله بارانهاي به موقع، باعث جاري شدن نهرها در زمين
مي شود. در زيارت آن حضرت آمده است: «السلام عليک يا ربيع الأنام و نصره الأيام » (16) سلام بر تو اي بهار خلايق و خرمي روزگار!
در عبارت«ربيع الانام» خلايق به گل و گياه پژمرده تشبيه شده اند که با آمدن مهدي - عليه السلام - (بهار) ، اين گل و گياهان شکوفا و شاداب مي شوند.
ب . هنگام ظهورش دلها را زنده مي کند( حيات جانها) چون مهمتر از آب حيات است.
9. غريم. کلمه ي «غريم» از ماده ي «غرامت» است که هم به معناي بدهکار است و هم بستانکار. اين که حضرت به اين واژه ملقب شده ، چون حضرت مهدي - عليه السلام - حق هاي فراواني بر گردن ما دارد که حدود 60 حق را صاحب کتاب «وظيفه الأنام في زمن غيبه الامام» با اسم مستعار «پيوند معنوي با ساحت قدس مهدوي»- مرحوم صدرالاسلام همداني - در کتاب مذکور آورده است و نيز ترجمه ي فارسي کتاب : «مکيال المکارم» ، ج 2 ، ص 166 تا آخر کتاب، حقوق فراوان آن بزرگواران را بر گردن ما تا 80 حق بيان فرموده است بنابراين ، ما نسبت به حق هاي ياد شده به آن حضرت بدهکاريم و ايشان «طلبکار» و حداقل بدهکاري ما، سهم امام - عليه السلام - است. از طرف ديگر، خداوند او را براي واسطه ي فيض بودن و رحمت و فريادرسي ما آفريده است، از اين جهت، ما از آن حضرت طلبکاريم و عنايات او از لحاظ مادي و معنوي به ما مي رسد.
10- مطهر الأرض . او پاک کننده ي زمين در طول و عرض است. و زمين را از نجاسات ظاهري و باطني در تمام ابعاد پاک مي نمايد. و کافر، سگ، خوک، شراب و همه ي پليدي ها را از روي زمين محو مي کند
11. عدل مشتهر. مهدي - عليه السلام - مظهر عدل پروردگار است. در بعضي از دعاها آمده است: «و العدل المشتهر ، مطهر الأرض و ناشر العدل في الطول و العرض» (17) او مجسمه ي عدل مشهور و پاک کننده ي زمين از لوث رذائل و گسترش دهنده ي عدالت بر پهنه ي گيتي است.
پي نوشتها:
1- اعراف : 180.
2- رک النجم الثاقب: 55 باب دوم
3- بحارالانوار 72/51ج 16
4- بحارالانوار 30/51ج 6
5- هود: 86.
6- النجم الثاقب: 62
7- رک: الکافي/ 1:179
8- حضرت رسول - صلي الله عليه و آله و سلم - و حضرت زهرا - عليها السلام- نيز از حجج الهي اند.
9- بقره: 30.
10- «مهدي موعود» ص 846، به نقل از «کمال الدين» از جابر بن عبدالله انصاري.
11- نور: 35.
12-صف: 8.
13- رک: روزگار رهايي/ 1:128.
14- مفاتيح الجنان زيارت حضرت صاحب الامر - عليه السلام -
15- ملک: 30.
16- مفاتيح الجنان زيارت صاحب الامر - عليه السلام - .
17- مفاتيح الجنان زيارت حضرت صاحب الامر عليه السلام .
/خ
