قلب خود را محک بزنيد!

تست ورزش

يکي از بهترين راه هاي تشخيص و تعيين پيش آگهي در بيماران ايسکيميک قلبي تست ورزش مي باشد. مهم ترين و شايع ترين مورد استفاده آن تأييد تشخيص بيماري عروق کرونر قلبي و تعيين ظرفيت عملي و پيش آگهي بيماران است. به طور کلي تست ورزش شامل يک برنامه ورزشي استاندارد و بررسي پاسخ تغييرات قلبي ـ عروقي نسبت به آن است که معمولا اين پاسخ به وسيله نوار قلب، تغييرات فشار خون و تعداد نبض و ايجاد برخي علائم و نشانه ها در بيمار طي فعاليت مشخص مي شود و در صورت وجود اختلالات ايسکيميک در قلب، معمولا پاسخ هاي خاصي که نشانگر بيماري هستند ايجاد مي گردد. مواردي از اين پاسخ ها که بيانگر مثبت بودن تست است شامل موارد زير مي باشند:
1- هرگاه بيمار طي انجام تست دچار درد جلوي قلبي شود.
2- اگر بيمار طي انجام تست علائمي مثل رنگ پريدگي يا سرگيجه داشته باشد.
3- اگر فشار خون بيمار طي انجام تست به طور غيرطبيعي افزايش يا کاهش يابد.
4- اگر به جاي افزايش تعداد ضربان قلب برادري کاردي (کاهش تعداد ضربان قلب) حاصل شود.
5- اگر در هنگام تست آريتمي ها بطني و دهليزي مثل فيبريلاسيون بطني، بلوک هاي سينوسي دهليزي و يا تاکي کاردي بطني به وجود آيد.
6- هرگاه در انجام تست الکتروکارديوگرام (نوار قلب) سقوط يا صعود قطعه T, ST به وجود آيد.

موارد استفاده از تست ورزش

1- تشخيص بيماران با علائم غيرمعمول بيماري هاي ايسکيميک
2- بررسي و تعيين پيش آگهي و ظرفيت عملي در بيماران با آنژين مزمن پايدار و بعد از سکته قلبي
3- آريتمي هاي (نامنظمي ريتم قلبي) ايجاد شده به وسيله ورزش که علامت دار و عود کننده باشند.
4- بررسي بعد از انجام روش هاي مختلف (موارد مشکوک)
در موارد زير نيز مي تواند اين تست انجام شود:
1- زنان با آنژين صدري معمول و غيرمعمول
2- تعيين ظرفيت عملي براي بررسي و کنترل و ادامه درمان هاي قلبي عروقي در بيماران مبتلا به بيماري عروق کرونر يا نارسايي قلب
3-بررسي بيمار مبتلا به آنژين واريانت
4- بررسي سالانه بيماران شناخته شده مبتلا به بيماري عروق کرونر
5- بررسي مردان بدون علامت بالاي 40 سال: افرادي که شغل هاي خاصي دارند مانند خلبان ها، مأموران آتش نشاني، افسران پليس، رانندگان اتوبوس و کاميون، و يا کساني که دو يا بيشتر از عوامل خطرساز را دارند و يا فردي که مي خواهد وارد برنامه ورزشي شود.
قابل ذکر است که تست ورزش در موارد زير جايگاهي ندارد:
1- بررسي بيماراني که فقط ضربانهاي زودرس بطني (بدون مدرکي دال بر بيماري) دارند.
2- سري تستهاي متعدد طي دوره برنامه بازپروري قلبي
3- تشخيص بيماري عروق قلبي
4- بررسي مردان يا زنان بدون علامت در سن ميانسالي يا جواني، افرادي که عوامل خطرساز آترواسکلروز ندارند يا ناراحتي غيرقلبي در قفسه سينه دارند.
در بيماران زير نيز تست ورزش انجام مي شود:
1- در بيماران مبتلا به بيماري دريچه قلب
2- بررسي فشار خون در بيماران با فشار خون بالا که مي خواهند در ورزش هاي ايزومتريک يا ايزوتونيک شديد شرکت نمايند.
معمولا برنامه ورزشي که به طور شايع براي انجام تست مورد استفاده قرار مي گيرد يک ورزش ديناميک است که به طور کلي شامل 10-6 دقيقه فعاليت مداوم با شدت پيشرونده که طي آن مصرف اکسيژن ميوکارد بيمار به سطح حداکثر مي رسد مي باشد. معمولا برنامه در ابتدا شامل يک دوره فعاليت با شدت پايين (گرم کردن) و در انتها شامل دوره بازگشت (سرد کردن) است. بايد توجه داشته باشيد که ورزش هاي استاتيک نيز مانند فشردن دستگيره مي توانند مورد استفاده قرار مي گيرد. برخي از برنامه هاي ورزشي شامل موارد زير مي باشد:

دوچرخه کارسنج:

بيمار بر روي دوچرخه ثابت قرار گرفته و رکاب مي زند. هر سه دقيقه، مقاومت چرخ ها زيادتر شده و تست شامل سه تا چهار مرحله است که هر مرحله معمولا سه دقيقه به طول مي انجامد.

نوار گردان:

که شامل يک صفحه متحرک است که بيمار جهت حفظ تعادل بر روي آن ناچار است بدود. سرعت و شيب صفحه (45-0) قابل تغيير است. معمولا تست چهار مرحله دارد وهر مرحله سه دقيقه به طول مي انجامد. در مرحله اول بيمار روي شيب صفر درجه با سرعت مشخص حرکت مي کند. به ترتيب در هر مرحله شيب و سرعت آن افزايش داده مي شود. با ايجاد موارد مثبت کننده تست، برنامه قطع مي شود . با توجه به مرحله ظهور علائم مثبت تست، مي توان تا حدودي نسبت تنگي عروق کرونر را مشخص کرد. مثلا اگر اين علائم در مرحله اول و دقايق اول ظاهر شود نشانه گرفتاري سه رگ است اگر مرحله دوم و سوم علائم ظاهر شد نشانه گرفتاري متوسط و مرحله چهارم نشانه گرفتاري نسبي و خفيف عروق است.
کارسنج دستي: دستگاه کارسنج دستي که محور آن به وسيله دست به حرکت در مي آيد و مراحل دو تا سه دقيقه را شامل مي شود.
بيمار نبايد از حدود 24 ساعت قبل از انجام تست ورزش داروهاي مانند پروپرانول، نيتروگليسيرين، داروهاي ضد ايسکيمي را استفاده کرده باشند. (چرا که اين داروها تحمل به ورزش را افزايش داده و تست را منفي کاذب خواهند کرد).
در صورت عدم مصرف دارو، علامت با ارزشي که مي تواند نشانه کيفيت مطلوب انجام تست باشد دو برابر شدن تعداد ضربان قلب در هنگام تست نسبت به حالت استراحت است. همچنين بيمار نبايد از 3 ساعت قبل از انجام تست، دخانيات مصرف کند، نوشابه هاي حاوي کافئين بنوشد و غذا بخورد. در طي انجام تست لباس گشاد و راحت بپوشد و قبل از تست از فعاليت هاي بدني غير معمول دوري کند.

نسخه ورزشي

دفعات تمرين بايد 5-3 روز در هفته باشد مثلا دوشنبه، چهارشنبه، جمعه.

شدت تمرين

تمرين مي بايستي آنقدر شديد باشد که شاخص ضربان قلب بين 60 تا 90 درصد حداکثر ضربان قلب ذخيره در نوسان باشد آنچه بايد در اينجا تذکر داده شود آن است که براي محاسبه تا آنجايي که ممکن است از ضربان حداکثر استفاده گردد.
زيرا ضربان حداکثر به طور قابل ملاحظه اي از فردي تا فرد ديگر متفاوت است و در صورتي که نتوان ضربان حداکثر را مستقيما اندازه گرفت از فرمول (سن - 220) مي توان استفاده کرد.

مدت تمرين

تمرينات ورزشي بايد به طور دائم و با شدت مناسب براي 15 تا 60 دقيقه در روز انجام گيرد. مدت تمرين بستگي به شدت فعاليت دارد به اين ترتيب که فعاليت هاي سبک تر بايد به مدت زمان طولاني تر انجام پذيرد. به علت اهميت تأثير آمادگي جسماني کل بدن و اين واقعيت که آمادگي مذکور در برنامه هاي طولاني مدت زودتر حاصل مي شود و نيز به علت خطرات بالقوه و مشکلات اجرايي ناشي از فعاليت هاي کوتاه مدت شديد، فعاليت هاي سبک و متوسطي که مدت زمان آن ها طولاني است جهت بزرگسالان غير ورزشکار توصيه مي گردد. (براي مثال تمرينات ورزشي در يک شدت 70 درصد، براي مدت 60 دقيقه نسبت به يک 90 درصد براي مدت 15 دقيقه ارجح است).

شکل تمرين

نوع فعاليت بدني که هنگام تمرين مورد استفاده قرار مي گيرد بايد شامل خصوصيات ذيل باشد:
1- گروه عضلات بزرگ مثلا ساق و ران را بکار اندازد.
2- بتوان تداوم آن را حفظ کرد.
3- داراي ريتم و آهنگ و از نوع هوازي باشد.
نمونه هاي مناسبي که داراي اين خصوصيات مي باشند عبارتند از:
1- دويدن نرم و سبک
2- راه رفتن و گردش کردن
3- شنا کردن
4- اسکيت روي يخ و روي زمين
5- دوچرخه سواري در جاده و يا روي دوچرخه کارسنج
6- پاروزني واقعي يا مصنوعي
7- اسکي طولاني
8- طناب بازي
9- انواع حرکات موزون بدني هوازي
10- بالا پايين رفتن از نيمکت
انواع فعاليت هاي استقامتي به صورت بازي نيز به عنوان شکل مناسب تمرين که داراي خصوصيات لازم است توصيه مي گردد براي مثال بازي تنيس اگر خوب انجام شود مي تواند به عنوان يک عامل مؤثر آمادگي جسماني استقامتي مورد توجه قرار گيرد. هندبال، راکت بال، بدمينتون نيز مي توانند به عنوان اشکال مختلف و مؤثر تمرين در نظر گرفته شوند مشروط با اينکه با شدت و به طور دائم انجام شود.
منبع: مجله دنياي سلامت شماره 27
/س