سالها بهره برداری بدون ملاحظه از طبیعت توسط انسانها منجر به تأثیراتی شده است که اکنون با آنها مواجه هستیم. واقعیت این است که در تلاش برای بهبود زندگی بقای خود را در معرض خطر قرار دادهایم.
اکنون که مطالعات و تحقیقات بیشتر و بیشتری در حال انجام است تا تأثیرات مختلف فعالیتهای انسانی روی محیط زیست را درک کنیم، افراد بیشتری از سالم بودن محیط زیست آگاهی پیدا میکنند.
تغییرات اقلیم
رودخانهها از دیرباز نقش مهمی در بقای بشریت ایفا کردهاند و بسیاری از آنها توسط یخچالها تغذیه میشوند. گرمایش جهانی باعث افزایش دمای زمین به خاطر آزاد شدن گازهای گلخانهای مانند کربن دی اکسید و متان از صنایع و خودروها میشود. این پدیده باعث افزایش سرعت آب شدن یخچالها شده است.حتی یخچالهای قطب نیز در حال ذوب شدن هستند و سرعت ذوب شدن یخچالها از سرعت تشکیل آنها پیشی گرفته است. این منجر به افزایش سطح آب دریا میشود و خطر غرق شدن مناطق پایین دست را به همراه دارد. مناطقی مانند بنگلادش، قسمتهایی از آفریقا و حتی شهرهای بزرگی مانند لندن و نیویورک ممکن است در صورت ادامه این روند به زیر آب فرو بروند!
چالش بزرگ محیط زیستی عصر حاضر
میراث سیاه انسان در طبیعت
تولید زباله و پسماند یکی از مهمترین مشکلات محیط زیستی است که بشر امروز با آن روبرو است. هر ساله میلیاردها تن زباله توسط انسانها تولید میشود که بخش قابل توجهی از آنها غیرقابل تجزیه یا خطرناک هستند. پلاستیکها، بهعنوان یکی از اصلیترین اجزای زبالهها، سالها در طبیعت باقی میمانند و به تدریج به ذرات ریزتر (میکروپلاستیکها) تبدیل میشوند که وارد چرخه غذایی و حتی بدن انسانها میگردند.از سوی دیگر، زبالههای الکترونیکی که حاوی فلزات سنگین و مواد سمی هستند، در صورت مدیریت نادرست، خاک و منابع آبی را آلوده کرده و سلامت انسانها و حیوانات را تهدید میکنند.
دفن زباله در محلهای دفن بهداشتی، اگرچه یک راهحل موقتی است، اما میتواند باعث آلودگی آبهای زیرزمینی و تولید گازهای گلخانهای مانند متان شود. همچنین، سوزاندن زبالهها نیز موجب انتشار گازهای سمی در هوا و آلودگی بیشتر محیط زیست میگردد. این مشکلات زمانی حادتر میشوند که بدانیم بسیاری از زبالهها قابلیت بازیافت دارند، اما به دلیل کمبود آگاهی یا امکانات کافی، به جای بازیافت، در طبیعت رها میشوند.
برای مقابله با این چالش، نیاز به تغییر در رفتارهای فردی و اجتماعی وجود دارد: کاهش تولید زباله، تفکیک و بازیافت مواد، و استفاده از محصولات قابل تجزیه. طبیعت توانایی تحمل حجم عظیم زبالههای تولیدی انسان را ندارد؛ بنابراین، مسئولیتپذیری و اقدام سریع برای مدیریت پسماندها ضروری است
سوراخ شدن لایه اوزون
استراتوسفر دارای لایه اوزون است که از ما در مقابل اشعههای ماورای بنفش خطرناک خورشید محافظت میکند. قرار گرفتن در معرض این اشعهها میتواند منجر به بروز سرطان پوست و آب مروارید شود. ولی، لایه اوزون مانع ورود اشعههای خطرناک خورشید به اتمسفر زمین میشود. کلروفلوئوروکربنها که مواد شیمیایی ساخته دست انسان هستند و در افشانهها، تجهیزات سرد سازی و فومها وجود دارند، با ورود به اتمسفر باعث سوراخ شدن لایه اوزون میشوند.در قطب جنوب لایه اوزون سوراخ شده است که باعث ایجاد نگرانی زیادی در سرتاسر جهان شده است. به خاطر سوراخ شدن لایه اوزون در اتمسفر فوقانی، زمین اشعه ماورای بنفش بیش از حد دریافت میکند.
این برای درختان و گیاهان و حیوانات و انسانها که به گیاهان وابسته هستند خطرناک میباشد. افزایش سطح ورود اشعههای ماورای بنفش خورشید میتواند منجر به مرگ فیتوپلانکتونها شود که ترکیب مهمی در چرخه غذایی اقیانوسی به شمار میروند.
کشاورزی ناپایدار و تأثیرات آن بر محیط زیست
کشاورزی ناپایدار به شیوههایی از تولید محصولات کشاورزی اطلاق میشود که بدون توجه به حفظ منابع طبیعی و تعادل اکولوژیکی، صرفاً با هدف افزایش کوتاهمدت بازدهی انجام میگیرد. این روشها اگرچه ممکن است در کوتاهمدت نیازهای غذایی جمعیت رو به رشد را تأمین کنند، اما در بلندمدت پیامدهای مخربی برای محیط زیست و منابع طبیعی به همراه دارند.یکی از مهمترین تأثیرات کشاورزی ناپایدار، فرسایش خاک است. استفاده بیرویه از زمینهای کشاورزی، شخم زدن مکرر و عدم رعایت دورههای آیش، باعث کاهش حاصلخیزی خاک و از بین رفتن ساختار آن میشود. این مسئله نه تنها بازدهی کشاورزی را در آینده کاهش میدهد، بلکه خطر وقوع سیلها و رانش زمین را نیز افزایش میدهد.
استفاده گسترده از کودهای شیمیایی و سموم دفع آفات نیز از دیگر جنبههای کشاورزی ناپایدار است. این مواد شیمیایی در خاک نفوذ کرده و منابع آب زیرزمینی را آلوده میکنند. علاوه بر این، روانآبهای حاوی این مواد به رودخانهها و دریاچهها راه یافته و باعث ایجاد پدیدهای به نام اوتریفیکاسیون (غنیسازی بیش از حد آبها با مواد مغذی) میشوند. این پدیده منجر به کاهش اکسیژن آب و مرگ آبزیان میگردد.
آبیاری بیرویه نیز یکی از چالشهای بزرگ کشاورزی ناپایدار است. در بسیاری از مناطق، برداشت بیش از حد از منابع آب زیرزمینی و سطحی باعث کاهش شدید ذخایر آبی و خشکشدن رودخانهها و تالابها شده است. این مسئله نه تنها حیات وحش و اکوسیستمهای آبی را تهدید میکند، بلکه امنیت غذایی و معیشت جوامع محلی را نیز به خطر میاندازد.
از سوی دیگر، کشت تکمحصولی که در کشاورزی ناپایدار رایج است، تنوع زیستی را کاهش داده و اکوسیستمها را در برابر آفات و بیماریها آسیبپذیر میکند. این مسئله نیاز به استفاده بیشتر از سموم و کودها را افزایش میدهد و چرخهای معیوب از تخریب محیط زیست ایجاد میکند.
در نهایت، کشاورزی ناپایدار به تغییرات اقلیمی نیز دامن میزند. فعالیتهایی مانند جنگلزدایی برای توسعه زمینهای کشاورزی و انتشار گازهای گلخانهای ناشی از استفاده از ماشینآلات و کودهای نیتروژنی، سهم قابل توجهی در گرمایش جهانی دارند.
برای کاهش این تأثیرات، ضروری است که به سمت کشاورزی پایدار حرکت کنیم. این روشها شامل استفاده از تکنیکهایی مانند کشت تناوبی، کشاورزی ارگانیک، مدیریت یکپارچه آفات و بهرهبرداری بهینه از منابع آب است. تنها با اتخاذ چنین رویکردهایی میتوان تعادل بین تولید غذا و حفظ محیط زیست را برقرار کرد و آیندهای پایدار برای نسلهای آینده تضمین نمود
آلودگی
صنعتی سازی برجستهترین قسمت پیشرفت انسان بوده است. ولی، با افزایش صنایع مقدار گازهای سمی که وارد اتمسفر میشوند نیز افزایش یافته است. صنایع میلیونها بشکه ضایعات وارد دریاها و رودخانهها میکنند. برخی از حلالهای صنعتی به آبهای زمینی میرسند و آنها را تا حدی آلوده میکنند که دیگر قابل استفاده نیستند.استفاده زیاد از کودهای شیمیایی و آفت کشها در حال نابود کردن طبیعت و از بین بردن حیوانات است. در کنار آلودگی هوا، وسایل نقلیه باعث آلودگی صوتی نیز میشوند که منجر به افزایش استرس، اضطراب و مشکلات مربوط به شنوایی میشود.
آلودگی آب باعث کاهش گونههای دریایی مختلف شده است و برخی گونهها در معرض انقراض قرار دارند. بروز بیماریهای تنفسی قیمت دیگری است که برای آلوده کردن هوا میپردازیم. تنفس مواد سمی خطر ابتلا به بیماریهای خطرناکی مانند سرطان را افزایش میدهد.
جنگل زدایی
افزایش آلودگی، صنعتی سازی و نیاز به زمین برای توسعه شهرها باعث شده است انسانها به طور خودخواهانه اقدام به قطع درختان کنند. جنگلها نه تنها خانه تعداد زیادی از جانوران هستند بلکه همچنین در چرخه آب نیز اهمیت بالایی دارند.ریشه گیاهان خاک را کنار هم نگه میدارد و مانع فرسایش خاک میشود. پوشش جنگلی جهان به نصف مقدار آن در 11000 سال گذشته کاهش پیدا کرده است. بین تنها سالهای 1990 تا 2000، از بین رفتن جنگلهای طبیعی سالانه برابر 16 میلیون هکتار بود.
جنگل زدایی با چنین سرعتی تبدیل به یکی از عمده مسائل طرفداران محیط زیست در سرتاسر جهان شده است. تنوع زیستی نقش بسیار مهمی در حفظ حیات کره زمین ایفا میکند.
انقراض گونهها
تنوع و وابستگی موجودات زنده به همدیگر منجر به تکامل دنیا شده است. انسانها درست از زمان به دست آوردن توانایی شکار در حال کشتن حیوانات بودهاند. اگرچه در آن زمانها شکار کردن ابزاری برای بقاء بود ولی، انسانها حتی بعد از یاد گرفتن کشت محصولات کشاورزی نیز به این روند ادامه دادهاند.شکار غیر قانونی و سود جویانه حیوانات باعث شده است برخی گونهها در معرض انقراض قرار بگیرند. در کنار شکار، فعالیتهای انسانی مانند آلودگی زیست محیطی و جنگل زدایی منجر به انقراض تعداد زیادی از حیوانات و گیاهان به خاطر از بین رفتن زیستگاه آنها شده است. مطالعات اخیر نشان داده است که در آمریکای شمالی 37 گونه جانوری طی 50 سال گذشته به خاطر فعالیتهای انسانی منقرض شدهاند.
چگونه اکوسیستمهای آسیب دیده را بهبود بخشیم
• قانون گذاریهای شدید و سخت گیرانه. صنایع مسئول آلودگی هوا و آب باید به شدت مجازات شوند.• ایجاد مناطق حفاظت شده حیات وحش. گونههای خاص در معرض انقراض باید تحت پوشش گونههای حفاظت شده قرار گیرند.
• پرورش دادن گونههای خاص و آزاد کردن آنها در طبیعت به طوریکه بتوانند در زیستگاه خود زندگی کنند.
• حفظ و ایجاد زیستگاههای مناسب.
• کاشت هر چه بیشتر درخت. احیای جنگلها میتواند به اجتناب از بیابان زایی زمین کمک کند.
• ایجاد آگاهی
• حذف گونههای خارجی میتواند به رشد گونههای بومی گیاهان کمک کند.
• پاکسازی رودخانهها، تالابها و دریاچهها.
• عدم استفاده از کیسههای پلاستیکی
• بازیافت
• کاهش مصرف کودهای شیمیایی و آفت کشها
• استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی، انرژی بادی و غیره
• محدود کردن استفاده از وسایل نقلیه شخصی
اگرچه ما بیش از حد از این سیاره بهره برداری کردهایم ولی، میتوانیم با دنبال کردن قواعد خاص به توقف تخریب محیط زیست کمک کنیم. ایجاد آگاهی درباره وظایف و مسئولیتهای شهروندان نیز از اهمیت مساوی برخوردار است. اکنون که میدانیم انسانها چگونه باعث تخریب محیط زیست میشوند، نباید دست روی دست گذاشت و همگی باید در جهت توقف این روند تلاش کنیم. هر یک از ما میتوانیم نقش ارزشمندی در جهت حفظ محیط زیست داشته باشیم.
