نویسنده: احمد حاجی شریفی
غده‌ی تیروئید را گواتر یا غمباد نیز می‌گویند. تیروئید در قسمت پایین گردن جای دارد. این غده شامل دو لب است یا دو نیم حلقه كه طرفین نای قرار گرفته و توسط تنگه‌ای كه از جلوی نای می‌گذرد، به هم اتصال دارند و این غده در جایی كه زیبایی‌اش آرزوی هر زنی می‌باشد، قرار گرفته است. هورمون‌های فعال این غده عبارتند از تایروكسین وتری یدوتایرونین كه هر دو حاوی مقادیر بالایی ید می‌باشند.
یكی از فعالیت‌های اصلی این غده نگه داری ید در بدن است. ترشح تایروكسین توسط هورمون محركه‌ی تیروئید مترشحه از لوب قدامی هیپوفیز تنظیم می‌شود. اعمال این غده عبارتند از: كنترل سوخت و ساز بدن- حفظ سلامت پوست و مو- اثر بر تحریك پذیری سیستم عصبی- همكاری با دیگر غدد درون ریز (بدون مجرا) جهت نگهداری تعادل هورمونی بدن- كنترل رشد بدن و تكامل ذهنی در خردسالی- انباشتن ید در بدن.
ترشح بیش از حد هورمون‌های تیروئید، بیماری تیروئید سمی را ایجاد می‌كند كه عموماً با بزرگی غده‌ی تیروئید (گواتر) همراه است.
علائم این بیماری شامل بیرون زدگی كره‌ی چشم، تندی نبض، افزایش تعریق و حالات عصبی می‌باشد.
اگرچه فرد در این حال به قدر كافی غذا می‌خورد اما به علت افزایش سرعت سوخت و ساز غالباً لاغر و ضعیف است. به دلیل اثرات ترشح بیش از حد هورمون‌های این غده بر روی سایر غدد درون ریز بدن، اختلالاتی در سیكل قاعدگی زنان نیز پدیدار می‌شود. همچنین كم‌كاری این غده در بزرگسالان و هم چنین عواقب متفاوتی در بر دارد. در بزرگسالان این حالت میكزدم نام دارد و علائم آن درست برعكس پركاری تیروئید است، كه شامل تمایل به افزایش وزن، خشكی و كلفتی پوست و كم پشت شدن موها می‌باشد. با كاهش سرعت سوخت و ساز، اشكالاتی در گرم نگه داشتن بدن رخ می‌دهد. در دوران كودكی كم كاری تیروئید كرتینیسم نام دارد كه موجبات عقب ماندگی رشد و عدم تكامل ذهنی كودك را به دنبال دارد.
غالباً مشاهده شده كه در دختران جوان در اوایل بلوغ و همچنین خانم‌های نسبتاً مسن در شروع دوره ی یائسگی در جلوی گردن برآمدگی مختصری پدیدار می‌شود. علت این برآمدگی همان غده‌ی تیروئید می‌باشد كه گواتر یا غمباد نامیده می‌شود. هورمون‌های مترشح به وسیله‌ی تیروئید تا قبل از بلوغ در رشد اندام و تكامل شعور، نقش مهمی را به عهده دارند. اگر كودكی به علت بیماری یا جراحی یا به طور مادرزادی از هورمون‌های این غده محروم شود، رشد جنسی و مغزی‌اش متوقف می‌شود، پوست، متورم و پر چروك خواهد شد و موها خشك و شكننده می‌شوند. تیروئید بعد از بلوغ نقش مهمی در تنظیم امور تخمدان‌ها، باروری و شیر دادن خانم‌ها دارد. خانم‌ها باید توجه داشته باشند كه خیلی بیشتر از مردان در معرض ابتلا به بیماری تیروئید، مخصوصاً پُركاری آن می‌باشند. یكی از عواملی كه در پیدایش بیماری گواتر تأثیر دارد، تحریكات دائمی اعصاب و ناراحتی‌های روحی است. معمولاً گواتر اخلاقاً عصبی یا بدبین یا حسود و یا سریع التأثیر و یا گریبان خانم‌هایی را می‌گیرد كه دارای زندگانی نامرتب، متشنج و غیرعادی هستند و در كل زن زندگی نمی‌باشند. گرفتار شب نشینی‌های مكرر، جلسات قمار، مجالس ناروا و غیراجتماعی و داخل شدن در جماعاتی كه از حیث لباس و زر و زیور (طلا و جواهرات) یا منزل، اتومبیل و غیره به یك دیگر فخر می‌فروشند و امثال این گونه مجالس كه به روحیه خانم‌ها بسیار فشار وارد می‌سازد، خواه ناخواه آنها را به بیماری گواتر مبتلا خواهند ساخت. به طور كلی غده‌ی تیروئید در چاقی‌های مفرط و هم چنین در لاغری‌های بیش از اندازه نقش مهمی را بازی می‌كنند.
• در صورت مبتلا شدن می‌توانید برای درمان، پوست پرتقال و پوست لیمو را با هم بكوبید و به صورت خمیرمانندی روی موضع ضماد گذارید و ببندید و هر صبح و شب تكرار كنید.
• گشنیز تازه را پس از كوبیدن، با فشار آب بگیرد، یك قطعه سرب ورقه‌ای نازك را برداشته و آب گشنیز را روی آن بمالید، روی موضع گذاشته و ببندید. هر صبح، ظهر و شب ورقه‌ی سرب را باز كرده و صاف كنید، مجدداً آب گشنیز روی آن بمالید و ببندید.
بزرگ شدگی تیروئید (گواتر)
به بزرگ شدن تیروئید، گواتر گفته می‌شود. دلایل زیادی برای بزرگ شدن تیروئید وجود دارد كه عبارتند از: كمبود ید در رژیم غذایی كه بیشتر در مناطق كوهستانی و دور از دریا دیده می‌شود.علت اكثر گواترهایی كه در بریتانیا وجود دارد، مشخص نشده است و چنین گواترهایی را با وجود این كه دلایل پیچیده‌ای باعث ایجاد آنها می‌شوند، گواترهای ساده می‌نامند. در این موارد گرچه غده‌ی تیروئید بزرگ می‌شود اما میزان هورمون تیروئید طبیعی باقی می‌ماند و هیچ‌گونه كم كاری یا پُركاری تیروئید دیده نمی‌شود. در ابتدا، غده‌ی تیروئید در نوجوانان و جوانان به طور یكنواخت منتشر و بزرگ می‌شود. در طی 15 تا 25 سال بعد، غده‌ی تیروئید دارای ندول‌ها یا گره‌هایی می‌شود و هنگامی كه فرد به میانسالی می‌رسد، و غده‌ی تیروئید او از ندول یا گره پُر شده كه اصطلاحاً به آن گواتر مولتی ندولر گفته می‌شود.
گواتر منتشر ساده:
اكثر مبتلایان به گواتر منتشر ساده را خانم‌های 15 تا 25 سال تشكیل می‌دهند. اگر شما هم یكی از این افراد هستید، توجه خواهید كرد كه این گواتر حالت ورم كرده، نرم و قرینه‌ای در جلوی گردن پیدا كرده است. شما ممكن است این گواتر را به مدت چندین سال داشته باشید اما فكر می‌كردید كه چربی دور گردن است. وقتی شما چیزی را می‌بلعید، باعث بالا و پایین رفتن آن خواهد شد. با این حال، این گواتر هیچ‌گونه دردی نداشته و معمولاً مشكلی در بلع ایجاد نمی‌كند. اما ممكن است شما احساس گرفتگی در جلوی گردن كنید. اندازه‌ی گواتر ممكن است در زمان‌های مختلف تغییر كند. در هنگام قاعدگی یا در طی حاملگی، اندازه‌ی گواتر بزرگتر می‌شود. معمولاً این گواترها از نظر زیبایی مشكلی ایجاد نمی‌كنند حتی بعضی‌ها عقیده دارند كه این گواترها باعث زیبایی هم می‌شوند. نقاشان بزرگ قرن هفدهم و هجدهم اغلب برای این كه زیبایی خانم‌ها را در نقاشی‌ها بیشتر نشان دهند برای آنها یك گواتر هم می‌كشیدند.برای درمان گواترهای منتشر ساده هیچ درمانی لازم نیست. سابقاً پزشكان برای این گونه افراد، (اغلب همراه با شیر) قرص‌های تیروئیدی تجویز می‌كردند، اما هیچ كدام از آنها مؤثر نیستند. بسیاری از افراد متوجه می‌شوند كه بعد از دو یا سه سال گواتر آنها كوچك شده و یا حتی از بین رفته است.
گواتر مولتی ندولر ساده:
اگر شما در میانسالی به سر می‌برید، هنگامی كه جلوی آینه صورت خود را می‌شویید یا خود را آرایش می‌كنید ممكن است متوجه یك ورم یا برآمدگی در جلوی گردن‌تان شده باشید كه آن علامت گواتر می‌باشد. درواقع این گواتر به مدت چند سال وجود داشته است، اما اكنون اندازه‌ی آن طوری است كه شما متوجه آن می‌شوید و یا این كه گردن شما باریك‌تر شده و گواتر خود، را بهتر نشان می‌دهد. این گواتر اغلب در یك طرف گردن بزرگتر است و بهتر دیده می‌شود. اندازه‌ی آن ممكن است به قدری بزرگ باشد كه هركسی به راحتی بتواند آن را ببیند و شما مجبور باشید برای پنهان كردن آن بلوز یقه اسكی بپوشید و یا با شال یا روسری آن را از دید دیگران محفوظ نگه دارید. گاهی اوقات ممكن است به علت خونریزی داخلی در گواتر، تورم آن بیشتر شود و تازه متوجه وجود آن شوید. اگر اندازه‌ی گواتر خیلی بزرگ باشد ممكن است در بلع غذاهای خشك و جامد دچار مشكل شوید. اگر نای هم تحت فشار قرار گیرد ممكن است در تنفس اشكال ایجاد شود. خواننده‌ها ممكن است به خصوص در صدایشان تغییری احساس كنند.كم كاری تیروئید
كم كاری تیروئید یا اصطلاحاً هیپوتیروئیدی، هنگامی رخ می‌دهد كه ترشح هورمون‌های تیروئیدی T3 و T4 كاهش می‌یابد. در شایع‌ترین نوع آن كه 1% جامعه (به خصوص خانم‌های مسن) را مبتلا می‌سازد، غده‌ی تیروئید كوچك و مچاله می‌شود و سلول‌های آن به علت نقصی كه در سیستم ایمنی فرد بیمار وجود دارد، از بین می‌روند. در بعضی موارد با شیوع كمتر، اختلال در سیستم ایمنی نه تنها باعث كم كاری تیروئید می‌گردد، بلكه سبب بزرگ شدن تیروئید و ایجاد گواتر نیز می‌شود. هر دو نوع این كم كاری‌های تیروئیدی همراه با سایر بیماری‌های به اصطلاح بیماری خود ایمنی كه ذكر خواهد شد، دیده می‌شوند. گرچه ابتلاء به كم كاری تیروئید شما را نسبت به سایر افراد سالم جامعه در مقابل ابتلاء به بیماری‌های خود ایمنی مستعد می‌كند، اما باز هم احتمال مبتلا شدن شما به این بیماری‌ها خیلی كم می‌باشد. یكی از دلایلی كه فرد دچار كم كاری تیروئید می‌شود، درمان بیماری گویوز از طریق جراحی یا درمان با یُد رادیواكتیو می‌باشد.كم كاری تیروئید، مشكلی نیست كه یك شبه ایجاد شود بلكه به آهستگی و در طی چندین ماه ایجاد می‌گردد و شما یا خانواده‌تان ممكن است در ابتدا به وجود علائم آن پی نبرید، یا این كه این علائم را به حساب افزایش سن و پیری بگذارید. امروزه با وجود آزمایشگاه‌های مجهزی كه در سراسر كشور ساخته شده است، انجام آزمایش از عملكرد تیروئید و تشخیص كم كاری تیروئید در مراحل اولیه‌ی آن، كار بسیار آسانی است. به كم كاری تیروئید در مراحل پیشرفته گاهی اوقات میگزِدِم گفته می‌شود. ایجاد تمام علائم و نشانه‌های مربوط به كم كاری تیروئید كه در اینجا ذكر می‌شود، در همه‌ی بیماران دیده نمی‌شود مگر این كه از كم كاری تیروئید چندین سال گذشته و درمانی انجام نشده باشد. شما ابتدا ممكن است به خاطر خستگی یا اضافه شدن وزن‌تان به پزشك مراجعه كنید، هرچند این علائم می‌توانند به علل دیگری هم رخ دهند. در این موارد پزشك از شما یك آزمایش تیروئید به عمل خواهد آورد، در صورتی كه كم كاری تیروئید وجود داشته باشد T4 كاهش یافته و هورمون TSH افزایش می‌یابد.
علائم و نشانه‌های كم كاری تیروئید
كم كاری تیروئید باعث كند شدن واكنش‌های شیمیایی در بدن شده و علائم و نشانه‌های زیر را پدید می‌آورد:افزایش وزن به علت كم كاری تیروئید:
اكثر بیماران مبتلا به كم كاری تیروئید از 5 تا 10 كیلوگرم اضافه وزن پیدا می‌كنند، این افراد اشتهای‌شان افزایش نمی‌یابد و حتی ممكن است كاهش هم یافته باشد.حساسیت نسبت به سرما:
بیماران دچار كم كاری تیروئید شدیداً نسبت به سرما حساسیت پیدا می‌كنند و دوست دارند كه چندین لباس گرم پوشیده و كنار بخاری بنشینند این افراد احساس می‌كنند وقتی كه می‌خواهند سریعاً حركت كنند، عضلاتشان سفت و دچار گرفتگی می‌شود، مخصوصاً در هنگام سرما.مشكلات روحی روانی:
شما ممكن است احساس خستگی كنید و خواب آلوده باشید و از نظر ذهنی كند شده باشید. واكنش‌های شما آهسته‌تر می‌شوند. در بیماران مسن‌تر ممكن است به غلط تصور شود كه دچار زوال عقل شده‌اند.بریده بریده حرف زدن:
صدای شما ممكن است خسته و گرفته و صحبت‌های‌تان بریده بریده شود.مشكلات قلبی:
برخلاف بیماران دچار پُركاری تیروئید، نبض شما ممكن است آهسته‌تر شده و به حدود 60 ضربان در دقیقه برسد. شما ممكن است فشار خون نیز داشته باشید. بیمار سالخورده‌ای كه مدت‌های طولانی دچار كم كاری شدید تیروئید بوده است در خطر نارسایی قلبی می‌باشد. آنژین قلبی می‌تواند اولین علامت كم كاری تیروئید باشد.یبوست:
همان طور كه تمام فعالیت‌های بدن در كم كاری تیروئید آهسته می‌شوند، به لحاظ ضعیف شدن دستگاه گوارش ممكن است شما دچار یبوست هم بشوید.قاعدگی شدید:
قاعدگی‌های شما ممكن است خیلی سخت و شدید شود (در صورتی كه هنوز یائسه نشده‌اید).مشكلات پوست و مو:
پوست شما به احتمال زیاد خشك و خشن می‌شود و به آسانی پوسته پوسته می‌گردد، پوست رنگ پریده شده و پلك‌ها، دست‌ها و پاها ورم می‌كنند. بعضی از بیماران ممكن است متوجه شوند كه رنگ پوستشان به رنگ زرد لیمویی تغییر یافته است و رگ‌های خونی كه در گونه‌ها قرار دارند به رنگ ارغوانی درآمده‌اند. موها خشك و شكننده می‌شوند و كناره‌های خارجی ابروها ممكن است بریزد.اختلالات سیستم عصبی:
شما ممكن است كمی از شنوایی‌تان كاسته شود و مشكلاتی در تعادل و توازن خود پیدا كنید. اگر انگشتان شما به خصوص در شب دچار سوزش و گزگز شدند، می‌توانید با تكان دادن شدید دست‌های‌تان باعث تسكین آن شوید.بیماری‌هایی كه همراه با كم كاری تیروئید ایجاد می‌شوند
گرچه خطر وجود این بیماری‌ها در افراد دچار كم كاری تیروئید، كم می‌باشد، اما این افراد نسبت به سایر افراد سالم در مقابل ابتلاء به این بیماری‌های خودایمنی (اتوایمیون) حساس‌تر هستند.كم خونی وخیم (آنمی پرنیسیوز):
تزریق مرتب آمپول ویتامین B12 برای درمان این بیماری ضروری است.دیابت (مرض قند):
در درمان این بیماری، معمولاً تزریق انسولین ضروری است.بیماری آدیسون:
در این بیماری غدد فوق كلیوی كه بر روی كلیه‌ها قرار دارند، هورمون‌های كورتیزول و آلدوسترون را به میزان ناكافی ترشح می‌كنند. خوشبختانه می‌توان به این بیماران قرص‌های حاوی این هورمون‌ها را تجویز كرد.نارسایی زودرس تخمدان‌ها:
این بیماری باعث می‌شود كه عقیمی و یائسگی در سنین پایین ایجاد شود.كم كاری غدد پاراتیروئید:
این غدد در كنار غده‌ی تیروئید قرار دارند. در این بیماری، سطح كلسیم خون پایین می‌آید. این بیماری با مصرف ویتامین D درمان می‌شود.ویتیلیگو:
این یك بیماری پوستی است كه باعث سفید شدن بعضی از قسمت‌های پوست می‌شود.گاهی اوقات ممكن است بر اثر یك عفونت ویروسی یا درمان با بعضی از داروها، تیروئید به طور موقت، به مدت چند دقیقه پُركار شود. به این وضعیت اصطلاحاً تیروئیدیت ویروسی یا تیروئیدیت دوكِروَن گفته می‌شود. مهم‌ترین علامت این بیماری، ایجاد درد شدید بر روی تیروئید و علائمی شبیه سرماخوردگی یا آنفلوانزا است. این پركاری تیروئید به ندرت احتیاج به درمانی غیر از تجویز پروپرانول دارد پس از مدتی معمولاً این پركاری به طور كامل بهبود می‌یابد.
داروهای حاوی ید مثل آمیودارون كه برای درمان بی نظمی ضربان قلب مصرف می‌شوند، ممكن است پركاری تیروئید ایجاد كنند. قبل از این كه این دارو را مصرف كنید باید آزمایش خون بدهید و سطح هورمون تیروئید خون‌تان را اندازه بگیرید. هم چنین در حین مصرف دارو باید هر 6 ماه یك بار آزمایش خون را تكرار كنید.
نحوه‌ی پیشرفت بیماری تیروئید:
اكثراً این‌گونه بیماران قبل از این كه به پزشك مراجعه كنند، حداقل شش ماه این علائم را داشته‌اند. اما در بعضی از بیماران به ویژه در نوجوانان و جوانان، این بیماری خیلی سریع در عرض چند هفته پیشرفت می‌كند. تمام بیماران همه‌ی علائم این بیماری را كه در اینجا ذكر می‌كنم، نخواهند داشت. در افراد سالخورده، علائم بارز این بیماری، به غیر از كاهش وزن، اغلب، بی اشتهایی، ضعف عضلات و بی حوصلگی می‌باشد. از سوی دیگر، این علائم در یك خانم جوان ممكن است به صورت افزایش انرژی، خودش را نشان دهد، به طوری كه این فرد برای چند ثانیه هم نتواند در یك جا بی حركت بنشیند و مدام در حال حركت و جنب و جوش است.علائم و نشانه‌های پركاری تیروئید:
یك غده‌ی تیروئید پركار، باعث افزایش سرعت واكنش‌های شیمیایی در بدن می‌شود و ایجاد علائم و نشانه‌های جسمی و روحی می‌كند كه عبارتند از:1-كاهش وزن:
تقریباً در تمام بیماران مبتلا به پركاری تیروئید، كاهش وزن مشاهده می‌شود كه به علت سوختن بیش از حد كالری در بدن بر اثر افزایش هورمون تیروئید می‌باشد. شما احتمالاً متوجه خواهید شد كه در تمام مدت گرسنه هستید و حتی شب‌ها هم از خواب بلند شده و غذا می‌خورید. این كاهش وزن می‌تواند از 2 یا 3 كیلوگرم تا 35 كیلوگرم یا بیشتر متغیر باشد اما در بعضی از افراد اشتهای‌شان به قدری زیاد می‌شود و آن قدر غذا می‌خورند كه نه تنها وزن‌شان كم نمی‌شود بلكه اضافه هم می‌شود. اگر شما شدیداً اضافه وزن دارید، ممكن است از كاهش وزنی كه در این بیماری ایجاد می‌شود خوشحال شوید، اما متأسفانه بعد از این كه پركاری تیروئید شما درمان شد، وزن‌تان دوباره اضافه خواهد شد.2-عرق ریزش و عدم تحمل گرما:
از آنجایی كه متابولیسم بدن افزایش می‌یابد، بدن شما حرارت بیشتری تولید می‌كند كه این حرارت، خود را با ریزش عرق نشان می‌دهد. شما از بودن در محل‌های گرم ناراحت می‌شوید و ممكن است حتی در روزهای سرد زمستانی فقط با یك پیراهن به بیرون از خانه بروید. در موارد شدید، این عدم تحمل گرما ممكن است باعث اختلاف شما و دوستان‌تان شود، زیرا شما دوست دارید كه درجه‌ی حرارت شوفاژ را كم كرده و پنجره‌ها را باز كنید و موجب ناراحتی دیگران شوید.3-تحریك پذیری:
تحریك پذیری و زودرنجی كه بر اثر پركاری تیروئید ایجاد می‌شود معمولاً در خانم‌های جوان بیشتر بروز می‌كند. شما ممكن است نتوانید با استرس‌ها و فشارهایی كه در اطراف‌تان وجود دارد كنار بیایید. هم چنین ممكن است نسبت به انتقادهایی كه از شما می‌شود حساسیت غیرطبیعی و بیش از حد نشان دهید و خیلی زود از كوره در بروید. شما ممكن است بدون هیچ علت واضحی زیر گریه بزنید. عدم تمركز حواس باعث اختلال در كارهای مدرسه، دانشگاه یا محل كارتان خواهد شد.4-طپش قلب:
اكثر بیماران دچار پركاری تیروئید، طپش قلب دارند. شما ممكن است احساس كنید كه ضربان قلب‌تان سریع‌تر از حالت طبیعی شده است. در پركاری تیروئیدی شدید كه مدت مدیدی طول كشیده و درمان هم نشده، به ویژه در افراد سالخورده ممكن است بی نظمی در ضربان قلب ایجاد شود كه به آن اصطلاحاً فیبریلاسیون دهلیزی می‌گویند و حتی ممكن است نارسایی قلبی هم رخ دهد.5-تنگی نفس:
تنگی نفس به ویژه در هنگامی كه فعالیتی انجام می‌دهید (مثلاً از پله‌ها بالا می‌روید)خود را نشان می‌دهد.افرادی كه قبلاً دچار آسم بوده‌اند ممكن است متوجه شوند كه علائم‌شان بدتر شده است.6-لرزش دست‌ها:
اكثر بیماران دچار پركاری تیروئید از لرزش دست‌های‌شان شكایت دارند. نگه داشتن یك فنجان چای یا قرار دادن كلید در قفل ممكن است برای این افراد مشكل باشد. دست خط این بیماران نیز به علت لرزش دست بدخط می‌شود.7-ضعف عضلات:
به خصوص عضلات ران دچار ضعف می‌شوند و بالا رفتن از پله‌ها را مشكل می‌سازند. این افراد در هنگام بلند شدن از حالت نشسته، مجبور هستند كه با دست‌شان جایی را بگیرند.8-تغییر در حركات روده:
در اثر افزایش حركات روده، مدفوع نسبت به حالت طبیعی شل‌تر خواهد بود. اسهال در این بیماران می‌تواند به عنوان یك مشكل مطرح شود.9-قاعدگی‌های نامنظم:
قاعدگی‌ها در خانم‌های دچار پركاری تیروئید اغلب نامنظم، كم حجم و حتی گاهی اوقات دیده نمی‌شود. تا هنگامی كه پركاری تیروئید در یك خانم بیمار به قدری كافی درمان نشود، ممكن است حاملگی مشكل باشد.10-اختلالات پوست، مو و ناخن‌ها:
شما ممكن است تمام بدن‌تان دچار خارش شود. بیماران مبتلا به گریوز در قسمت جلوی ساق پای خود دچار تورم و خارش می‌شوند. موهای شما ممكن است نازك و باریك‌تر از معمول شده و به خوبی حالت نگیرند. ناخن‌های‌تان شكننده شده و نسبتاً زشت می‌شوند.11-مشكلات چشمی:
بیماران مبتلا به بیماری گریوز اغلب دچار مشكلاتی در چشم‌های‌شان می‌شوند. این مشكلات شامل: آب ریزش شدید از چشم‌ها می‌باشد كه بر اثر در معرض باد یا نور شدید قرار گرفتن، بیشتر می‌شود، احساس وجود شن‌ریزه در چشم‌ها و درد چشم‌ها، اختلال در بینایی و دیدن دوگانه‌ی اشیاء نیز ممكن است رخ دهد. بسیاری از این بیماران از این كه چشم‌های‌شان بیرون زده می‌شوند خیلی ترسیده و نگران می‌شوند.سرطان تیروئید
تومورهای سرطانی ناشایعی هستند كه در غده‌ی تیروئید ایجاد می‌شوند. شایع‌ترین سن ابتلا بیش از 40 سالگی است كه در زنان شایع‌تر است. از لحاظ ژنتیك، عامل خطر، وابسته به نوع سرطان می‌باشد. هم چنین اگر گردن در معرض اشعه قرار گیرد، یك عامل خطر محسوب می‌شود. رشد غیرطبیعی در غده‌ی تیروئید گاهی اوقات می‌تواند سرطانی باشد. سرطان تیروئید نادر است و 1% از كل سرطان‌ها را تشكیل می‌دهد و در زنان نسبت به مردان 2 بار شایع‌تر است، و در افرادی كه سن بیشتر از 40 سال دارند ایجاد می‌شود. مدارك موجود نشان می‌دهد در صورتی كه ناحیه گردن قبلاً در معرض اشعه قرار گرفته باشد، خطر ابتلا افزایش می‌یابد. میزان بهبودی در سرطان‌های تیروئید نسبت به تمامی سرطان‌ها بیشتر است.انواع آنها كدامند؟
سه نوع اصلی سرطان تیروئید وجود دارند كه از تمایز سلول‌های مختلف غده، منتج می‌شوند: پاپیلاری، فولیكولار و مدولاری، 70% (از هر 10 مورد 7 تا) از سرطان‌های تیروئید، پاپیلاری هستند و این نوع از سرطان تیروئید اغلب از طریق غدد لنفاوی منتشر می‌شود، در معرض اشعه قرار گرفتن خطر پیشرفت سرطان پاپیلاری را افزایش می‌دهد. سرطان فولیكولا تیروئید شیوع كمتری دارد و ممكن است به ریه‌ها یا استخوان‌ها پخش شود. سرطان مدولاری نیز نادر است و معمولاً با بیماری نئوپلازی آندركرین متعدد MEN مرتبط است و حالت توارثی دارد.نشانه‌های آن كدامند؟
نشانه‌ها به نوع سرطان تیروئید بستگی دارند اما آنها اغلب عبارتند از: برآمدگی سخت و دردناك در گردن، اشكال در بلع، خشونت صدا. ممكن است نشانه‌ی اول در سرطان پاپیلاری تیروئید به صورت برجستگی در اطراف گردن و ناشی از بزرگ شدن غدد لنفاوی باشد.چه باید انجام داد؟
اگر در گردن شما یك برجستگی ایجاد شود پزشك آن را معاینه خواهد كرد و ممكن است چند آزمایش خون جهت بررسی سطح هورمون‌های تیروئید تجویز كند. ممكن است از غده‌ی تیروئید تصویربرداری، سونوگرافی یا اسكن رادیونوكلوئید به عمل آید. ممكن است برداشت نمونه از غده‌ی تیروئید با سوزن ظریف آسپراسیون برای برداشتن سلول‌های ناحیه برجسته كه بتوان آنها را بعداً از نظر سرطان آزمایش كرد انجام شود. درمان سرطان تیروئید معمولاً به وسیله‌ی عمل جراحی به صورت برداشتن كامل این غده می‌باشد. بیشتر درمان‌ها اغلب با یك دُز خوراكی ید رادیواكتیو همراه است. ید رادیواكتیو باعث نگهداری بافت تیروئید شده و هر نوع سلول سرطانی را كه هنوز ممكن است وجود داشته باشد از بین می‌برد. بعد از درمان، شما به خوردن داروهای هورمونی تیروئید در طول زندگی‌تان احتیاج خواهید داشت، اگر سرطان تیروئید زود تشخیص داده شود و درمان گردد، میزان بقاء بعد از 5 سال بیش از 95% می‌باشد.شرح سرطان تیروئید:
تومورهای بدخیم غده‌ی تیروئید نادر هستند. برای مثال از هر 50 نفر یا 100 نفری كه به علت پركاری تیروئید بر اثر بیماری گریوز به متخصص غدد درون ریز مراجعه می‌كنند، تنها یك نفر دچار سرطان تیروئید می‌باشد. دو نوع سرطان تیروئید كه پزشكان بیشتر با آنها برخورد می‌كنند عبارتند از:سرطان پاپیلاری:
بیشتر خانم‌های جوان و كودكان را گرفتار می‌سازد.سرطان فولیكولار:
بیشتر در سنین 30 سال به بالا دیده می‌شود. با این حال هر دو این سرطان‌ها می‌توانند در هر سنی دیده شوند، به شرطی كه تشخیص و درمان سرطان در مراحل اولیه صورت پذیرد، فرد مبتلا می‌تواند از یك زندگی با طول عمر طبیعی برخوردار شود. به عبارت دیگر احتمال مرگ به علت سكته‌ی مغزی یا قلبی در سنین بالا در این افراد بیشتر است تا مرگ بر اثر سرطان تیروئید.تشخیص سرطان تیروئید:
اكر بیماران به علت وجود یك توده در گردن یا به علت رشد سریع و ناگهانی گواتری كه چندین سال آن را داشته‌اند به پزشك مراجعه می‌كنند. تشخیص سرطان تیروئید به وسیله‌ی روش برداشتن نمونه توسط سوزن یا FNA و یا انجام عمل جراحی صورت می‌گیرد. گاهی اوقات بیمار به علت بزرگ شدن غدد لنفاوی گردن به پزشك مراجعه می‌كند. در این موارد بیوپسی و نمونه برداری از این غدد لنفاوی نشان می‌دهد كه بیمار دچار سرطان پاپیلاری تیروئید است كه به غدد لنفاوی گردن انتشار پیدا كرده است.نحوه‌ی درمان سرطان تیروئید:
سرطان تیروئید را می‌توان با برداشتن كامل یا قسمتی از تیروئید درمان كرد. برای كشتن سلول‌های باقیمانده‌ی سرطانی بعد از عمل جراحی می‌توان از ید رادیواكتیو استفاده كرد.جراحی سرطان تیروئید:
سرطان پاپیلاری تیروئید را معمولاً با برداشتن تمام تیروئید درمان می‌كنند، زیرا اگر مقداری از بافت تیروئید باقی بماند احتمال دارد كه در آینده دچار سرطان شود. تمام غدد لنفاوی بزرگ شده و حاوی سلول‌های سرطانی هم باید برداشته شوند. سرطان فولیكولار برخلاف سرطان پاپیلاری معمولاً در یك قسمت تیروئید رشد می‌كند و می‌توان فقط نصف تیروئید را طی عمل جراحی برداشت.سرطان‌های نادرتر تیروئید:
انواع نادرتر سرطان‌های تیروئید عبارتند از:سرطان‌های مدولاری:
معمولاً در بعضی خانواده‌ها بیشتر دیده می‌شود و همراه با سایر اختلالات غدد درون ریز یا ناهنجاری‌های اسكلتی است.لنفوم تیروئید:
معمولاً افراد سالخورده را مبتلا می‌سازد و ممكن است همراه با شواهدی از بیماری در سایر قسمت‌های بدن باشد.سرطان آناپلاستیك:
معمولاً افراد سالخورده را گرفتار می‌سازد. این سرطان‌ها نسبت به سرطان‌های پاپیلاری و فولیكولار وخیم‌تر بوده و درمان آنها سخت‌تر می‌باشد. درمان این سرطان‌ها شامل شیمی درمانی و رادیوتراپی است.غده‌ی پاراتیروئید
چهار غده‌ی پاراتیروئید (هركدام به اندازه‌ی یك نخود) در پشت هریك از چهار گوشه‌ی غده‌ی تیروئید پنهان هستند. هورمون مترشحه از این غدد پاراتورمون نام دارد كه متابولیسم كلسیم در بدن را كنترل می‌كند. كمیِ ترشح این هورمون منجر به حالتی به نام تتانی می‌شود. در این حالت بدن قادر به مصرف كلسیم موجود نخواهد بود، بنابراین محتوی كلسیم خون در حد پایینی قرار می‌گیرد. علائم این بیماری شامل اسپاسم عضلانی و افزایش تحریك پذیری سیستم عصبی است. ولی ترشح بیش از حد پاراتورمون بالا برنده‌ی كلسیم خون و ادرار و نهایتاً منجر به بیماری استخوانی به نام قیبروزاستئیت می‌شود.خفقان
در مورد خفقان، خوراكی‌های مفیدی وجود دارند، مانند سیب درختی، گلابی، پسته، پسته‌ی وحشی، عناب و شیر كه از آنها باید بیشتر استفاده كرد. هم چنین خوراكی‌هایی وجود دارند كه برای این بیماری مضر هستند و باید از خوردن آنها پرهیز كرد. مانند: گوشت، چربی‌جات، شیرینی‌های قنادی، چای، گشنیز بوداده، شربت گل گاوزبان، شربت عنبر، عرق بیدمشك، ضمناً مصرف دخانیات و حرص و جوش و ناراحتی و عصبانیت نیز زیان آور است.• به عنوان درمان باید نعناع را با پر سیاوشان بجوشانید، آب آن را صاف و شیرین كرده و میل فرمایید.
• پوست سنگدان مرغ را پس از شستن و خشك كردن نرم بسایید. هر صبح، ظهر و شب یك قاشق شربت خوری از آن را در دهان بریزید و با آب بخورید.
• روزی یك عدد قرص كافوری بخورید و از بازوی چپ خون كم كنید.
• گل نیلوفر، گل محمدی و تباشیر هندی از هر كدام چهار جزء، تخم خرفه، مغز تخم كدو و مغز تخم خیار از هركدام سه جزء و تخم گشنیز، تخم كاسنی، تخم كاهو و صندل سفید از هركدام دو جزء همه را نرم بسایید و هر بار یك قاشق مرباخوری از آن را در آب سیب بریزید و بخورید.
• زنجبیل، دارفلفل، دارچین، جوز هندی و میخك از هركدام 10 گرم، مصطكی 20 گرم و صبرزرد 5 گرم، همه را نرم بسایید و با 150 گرم پودر عصاره‌ی شیرین بیان مخلوط، سپس با 500 گرم عسل تركیب كنید. صبح، ظهر و شب هر مرتبه یك قاشق شربت خوری از آن را میل فرمایید.
خفقان سرد:
برای درمان خفقان سرد خوردن شربت بادرنجبویه مفید است.خفقان در اثر هوای كثیف:
برای درمان خفقانی كه در اثر تنفس هوای كثیف عارض شده باشد، مصرف نارنج و یا آب نارنج یا شربت نارنج مفید خواهد بود.منبع مقاله :
حاجی شریفی، احمد، (1395)، دائرةالمعارف گیاه درمانی ایران، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ پانزدهم.
.jpg "آشنایی با برخی از بهترین باغ رستوران های اصفهان با موسیقی زنده")
