چگونگی درمان انواع سرطان

سرطان چیست؟ از کجا به وجود می‌آید؟ برای جلوگیری و درمان آن چه باید کرد؟

سرطان از بیماری‌هایی است که روز به روز عده‌ی بیشتری از ابناء بشر در چنگال‌های وحشتناک و دردانگیز آن جان می‌سپارند، با این همه توسعه و وسایل و مکاشفات گسترده و کشف همه نوع میکروب‌ها و دامنه‌ی وسیع امروزی در علم پزشکی، هنوز پزشکان موفق به یافتن راه درمان قطعی انواع این بیماری نشده‌اند و نیز اطلاعات مردم هم در این باره بسیار محدود و اندک است. کسانی که در کارخانه‌های مولد مواد شیمیایی کار می‌کنند باید دقت بیشتری برای حفظ سلامت و نیرومندی بدن خود به عمل آورند و اصول بهداشتی را کاملاً رعایت کنند، سایرین نیز خود را از دود سیگار و سایر دخانیات که ظاهراً در تولید سرطان مؤثر هستند دور بدارند و به علایم و نشانه‌هایی که مربوط به بروز سرطان است، بی‌اعتنایی نکنند بعضی از پزشکان معتقدند که سرطان از ویروسی که بشر هنوز موفق به شناختن آن نشده به وجود می‌آید و دلایلشان آن است که غدد سرطانی که در برخی از حیوانات دیده شده ویروس مخصوصی داشته است. اما آن چه مسلم است این است که هنوز عامل مولد سرطان کشف نشده و بشر نتوانسته است که از این راز پرده برگیرد.

آیا می‌دانید چرا سرطان باعث مرگ می‌شود؟

سرطان معمولاً به چند طریق در کار تغذیه نقصان پدید می‌آورد و منجر به مرگ می‌شود، به عبارت دیگر وجود سرطان باعث می‌شود که غذای مصرفی نتواند تکافوی احتیاجات روزافزون سلول‌های طبیعی و غیرطبیعی را که مرتب در حال رشد و نمو هستند برآورده کرده و در نتیجه قوای فعال بدن را از کار می‌اندازد، بعضی وقت‌ها سرطان در کار دستگاه گوارش اختلال پدید می‌آورد و ایجاد بی‌اشتهایی و دل به هم‌خوردگی و استفراغ می‌کند و در نتیجه بیمار مبتلا به سرطان، وزن و قدرت جسمانی خود را از دست می‌دهد و مستعد برای استقبال از مرگ می‌شود. در مواردی نیز سرطان پنجه‌های خود را به درون دیواره‌ی شریان‌ها فرو می‌برد و ایجاد خون‌ریزی درونی می‌کند و گاهی ممکن است که پنجه‌های خود را به مغز، قلب، کلیه و ریه‌ها بیافکند و این اعضای حساس بدن را از کار بیندازد. اگر در اثر رشد و نمو غیرطبیعی سلول‌ها و نفوذ ریشه‌های سرطانی در شریان‌ها، مغز، کلیه، قلب و ریه‌ها نتیجتاً به مرگ نینجامد، بیمار به قدری ضعیف و نحیف خواهد شد که در برابر دردهای شدید سرطان دامن تحمل از کف خواهد داد و جان تسلیم جان آفرین خواهد کرد.
آیا سرطان رو به افزایش است؟ بعضی از انواع سرطان از قبیل: سرطان معده رو به کاهش است و اما بعضی دیگر از انواع آن به خصوص سرطان ریه و سرطان خون با شدت رو به افزایش هستند. به هر حال با توجه به تعداد بیمارانی که به انواع مختلف سرطان مبتلا می‌شوند می‌توان گفت که این بیماری‌ها با شدت در جهان رواج می‌یابد. در سابق بودند کسانی که در اثر ابتلای به سرطان فوت می‌شدند بدون این که دکتر علت بیماری ایشان را تشخیص بدهد، اما در حال حاضر به سهولت بیماری سرطان را تشخیص می‌دهند. بر اثر پیشرفت‌های بهداشتی حد متوسط طول عمر افزایش یافته و اما بر تعداد کسانی که جوانی را پشت سر می‌گذارند و بیشتر مستعد برای ابتلای سرطان می‌شوند افزوده شده است. با وجود این، علت رواج سرطان را فقط این عامل نباید دانست و باید توجه داشت که عوامل دیگری نیز در این مورد دخالت دارند. عده‌ای الکل را در ایجاد سرطان معده مؤثر می‌دانند و بعضی می‌گویند که طبخ غذا در ظرف آلومینیومی تولید سرطان می‌کند، اما هیچ دلیل علمی در تأیید این عقاید وجود ندارد و تا کاملاً ثابت نشود نمی‌توان آن‌ها را قبول کرد. این عقیده نیز رواج دارد که سرطان موروثی است، در صورتی که در بعضی از انواع سرطان چشم وراثت دخالت دارد اما در مورد انواع مختلف دیگری از سرطان که رواج فراوانی هم دارد هیچ‌گونه آثار و شواهدی که وراثت را در ابتلای به آن‌ها مؤثر نشان دهد تاکنون دیده نشده است. کسانی که در کارخانه‌های مولد مواد شیمیایی کار می‌کنند باید دقت بیشتری برای حفظ سلامت و نیرومندی بدن خود به عمل آورند و اصول بهداشتی را کاملاً رعایت کنند، سایرین نیز خود را از دود سیگار و سایر دخانیات که ظاهراً در تولید سرطان مؤثر هستند دور بدارند و به علایم و نشانه‌هایی که مربوط به بروز سرطان است، بی‌اعتنایی نکنند.

بیشتر بخوانید:کشنده‌ترین سرطان

 

علائم سرطان معمولاً از این قرار است:

خون‌ریزی غیرعادی، ورم پستان یا قسمتی از بدن، زخمی که به سهولت التیام پیدا نمی‌کند، تغییر وضع ادرار، سرفه و گرفتگی سینه به طور دایمی، سوءهاضمه‌ی مزمن و تغییر پیدا کردن خال یا زگیلی که در بدن وجود دارد، البته وجود هریک از این عوامل را نمی‌توان به طور حتم دلیل بر سرطان دانست اما در چنین صورتی باید فوراً به اقدام پرداخت و به پزشک مراجعه کرد. علاوه بر این، کسانی که جوانی را پشت سر گذاشته‌اند و 30 سالی از عمرشان گذشته است باید لااقل سالی یک بار معاینه‌ی پزشکی بشوند و بعضی دیگر از اشخاص، مثل افرادی که زیاد سیگار می‌کشند باید هر شش ماه یک بار سینه‌ی خود را با اشعه‌ی (ایکس) مورد آزمایش قرار دهند. اگرچه اثرات و علایم ناچیز هم باشد اما باید درصدد معالجه و جلوگیری برآمد که شخص مبتلا نشود و از چنگال این بیماری خانمان‌سوز نجات یابد.
لازم است به عرض شما خواننده‌ی عزیز برسانم که بدن ما از اجتماع موجودات‌ریزی که با چشم قابل رؤیت نیستند تشکیل شده است، همان‌طور که فلزات از اتم‌های بسیار ریز ساخته شده‌اند و همان‌طور که املاح از ملکول‌های بسیار کوچک به وجود آمده‌اند، بدن انسان و حیوان نیز از موجودات بسیار ریزی که سلول نام دارند ترکیب شده است. معمولاً حیوانات یک سلولی یا چند سلولی هستند. حیوانات یک سلولی مانند میکروب‌ها معمولاً خلق‌الساعه می‌باشند یعنی قدرت تکثیر آن‌ها زیاد است، وقتی یک میکروب وارد محیط مناسبی شود و غذای کافی هم داشته باشد، آن قدر رشد می‌کند و زیاد می‌شود که به صورت توده‌هایی تمام محیط را پر می‌نماید. کپکی که روی غذای مانده مخصوصاً روی ماست مانده می‌بینید، چیزی جز رشد و نمو موجودات یک سلولی نیست و هر قطره از یک غذای کپک زده دارای هزارها موجود زنده است که تمامی آن‌ها از یک موجود متولد شده‌اند. رشد و نمو سلول‌ها تحت قید و شرط مُعینی است. یک سلول نمی‌تواند مانند افراد خودسر بی‌بند‌و‌بار باشد، یک سلول حق ندارد از حد خود خارج شده و وارد مرز و بوم همسایگان گردد، یک سلول نمی‌تواند بیش از حد رشد کرده و پای خود را وارد گلیم دیگران کند. سلولی که قوانین و مقررات کشور بدن را نادیده بگیرد و بیش از حد معین رشد کرده و جای سلول‌های دیگر را غصب نماید، این چنین سلول را سلول سرطان می‌نامند. سلول‌های سرطان چون به سلول‌های دیگر چنگ می‌زند و چنگال آن هم مانند خرچنگ می‌باشد و نام عربی خرچنگ سرطان است، این سلول‌های متعدد و چنگ‌انداز را هم سرطان نام نهاده‌اند و آن کسانی که مدعی هستند که علت اصلی سرطان هنوز کشف نشده در اشتباه می‌باشند. علت سرطان را یافته‌اند ولی به درمان تاکنون دست نیافته‌اند. ساختمان تمام سلول‌های بدن یکسان نیست و احتیاج روزانه‌ی آن‌ها هم یکی نمی‌باشد. هر یک از اعضا و جوارح بدن به غذای مخصوصی احتیاج دارند و جیره‌ی مُعینی خواهند داشت و اگر در مملکت بدن عدالت اجتماعی رعایت شود و جیره‌ی هر یک را نسبت به احتیاج او بدهند، یعنی غذاهایی بخورند که محتوی تمامی احتیاجات بدن باشد، هرگز به سرطان مبتلا نخواهند شد. اگر می‌خواهید به بیماری سرطان مبتلا نشوید از زیاد خوردن گوشت خودداری کرده و گفته‌ی حضرت علی (علیه السلام) هم که فرموده: شکم‌های خود را مقبره‌ی حیوانات قرار ندهید فراموش نکنید.
برای پیش‌گیری از پیشرفت سرطان باید قرقات 4 مثقال، آب شنبلیله‌ی تازه، آب گشنیز و کاسنی تازه از هرکدام 4 مثقال و سرکه و عسل از هرکدام 4 مثقال تهیه کنید. اول قرقات را نرم بسایید، سپس آب سبزیجات و عسل و سرکه را بر آن اضافه کرده و صبح، ظهر و عصر میل کنید، در پیش‌گیری از پیشرفت مرض سرطان مفید است.
* بلادن را نرم بسایید، بعد با سفیدآب قلع و روغن زیتون مخلوط کرده و بر روی غده‌ی سرطانی ضماد کنید.
* یک دانه بلادن را نرم ساییده، و با شکر بجوشانید که شربتی حاصل شود و روزی یک قاشق سوپ‌خوری از آن را صبح و یک قاشق سوپ‌خوری را نیز هنگام شب میل فرمایید.
بلادن 5 گرم، شربت ید و تانیک 20 گرم و شربت ساده 30 گرم، همه را مخلوط و مصرف کنید.
* خارشتری را نرم بسایید و بر روی ماست بپاشید و بخورید، اگر خارشتری تازه به دست آید، روزانه مقدار زیادی از خارشتری را میل کنید. خارشتری از عطش بیمار جلوگیری کرده و درمان بسیار مؤثری است.
* خارشتری 25 گرم و بلادن 5 گرم را با هم در یک لیتر آب بجوشانید، بعد با شکر مخلوط کرده و روزی سه استکان از آن را به بیمار بخورانید، بسیار مؤثر است.
* در سرطان چشم گریه بسیار مفید است و اگر سورمه بکشید که اشک چشم زیاد شود برای سرطان چشم داروی مؤثری است. در اشک چشم آنزیمی وجود دارد که برای سرطان چشم بسیار خوب است و بهبود بخش می‌باشد.
* عروسک پشت پرده (کاکنج)، بذرالبنج، بلادن و جوز ماثل یا تاتوره از هرکدام 5 گرم را با شکر مازندران در نیم لیتر آب بجوشانید تا شربتی به دست آید و روزی دو قاشق مرباخوری از آن را صبح و شام میل فرمایید.
* جوز ماثل (داتوره)‌یا (تاتوره) که دارای الکالیدهایی نظیر هیپوسیامین و هیپوسین است دارای سمیت بسزایی است، نیم مثقال از آن را نرم بسایید و با شکر در یک لیتر آب بجوشانید و روزی یک قاشق مرباخوری (نه بیشتر) از آن را میل کنید. بسیار در امراض سرطانی شفابخش می‌باشد.
* جوز ماثل نیم مثقال و بذرالبنج دو مثقال را در یک لیتر آب بجوشانید، بعد آب آن را صاف کرده و مجدداً با شکر بجوشانید، روزی دو قاشق چای‌خوری، صبح و شب بخورید که هم خواب‌آور و هم مسکن درد آن می‌باشد.
* برگ بلادن، کاکنج، داتوره، بذرالبنج، خارشتری و مهر گیاه از هرکدام یک مثقال را در یک لیتر آب بجوشانید، بعد صاف کرده و آب آن را با شکر مازندران (شکر سرخ) مجدداً بجوشانند و همه روزه، روزی سه قاشق چای‌خوری از آن را صبح، ظهر و شب میل کنید، درد سرطان از بین می‌رود و تورم‌ها کوچک می‌شوند.
* شکم خرچنگ دریایی را پاره کرده و با تمام محتویات داخلی آن بر روی تورم سرطان بیاندازند بسیار مؤثر است. مشهور است که اگر 40 دانه خرچنگ را شکم پاره کرده و داغ بر روی سرطان بیندازید، اثربخش و مفید است و باید هم همین قسم باشد چون در بدن خرچنگ مواد آهن زیاد است و برای سرطان نافع خواهد بود.
* سه مثقال برگ و ریشه و ساقه و دانه‌ی بلادن را مخلوط کرده و در نیم لیتر آب بجوشانید، بعد آب آن را با شکر مخلوط کرده و روزی سه قاشق چای خوری میل کنید.
خلاصه پیدایش سرطان به علت مصرف غذاهای ناباب و مصنوعی می‌باشد و در بعضی از مزاج‌ها که زمینه مساعد و ماده مستعد است فوری ایجاد سرطان کرده و شخص را علیل و رنجور و بیمار می‌کند. شخصی که مواد مخدر استفاده می‌کند خودش خوب می‌داند که: لاغری، رنجوری، رنگ سیاه، تیره‌رنگی، دندان سیاه شده، لب رنگ پریده، کم اشتهایی، مسمومیت تدریجی، کم بنیگی، یبوست، لاقیدی، لا ابالی‌گری و همه و همه در اثر این عمل یعنی مصرف مواد مخدر می‌باشد و هرگز راضی نیست تریاک را ترک کند و از آن دست بردارد بلکه برای آن مداح می‌شود و آن را تریاق هر زهری و درمان هر دردی می‌داند. بدبختی ما جماعت هم همین قسم است، تمام غذاهای ناروای گوناگون را از قبیل: نوشابه‌های مختلف، غذاها و خوراکی‌های جوهردار و مصنوعی، انواع ساندویج، سوسیس و کالباس و غیره را می‌خوریم و به هزاران مرض مبتلا می‌شویم و گناه را گردن خود نمی‌گذاریم، چنان چه می دانیم و می‌بینیم که اشخاص دهاتی که غذاهای طبیعی و لبنیات مصرف می‌کنند کمتر به مرض سرطان مبتلا می‌شوند. نان سفید، قند سفید و حتی کله پاچه را که با آهک می‌شویند تا سفید شود و این‌ها همه مواد اولیه‌ی خود را از دست داده‌اند و مصرف کننده را دچار بیماری‌های مختلف منجمله سرطان دچار می‌سازد. گندم، جو یا سبوس و پوست آن و یا چغندر غذای بسیار مقوی و کاملی می‌باشد ولی بشر به دست خود مواد اولیه‌ی آن را دور می‌ریزد و توقع سلامتی هم دارد. نان‌های ضخیم دهات که با گندم و جو مخلوط یا مجزا تهیه می‌شود، بسیار از گوشت و تخم‌مرغ قوی‌تر و با نتیجه‌تر است. با این که ثابت شده بیشترین خواص اکثر میوه‌ها در پوست آن‌هاست ولی بشر آن را جدا کرده و دور می‌اندازد، در نتیجه مواد مؤثره را مصرف نمی‌کند و موادی که بدن به آن نیاز دارد را به آن نمی‌رساند.
خوب است ما کتب غذاشناسان و یا درمان با غذا و اعجاز خوراکی‌ها را مطالعه کنیم و انصاف دهیم که در هر روز چند میلیون میکروب داخل وجود خود می‌نماییم و به دست خود تیشه به ریشه‌ی خویش می‌زنیم و ابداً متوجه نیستیم که چه می‌کنیم. در دهات ایران مخصوصاً در بعضی از مناطق که لبنیات زیادتر و غذاهای سالم فراوان‌تر و گیاه‌های کوهی به حد وافر وجود دارند ابداً خبری از سرطان نیست. گوشت برای بدن زیاد لازم نیست و البته زیان و ضررهایی هم در بردارد، دلیل آن از این قرار است که جهاز هاضمه‌ی انسان برخلاف جهاز هاضمه‌ی حیوانات گوشت‌خوار نمی‌تواند ازت حاصله از گوشت را تبدیل به آمونیاک کند و همین گاز ازت سبب شده است تا بتوانیم بگوییم گوشت برای انسان یک سوخت بسیار بدی است که هنگام سوختن دود می‌کند و قطران این دود موجب بیماری سرطان می‌شود. مولا علی (علیه السلام) فرموده است: لا تجعلوا بطونکم مقابر الحیوانات (شکم خود را گورستان حیوانات قرار ندهید)، برعکس بعضی‌ها در خوردن گوشت به قدری اسراف و زیاده‌روی می‌کنند که از سگ و گربه که حیوانی گوشت‌خوار آفریده شده‌اند نیز بیشتر گوشت می‌خورند و همین‌ها هستند که دچار بیماری‌های گوناگون می‌شوند و مبتلا به سرطان می‌گردند. مخصوصاً اگر گوشت حیوانی باشد که انسان با او مقاربت و نزدیکی کرده باشد، مصرف کننده‌‌ی آن حتماً مبتلا به مرض سرطان خواهد شد (از کجا معلوم می‌شود که پرورش دهنده این خطا را نکرده باشد؟) اسلام برای جلوگیری از این بیماری دستور فرموده: اگر شخصی با حیوان حلال گوشتی جماع کند باید آن حیوان را سوزاند و خاکستر آن را نابود کرد و برای حفظ حقوق صاحب حیوان نیز دستور فرموده: مبلغ و بهای آن را از عامل باید دریافت کرده و به صاحب حیوان بپردازند. زنده و پاینده باد دینی که بدون هیچ وسایل و لابراتوار و میکروسکوپی میکروب سرطان را در آن روزها با چشم ذره‌بینی و دیده‌ی خدایی دیده و دستور فرموده: ‌ای بشر از خوردن چنین گوشتی صرف نظر کن و او را بسوزان و خاکستر آن را هم به پای زراعت خود مده، بلکه نابود ساز و هم چنین دستور فرمود: دمبلان (خایه) گوسفند و سگ ماهی را میل مفرما زیرا این‌ها همه میکروب سرطان در بردارند و در عوض از خوردن گیاه‌هایی که دارای مس گیاهی هستند دریغ مکن. همه معتقدند که سرطان را نمی‌توان با هیچ دارویی معالجه کرد، حق هم دارند و به تجربه هم رسیده است، اما تنها راه معالجه‌ی سرطان همان از راه غذا می‌باشد، زیرا میکروب سرطان در اثر غذا در بدن تولید شده و از مجرای غذا هم می‌توان آن را معالجه کرد که همان خوردن گیاهان دارای مس گیاهی است. برای نان خوراکی مریض سرطانی باید از جو استفاده کرد و سبوس آن را هم نگرفت زیرا جو مملو از مس گیاهی می‌باشد. مثلاً کاهو بسیار نافع است، مخصوصاً اگر به پای کاهو در موقع کود دادن، کودهایی بدهند که دارای املاح مس بوده و از کودهای پتاسیم‌دار خودداری شود. هم چنین در فندق خام و مغز گردو و عسل این مس به طور زنده وجود دارد. سبزی کاسنی هم به بهبود مرض سرطان بسیار کمک می‌کند، اگر آب آن را بگیرید و 40 روز صبح ناشتا میل کنید، هم چنین تخم و ریشه‌ی آن هم همین اثر را دارد. خوردن خربزه بسیار نافع است. زنیان و بادیان را بجوشانید و صبح ناشتا میل کنید، فایده بخش است. شوید هم در درمان سرطان کمک می‌کند. خوردن کاسنی وحشی و کاسنی‌هایی که در اطراف معادن مس می‌رویند بسیار در درمان سرطان نافع و مفید هستند. پیاز خام با غذا خوردن و گاهی سرکه میل کردن در عدم ابتلا به سرطان بی‌اثر نیست. تره را با غذا، خام یا کوکو کرده یا در آبدوغ خیار خرد و میل کنید، در درمان سرطان کمک مؤثری است، ارامنه که به تره بسیار علاقه دارند به واسطه‌ی مصرف زیاد آن به مرض سرطان کمتر مبتلا می‌شوند. داروهایی که قبلاً گفته شد، از همان داروهایی هستند که اضافه بر املاح مسی دارای هورمون هم می‌باشند.
برای معالجه‌ی سرطان باید از دوا و غذاهایی استفاده کرد مانند: انواع بلادن، خارشتری، مهر گیاه، برگ بلادن (شابیزک)، داتوره به مقدار کم، بذرالبنج، عروسک پشت پرده، تره، پیاز، شاهی یا تره تیزک، پرتقال، عسل، فندق، مغز گردو، رازیانه، زنیان، شیر، لیموشیرین، لیموترش، نارنگی، انگور، توت‌فرنگی، تمشک، گلابی، سیب درختی، خربزه و لبنیات و هم چنین میوه‌هایی که ترشی خون را از بین می‌برند باید زیاد مصرف کرد، به حد کافی خوردن این‌ها دستورات معالجه‌ی سرطان در طب قدیم و طب جدید بوده و هست که همه‌ی آن‌ها به تجربه رسیده‌اند.

سرطان پوست

انواع متنوعی از سرطان‌ها هستند که از پوست منشأ می‌گیرند و اکثر آن‌ها در ارتباط با تماس طولانی مدت با نور خورشید ایجاد می‌شوند، سرطان پوست دومین سرطان شایع پس از سرطان ریه است. در سال‌های اخیر بروز این بیماری افزایش یافته و در حال حاضر این وضعیت میلیون‌ها فرد را مبتلا ساخته است. علت معمول سرطان پوست تماس طولانی مدت با اشعه‌ی ماوراءبنفش مضر خورشید است و این خطر در افرادی که در نواحی دارای آفتاب شدید زندگی می‌کنند یا تعطیلاتشان را می‌گذرانند بیشتر می‌باشد، هرچه به خط استوا نزدیک‌تر باشید این خطر نیز بیشتر است، به نظر می‌رسد کاهش اخیر لایه‌ی اُزُن در افزایش بروز سرطان پوست نقش مهمی را ایفا می کند. زیرا لایه‌ی اُزُن به صورت سپری در برابر اشعه‌ی ماوراء‌بنفش مضر عمل می‌کند، به علاوه تخت‌های آفتاب که در آن‌ها از اشعه‌ی ماوراءبنفش استفاده می‌شود ممکن است باعث سرطان پوست گردند. اگر در بیرون از خانه کار می کنید یا آفتاب سوختگی داشته‌اید (به ویژه در دوران کودکی) ممکن است در معرض سرطان پوست باشید. افراد با پوست روشن بیشتر مستعد این بیماری می‌باشند زیرا آن‌ها در پوست خود ملانین کمتری دارند و ملانین رنگ دانه‌ای است که رنگ پوست را ایجاد کرده و پوست را در برابر تشعشعات مضر ماوراءبنفش خورشید محافظت می‌کند. جهت کاهش خطر پیدایش سرطان پوست سعی کنید از تماس با نور خورشید دوری کرده و زمانی که بیرون از خانه هستید از پوستتان در برابر آفتاب محافظت کنید.
سه نوع اصلی از سرطان پوست وجود دارند که در ارتباط با تماس بیش از حد با نور خورشید می‌باشند، شایع‌ترین نوع سرطان سلول پایه‌ای است (1) که می‌تواند به آسانی درمان شده و به ندرت نیز انتشار یابد. نوع دوم سرطان سلول سنگ‌فرشی (2) می‌باشد و این سرطان ممکن است انتشار یافته و کشنده باشد، اما اگر زود آن را تشخیص دهیم می‌تواند علاج‌پذیر باشد، نوع سوم ملانور بدخیم است: این شکل از سرطان نادر بوده، هرچند که میزان بروز آن در حال افزایش می باشد و حدود 6 هزار مورد به طور سالانه تشخیص داده می‌شوند. این سرطان به سرعت به سایر قسمت‌های بدن انتشار می‌یابد و بیشتر از سایر سرطان‌های پوست باعث مرگ می‌شود. یک نوع غیر شایع سرطان پوست به نام سارکوم کاپوسی نیز وجود دارد که معمولاً فقط در افراد مبتلا به ایدز ایجاد می‌شود.

بیشتر بخوانید:دانستنی های سرطان پوست

 

کارهایی که می‌توان انجام داد:

سرطان پوست را در صورت تشخیص زود هنگام معمولاً می‌توان درمان کرد. اگر متوجه هرگونه تغییری در پوستتان شدید، مثلاً یک توده‌ی بزرگ شونده یا زخم‌هایی که بهبود نمی‌یابند باید بلافاصله با پزشک مشورت کنید، چون ممکن است نیاز به انجام یک نمونه‌برداری پوستی باشد، در این روش یک قسمت کوچک از پوست برداشته شده و از نظر سلول‌های غیرطبیعی زیر یک میکروسکوپ بررسی می‌گردد، نوع سرطان پوست و میزان انتشار بیماری، روش درمان و پیش آگهی بیماری را تعیین می‌کنند، گاهی فقط ناحیه‌ی مبتلای پوست نیاز به درمان دارد. اکثر سرطان‌های پوست را می‌توان با جراحی برداشت، اما اگر سرطان به نواحی بزرگی از بافت پوستی اطراف تهاجم پیدا کرده، ممکن است نیاز به پیوند پوست داشته باشد و اگر سرطان به سایر قسمت‌های بدن انتشار یابد احتمالاً اشعه درمانی یا شیمی درمانی ضرورت پیدا می‌کند.

سرطان سلول پایه‌ای (3)

سرطان سلول پایه‌ای یک سرطان پوستی است که معمولاً نواحی در معرض تابش آفتاب را مبتلا می‌کند و به ندرت به قسمت‌های دیگر بدن انتشار می‌یابد. این نوع بیماری در افراد زیر 40 سال نادر است ولی پس از 40 سالگی به طور فزاینده‌ای شایع می‌شود. سرطان سلول پایه‌ای شایع‌ترین سرطان پوست و نیز کم خطرترین آن‌ها است، زیرا معمولاً به صورت باقی مانده و به ندرت به سایر قسمت‌های بدن انتشار می‌یابد. این سرطان را نباید بدون درمان رها ساخت زیرا می‌تواند باعث تخریب استخوان و پوست اطراف شود. سرطان سلول پایه‌ای توسط ضایعات مرواریدی مشخص شده که می‌تواند در هر قسمتی از بدن به وجود آید، اما به طور شایع‌تر بر روی صورت: اغلب گوشه‌ی چشم، نزدیک گوش و یا روی بینی ظاهر می‌شود. این وضعیت معمولاً در نتیجه‌ی تماس با اشعه‌ی قوی خورشید که سلول‌های زیر سطح پوست را تخریب می‌کند ایجاد می‌گردد، افراد مُسن‌تر از 40 سال با پوست روشن مستعدترین افراد هستند. شما می‌توانید خطر ابتلا به سرطان سلول پایه‌ای را با پرهیز از تماس طولانی مدت با نور خورشید و محافظت از پوستتان، زمانی که بیرون از خانه می‌روید کاهش دهید.

علایم آن:

سرطان سلول پایه‌ای به آهستگی طی ماه‌ها یا حتی سال‌ها رشد می‌کند، یک ضایعه‌ی مشخص به صورت زیر خود را ظاهر می‌کند:
ابتدا یک توده ی کوچک و بدون درد ظاهر می‌شود، این توده دارای سطحی نرم با عروقی خونی، با رنگ صورتی تا خاکستری مایل به قهوه‌ای و یک حاشیه‌ی مومی یا مروارید شکل است- توده به تدریج رشد کرده، معمولاً به طرف خارج انتشار می‌یابد و یک قسمت مرکزی فرو رفته با حواشی مُدوّر پدیدار می‌شود. یک توده‌ی درمان نشده ممکن است یک زخم کم عمقی را ایجاد کند که احتمال دارد متناوباً خون‌ریزی نماید، سپس دلمه‌ای بر روی آن ایجاد می‌شود، اما هرگز به طور کامل بهبود نمی‌یابد. اگر متوجه یک توده‌ی پوستی بزرگ شونده یا زخمی که بهبود نمی‌یابد شدید، بلافاصله با پزشک مشورت کنید.

سرطان سلول سنگ‌فرشی

سرطان سلول سنگ‌فرشی (4) یک سرطان پوستی است که معمولاً صورت را درگیر می‌کند، اما می‌تواند به قسمت‌های دیگر بدن نیز انتشار یابد و اصولاً افراد بالای 60 سال را مبتلا می‌سازد و در مردان شایع‌تر است. هم چنین مردم با پوست روشن در معرض خطر بیشتری هستند. ضمناً تماس با نور خورشید، استفاده از تخت‌های آفتابی و کار کردن با مواد روغنی و قطران، عوامل خطر محسوب می‌شوند. سرطان سلول سنگ‎فرشی نوع شایعی از سرطان پوست است که معمولاً قسمت‌هایی که در معرض تابش نور خورشید بوده‌اند را درگیر می‌کند، اما ممکن است در قسمت‌های دیگر بدن هم مثل نواحی تناسلی به وجود آید، این نوع از سرطان قادر است در سراسر بدن پخش شود و به همین دلیل تشخیص و درمان زودرس بیماری ضروری است.

علل سرطان سلول سنگ‌فرشی:

سرطان سلول سنگ‌فرشی در قسمت‌هایی ایجاد می‌شود که برای مدت‌های متمادی دایماً در معرض تابش آفتاب بوده‌اند، گاهی اوقات ممکن است این شکل از سرطان پوست از توده‌های پوسته دهنده‌ای به نام کراتوز آفتابی به وجود آید. این بیماری در مردان مسن‌تر از 60 سال با پوست روشن شایع‌تر است، افرادی که با قطران‌ها و روغن‌های صنعتی سروکار دارند، در معرض خطر بیشتری از نظر پیدایش سرطان سلول سنگ‌فرشی هستند، اما همین افراد در صورتی که مسائل ایمنی را به دقت رعایت کنند میزان خطر فرقی با افراد عادی نمی‌کند و با اجتناب از تماس طولانی مدت با نور خورشید می‌توان از بیشتر سرطان‌های سلول سنگ‌فرشی جلوگیری کرد، اگر این کار برایتان مقدور نباشد باید در حفاظت از پوست‌تان نهایت دقت را به کار برید، به عنوان مثال زمانی که بیرون از خانه هستید از ضدآفتاب استفاده کنید و کلاه یا نقاب بر سر بگذارید.

بیشتر بخوانید:سرطان گوش

 

علایم سرطان سلول سنگ فرشی:

سرطان سلول سنگ‌فرشی به صورت یک ناحیه‌ی ضخیم و پوسته دهنده شروع می‌شود، آن گاه ضایعه به صورت زیر پیشرفت می‌کند:
یک توده‌ی سخت، بدون درد و به تدریج بزرگ شونده که دارای یک حاشیه‌ی نامنظم با رنگ قرمز تا قرمز متمایل به قهوه‌ای می‌باشد و متعاقباً یک زخم عودکننده که بهبود نمی‌یابد ایجاد می‌شود. اگر در هر قسمت از بدنتان دچار توده‌ی پوستی بزرگ شونده یا زخمی که بهبود نمی‌یابد شدید، در اولین فرصت ممکن با پزشک مشورت کنید.

ملانوم بدخیم (5)

ملانوم بدخیم یک سرطان پوستی است که سلول های مولد رنگ‌دانه را مبتلا کرده و می‌تواند به سرعت به سایر قسمت‌های بدن انتشار یابد و این بیماری بیشترین شیوع را در سنین بین 40 تا 60 سال دارد و به طور روزافزونی در بین بالغین جوان دیده می‌شود و در زنان شایع‌تر است، هم چنین افراد با پوست روشن در معرض خطر بیشتری هستند و بدانید که تماس با نور خورشید و استفاده از تخت‌های آفتابی، عوامل خطر هستند. ملانوم بدخیم، شکل نادر و بدخیم سرطان پوست است. ملانوم ممکن است به صورت یک ضایعه‌ی جدید بر روی پوست طبیعی پدیدار شده یا از یک خالی که قبلاً وجود داشته به وجود آید. در صورت عدم درمان، سرطان می‌تواند به سایر قسمت‌های بدن انتشار یابد و ممکن است کشنده هم باشد. این نوع سرطان هم مانند بسیاری از سرطان‌های پوستی دیگر علت اصلی آن تماس با نور خورشید است. طی 10 سال گذشته در سرتاسر جهان تعداد موارد ملانوم بدخیم به ویژه در بین بالغین جوان به طور قابل توجهی افزایش یافته است و این افزایش احتمال دارد به دلیل رشد جمعیت در افرادی باشد که در فعالیت‌های خارج از خانه شرکت می‌کنند.

بیشتر بخوانید:هفت‌سنگ بنای سرطان پوست

 

علت بیماری:

‌به نظر می‌رسد که ملانوم بدخیم در نتیجه‌ی آسیب به ملانوسیت‌ها (سلول‌های پوستی مولد رنگ‌دانه‌ی ملانین) به دلیل تابش آفتاب، به وجود می‌آید و این نوع سرطان افراد با پوست روشن را بیشتر از تیره‌پوستان مبتلا می‌کند و کسانی که دایماً در معرض تابش آفتاب هستند یا آن‌هایی که در آب و هوای آفتابی زندگی می‌کنند خطر بیشتری برای پیدایش ملانوم بدخیم دارند، به ویژه نشان داده شده است که آفتاب‌سوختگی شدید در دوران کودکی شانس پیدایش ملانوم بدخیم در دوران بعدی حیات را دوبرابر خواهد کرد و کاهش تماس با آفتاب می‌تواند به کم شدن خطر ایجاد این نوع از سرطان پوست کمک کند.

علایم این بیماری:

ملانوم بدخیم می‌تواند در هر قسمتی از بدن به وجود آید اما بیشتر از همه بر روی نواحی در معرض تابش آفتاب ظاهر می‌شود، بعضی ملانوم‌ها در طول پوست به صورت پچ‌های مسطح نامنظم پخش می‌گردند و بعضی دیگر به صورت توده‌هایی با رشد سریع ظاهر می‌شوند، در افراد پیر، ملانوم‌ها ممکن است بر روی صورت به شکل لکه‌های کک و مک مانند با نام لنتیگوملانوما به وجود آمده و طی سال‌های زیاد به آرامی رشد کنند. اگر ملانوم‌ها برداشته نشوند همه‌ی انواع آن به طرف لایه‌های زیرین پوست رشد می‌کنند، اگر یک لکه‌ای با رشد سریع و نامنظم و تیره‌رنگ بر روی پوست‌تان پدیدار شود، یا یکی از تغییرات زیر در حالی که از قبل هم وجود داشته ایجاد گردد باید به ملانوم بدخیم مشکوک شوید، این تغییرات عبارتند از: افزایش اندازه، حاشیه‌های نامنظم و غیر قرینه، خارش، التهاب یا قرمزی، ضخیم‌شدگی در سطح، خون‌ریزی یا کبره بستن و تغییر در رنگ یا سایه روشن شدن خال. شما باید به طور منظم پوست‌تان را بررسی کرده و به محل و اندازه‌ی هریک از خال‌هایتان توجه کنید و از شخص دیگری بخواهید تا جهت بررسی پشت و سرتان به شما کمک کند. تغییرات در رنگ و سیاه و روشن شدن خال‌هایی که از قبل وجود داشته یا ظاهر شدن یک لکه‌ی جدید و بزرگ شونده به ویژه اگر قطری بیش از 6 میلی متر داشته باشد و شروع به تغییر در رنگ و سایه روشن خود کنند را باید به پزشک گزارش دهید.

سارکوم کاپوزی (6)

یک سرطان پوستی است که با ضایعات برآمده‌ی قهوه‌ای متمایل به صورتی مشخص می‌شود و اغلب همراه با ایدز می‌باشد. سارکوم کاپوزی بیماری بسیار نادری بوده که اساساً در مردان با اصلیت مدیترانه‌ای یا یهودی وجود دارد. این بیماری به آهستگی ایجاد می‌شود و به ندرت انتشار می‌یابد، با این وجود هم اکنون یک شکل سریع و پیشرونده به طور روزافزون از این بیماری در افراد مبتلا به ایدز رخ می‌دهد،، در چنین مواردی ارتباطی با عفونت هرپس ویروس وجود دارد، ضایعات سارکوم کاپوزی با حدود کاملاً مشخص و به رنگ قهوه‌ای مایل به صورتی بوده و می‌توانند در هر جایی از پوست به وجود آیند. در موارد مرتبط با ایدز ضایعات سریعاً انتشار می‌یابند. در موارد شدید، ضایعات ممکن است غشاهای مخاطی به ویژه دهان و اعضای داخلی را درگیر سازند. ضایعات داخلی می‌توانند منجر به خون‌ریزی شدید شوند و در صورت تشخیص زود هنگام، سارکوم کاپوزی موضعی را می‌توان به طور مؤثری با اشعه درمانی درمان کرد و در موارد پیشرفته‌تر ممکن است شیمی درمانی لازم شود. سارکوم کاپوزی به ندرت علت اصلی مرگ در افراد مبتلا به ایدز است، با این وجود زمانی که اعضای داخلی درگیر باشند این بیماری ممکن است کشنده باشد.

غده‌ی سرطانی

غدد سرطانی تومورهایی هستند که از نظر طب گیاهی ورم‌های سوداوی محسوب می‌شوند که از احتراق صفرا یا احتراق بلغم که اندکی صفرا نیز با آن سوخته شده باشد پدید می‌آیند. دانشمندان و پزشکان گیاهی معتقدند که سودای طبیعی به تنهایی عامل اصلی آن نمی‌باشد، معمولاً این بیماری بدخیم در زنان بر سینه و رحم و در مردان بر پا یا دستگاه گوارشی و دستگاه تناسلی ادراری و گاهی بر صورت می‌زند، اما این قانون کلی نیست. یعنی این غدد ممکن است در مکان‌های دیگری نیز ظهور کنند. امید است با پیشرفت دانش پزشکی روزی فرا رسد که هیچ بیماری بدون درمانی وجود نداشته باشد. ابوعلی سینا معتقد است که هر دردی با گیاه درمان خواهد شد و هر گیاهی دردی را درمان خواهد کرد (به امید آن روز).

بیشتر بخوانید:شناخت و درمان سرطان در طب سنتی

برای درمان مبتلایان به سرطان باید اول برای برطرف کردن خلط سودا اقدام کنید. سپس می‌توانید افتیمون را نرم کوبیده، در ماءالجبین حل کرده و مکرر بنوشید و از غذاهای مولد خون رقیق مثل ماءالشعیر، سوپ مرغ، سوپ گوشت بره و بزغاله، شیره‌ی تخم خرفه، خیار و خربزه استفاده کنید و از خوردن مولدات سودا کاملاً باید پرهیز کرد، در ابتدا مرتب تاجریزی را کوبیده در آب گشنیز تازه مخلوط و روی ورق سرب بمالید و روی غده قرار دهید.

مرهم اسفیداج:

(سفیدآب قلع)‌ این دارو را با گِل ارمنی، روغن زیتون و آب کاهو آمیخته و ضماد کنید و از ضماد اشیای قوی نیز خودداری نمایید، زیرا ممکن است باعث پراکندگی سلول‌های سرطانی شود، در این مورد باید داروهایی به کار برده شود که باعث سفت شدن کامل تومور شده تا از این طریق جریان تغذیه‌ی غده مختل شود و منجر به گچی شدن کالیفیکاسیون داخل تومور گشته تا از دست‌اندازی به جای دیگر جلوگیری به عمل آید و این روش وقتی مؤثر است که مبدأ و منشأ اولیه‌ی تومور همان محلی باشد که دارو گذارده می‌شود، در صورتی که این تومور از جای دیگری بدین جا آمده باشد هیچ‌گونه معالجه‌ای سودبخش نخواهد بود، دارویی که می‌تواند تومور را از رشد و نمو باز دارد قبلاً در این مبحث آمده است لیکن برای بهره‌برداری بیشتر به شرح زیادتری احتیاج است.
برای درمان آن باید روغن گل 50 گرم، آب گشنیز نصف لیوان، آب تاج‌ریزی نصف لیوان، ورق سرب نازک 2 عدد، سرب‌ها را بایستی روی جسم خشکی مانند سنگ که مقداری آب روی آن ریخته شده باشد بسایید و آب آن را به محلول‌های فوق اضافه کنید و از این مایعات مرتباً روی محل بیماری بمالید.
* سفیدآب قلع 5 گرم، کات کبود 5 گرم، گِل ارمنی 10 گرم، مردارسنگ 5 گرم، شادنج سنگی 5 گرم، نشاسته 10 گرم، صمغ عربی 5 گرم، موم 5 گرم، همه را نرم بکوبید و در روغن گل ریخته و روی آتش بگذارید، بعد یک استکان آب بارهنگ به آن اضافه مرتب کنید و روی محل درد ضماد کنید.
* کات کبود، گِل ارمنی و گل سرخ، همه را نرم کوبیده، در روغن گل بریزید، یک خرچنگ کامل را سوزانده و خاکستر آن را به این داروها اضافه و مرتب ضماد کنید.
* روزی یک مرتبه 10 گرم گل همیشه بهار را در یک فنجان آب بجوشانید و عصر جوشانده‌ی آن را بنوشید و به مدت زیادی این دارو را مصرف کنید.
* پنیر مایه‌ی خرگوش را با ریشه‌ی کبر برابر هم ساییده و در آب پخته و به محل تومور سرطانی ضماد کنید.
* کات کبود و سفیدآب قلع از هرکدام 10 گرم و روغن زرده‌ی تخم‌مرغ، لعاب اسپرزه، لعاب به دانه و آب تاج‌ریزی از هرکدام یک استکان؛ همه را در ظرفی که در آن مقداری سرب ساییده باشید حل کنید، همه‌ی داروها را پخته، مخلوط کرده و روی تومور سرطانی قرار دهید و هر بار هنگام تعویض دارو تومور را با آب تاج‌ریزی و آب برگ خرفه بشویید.
* خردل، تخم انجره، زرآوند طویل، کف دریا، اوشق و مقل ازرق از هرکدام به یک میزان نرم کوبیده، در روغن خمیر کرده سپس مقداری موم آب کرده را اضافه نموده و ضماد کنید، برای شستشوی زخم‌های سرطانی: گزنه، پر سیاوشان و آب پیاز. هریک را به تنهایی جوشانده و با آب آن زخم را شستشو کنید.
* ضماد پوست اسب آبی یا آرد گرسنه به محل تومور مفید است، هم چنین از تمام داروهای خشک کننده می‌توان استفاده کرد، مثل: انزروت، ریشه‌ی اریسا، گزنه و صمغ انجدان.
* علایمی که باید به سرطان مشکوک شد:
خون‌ریزی‌های غیرعادی، ورم پستان یا ورم قسمتی از بدن، زخمی که به سهولت التیام نمی‌یابد، تغییر وضع ادرار، سرفه و گرفتگی سینه به طور دایمی، سوءهاضمه‌ی مزمن و تغییر یافتن خال یا زگیل که در جایی از بدن وجود داشته باشد. البته بهتر است بدانید که وجود هریک از این علایم را نمی توان فوراً دلیل بر سرطان دانست اما در صورت وجود هریک از آن علایم باید برای آزمایش لازم سریعاً اقدام کنید.

عواملی که باعث سرطان می‌شوند:

مقاربت با زنان در ایام ناپاکی، خوردن گوشت زیاد و یا گوشت حیوانی که انسان با او جماع کرده باشد، خوردن بیضه‌ی گوسفند، خوردن ماهی‌های حرام مثل سگ ماهی و امثال آن.
گوشت، خون انسان را فوق‌العاده ترش می‌کند و عکس‌العمل این ترشی زیاد باعث به وجود آمدن سلول سرطانی می‌شود، وقتی سلول سرطانی پیدا شد خون قلیایی می‌شود و ترشی آن به وسیله‌ی ادرار دفع می‌گردد. پس وقتی خون قلیایی شد و ترشی ادرار بالا رفت مقدمات ایجاد سرطان پیدا می شود. خلاصه‌ی پیدایش سرطان به علت غذاهای ناباب و مصنوعی، جوهرهای گوناگونی که برای زیبایی به خوراک‌های مختلف می‌افزایند، انواع سوسیس، کالباس‌های گوناگون، تخم‌مرغ‌های فاسد و مانده شده که آب‌پز می‌کنند و با آن ساندویچ تهیه کرده و به خورد ما می‌دهند،‌گوشت‌های مانده که چندین سال منجمد شده یا گوشت‌های مصنوعی که از نفت به دست می‌آیند، روغن‌های فاسد و امثال این نوع غذاها می‌باشد و در بعضی مزاج‌ها که زمینه مساعد و ماده مستعد است فوری ایجاد سرطان می‌کند.

بیشتر بخوانید:چگونه از بروز سرطان پیشگیری کنیم

 

جلوگیری از توسعه‌ی سرطان:

برای جلوگیری از پیشرفت سرطان، سفیدآب قلع و گِل ارمنی را نرم بسایید و با روغن زیتون و آب کاهوی تازه مخلوط کنید و هر روز بمالید و دایم هم باید مسهل خورده شود و نیز پرخوری نکنید، از خوراکی‌هایی که طبیعت آن‌ها خنک است زیاد استفاده کنید و گه گاهی سرب ساییده شده را با روغن گل سرخ و آب گشنیز تازه مخلوط و بمالید.
* آب گشنیز تازه را روی یک تخته‌ی سرب نازک مالیده و روی آن ببندید و روزی سه مرتبه عوض کنید و از خوراکی‌هایی مانند: آب لیمو، آب انار، آلو، آب آلو، سیب درختی، برنج، ماش، عدس، شربت بنفشه، شربت نیلوفر، آش جو با کشک، خرچنگ دریایی و ماهی ریز با کدو زیاد استفاده کنید.

باز کردن جراحت سرطان:

اگر می‌خواهید سرطان را باز کنید و جراحت آن را خارج سازید باید آرد نخود را با عسل مخلوط کرده و ضماد کنید.

درمان زخم سرطان:

برگ یا تخم گزنه‌ی کوبیده را با کمی نمک مخلوط کرده و بر آن ضماد کنید، یا برگ گزنه را با مرهم‌های سربی بر آن ضماد گذارید.

سرطان رحم

در مورد سرطان رحم قبل از این که باعث گرفتاری اعضای دیگری شود بایستی تحت عمل جراحی قرار گرفت و قبل از عمل می‌توان برای کم شدن ورم و قدرت پیشروی و کم شدن حجم آن از داروهای گیاهی به شرح زیر استفاده کرده:
1- شستشو با آب اسپرزه‌ای که در آن یک قطعه ورق سرب نازک حل شده باشد.
2- از جوشانده‌ی تخم شنبلیله، آویشن، بابونه، تخم‌کتان و برگ کلم برای شستشوی رحم استفاده کنید.
3- مسهل ضد سودا مصرف شود.
4- اگر عفونتی همراه باشد با آب جوشانده‌ی برگ خطمی، گل بنفشه، برگ کلم و تخم‌کتان شستشو کنید و یا به عنوان حمام دارویی جوهر سرب را با گشنیز و آب کاهو حل کرده و با آن شستشو دهید.

بیشتر بخوانید:کنترل سرطان رحم

* نارگیل ساییده یا قرنفل و مازوی ساییده یا تخم هندوانه‌ی تلخ (حنظل) یا هلیله‌ی سیاه و پوست هلیله‌ی زرد یا گل سرخ یا آمله یا بادمجان را ریز ریز کرده و در سایه خشک کنید، سپس نرم بسایید یا بسباسه، قرنفل یا آب خرفه یا تخم ترشک ساییده یا پوست درخت نارنج و زعفران و دارچین و یا زاج و فوفل، این داروها را هریک که در دسترس باشد، جوشانده و روزی چند مرتبه با آب آن شستشو کنید، یا این که جفت بلوط، گلنار، فوفل و مازو از هرکدام 5 گرم، همه را جوشانده و در طول روز چند مرتبه شستشو دهید.
* فوفل، مصطکی بی‌رنگ کابلی و عاقرقرها را کوبیده و خمیر کرده و با پنبه به صورت شیاف استعمال کنید.

پی‌نوشت‌ها:

1.BCC
2.SCC
3.BCC(Basal cell carcinome)
4.Squamous Cell Carceinoma
5.Malignant Melanoma
6.Kaposis Sarcoma

منبع مقاله :
حاجی شریفی، احمد، (1395)، دائرةالمعارف گیاه درمانی ایران، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ پانزدهم.