يزد، قاب نفيس ديوار تاريخ ايران
استان پهناور و کويري يزد در قلب خود عجايبي را از اعصار گذشته به امانت نگه داشته که اين زيباييها اين شهر را به قابي نفيس و زيبا از دوره هاي متعدد بر ديوار کهنه و سترگ تاريخ ايران زمين تبديل کرده است.
مجموعه آثار باستاني پراکنده موجود در استان يزد حاکي از اين است که اين استان از سرزمينهاي کهن و تاريخي ايران زمين است و آثاري چون دست افزارهاي سنگي به دست آمده در دره هاي شيرکوه، نگاره هاي نقش بسته بر تخته سنگ کوه ارنان، تکه سفالها و نقوش نارين قلعه ميبد که متعلق به زمان ايلامي هاست، غارهاي استان و آثار معماري و شهرسازي باستاني و .... گواه اين مدعاست.
علاوه بر اين، وجود برخي از نمادهاي باستاني و نيايشگاه‌هاي کهن مانند "پير سبز" يا "چک چک"، "پارس نو"، "پير نارکي" و ... نشان از اين دارد که پيش از فراگير شدن آيين "نوزرتشتي" ساساني در اين منطقه، اديان باستاني ايراني ديگري در اين سرزمين رواج داشته است.
سرو چهار هزار ساله ابرکوه، کشف آثار تمدنهاي ماقبل تاريخ در غَربالبيز مهريز و کشف سکه هايي مربوط به زمان پوراندخت ساساني که در ميبد ضرب شده، از ديگر نشانه هاي گويا در تاييد تاريخ کهن يزد است.
در نخستين سده اسلامي، سرزمين يزد به دليل قرار گرفتن در کنار شاهراه اصلي شرق و غرب ايران باستان به دست مسلمانان افتاد و از سلسله ها و حکامي که پس از اسلام بر يزد حکومت کرده اند مي توان به آل کاکويه، اتابکان، مغولان، آل مظفر، تيموريان، صفويان، افشاريان، قاجاريه و پهلوي اشاره کرد.
"يزد" واژه اي باستاني است که ريشه در "يشت" يا "يزت" و "يسن" به معناي ستايش، نيايش، پرستش، ايزد و ... دارد. برخي از مورخان بناي اوليه شهر يزد را به زمان اسکندر مقدوني نسبت مي دهند که وي زنداني ساخته و نام آن را چنين نهاده است.
به اعتقاد عده ديگري از تاريخ نويسان، در دوره ساسانيان به فرمان يزدگرد اول در اين محل شهري به نام "يزدان گرد" بنا شده است و نام يزد نيز از همين عنوان گرفته شده و به معناي مقدس، فرخنده و درخور آفرين است. مورخان يوناني نيز، شهر کهن و باستاني يزد را "ايساتيس" خوانده اند که احتمالا بعد از ايجاد شهر کهن "کثه" پديد آمده است.
همه اوصاف ياد شده که در کنار بافت تاريخي و اصيل يزد و اردکان و ميبد قرار گيرد، دوره هاي مختلف تاريخي را يک به يک به هم گره مي زند و تجلي از فرهنگ غني ايراني را به نمايش مي گذارد.
اين خصيصه استان يزد و برخي ديگر از استانهاي کشورمان سبب شده ظرفيت گردشگري آنها خود به خود مطلوب و براي جستجوکنندگان ابتداي تمدن جالب توجه باشد زيرا تنها با نگارش فهرست اسامي آثار تاريخي از 10 شهرستان استان يزد مي توان پي برد که تاريخ ديرپاي يزد از کجا سرچشمه گرفته و به کدامين سمت هدايت مي شود.
مسجد جامع کبير، بقعه سيدرکن الدين، مسجد فرط، مجموعه اميرچخماق، مسجد حظيره، آتشکده زرتشتيان، ارگ حکومتي، قلعه اسدان، بازار خان، خانه محمودي، خانه لاريها، زندان اسکندر، آب انبار شش بادگيري، دخمه، باغ دولت آباد، شاهزاده فاضل، مصلاي عتيق و .... در يزد تنها بخش کوچکي از آثار تاريخي است که در مرکز اين استان زبان گوياي آيين و مذهب و شيوه زندگي انسانهاي قرون گذشته است.
در شهرستانهاي ميبد، اردکان، خاتم، صدوق، بافق، طبس، ابرکوه، مهريز و تفت نيز هزاران اثر تاريخي و جاذبه طبيعي وجود دارد که کنکاش و بازديد از آنها به ماهها وقت نياز دارد زيرا هر يک مشتي از خروارها استعداد و ذوق و سليقه ايراني در دورانهاي مختلف زندگي بشري است.
مسجد جامع، گنبدعالي، سرو چهارهزار ساله، خندقهاي سنگي، يخچالهاي خشتي، امامزاده احمد، خانه صولت، قلعه رباط و ... در ابرکوه، چک چک، دخمه هاي شريف آباد، پارس بانو، خانه تقديري، خانه آيت الله خاتمي، پير نارستانه، پيرهريشت، مسجد زردک، خانه انصاري، رباط خرگوشي و ... در اردکان، مسجد جامع، نخلستان، خانه وحشي بافقي، چنار باجگان، تپه هاي براريگ، قلعه باقرآباد، روستاي قطرم و ... در بافق، مسجد و حسينه شاه ولي، باغ صدري، گنبد شيخ جنيد، باغ علي نقي خان، آبشار دره گاهان، قلعه شواز، قدمگاه امام رضا(ع)، شيرکوه، عقابکوه و ... در تفت هزاران جاذبه ديگر در ساير شهرستانها از اماکني است که تماشاي آنها هيجان دانستن و شوق آگاهي از گذشته را براي بي علاقه ترين انسانها به تاريخ تمدن بشري ايجاد مي کند.
شايد بتوان گفت هر يک از شهرستانهاي استان يزد به لحاظ برخورداري از جاذبه اي خاص شايسته نامگذاري ويژه اي است و شايد از اين رهگذر بتوان علاقمندان به هر يک از بخشهاي تاريخي و طبيعي را به دياري از سرزمين کويري و تفتيده يزد فراخواند به عنوان نمونه ابرکوه؛ سرزمين سروهاي کهن، يزد؛ نخستين شهر خشت خام جهان، اردکان؛ خواستگاه زرتشتيان ايران، ميبد؛ مهد کاشيکاري جهان، طبس؛ سرزمين باغهاي رويايي، مهريز؛ شهر قلعه هاي سحرآميز، تفت؛ باغشهر کوير ايران و به راستي که در خور هر يک از اين نامها جاذبه اي بي بديل در شهرستانهاي ياد شده وجود دارد.
صرف نظر از نمايه هاي تاريخي استان يزد، بافت تاريخي و خانه هاي قديمي انس و الفتي ديرينه با مردم ايران زمين دارند و گويي روح انسانهاي طبيعت سرشت، در اين مکانها به آرامشي منحصر بفرد دست مي يابد.
در استان يزد نيز به دليل اعتقاد خاص مردم حتي در انجام امور معماري، تقدس فضاهاي قديمي به شدت احساس مي شود و هر بيننده اي را به سمت خود جلب مي کند.
يکي از کارشناسان ميراث فرهنگي در خصوص نقش اعتقادات مردم در انجام امور معماري به ويژه در مکانهاي مقدس به خبرنگار مهر گفت: در گذشته اشخاصي به نام "گل مال" کار مرمت خشتهاي خانه هاي يزد را بر عهده داشتند و اين افراد به قدري براي کار خود جايگاه قائل بودند که با وضو به گِل مالي مشغول مي شود و اکنون نيز روح معنوي در خانه هاي قديمي به وضوع مشاهده مي شود.
عليرضا مهدوي افزود: معماري در استان يزد تنها يک کار صرف هنري نيست بلکه اعتقاد و ايمان نيز در اين کار رسوخ يافته و در کنار هنر، سازه هاي اين استان را از ساير مناطق کشور متمايز کرده است.
وي اظهار اميدواري کرد: با وجود اين همه جاذبه هاي تاريخي و معنوي، گردشگران از کنار اين فضاها به راحتي نگذرند و با حضور در اين اماکن تجلي اعتقاد در کنار هنر را در بناهاي تاريخي به نظاره بنشينند.
مهدوي از مسئولان نيز خواست: در کنار معرفي جاذبه ها به فلسفه وجودي بناها و نقش آداب و رسوم و اعتقادات مردم در ايجاد آنها نيز بپردازند تا گردشگري در اين استان در تمام ابعاد توسعه يابد و علاقمندان به بخشهاي مختلف گردشگري بتوانند، موارد مورد علاقه خود را در اين فضاها درک کنند.
منبع:www.jamejamonline.ir
/خ
مجموعه آثار باستاني پراکنده موجود در استان يزد حاکي از اين است که اين استان از سرزمينهاي کهن و تاريخي ايران زمين است و آثاري چون دست افزارهاي سنگي به دست آمده در دره هاي شيرکوه، نگاره هاي نقش بسته بر تخته سنگ کوه ارنان، تکه سفالها و نقوش نارين قلعه ميبد که متعلق به زمان ايلامي هاست، غارهاي استان و آثار معماري و شهرسازي باستاني و .... گواه اين مدعاست.
علاوه بر اين، وجود برخي از نمادهاي باستاني و نيايشگاه‌هاي کهن مانند "پير سبز" يا "چک چک"، "پارس نو"، "پير نارکي" و ... نشان از اين دارد که پيش از فراگير شدن آيين "نوزرتشتي" ساساني در اين منطقه، اديان باستاني ايراني ديگري در اين سرزمين رواج داشته است.
سرو چهار هزار ساله ابرکوه، کشف آثار تمدنهاي ماقبل تاريخ در غَربالبيز مهريز و کشف سکه هايي مربوط به زمان پوراندخت ساساني که در ميبد ضرب شده، از ديگر نشانه هاي گويا در تاييد تاريخ کهن يزد است.
در نخستين سده اسلامي، سرزمين يزد به دليل قرار گرفتن در کنار شاهراه اصلي شرق و غرب ايران باستان به دست مسلمانان افتاد و از سلسله ها و حکامي که پس از اسلام بر يزد حکومت کرده اند مي توان به آل کاکويه، اتابکان، مغولان، آل مظفر، تيموريان، صفويان، افشاريان، قاجاريه و پهلوي اشاره کرد.
"يزد" واژه اي باستاني است که ريشه در "يشت" يا "يزت" و "يسن" به معناي ستايش، نيايش، پرستش، ايزد و ... دارد. برخي از مورخان بناي اوليه شهر يزد را به زمان اسکندر مقدوني نسبت مي دهند که وي زنداني ساخته و نام آن را چنين نهاده است.
به اعتقاد عده ديگري از تاريخ نويسان، در دوره ساسانيان به فرمان يزدگرد اول در اين محل شهري به نام "يزدان گرد" بنا شده است و نام يزد نيز از همين عنوان گرفته شده و به معناي مقدس، فرخنده و درخور آفرين است. مورخان يوناني نيز، شهر کهن و باستاني يزد را "ايساتيس" خوانده اند که احتمالا بعد از ايجاد شهر کهن "کثه" پديد آمده است.
همه اوصاف ياد شده که در کنار بافت تاريخي و اصيل يزد و اردکان و ميبد قرار گيرد، دوره هاي مختلف تاريخي را يک به يک به هم گره مي زند و تجلي از فرهنگ غني ايراني را به نمايش مي گذارد.
اين خصيصه استان يزد و برخي ديگر از استانهاي کشورمان سبب شده ظرفيت گردشگري آنها خود به خود مطلوب و براي جستجوکنندگان ابتداي تمدن جالب توجه باشد زيرا تنها با نگارش فهرست اسامي آثار تاريخي از 10 شهرستان استان يزد مي توان پي برد که تاريخ ديرپاي يزد از کجا سرچشمه گرفته و به کدامين سمت هدايت مي شود.
مسجد جامع کبير، بقعه سيدرکن الدين، مسجد فرط، مجموعه اميرچخماق، مسجد حظيره، آتشکده زرتشتيان، ارگ حکومتي، قلعه اسدان، بازار خان، خانه محمودي، خانه لاريها، زندان اسکندر، آب انبار شش بادگيري، دخمه، باغ دولت آباد، شاهزاده فاضل، مصلاي عتيق و .... در يزد تنها بخش کوچکي از آثار تاريخي است که در مرکز اين استان زبان گوياي آيين و مذهب و شيوه زندگي انسانهاي قرون گذشته است.
در شهرستانهاي ميبد، اردکان، خاتم، صدوق، بافق، طبس، ابرکوه، مهريز و تفت نيز هزاران اثر تاريخي و جاذبه طبيعي وجود دارد که کنکاش و بازديد از آنها به ماهها وقت نياز دارد زيرا هر يک مشتي از خروارها استعداد و ذوق و سليقه ايراني در دورانهاي مختلف زندگي بشري است.
مسجد جامع، گنبدعالي، سرو چهارهزار ساله، خندقهاي سنگي، يخچالهاي خشتي، امامزاده احمد، خانه صولت، قلعه رباط و ... در ابرکوه، چک چک، دخمه هاي شريف آباد، پارس بانو، خانه تقديري، خانه آيت الله خاتمي، پير نارستانه، پيرهريشت، مسجد زردک، خانه انصاري، رباط خرگوشي و ... در اردکان، مسجد جامع، نخلستان، خانه وحشي بافقي، چنار باجگان، تپه هاي براريگ، قلعه باقرآباد، روستاي قطرم و ... در بافق، مسجد و حسينه شاه ولي، باغ صدري، گنبد شيخ جنيد، باغ علي نقي خان، آبشار دره گاهان، قلعه شواز، قدمگاه امام رضا(ع)، شيرکوه، عقابکوه و ... در تفت هزاران جاذبه ديگر در ساير شهرستانها از اماکني است که تماشاي آنها هيجان دانستن و شوق آگاهي از گذشته را براي بي علاقه ترين انسانها به تاريخ تمدن بشري ايجاد مي کند.
شايد بتوان گفت هر يک از شهرستانهاي استان يزد به لحاظ برخورداري از جاذبه اي خاص شايسته نامگذاري ويژه اي است و شايد از اين رهگذر بتوان علاقمندان به هر يک از بخشهاي تاريخي و طبيعي را به دياري از سرزمين کويري و تفتيده يزد فراخواند به عنوان نمونه ابرکوه؛ سرزمين سروهاي کهن، يزد؛ نخستين شهر خشت خام جهان، اردکان؛ خواستگاه زرتشتيان ايران، ميبد؛ مهد کاشيکاري جهان، طبس؛ سرزمين باغهاي رويايي، مهريز؛ شهر قلعه هاي سحرآميز، تفت؛ باغشهر کوير ايران و به راستي که در خور هر يک از اين نامها جاذبه اي بي بديل در شهرستانهاي ياد شده وجود دارد.
صرف نظر از نمايه هاي تاريخي استان يزد، بافت تاريخي و خانه هاي قديمي انس و الفتي ديرينه با مردم ايران زمين دارند و گويي روح انسانهاي طبيعت سرشت، در اين مکانها به آرامشي منحصر بفرد دست مي يابد.
در استان يزد نيز به دليل اعتقاد خاص مردم حتي در انجام امور معماري، تقدس فضاهاي قديمي به شدت احساس مي شود و هر بيننده اي را به سمت خود جلب مي کند.
يکي از کارشناسان ميراث فرهنگي در خصوص نقش اعتقادات مردم در انجام امور معماري به ويژه در مکانهاي مقدس به خبرنگار مهر گفت: در گذشته اشخاصي به نام "گل مال" کار مرمت خشتهاي خانه هاي يزد را بر عهده داشتند و اين افراد به قدري براي کار خود جايگاه قائل بودند که با وضو به گِل مالي مشغول مي شود و اکنون نيز روح معنوي در خانه هاي قديمي به وضوع مشاهده مي شود.
عليرضا مهدوي افزود: معماري در استان يزد تنها يک کار صرف هنري نيست بلکه اعتقاد و ايمان نيز در اين کار رسوخ يافته و در کنار هنر، سازه هاي اين استان را از ساير مناطق کشور متمايز کرده است.
وي اظهار اميدواري کرد: با وجود اين همه جاذبه هاي تاريخي و معنوي، گردشگران از کنار اين فضاها به راحتي نگذرند و با حضور در اين اماکن تجلي اعتقاد در کنار هنر را در بناهاي تاريخي به نظاره بنشينند.
مهدوي از مسئولان نيز خواست: در کنار معرفي جاذبه ها به فلسفه وجودي بناها و نقش آداب و رسوم و اعتقادات مردم در ايجاد آنها نيز بپردازند تا گردشگري در اين استان در تمام ابعاد توسعه يابد و علاقمندان به بخشهاي مختلف گردشگري بتوانند، موارد مورد علاقه خود را در اين فضاها درک کنند.
منبع:www.jamejamonline.ir
/خ
