مراعات حقوق ديگران
نويسنده: جواد محدثي
شناخت وظيفه، پايه انجام وظيفه است
در جامعه انساني، جز با «مراعات» ديگران و حقوقشان، وضع رفتاري سامان نمي پذيرد. مثلا پدر و مادر نسبت به فرزندان و به عکس، وظايفي دارند. زن در برابر شوهر و شوهر در برابر زن، تعهداتي دارد. فرمانده و سرباز، نسبت به هم حقوق و وظايفي دارند. دو شريک با يکديگر، کارفرما و کارگر، رئيس و مرئوس، معلم و شاگرد، همسايه با همسايه، مشاور و مشورت خواه، خويشاوندان و ارحام نسبت به هم، برادران و خواهران ديني نسبت به هم، برادران و خواهران ديني نسبت به يکديگر، مسلمان با مسلمان و ...
نمونه هاي ديگري از ارتباطهاي اجتماعي، هر کدام نسبت به هم محدوده و مجموعه اي از تکاليف را دارند که در آيين اسلام، به انجام آنها توصيه شده است. اين وظايف و تکاليف و حقوق، اگر:
1- «شناخته» شود،
2- به آنها «عمل» شود،
3- عمل هم دو سويه و «متقابل» باشد، بسياري از مشکلات، يا پيش نخواهد آمد، يا برطرف خواهد گشت.
شبيه اين در قوانين راهنمايي و رانندگي وجود دارد و رانندگان اگر آن آيين نامه ها را بدانند و به آنها عمل کنند و عمل هم به صورت متقابل و از سوي همه رانندگان باشد، نه يک جانبه و ناقص، طبيعي است که بسياري از تصادفات و حوادث و ضايعات رانندگي پيش نخواهد آمد.
حقوق مسلماني
برخي از مسئوليت هاي ديني
1-اينکه مسلمان آنچه را براي خود دوست دارد، براي برادر ديني خودش هم بپسندد و آنچه را که براي خود نمي پسندد، براي ديگران هم نپسندد و روا نشمارد. اين اولين و مهمترين حقي است که هر مسلمان بر گردن ما دارد و روايات بسياري در اين زمينه نقل شده است، حقي بسيار مهم، اما بسيار آسان و اندک!
امام صادق عليه السلام به معلي بن خنيس در حديثي که به برشماري اين حقوق پرداخته است، مي فرمايد:
«أيسر حق منها أن تحب له ما تحب لنفسک و تکره له ما تکره لنفسک»؛(1)
آنچه براي خود دوست مي داري، براي او هم دوست بداري و آنچه براي خويش ناخوشايند مي داني، براي او هم ناخوشايند بداني!... البته گفتن اين سخن آسان است، اما عمل به آن بسي دشوار!
2-اينکه مسلمان، مسلمان ديگر را با دست و زبان نرنجاند.
خدا را بر آن بنده بخشايش است.
که خلق از وجودش در آسايش است.
و اين از مهمترين اصول اخلاقي و معاشرتي اسلام و نشانه مسلماني است. تا آنجا که رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرموده است: «ألمسلم من سلم المسلمون من لسانه و يده»؛(2)
مسلمان کسي است که مسلمانان از زبان و دست او در سلامت و آسايش باشند.
3- اينکه مسلمان در برابر مسلمان، متواضع باشد و از تکبر بپرهيزد.
4- حرف ديگران را درباره مؤمن و مسلمان نشنود و نپذيرد و به سخن چينيها گوش ندهد و در پي خطاها و عيوب نباشد و اگر هم نقطه ضعفي از کسي شنيد يا فهميد، آن را فاش نسازد و آبرويش را نبرد. کسي که در پي عيوب مسلمين باشد از نظر مسلماني و ديني گرفتار سقوط است و از ولايت خدا بيرون رفته، در ولايت شيطان قرار مي گيرد. پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله و سلم فرمود:
«يا معشر من أسلم بلسانه و لم يسلم بقلبه، لا تتبعوا عثرات المسلمين فإنه من تتبع عثرات المسلمين تتبع الله عثرته و من تتبع الله عثرته يفضحه»؛(3)
اي گروه کسانيکه به زبان مسلمان شده ايد ولي دلها مسلمان نشده است! در پي عيبها و لغزش هاي مسلمانان نباشيد، چرا که هر کس در پي شمارش و يافتن عيب هاي مسلمانان باشد، خدا هم پي جوي عيب او خواهد شد و هرکه را که خدا در پي عيوبش افتد، رسوايش مي سازد... .
پي نوشت :
1-محجه ي البيضاء، ج3، ص 354.
2-همان، ص 358.
3-اصول کافي، ج2، ص 355.
