معرفی زَدوار و خواص درمانی آن

زدوار گونه‌های مختلفی دارد که ساقه‌ی زیرزمینی دو گونه‌ی عمده آن بیشتر در طب سنتی کاربرد دارند. در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به یک گونه‌ی زدوار که خواص دارویی داشته و در طب سنتی نیز کاربرد دارد اشاره شده است.

نام علمی:

Curcuma pallida Lour.، نام فرانسه Zedoaire و نام انگلیسی آن Zedoary می‌باشد. نام‌های دیگر آن در کتب طب سنتی، زَدوار، جدوار، ژَدوار و سَطوال نامیده شده است.

تیره گیاه:

زنجبیل Zingiberaceae

نوع گیاه:

بوته

مشخصات ظاهری:

گیاهی است با برگ‌هایی به ارتفاع حدود یک متر، غلافدار و نوک تیز و در پهنک برگ‌ها یک رگبرگ اصلی و دو رگبرگ موازی همراه با رگبرگ‌های فرعی بسیار دیده می‌شود. گل‌های آن مجتمع و به شکل سنبله می‌باشند. به دلیل گران بودن زدوار در بعضی مواقع ریشه‌های گیاهان دیگری به جای زدوار به بازار عرضه می‌شود که باید از اصل بودن آن اطمینان پیدا کرد. زَدوار دارای ساقه‌ی زیرزمینی به ضخامت یک انگشت دست است و از آن ریشه‌هایی منشعب می‌شود. سطح خارجی ساقه‌ی زیرزمینی که به آن ریزوم یا بیخ گیاه نیز گفته می‌شود به رنگ خاکستری تیره یا سیاه و در بعضی موارد زرد رنگ، مغز آن به رنگ بنفش و روی آن خطوط مارپیچی مشاهده می‌شود. بوی آن معطر و مشابهِ بوی زنجبیل و هل و مزه آن نیز تلخ می‌باشد.

طبیعت:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن گرم و خشک می‌باشد.

رویش جغرافیایی:

اغلب در هند، اندونزی و برخی از مناطق هیمالیا انتشار دارد.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در ساقه‌ی زیرزمینی:

اسانس، سینئول، کامفن، زینجی‌برن، بورنئول، کامفور، کورکومین، زئودارین، صمغ، رزین و نشاسته در آن تشخیص داده شده است.

بخش مورد استفاده:

ساقه‌ی زیرزمینی (زدوار)

نحوه مصرف:

معمولاً زدوار را به صورت دم کرده، جوشانده و یا گرد استفاده می‌کنند و در طب سنتی برای درمان بیماری‌ها نحوه و مقدار مصرف آن را پزشک تشخیص داده و تجویز می‌کند.

خواص درمانی:

برطرف کننده ضعف عمومی بدن و افزاینده نیروی جنسی، تسکین دهنده دردهای روماتیسمی و محلل ورم‌ها در کوفتگی‌ها، مقوی معده و محلل ورم‌های پشت گوش، زیر بغل و کشاله ران، حل کننده خون لخته شده در عروق و بازکننده انسداد و گرفتگی‌های مجاری ادراری، بادشکن و مقوی احشاء و آلات درون شکم، بازکننده قاعدگی و کاهنده دردهای پشت و ناحیه زیر شکم در دوران قاعدگی، تنظیم کننده عادت ماهیانه و تقویت کننده زنان پس از زایمان به دلیل ضعف عمومی، کاهنده فشار بر روی قلب و افزاینده بینایی، تسریع کننده جریان خون در رگ‌ها و نشاط‌آور، تقویت کننده نیروی اعضای رئیسه بدن نظیر دل، دماغ و کبد و رفع کننده خواب رفتگی اعضای بدن، ضد استسقاء و متلاشی کننده سنگ مثانه می‌باشد. در ضمن برای کم اشتهایی، ناراحتی‌های قلبی و طپش قلب و به سختی ادرار کردن نیز مفید است. در استعمال خارجی گَرد آن التیام‌بخش زخم‌های سطحی و بندآورنده خونریزی می‌باشد.

توصیه:

به دلیل گران بودن زدوار در بعضی مواقع ریشه‌های گیاهان دیگری به جای زدوار به بازار عرضه می‌شود که باید از اصل بودن آن اطمینان پیدا کرد.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول. ، تهران: حافظ نوین، اول.