معرفی شاه تره و خواص درمانی آن

شاه تره انواع مختلفی دارد از قبیل شاه تره آذری، ایرانی، برگه‌دار، بی کاسبرگ، پرگل و شاه تره هندی. در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به نوع شاه تره‌ی ایرانی یا شاه تره‌ی برگ ریز اشاره شده است. گیاهی است علفی و یک ساله به ارتفاع حدود 40 سانتی‌متر با ساقه‌هایی نسبتاً قوی، منشعب و راست و برگ‌های آن سبز غباری، کوچک و منقسم به بریدگی‌های نازک و باریک می‌باشند.

نام علمی:

Fumaria parvifora Lam.، نام فرانسه Fumeterre و نام انگلیسی آن Fumitory می‌باشد. نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، شاهتره، بقلة الملک، شاتراج و شاهترج نامیده شده است.

تیره گیاه:

شاه تره Fumariaceae

نوع گیاه:

بوته

مشخصات ظاهری:

گیاهی است علفی و یک ساله به ارتفاع حدود 40 سانتی‌متر با ساقه‌هایی نسبتاً قوی، منشعب و راست و برگ‌های آن سبز غباری، کوچک و منقسم به بریدگی‌های نازک و باریک می‌باشند. گل‌های گیاه سفید رنگ به ندرت صورتی و مجتمع به صورت خوشه‌های کوتاه هستند. میوه‌اش مدور مایل به بیضوی، کمی گوشتی، پوشیده از دانه‌های ریز نوک‌تیز و چروکیده می‌باشد.

طبیعت:

بین حکمای طب سنتی در مورد طبیعت شاه تره اختلاف نظر وجود دارد بیشتر حکمای طب سنتی آن را مرکب القوی یعنی در حرارت، معتدل و خیلی خشک و عده‌ای دیگر از حکمای طب سنتی طبیعت آن را گرم و خشک می‌دانند. شیخ الرئیس ابوعلی سینا نیز آن را کمی هم سرد می‌داند.

رویش جغرافیایی:

در اغلب کشورها خصوصاً در کشورهای اروپایی، آفریقایی و آسیای مرکزی و در ایران این گونه بیشتر در استان‌های شمالی و غربی، فارس، بوشهر، کرمان، خوزسان و سیستان و بلوچستان روییده و به صورت پرورشی نیز کاشته می‌شود.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در شاه تره:

پنتاتریاکونتان، گلوکوز، تانن، فوماریک اسید، پروتوپین، پتاسیم، فلاونوئید و املاح معدنی در آن تشخیص داده شده است.

بخش مورد استفاده:

تمام قسمت‌های گیاه.
نحوه مصرف: معمولاً قسمت‌های مختلف گیاه را به صورت دم کرده یا جوشانده استفاده می‌کنند و در طب سنتی برای درمان بیماری‌ها نحوه و مقدار مصرف را پزشک تشخیص داده و تجویز می‌کند.

خواص درمانی:

تصفیه کننده خون و برطرف کننده اختلالات کبدی، رقیق کننده خون و مقوی کبد و طحال، خلط‌آور و ضد تب‌های خفیف، معرق و اشتهاآور، مدر و قاعده‌‌آور، ضد اسپاسم و تقویت کننده معده، بازکننده انسداد روده‌ها و ضد کرم، ضد آریتمی و صفرابر، ضد تهوع و پاک کننده معده از فضولات حبس شده، کاهنده فشار خون و ضد اسکوربوت و برای خانم‌هایی که به سن یائسگی نرسیده‌اند و قاعدگی آنها قطع شده است مفید می‌باشد. در ضمن برای بیماری‌های عروقی، بیماری‌های جلدی (کهیر و اگزما)، خشکی مفاصل، پرخونی، جوش و دمل‌های بزرگ نیز مفید است. عرق شاه تره به صورت غرغره التیام‌بخش زخم و جراحات دهان می‌باشد.

تذکر:

مصرف شاه تره برای خانم‌های باردار ممنوع و زیاده‌روی و مصرف طولانی مدت آن مضر ریه و باعث فلج عضلات صاف بدن و دستگاه تنفس می‌شود.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.