بایسته‌های اعتکاف

1) آمادگی و مهیا بودن :

معتکف باید قبل از ورود به اعتکاف خود را آماده کند ، اعتکاف به معنای فرار از مردم و استراحت در گوشه مسجد نیست ، اعتکاف یک ضرورت است که هر مسلمانی در هرسال یک نوبت نسبت به اعمال خویش باید محیطی را فراهم نماید که در آن به فکر و محاسبه بپردازد . بعید است کسانی که به این قصد راهی مسجد می شوند غافل باشند . اگر بخواهید به یک مسافرت زمینی بروید ، روزها بلکه ماهها قبل نسبت به همه امورآن فکر می کنید . در مورد وسیله ایاب و ذهاب ، توشه راه ، محل اقامت ، سردی و گرمی هوا و ... در صورتی که این سفر مشکل و سرنوشت ساز است.

2) انجام عبادات مستحبی :

دعوت و دعای بندگان عبارت است از اینکه بنده خدا با خواندن پروردگارش عنایت پروردگار را به سوی خود جلب نمایند و خواندن خدا به این است که خود را در مقام عبودیت ومملوکیت قرار دهد . به همین جهت عبادت در حقیقت دعا است ، چون بنده در حال عبادت خود را در مقام مملوکیت و اتصال به مولای خویش قرار می دهد و اعلام تبعیت واقرار به ذلت می کند تا نظرلطف خدا را با مقام مولویت و ربوبیتش به خود معطوف سازد ، دعا هم عینا به همین معناست

3) حضور قلب در اعتکاف :

برای انجام عبادت فقط حضور جسم کافی نیست بلکه باید عبادت این چنینی وبا این وسعت را توأم با حضور قلب انجام داد وآن را سبک نگرفت . حضرت امام (ره) می فرمایند : همانطور که برای کسب مال و منال و برای مباحثه و مطالعه وقت موظف قرار می دهد برای این عبادات نیز قرار دهد که درآن وقت فارغ از امور دیگر باشد تا حضور قلب که مغز و لب عبادت است برای وی میسور باشد .

4) رعایت اصل پاکیزگی در اعتکاف :

قرآن کریم در آیه 125 سوره بقره خطاب به ابراهیم و اسماعیل می فرماید : ( که حرم خدا را از بت سازی و از پلیدی پاکیزه سازید) پاکیزگی هم از نظر جسمانی و هم از نظر روحی و روانی باید در اعتکاف رعایت شود ، پاکیزگی تنها پاکیزگی جسمی و لباس نیست اگر چه لباس هم باید از نجاست و کثیفی دور باشد .

5) رعایت اصول بهداشتی و نظافت :

یک معتکف و مؤمن باید در طول اعتکاف علاوه بر اینکه به عبادت خدا می پردازد از محیط و محل اعتکاف نیز مراقبت کند تا نظافت رعایت شود ، زیرا رعایت نظافت هم جزیی از ایمان است ( النظافه من الایمان ) باید لوازم بهداشتی از قبیل : حوله شخصی ، پتو ، مسواک ، ظرف غذا و ... را نیز به همراه داشته باشد .

6) پرهیز از زیاده روی در خواب :

هدف اعتکاف عبادت و راز و نیاز است . این مهم با زیاده روی در خواب منافات دارد . یک معتکف باید تمام تلاش خود را معطوف به این کند که حداکثر بهره برداری را از این فرصت معنوی بنماید .

7) صرف افطار و سحری به صورت دسته جمعی :

سعی شود زمان صرف افطار بعداز نماز مغرب و عشاء به گونه ای برنامه ریزی شود که به صورت دسته جمعی صورت گیرد تا خدا صفا و صمیمیت خاص به جمع معتکفین بخشد ، همچنین سحری نیز به صورت دسته جمعی صرف گردد ، زیرا این عمل همدلی ، اخوت و برادری را افزایش می دهد . همچنین معتکف خوب است در ایام اعتکاف یک رادیوی کوچک یا روزنامه های یومیه داشته باشد تا از اخبار و مسائل روز کشور بی خبر نماند . البته این مورد باید به صورت محدود صورت گیرد ، زیرا اصل اعتکاف عبادت است ، اگر چه مطالعه و اطلاع از اخبار روز به نوعی لازم است ولی نباید اصل را تحت الشعاع قرار دهد .

8) تنظیم برنامه روزانه :

یک معتکف باید به محض ورود به مسجد جامع جهت اعتکاف برای فعالیت ها و انجام عبادات روزانه خود برنامه ای را مدون و تنظیم کند . همانطور که می دانید یکی از اصول موفقیت انسان داشتن برنامه است و هر فعالیتی که بدون برنامه ریزی صورت گیرد نمی توان از آن نهایت استفاده را نمود و تهیه یک جدول روزانه که در برگیرنده کلیه برنامه های یک اعتکاف کامل می تواند برغنای آن بیافزاید.

9) خلوت گزینی :

جهت بهره گیری بیشتر از فیوضات این ایام شریف ، بایسته است که شخص معتکف حتی المقدور چند دقیقه از برنامه های روزانه خود را به خلوت و تنهایی اختصاص بدهد . خلوت کردن به معنای عزلت گزینی نیست ، بلکه غور در خویش است .

10) دوری از غیبت :

هدف از اعتکاف خالص شدن و به سوی خدا گام برداشتن است، غیبت از جمله گناهانی است که اعمال صالحه را از بین می برد ، اگر خدای نکرده غیبتی از ما صورت گیرد باعث می شود تا ما اجر این مشقت و سختی را که با انجام اعتکاف برای خودسازی متحمل می شویم به راحتی از دست بدهیم و خسر الدنیا و الاخره شویم . همچنین در این ایام از بحث های دنیوی پرهیز نمائیم .

11) توبه و انابه :

اعتکاف بهترین تمرین است برای بازگشت به خویشتن خویش و نزدیکترین راه است جهت حرکت در مسیر الی الله و صراط مستقیم با توجه به انابه می توان اعوجاجات و انحرافات به وجود آمده در مسیر زندگی را راست کرد و دوباره در جاده اصلی خوشبختی و سعادت ادامه مسیر داد . اگر ما نتوانیم از این فرصت در ایام معنوی اعتکاف حسن استفاده را بکنیم مرتکب خسرانی بزرگ شده ایم . چه خوب است که شخص معتکف بعداز نیت از گذشته خویش توبه کند ولو اینکه معصیت کمی داشته باشد و عهد نماید که درزمان اعتکاف و بعد ازآن دنبال معصیت وحتی گناه صغیره نرودوعبدی صالح و پرهیزکار باشد .

12) اخلاص در عبادت :

شرایط و پذیرفتن عبادت بندگان از سوی خدای متعال اخلاص در عبادت است، اگرعبادتی از سر اخلاص نبوده وآلوده به ریا و شرک باشد از سوی حق تعالی پذیرفته نیست و هیچ اجرو پاداشی هم برای آن در نظرگرفته نمی شود .حضرت امام (ره) دراین خصوص می فرمایند : در هرصورت اخلاص درتحصیل و تجرید از مهمات سلوک است ، کسانی که برای خدا کار می کنند هیچ وقت باخت در آن نیست ، آنهایی که برای دنیا کار می کنند باخت دارند که اگر نترسیدند خوب باختند و عمرشان را هم هدر دادند .

13) پرهیز از زیاده روی در شوخی :

شوخی و خنده زیاد اگر از حد بگذرد باعث ایجاد کدورت و رنجش دوستان می شود . حتی المقدور سعی گردد جهت نهایت استفاده از فضای معنوی اعتکاف از شوخی و مزاح بیهوده و سخنان غیر ضروری امتناع گردد. سرانجام بسیاری از شوخی ها تمسخر و غیبت است، پس چه بهترکه از همان ابتدا از ورود آن به محافل دوستانه جلوگیری به عمل آید ، با مشغول شدن به عبادت جایی برای شوخی بیهوده باقی نمی ماند.

14) شکرگزاری به درگاه خداوند :

شکر نعمت نعمتت افزون کند
کفر نعمت از کفت بیرون کند
انسان باید در هر جا شکر گذار نعمت های الهی باشد و نسبت به آنچه که خداوند به او عطا کرده است شکر نماید ، باید از اینکه این سعادت را یافته تا سه روز را به عبادت و بندگی خداوند بپردازد و در جمع معتکفین به سربرد خدای خویش را شاکر و سپاسگزار باشد .

15) سادگی در انتخاب نوع غذا :

در ایام اعتکاف با توجه به اینکه افراد دیگری هم از اقشار مختلف هستند که شاید از وضع مادی خوبی برخوردار نباشند و از غذای ساده استفاده نمایند ، شایسته است همه معتکفین خود را مکلف کنند که در این ایام به جهت اجتناب و دوری از زندگی مادی و همسنگ شدن با دیگران از غذای ساده استفاده و از پرخوری و صرف وقت زیاد برای تهیه غذا بپرهیزند .

16) ارزشیابی و جمع بندی :

یک شخص معتکف پس از پایان سه روز به جای آوردن اعمال اعتکاف باید به ارزشیابی و سنجش اعمال و افعال خویش در این مدت بپردازد تا بفهمد چه میزان این ایام توانسته در روحیات و منش او تأثیر گذار باشد .

17) نظارت و مراقبت :

حال که توفیق بزرگ نصیب شخص معتکف شده تا وی بتواند از این طریق به اجرو پاداش و سعادتی دست یابد ، شایسته است که باهدف حفظ این دستاورد و نیز حفظ معنویات کسب شده و جلو گیری از ضایع شدن آن به نظارت و دقت در اعمال و رفتار خویش و به مراقبت از آن بپردازد تا با انجام این عبادت در برابر امواج مسموم و کوبنده نفسانیات و مادیات و تهاجمات گسترده فرهنگی مصون بماند.

برگرفته از جزوه بایسته های اعتکاف : چاپ ستاد اعتکاف استان یزد - رجب 1429
/خ