نویسنده: محمد جواد واعظی
اگر به طور اتفاقی افراد جامعه را بررسی کنیم، 30% آنها در طول زندگی دچار سوزش‌های معده می‌شوند. این دردها زمانی احساس می‌شود که اسید تولید شده توسط معده به مری باز می‌گردد و می‌توانند بر عملکرد روزانه فرد تأثیر بگذارند. در واقع، شیره گوارشی معده برای دیواره مری اسیدیته بالایی دارد و در نتیجه باعث ایجاد درد، سوزش یا تحریک می‌شود.
به طور کلی اسفنکتر داخلی معده عامل اصلی دردهای معده است. اسفنکتر ماهیچه‌ای است که در محل اتصال مری به معده قرار دارد. عملکرد آن نگهداری شیره‌های گوارشی معده است. در این حالت قسمتی از معده که نزدیک مری قرار دارد توسط دیافراگم به سمت قفسه سینه بالا می‌رود و احساس درد را در پی دارد. خوراکی‌های حاوی کافئین یا تنین باید کنار گذاشته شوند زیرا شل شدن اسفنکتر را تشدید می‌کنند. در نتیجه از مصرف قهوه، شکلات، چای و نوشیدنی‌های با پایه کولا باید اجتناب شود. دیگر نوشیدنی‌های گازدار نیز همین ممنوعیت را دارند چرا که احتمال نفخ را افزایش داده و برای اسفنکتر مضر هستند. عمده این دردها پس از صرف غذا یا در حالت دراز کشیده بروز می‌کند. درد تا جناغ سینه احساس می‌شود و بالا آمدن اسید احساس تلخی را در دهان به وجود می‌آورد.
رفلاکس همچنین ممکن است با علائم عمومی‌تر و نه چندان رایج بروز کند که عبارتند از:
- صدای گرفته به خصوص هنگام صبح
- درد گلوی مزمن
- تنگی نفس هنگام شب بدون داشتن عامل آلرژی زا
- سرفه مزمن یا سکسکه
- حالت تهوع
- تنفس بد همیشگی
- مشکلات دندانی مانند از دست دادن مینای دندان
بهترین و بدترین مواد غذایی تأثیرگذار در سوزش معده
گرچه تا به حال هیچ مطالعه جدی نتوانسته به طور دقیق ارتباط بین مصرف برخی مواد غذایی و سوزش‌های معده را اثبات کند، اما بسیاری از افراد گرفتار این مشکل به خوبی می‌دانند که با خوردن بعضی غذاها علائم ناراحتی تشدید می‌شود.خوراکی‌های حاوی کافئین یا تنین باید کنار گذاشته شوند زیرا شل شدن اسفنکتر را تشدید می‌کنند. در نتیجه از مصرف قهوه، شکلات، چای و نوشیدنی‌های با پایه کولا باید اجتناب شود. دیگر نوشیدنی‌های گازدار نیز همین ممنوعیت را دارند چرا که احتمال نفخ را افزایش داده و برای اسفنکتر مضر هستند. مصرف خوراکی‌های چرب نیز باید محدود شود زیرا چربی روند هضم را کند می‌کند. همچنین، مواد غذایی دیر هضم که مدت طولانی در معده می‌مانند ترشح شیره‌های معده را تشدید می‌کنند. مصرف گوشت‌های چرب، پنیرهای تهیه شده از شیر خالص، شیرینی‌جات و ... را به حداقل برسانید.
غذاهای اسیدی و یا پرادویه نیز باید کمتر مصرف شوند. این خوارکی‌ها اسید تولید شده توسط معده را افزایش می‌دهند و التهاب دیواره مری را بیشتر می‌کنند. مرکبات، نعناع و گوجه‌فرنگی در ردیف خوراکی‌های اسیدی قرار می‌گیرند.
به رغم ممنوعیت زیاد غذایی، بعضی مواد غذایی می‌توانند به کاهش سوزش‌های معده کمک کنند. آب خالص یکی از این نمونه‌هاست. آب ترشح بزاق را فعال می‌کند که این حالت معده را برای هضم غذا آماده می‌کند.
فیبرهای موجود در غلات کامل و میوه‌ها و سبزیجات را نیز باید به برنامه غذایی اضافه کرد. آنها از روده محافظت می‌کنند و هضم را بهبود می‌بخشند. خوراکی‌های سرشار از آنتی اکسیدان نیز برای مقابله با سوزش معده مفید هستند.
بیشتر بخوانید: علائم سوزش سر دل و سوء هاضمه
کنار گذاشتن عادات بد و روی آوردن به سبک زندگی سالم
- به سیگار نه بگویید.بعضی از عادات ما در زندگی احتمال رنج بردن از سوزش‌های معده را بیشتر می‌کند. سیگار کشیدن را می‌توان یکی از بدترین آنها دانست. بهبود جای زخم‌های ایجاد شده در مری با سیگار کشیدن کندتر می‌شود. عملکرد اسفنکتر نیز در این شرایط تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
- با چاقی و اضافه وزن مقابله کنید.
چاقی یکی از عوامل پر خطر رفلاکس گوارشی است. مطالعات زیادی گویای این مطلب است که کاهش وزن می‌تواند علائم سوزش معده را کاهش دهد.
- با استرس و فشارهای روحی مقابله کنید.
احتمالاً سخن گفتن در این باره از انجام آن آسان‌تر است. در موارد سوزش معده، توصیه می‌شود استرس و فشار روحی تشدید کننده مشکل تسکین یابد. اگر در شرایط استرس زا زندگی می‌کنید، سعی کنید با گوش دادن به یک موسیقی آرام، انجام یک فعالیت آرامش بخش یا بیرون رفتن از فضا خود را تسکین دهید.
راهکارهایی برای کاهش درد و سوزش
- هنگام غذا خوردن از غذاهای سنگین و چرب خودداری کنید و غذاهای سبک را ترجیح دهید. بر اساس برخی مطالعات، غذاهای خیلی چرب سوزش‌های معده را افزایش می‌دهند. بهتر است حجم وعده غذایی کاهش و تعداد آن بیشتر شود. همچنین باید زمان لازم برای جویدن غذا را نیز در نظر گرفت تا معده مجبور به کار بیشتر نشود و عمل هضم راحت‌تر صورت گیرد.- شام را 3 تا 4 ساعت قبل از خواب میل کنید. حالت دراز کشیده بازگشت غذا از معده به مری را تشدید می‌کند. با دادن وقت کافی به معده برای هضم غذا، شما نیز از دردهای ناراحت کننده خلاص می‌شوید.
- اگر به رغم این اقدامات باز هم در طول شب از دردهای مزمن رنج می‌برید، زیر سرتان را حدود 15 سانتی متر از حالت خوابیده بالاتر بیاورید.
گیاهان و ادویه‌های تسکین دهنده سوزش معده
گیاهان زیادی هستند که می‌توانند دردها و سوزش معده را بهبود بخشند که از جمله می‌توان به شیرین بیان، زردچوبه و ختمی اشاره کرد.
شیرین بیان
ریشه شیرین بیان حاوی ترکیباتی است که خواص درمانی دارند. تأثیرات این گیاه در درمان مشکلات گوارشی و زخم معده توسط تحقیقات علمی ثابت شده است. برای مصرف می‌توانید 5 تا 15 گرم ریشه خشک آن را به شکل پودر یا دمنوش (2 تا 5 گرم در 150 میلی لیتر آب) 3 بار در روز پس از هر وعده غذا میل کنید.زردچوبه
زردچوبه نیز به مقابله با مشکلات گوارشی کمک می‌کند. بعضی ترکیبات موجود در آن تأثیر آنتی اکسیدانی بسیار بالایی دارند. در واقع همین آنتی اکسیدان‌ها هستند که تأثیرات مثبت زردچوبه را در پی دارند. مصرف نصف تا یک قاشق پودر خشک زردچوبه در روز حدود 60 تا 200 میلی گرم از این ترکیبات را تأمین می‌کند. می‌توانید 1 تا 1/5 گرم پودر آن را در 150 میلی لیتر آب جوش به مدت 10 تا 15 دقیقه دم کنید و روزی 2 فنجان میل کنید.گیاه ختمی
این گیاه به خاطر خواص مسکنی شناخته شده است که می‌تواند انواع التهابات و تحریکات را به کمک آن درمان کرد. گیاه ختمی مقدار زیادی پکتین و موسیلاژ دارد. این ترکیبات با محافظت از بافت‌ها نسبت به اسید معده باعث تسکین مخاط سیستم گوارشی می‌شود. 2 گرم ریشه خشک آن را در 200 میلی لیتر آب جوش دم کرده و میل کنید.منبع مقاله :
واعظی، محمد جواد، (1396)، دانستنیهای پزشکی، قم: نوید حکمت، چاپ اول.
