پيشينه تاريخي تشيع و ايرانيان در تانزانيا و زنگبار (2)
نويسنده: ياسر كنعاني
امروزه نسل جدیدی از شیعیان بومی آفریقایی تبار به همراه شیعیان خوجه دوازده امامی در تانزانیا و زنگبار زندگی می‌کنند که با آوردن مبلغان تبلیغی از هند و دیگر کشورهای اسلامی به فعالیت خود در سراسر تانزانیا و کشورهای شرق آفریقا ادامه داده و برگزاری مراسم عزاداری حسینی در ایام محرم و صفر در شهر دارالسلام (پایتخت جمهوری متحده تانزانیا) به صورت وسیع و گسترده و برپایی سالانه مراسم اربعین حسینی در جزیره زنگبار از عمده‌ترین فعالیت‌های آن‌ها می‌باشد.
علاوه برشیعیان خوجه اثنی عشری، دسته دیگری به نام «بحرانی‌ها»در زنگبار حضور داشته‌اند که شیعیان عربی بوده‌اند که از کشورهای حاشیه خلیج فارس و بحرین به زنگبار مهاجرت کرده بودند و دارای حسینیه و مرکز عزاداری بوده‌اند که امروزه در منطقه باستانی زنگبار به عنوان اثر تاریخی به چشم می‌خورد و نقش مهمی در ترویج فرهنگ اسلام و اهل‌بیت علیهم السلام از خود بر جای گذاشته‌اند.
فرقه شیعیان آقاخانی از دیگر فرقه‌های منسوب به تشیع می‌باشند که با عقیده‌ای انحرافی، شاهزاده آقاخان اروپایی تبار را «امام زنده» خود تلقی می‌کنند و با تجدیدنظر در اصول مسلم اسلام هم‌چون روزه و حجاب، برخی از اصول دین اسلام و مسلمات تشیع را تعطیل کرده و می‌توان آن‌ها را از وابستگان به روشنفکرنماها به حساب آورد که تحت تاثیر فرهنگ غرب در عقاید خود تجدید نظر نموده‌اند و اسلام را تنها در لفظ و گفتار پذیرفته‌اند.
شیعیان «بهره» یا شش امامی نیز از دیگر فرقه‌هایی می‌باشند که خود را شیعه به حساب آورده و دارای مسجد و مراکز تبلیغی در زنگبار می‌باشند؛ اما به دلیل فعالیت درون گروهی و عدم ارتباط با بومیان و دیگر مسلمانان به صورت فرقه‌ای بسته مطرح می‌باشند و با برگزاری مراسمهای دینی و مذهبی و عزاداری برای امام حسین (ع) به زندگی خود ادامه می‌دهند و مرکز آن‌ها در کشور هند می‌باشد.
نکته حایز اهمیت در میان فرقه‌های شیعی این است که شیعیان دوازده امامی یا خوجه‌ها به دلیل ساختار تشکیلاتی منظم، دارای مراکز تبلیغی منسجم، مدارس تحصیلی و بیمارستان و مسافرخانه مخصوص به خود می‌باشند و نمازهای یومیه به صورت جماعت در مساجد مرکزی شیعیان اقامه می‌شود و در امور سیاسی و مرجع تقلید وابسته به فدراسیون جهانی خوجه‌ها در لندن و دفتر خوجه‌های آفریقا و شرق آفریقا می‌باشند.
برخی از مراکز و تشکل‌های وابسته به شیعیان خوجه عبارتست:
۱- مرکز اسلامی - تبلیغی بلال که به تربیت شیعیان بومی می‌پردازد.
۲- مرکز اسلامی و تربیت معلم مهدی (عج) در منطقه کیباها
۳- شبکه تلویزیونی العتره و کتب و نشریات وابسته
۴- مدرسه و کالج المنتظر که به پرورش و آموزش فرزندان شیعیان هندی می‌پردازد و آموزه‌های تشیع به همراه علوم روز تحصیل می‌شود.
۵- درمانگاه شیعیان خوجه که به ارایه خدمات به شیعیان و بومیان آفریقایی می‌پردازد.
۶- مسافرخانه مخصوص شیعیان خوجه که از دیگر کشورها به تانزانیا سفر می‌کنند.
۷- قبرستان مخصوص: در قبرستان معاصر شیعیان زنگبار که قدمتی چهل ساله دارد چندین قبر از ایرانیانی که مقیم زنگبار بوده‌اند وجود دارد که اسامی هم‌چون کازرونی و مروج در میان آن‌ها به چشم می‌خورد.
۸- مراکز و دفاتر خدماتی و تجاری هم‌چون ویپاس، والجیس،معصومین و غیره
علاوه بر مراکزی که اسم برده شده شیعیان دارای تشکیلات دیگری در دیگر شهرها و مناطق تانزانیا می‌باشند که از مهم‌ترین آن‌ها در شمال تانزانیا، در شهرآروشا، مدرسه خاتم الانبیاء می‌باشد که در دامنه قله کلیمانجارو با پرورش کودکان قبیله وحشی «ماسایی» و آشنا کردن آن‌ها با آرمان‌های اسلام و تشیع و آموزش علوم روز به صورت مرکزی منطقه‌ای مورد توجه قرار دارد و آقای مختار غلامحسین، مدیر این مدرسه اسلامی مورد توجه دولت تانزانیا قرار دارد.
در این مدرسه کودکان بومی ماسایی با اجازه والدینشان که افرادی خرافاتی و بی‌دین می‌باشند، برای آموزش در اختیار این مرکز قرار می‌گیرند و به صورت متداوم و شبانه‌روزی با تعالیم اسلام و تشیع آشنا می‌شوند.
در میان قبایل آفریقایی، قوم ماسایی از اقوامی هستند که به بی‌باکی شهرت داشته و با دست خالی اقدام به شکار شیر می‌نمایند و از آرد ذرت و دیگر گیاهان تغذیه می‌کنند.
شیعیان خوجه هندی که خود را با لقب «اثنی عشری» برای متمایز کردن از دیگر فرقه‌ای تشیع نشان می‌دهند در پایتخت دارالسلام دارای مسجد مرکزی وابسته به خود بوده و در دیگر شهرهای مهم تانزانیا هم‌چون آروشا و جزیره زنگبار دارای مساجد مختص به خود می‌باشند و در هر شهر و کشور با برگزاری انتخابات سالانه یا دوسالانه رئیس و ارکان اجرایی و تبلیغی شیعیان را انتخاب می‌کنند تا به عنوان رابط آن‌ها با دولت و دیگر تشکل‌ها به انجام امور مربوط به شیعیان خوجه می‌پردازد.
در خصوص آمار جمعیتی شیعیان هندی و بومی آمار دقیقی وجود ندارد و خود شیعیان هندی معتقدند که جمعیتی هشت تا ده هزار نفر را دارا می‌باشند و می‌توان به این رقم در حدود چهار هزار نفر از شیعیان اثنی‌عشری تانزانیایی و بومی را اضافه کرد که برای خود تشکلی موسوم به شیعیان بومی و تانزانیایی را راه‌اندازی کرده‌اند و ازچهره‌های برجسته آن‌ها می‌توان به استاد فقید سید اختر رضوی مولف کتاب «تشیع در شرق آفریقا» و استاد خطیب و چندین نفر دیگر اضافه کرد که از میان تشکل‌های اسلامی دارای جایگاه ممتازی می‌باشند.
تحقیقات میدانی و شواهد محلی نشان می‌دهد که ایرانیان که با لقب شیرازی‌ها در کشورهای شرق و جنوب آفریقا معروف می‌باشند با برخورداری از مذهب تشیع، خدمات ارزنده‌ای را به بومیان آفریقایی و به خصوص زنگباری ارائه کرده‌اند که ساختن مساجد در سراسر جزایر شرق آفریقا و یاد دادن کشاورزی و حفر چاه آب وساختن خانه و تزیین منابر و منبت کاری درب‌ها، یادگارهای زیبایی را از خود در سراسر کشورهای تانزانیا و مجمع الجزایر کومور و جزایر زنگبار و مومباسا بر جای گذاشته‌اند.
ایرانیان با برخورداری از هوش سیاسی در حدود پانصد سال بر بسیاری از مناطق شرق آفریقا حکمرانی کرده‌اند و در حال حاضر حزب حاکم زنگبار به نام آفرو‌شیرازی قدرت سیاسی در جمهوری فدرال زنگبار را بر عهده دارد و نخبگان سیاسی و نجیب‌زاده خود را منسوب به خاندان «شیرازی‌ها» می‌دانند.
با توجه به پراکندگی شیعیان خوجه در سراسر شرق آفریقا و تانزانیا برای این‌که این رسوم عزاداری کم جمعیت برگزار نگردد، شیعیان در روز اربعین با حضور در جزیره زنگبار به صورت گسترده اقدام به عزاداری نموده و با دادن اطعام باعث حضور بومیان در این مراسم‌ها می‌شوند.
این مراسم به اندازه‌ای برای شیعیان هندی دارای اهمیت است که در ایام اربعین هر سال کلیه مسافرخانه‌ها‌ی متعلق به شیعیان در زنگبار به مدت یک هفته در اختیار عزاداران قرار می‌گیرد و فعالیت‌های این جزیره گردشگری تحت‌الشعاع "مراسم اربعین" قرار می‌گیرد.
از نکات قابل توجه در مراسم اربعین حضور علماء و شخصیت‌های اهل‌سنت در این عزاداری می‌باشد و شیعیان به مدت دو روز به صورت چرخشی با حضور در مسجد و حسینیه‌های متعلق شیعیان اقدام به سوگواری و سینه‌زنی می‌نمایند و یاد پدران و اجداد خود را گرامی می‌دارند.
پخش شربت و دادن اطعام به عزاداران و فقراء و ساکنان زنگبار که «نیاز» نام دارد، بخشي از این مراسم عزاداری می‌باشد.
شیعیان هندی زنگبار که تحت مرکزیت شیعیان شرق آفریقا فعالیت می‌کنند دارای اماکن و مهمانخانه‌ي وابسته به خود بوده و چون اغلب آن‌ها در امور بازرگانی و تجاری فعالیت می‌کنند به شیعیان محلی و بومی کمک نموده و با برخورداری از ده‌ها حسینیه و مسجد در سراسر جزیره زنگبار می‌باشند که در ایام ولادت و شهادت ائمه اطهار علیهم‌السلام اقدام به برگزاری مراسم نموده و نماز جمعه هر هفته در مسجد مرکزی شیعیان اقامه می‌گردد.
از رسوم دیگر مراسم تدفین شیعیان فوت شده در قبرستان مخصوص خود می‌باشد که تشییع جنازه و خواندن نماز میت از مهم‌ترین اقدامات می‌باشد.
قابل ذکر است که مسجد قدیمی شیعیان و مقبره برخی از مبلغین و علماء ایرانی بعد از انقلاب ۱۹۶۴ توسط دولت انقلابی زنگبار مورد تخریب قرار گرفت و به علت محدودیت‌های ایجاد شده و کشتار شعیان خوجه در مراسم اربعین ۱۹۶۴ میلادی رفته رفته شیعیان هندی و ایرانیان که جمعیتی بیش از ده هزار نفر را تشکیل می‌دادند از این جزیره کوچ کرده و به دارالسلام و دیگر کشورها مهاجرت کردند.
برخی از شاهدان و پیرمردان شیعیان هندی جمعیت کلی شیعیان در زنگبار را در حدود پنجاه هزار نفر تخمین می‌زدند که با به‌راه انداختن دسته‌های عزاداری در زنگبار هرساله، قدرت‌نمایی می‌کردند.
معروف‌ترین مساجد و حسینیه‌های شهر زنگبار عبارتند:
در بخشی از این مسجد چندین دیگ قدیمی و بالابر سنتی وجود دارد که در اربعین هر سال، اقدام به پختن حلیم و غدا برای عزاداران می‌نماید.
تصاویری از علماء و امامان جماعت و چندین ضریح ساخته شده به یاد کربلا و نجف اشرف در این مسجد دیده می‌شود.
در دیواره‌هاي این مسجد آیه تطهیر و احادثی از پیامبر اسلام از جمله حدیث ثقلین به چشم می‌خورد.
در ایام محرم و صفر این مسجد که در کنار حسینیه «امامباره» وجود دارد؛ مرکز اصلی عزاداری و سخنرانی شیعیان تبدیل می‌شود.
این مسجد و ساختمان‌های اطراف آن در تملک شیعیان بوده است و برخی از اماکن توسط دولت زنگبار مصادره شده و در اختیار اداره آموزش زنگبار قرار گرفته که به عنوان مدرسه از آن بهره‌برداری می‌شود.
دراین مکان هم‌چنین مقبره‌ای نمادین از زینبیه و حضرت رینب کبری و حضرت رقیه و سکینه ـ سلام‌الله علیهن اجمعین ـ به چشم می‌خورد.
در ایام اربعین محفل شاه خراسان محل عزاداری و اطعام می‌باشد و زنجیرزنان حسینی نيز ارادت خود به امام حسین(ع) را ابراز می‌کنند.
در طبقه هم‌کف این مکان حسینیه‌ای وجود دارد كه کلمه «تعزیه‌خانه» بر روی آن گذاشته شده است و قدمت تاریخی آن بیش از یک‌صد سال می‌باشد و پس از انقلاب زنگبار و تضییق شیعیان، یکی از نیروهای امنیتی زنگبار در حال مستی با حمله به این حسینیه، تعدادی از شیعیان زنگبار را به شهادت رساند که تصاویر و خاطرات آن‌ها در این مکان به چشم می‌خورد.
در این مکان پرچم‌ها و بیرق‌های حسینی که در ایام محرم و اربعین حمل می‌شود، نگه‌داری می‌شود و بعد از پایان مراسم اربعین پرچم‌ها و علم‌ها در پارچه‌های معطر، بسته‌بندی می‌شوند.
زنان دارای محفل دیگری به نام بی‌بی زینب (س) نيز می‌باشند.
در ایام اربعین دسته عزاداری شیعیان با حضور در این محل که مکان استقرار شیعیان بومی زنگباری می‌باشد، اقدام به عزاداری نموده و یکی از افرادی که از اهل سنت به مذهب تشیع گرویده است، با زبان سواحیلی برای مردم اقدام به سخنرانی تبلیغی می‌نماید.
در این مراسم اسب خون‌آلودی که معرف ذوالجناب می‌باشد به بیرون آورده می‌شود و در چندین خیابان به گردش در می‌آید و مردم بومی از علت خون آغشته بودن این اسب سوال می‌کنند.
در یک کلام مراسم دو روزه اربعین در زنگبار، مراسمی سنتی، بی‌بدیل و منحصر به فرد است که در هیچ کجای دنیا مشاهده نشده است و ترکیبی از عزاداری ایرانی، هندی و آفریقایی می‌باشد که هر گروه بنا بر اعتقادات خویش آن‌را برپا می‌کند.
حضور پر شور درنماز جماعت‌های یومیه و عزاداری شبانه و سخنرانی وعاظ مشهور در شب‌های محرم به خصوص روزهای تاسوعا و عاشورا از باشکوه‌ترین ایام شیعیان در دراالسلام می‌باشد.
با نزدیک شدن روز عاشورا شیعیان مقیم دارالسلام با همراهی بومیان در شب عاشورای محرم هر سال با برگزاری راهپیمایی شب عاشورا از مسجد قدیمی شیعیان به سمت مسجد مرکزی شیعیان سینه زنی و نوحه‌خوانی می‌کنند و در میان حرکت دسته عزاداری برخی از هندوها و غیر شیعیان حاضر شده و به نذر نیاز می‌پردازند.
در این راهپیمایی، هزاران نفر از شیعیان هندی و آفریقایی با احترام به مقام و منزلت ابا‌عبداالله الحسین (ع) با حضور در محدوده و خیابان‌های اصلی شهر دارالسلام شرکت نموده و با حمل پرچم‌های سیاه رنگ و روشن کردن شمع، در ایام تاسوعا و عاشورا از کسب و کار خوددارری نموده و با تعطیل مراکز تجاری خود به عزاداری می‌پردازند و با دادن اطعام به فقراء در مساجد، حضور خود را در مقابل دیگر مذاهب و فرقه‌ها به نمایش می‌گذارند.
مهم‌ترین کارهای انجام شده در ایام محرم عبارتند:
* حضور در مراسمهای سخنرانی و سینه‌زنی در مسجد مرکزی
* پوشیدن لباس سیاه و نصب پرچم عزا از منازل و اماکن شیعیان
* نشر کتاب‌های مذهبی و برپایی نمایشگاه محرم و روز شمار وقایع
* حضور فعال نوجوانان و جوانان در ایام محرم در مساجد و عزاداری‌ها
* دعوت از علماء و سخنرانان برجسته برای سخنرانی در دهه محرم
* دادن اطعام به عزاداران و مستمندان
* تدارک برای برگزاری راهپیمایی شب عاشورا
* حضور گسترده زنان و دختران در عزاداری‌ها و محافل روضه‌خوانی زنانه
منبع: شیعه نیوز
/خ
علاوه برشیعیان خوجه اثنی عشری، دسته دیگری به نام «بحرانی‌ها»در زنگبار حضور داشته‌اند که شیعیان عربی بوده‌اند که از کشورهای حاشیه خلیج فارس و بحرین به زنگبار مهاجرت کرده بودند و دارای حسینیه و مرکز عزاداری بوده‌اند که امروزه در منطقه باستانی زنگبار به عنوان اثر تاریخی به چشم می‌خورد و نقش مهمی در ترویج فرهنگ اسلام و اهل‌بیت علیهم السلام از خود بر جای گذاشته‌اند.
فرقه شیعیان آقاخانی از دیگر فرقه‌های منسوب به تشیع می‌باشند که با عقیده‌ای انحرافی، شاهزاده آقاخان اروپایی تبار را «امام زنده» خود تلقی می‌کنند و با تجدیدنظر در اصول مسلم اسلام هم‌چون روزه و حجاب، برخی از اصول دین اسلام و مسلمات تشیع را تعطیل کرده و می‌توان آن‌ها را از وابستگان به روشنفکرنماها به حساب آورد که تحت تاثیر فرهنگ غرب در عقاید خود تجدید نظر نموده‌اند و اسلام را تنها در لفظ و گفتار پذیرفته‌اند.
شیعیان «بهره» یا شش امامی نیز از دیگر فرقه‌هایی می‌باشند که خود را شیعه به حساب آورده و دارای مسجد و مراکز تبلیغی در زنگبار می‌باشند؛ اما به دلیل فعالیت درون گروهی و عدم ارتباط با بومیان و دیگر مسلمانان به صورت فرقه‌ای بسته مطرح می‌باشند و با برگزاری مراسمهای دینی و مذهبی و عزاداری برای امام حسین (ع) به زندگی خود ادامه می‌دهند و مرکز آن‌ها در کشور هند می‌باشد.
نکته حایز اهمیت در میان فرقه‌های شیعی این است که شیعیان دوازده امامی یا خوجه‌ها به دلیل ساختار تشکیلاتی منظم، دارای مراکز تبلیغی منسجم، مدارس تحصیلی و بیمارستان و مسافرخانه مخصوص به خود می‌باشند و نمازهای یومیه به صورت جماعت در مساجد مرکزی شیعیان اقامه می‌شود و در امور سیاسی و مرجع تقلید وابسته به فدراسیون جهانی خوجه‌ها در لندن و دفتر خوجه‌های آفریقا و شرق آفریقا می‌باشند.
برخی از مراکز و تشکل‌های وابسته به شیعیان خوجه عبارتست:
۱- مرکز اسلامی - تبلیغی بلال که به تربیت شیعیان بومی می‌پردازد.
۲- مرکز اسلامی و تربیت معلم مهدی (عج) در منطقه کیباها
۳- شبکه تلویزیونی العتره و کتب و نشریات وابسته
۴- مدرسه و کالج المنتظر که به پرورش و آموزش فرزندان شیعیان هندی می‌پردازد و آموزه‌های تشیع به همراه علوم روز تحصیل می‌شود.
۵- درمانگاه شیعیان خوجه که به ارایه خدمات به شیعیان و بومیان آفریقایی می‌پردازد.
۶- مسافرخانه مخصوص شیعیان خوجه که از دیگر کشورها به تانزانیا سفر می‌کنند.
۷- قبرستان مخصوص: در قبرستان معاصر شیعیان زنگبار که قدمتی چهل ساله دارد چندین قبر از ایرانیانی که مقیم زنگبار بوده‌اند وجود دارد که اسامی هم‌چون کازرونی و مروج در میان آن‌ها به چشم می‌خورد.
۸- مراکز و دفاتر خدماتی و تجاری هم‌چون ویپاس، والجیس،معصومین و غیره
علاوه بر مراکزی که اسم برده شده شیعیان دارای تشکیلات دیگری در دیگر شهرها و مناطق تانزانیا می‌باشند که از مهم‌ترین آن‌ها در شمال تانزانیا، در شهرآروشا، مدرسه خاتم الانبیاء می‌باشد که در دامنه قله کلیمانجارو با پرورش کودکان قبیله وحشی «ماسایی» و آشنا کردن آن‌ها با آرمان‌های اسلام و تشیع و آموزش علوم روز به صورت مرکزی منطقه‌ای مورد توجه قرار دارد و آقای مختار غلامحسین، مدیر این مدرسه اسلامی مورد توجه دولت تانزانیا قرار دارد.
در این مدرسه کودکان بومی ماسایی با اجازه والدینشان که افرادی خرافاتی و بی‌دین می‌باشند، برای آموزش در اختیار این مرکز قرار می‌گیرند و به صورت متداوم و شبانه‌روزی با تعالیم اسلام و تشیع آشنا می‌شوند.
در میان قبایل آفریقایی، قوم ماسایی از اقوامی هستند که به بی‌باکی شهرت داشته و با دست خالی اقدام به شکار شیر می‌نمایند و از آرد ذرت و دیگر گیاهان تغذیه می‌کنند.
شیعیان خوجه هندی که خود را با لقب «اثنی عشری» برای متمایز کردن از دیگر فرقه‌ای تشیع نشان می‌دهند در پایتخت دارالسلام دارای مسجد مرکزی وابسته به خود بوده و در دیگر شهرهای مهم تانزانیا هم‌چون آروشا و جزیره زنگبار دارای مساجد مختص به خود می‌باشند و در هر شهر و کشور با برگزاری انتخابات سالانه یا دوسالانه رئیس و ارکان اجرایی و تبلیغی شیعیان را انتخاب می‌کنند تا به عنوان رابط آن‌ها با دولت و دیگر تشکل‌ها به انجام امور مربوط به شیعیان خوجه می‌پردازد.
در خصوص آمار جمعیتی شیعیان هندی و بومی آمار دقیقی وجود ندارد و خود شیعیان هندی معتقدند که جمعیتی هشت تا ده هزار نفر را دارا می‌باشند و می‌توان به این رقم در حدود چهار هزار نفر از شیعیان اثنی‌عشری تانزانیایی و بومی را اضافه کرد که برای خود تشکلی موسوم به شیعیان بومی و تانزانیایی را راه‌اندازی کرده‌اند و ازچهره‌های برجسته آن‌ها می‌توان به استاد فقید سید اختر رضوی مولف کتاب «تشیع در شرق آفریقا» و استاد خطیب و چندین نفر دیگر اضافه کرد که از میان تشکل‌های اسلامی دارای جایگاه ممتازی می‌باشند.
تحقیقات میدانی و شواهد محلی نشان می‌دهد که ایرانیان که با لقب شیرازی‌ها در کشورهای شرق و جنوب آفریقا معروف می‌باشند با برخورداری از مذهب تشیع، خدمات ارزنده‌ای را به بومیان آفریقایی و به خصوص زنگباری ارائه کرده‌اند که ساختن مساجد در سراسر جزایر شرق آفریقا و یاد دادن کشاورزی و حفر چاه آب وساختن خانه و تزیین منابر و منبت کاری درب‌ها، یادگارهای زیبایی را از خود در سراسر کشورهای تانزانیا و مجمع الجزایر کومور و جزایر زنگبار و مومباسا بر جای گذاشته‌اند.
ایرانیان با برخورداری از هوش سیاسی در حدود پانصد سال بر بسیاری از مناطق شرق آفریقا حکمرانی کرده‌اند و در حال حاضر حزب حاکم زنگبار به نام آفرو‌شیرازی قدرت سیاسی در جمهوری فدرال زنگبار را بر عهده دارد و نخبگان سیاسی و نجیب‌زاده خود را منسوب به خاندان «شیرازی‌ها» می‌دانند.
مراسم مشهور اربعین حسینی در زنگبار
با توجه به پراکندگی شیعیان خوجه در سراسر شرق آفریقا و تانزانیا برای این‌که این رسوم عزاداری کم جمعیت برگزار نگردد، شیعیان در روز اربعین با حضور در جزیره زنگبار به صورت گسترده اقدام به عزاداری نموده و با دادن اطعام باعث حضور بومیان در این مراسم‌ها می‌شوند.
این مراسم به اندازه‌ای برای شیعیان هندی دارای اهمیت است که در ایام اربعین هر سال کلیه مسافرخانه‌ها‌ی متعلق به شیعیان در زنگبار به مدت یک هفته در اختیار عزاداران قرار می‌گیرد و فعالیت‌های این جزیره گردشگری تحت‌الشعاع "مراسم اربعین" قرار می‌گیرد.
از نکات قابل توجه در مراسم اربعین حضور علماء و شخصیت‌های اهل‌سنت در این عزاداری می‌باشد و شیعیان به مدت دو روز به صورت چرخشی با حضور در مسجد و حسینیه‌های متعلق شیعیان اقدام به سوگواری و سینه‌زنی می‌نمایند و یاد پدران و اجداد خود را گرامی می‌دارند.
پخش شربت و دادن اطعام به عزاداران و فقراء و ساکنان زنگبار که «نیاز» نام دارد، بخشي از این مراسم عزاداری می‌باشد.
شیعیان هندی زنگبار که تحت مرکزیت شیعیان شرق آفریقا فعالیت می‌کنند دارای اماکن و مهمانخانه‌ي وابسته به خود بوده و چون اغلب آن‌ها در امور بازرگانی و تجاری فعالیت می‌کنند به شیعیان محلی و بومی کمک نموده و با برخورداری از ده‌ها حسینیه و مسجد در سراسر جزیره زنگبار می‌باشند که در ایام ولادت و شهادت ائمه اطهار علیهم‌السلام اقدام به برگزاری مراسم نموده و نماز جمعه هر هفته در مسجد مرکزی شیعیان اقامه می‌گردد.
از رسوم دیگر مراسم تدفین شیعیان فوت شده در قبرستان مخصوص خود می‌باشد که تشییع جنازه و خواندن نماز میت از مهم‌ترین اقدامات می‌باشد.
قابل ذکر است که مسجد قدیمی شیعیان و مقبره برخی از مبلغین و علماء ایرانی بعد از انقلاب ۱۹۶۴ توسط دولت انقلابی زنگبار مورد تخریب قرار گرفت و به علت محدودیت‌های ایجاد شده و کشتار شعیان خوجه در مراسم اربعین ۱۹۶۴ میلادی رفته رفته شیعیان هندی و ایرانیان که جمعیتی بیش از ده هزار نفر را تشکیل می‌دادند از این جزیره کوچ کرده و به دارالسلام و دیگر کشورها مهاجرت کردند.
برخی از شاهدان و پیرمردان شیعیان هندی جمعیت کلی شیعیان در زنگبار را در حدود پنجاه هزار نفر تخمین می‌زدند که با به‌راه انداختن دسته‌های عزاداری در زنگبار هرساله، قدرت‌نمایی می‌کردند.
معروف‌ترین مساجد و حسینیه‌های شهر زنگبار عبارتند:
۱- مسجد قدیمی حجه‌الاسلام:
در بخشی از این مسجد چندین دیگ قدیمی و بالابر سنتی وجود دارد که در اربعین هر سال، اقدام به پختن حلیم و غدا برای عزاداران می‌نماید.
تصاویری از علماء و امامان جماعت و چندین ضریح ساخته شده به یاد کربلا و نجف اشرف در این مسجد دیده می‌شود.
در دیواره‌هاي این مسجد آیه تطهیر و احادثی از پیامبر اسلام از جمله حدیث ثقلین به چشم می‌خورد.
۲- مسجد ثقة‌السلام:
در ایام محرم و صفر این مسجد که در کنار حسینیه «امامباره» وجود دارد؛ مرکز اصلی عزاداری و سخنرانی شیعیان تبدیل می‌شود.
این مسجد و ساختمان‌های اطراف آن در تملک شیعیان بوده است و برخی از اماکن توسط دولت زنگبار مصادره شده و در اختیار اداره آموزش زنگبار قرار گرفته که به عنوان مدرسه از آن بهره‌برداری می‌شود.
۳- حسینیه امامباره:
۴- محفل شاه خراسان:
دراین مکان هم‌چنین مقبره‌ای نمادین از زینبیه و حضرت رینب کبری و حضرت رقیه و سکینه ـ سلام‌الله علیهن اجمعین ـ به چشم می‌خورد.
در ایام اربعین محفل شاه خراسان محل عزاداری و اطعام می‌باشد و زنجیرزنان حسینی نيز ارادت خود به امام حسین(ع) را ابراز می‌کنند.
۵- محفل عباس:
در طبقه هم‌کف این مکان حسینیه‌ای وجود دارد كه کلمه «تعزیه‌خانه» بر روی آن گذاشته شده است و قدمت تاریخی آن بیش از یک‌صد سال می‌باشد و پس از انقلاب زنگبار و تضییق شیعیان، یکی از نیروهای امنیتی زنگبار در حال مستی با حمله به این حسینیه، تعدادی از شیعیان زنگبار را به شهادت رساند که تصاویر و خاطرات آن‌ها در این مکان به چشم می‌خورد.
در این مکان پرچم‌ها و بیرق‌های حسینی که در ایام محرم و اربعین حمل می‌شود، نگه‌داری می‌شود و بعد از پایان مراسم اربعین پرچم‌ها و علم‌ها در پارچه‌های معطر، بسته‌بندی می‌شوند.
۶- محفل بی‌بی‌فاطمه:
زنان دارای محفل دیگری به نام بی‌بی زینب (س) نيز می‌باشند.
۷- حسینیه بحرانی‌ها:
در ایام اربعین دسته عزاداری شیعیان با حضور در این محل که مکان استقرار شیعیان بومی زنگباری می‌باشد، اقدام به عزاداری نموده و یکی از افرادی که از اهل سنت به مذهب تشیع گرویده است، با زبان سواحیلی برای مردم اقدام به سخنرانی تبلیغی می‌نماید.
در این مراسم اسب خون‌آلودی که معرف ذوالجناب می‌باشد به بیرون آورده می‌شود و در چندین خیابان به گردش در می‌آید و مردم بومی از علت خون آغشته بودن این اسب سوال می‌کنند.
در یک کلام مراسم دو روزه اربعین در زنگبار، مراسمی سنتی، بی‌بدیل و منحصر به فرد است که در هیچ کجای دنیا مشاهده نشده است و ترکیبی از عزاداری ایرانی، هندی و آفریقایی می‌باشد که هر گروه بنا بر اعتقادات خویش آن‌را برپا می‌کند.
ایام محرم درشهر دارالسلام ـ تانزانیا
حضور پر شور درنماز جماعت‌های یومیه و عزاداری شبانه و سخنرانی وعاظ مشهور در شب‌های محرم به خصوص روزهای تاسوعا و عاشورا از باشکوه‌ترین ایام شیعیان در دراالسلام می‌باشد.
با نزدیک شدن روز عاشورا شیعیان مقیم دارالسلام با همراهی بومیان در شب عاشورای محرم هر سال با برگزاری راهپیمایی شب عاشورا از مسجد قدیمی شیعیان به سمت مسجد مرکزی شیعیان سینه زنی و نوحه‌خوانی می‌کنند و در میان حرکت دسته عزاداری برخی از هندوها و غیر شیعیان حاضر شده و به نذر نیاز می‌پردازند.
در این راهپیمایی، هزاران نفر از شیعیان هندی و آفریقایی با احترام به مقام و منزلت ابا‌عبداالله الحسین (ع) با حضور در محدوده و خیابان‌های اصلی شهر دارالسلام شرکت نموده و با حمل پرچم‌های سیاه رنگ و روشن کردن شمع، در ایام تاسوعا و عاشورا از کسب و کار خوددارری نموده و با تعطیل مراکز تجاری خود به عزاداری می‌پردازند و با دادن اطعام به فقراء در مساجد، حضور خود را در مقابل دیگر مذاهب و فرقه‌ها به نمایش می‌گذارند.
مهم‌ترین کارهای انجام شده در ایام محرم عبارتند:
* حضور در مراسمهای سخنرانی و سینه‌زنی در مسجد مرکزی
* پوشیدن لباس سیاه و نصب پرچم عزا از منازل و اماکن شیعیان
* نشر کتاب‌های مذهبی و برپایی نمایشگاه محرم و روز شمار وقایع
* حضور فعال نوجوانان و جوانان در ایام محرم در مساجد و عزاداری‌ها
* دعوت از علماء و سخنرانان برجسته برای سخنرانی در دهه محرم
* دادن اطعام به عزاداران و مستمندان
* تدارک برای برگزاری راهپیمایی شب عاشورا
* حضور گسترده زنان و دختران در عزاداری‌ها و محافل روضه‌خوانی زنانه
منبع: شیعه نیوز
/خ
