نویسنده: محمد جواد واعظی
زوال عقل از بین رفتن توانایی تفکر است. دمانس عبارت است از تخریب پیش رونده کارکردهای شناختی که در زمینه‌ای از هشیاری کامل (بدون وجود دلیریوم بسته به نوع عامل آن) بروز می‌کند.
دمانس از علائم بیماری و به صورت مجموعه‌ای از عملکردهای بد بالینی شامل اختلالاتی در حافظه، اختلال زبان، تغییرات روان‌شناختی و روان‌پزشکی، و مختل شدن فعالیت‌های روزمره تظاهر می‌یابد. امروزه حدود 12 میلیون نفر در جهان دمانس دارند و انتظار می‌رود که این تعداد در سال 2040 به 25 میلیون برسد.
دمانس (dementia)، یا زوال عقل، در پزشکی و روان‌پزشکی، اختلال مزمن و گاهی حاد فرایندهای روانی به علت بیماری عضوی مغز، که با تغییر شخصیت و موقعیت‌ناشناسی و اختلال در حافظه و داوری و اندیشه همراه است.
شایع‌ترین نوع دمانس، زوال عقل سالخوردگی یا آلزایمر است. از دیگر عوامل ایجاد دمانس می‌توان به سکته مغزی، دلیریوم ناشی از توکسیک شدن بدن در اثر مواد مخدر و روان‌گردان و بیماری‌های ناشایع ولی معروف مانند جنون گاوی اشاره نمود.
افراد مبتلا به زوال عقل ممکن است دچار گیجی باشند، قادر به یاد‌آوری مطلب نباشند یا مهارت‌هایی که داشته‌اند از جمله فعالیت‌های عادی روزمره را از دست بدهند.
سرانجام ممکن است آنها اعضای خانواده یا دوستان را نشناسند و ممکن است این افراد مضطرب به نظر آیند.
زوال عقل در افراد سالمند شایع‌تر است اما، پیامد طبیعی سالمندی نیست.
علائم و نشانه‌های زوال عقل عبارتند از:
- از دست دادن تدریجی حافظه
- گیجی
- تفکر مبهم، شامل عدم توانایی حل مسئله
- رفتار مضطربانه یا توهمات
- گم شدن بیمار در اماکنی که قبلاً با آنها آشنا بوده است.
- بی‌علاقگی نسبت به انجام فعالیت‌های روزانه
بیماری آلزایمر
بیماری آلزایمر شایع‌ترین علت زوال عقل است. در افراد مبتلا به بیماری آلزایمر سلولهای عصبی مناطقی از مغز که مرتبط با عملکرد حافظه است از بین می‌روند. همچنین در این افراد پروتئین‌های غیر طبیعی در برخی از سلولهای مغز تجمع می‌یابند.اغلب، بیماری آلزایمر افراد سالمند را گرفتار می‌کند. اما گاهی اوقات ممکن است در افراد جوان‌تر نیز آغاز شود.
علت بیماری آلزایمر
علت بیماری آلزایمر ناشناخته است. عوامل خطرساز برای بیماری آلزایمر شامل سابقه خانوادگی، وجود یک ژن اختصاصی و سن بالا می‌باشد.سایر علل زوال عقل
زوال عقل عروقی معمولاً در اثر سکته‌های مغزی ایجاد می‌شود. در این بیماری، عروق مناطقی از مغز که مربوط به حافظه و تفکر است برای مدتی درگیر می‌شوند.بعضی از بیماریها مانند پارکینسون (نوعی بیماری مغزی که باعث ایجاد لرزش و سفتی عضله می‌شود)
با تأثیر بر بافت مغز می‌توانند موجب زوال عقل شوند.
نشانه‌های مشابه آنچه که در زوال عقل وجود دارد، ممکن است به وسیله عوامل دیگری از جمله داروها و بعضی بیماریها ایجاد شوند.
انجام ارزیابی دقیق به وسیله پزشکی برای جستجوی عوامل قابل درمان مهم است.
درمان زوال عقل
تشخیص زوال عقل باعث می‌شود که فرد و اعضای خانواده‌اش نسبت به این بیماری آگاهی پیدا کنند.بیماری زوال عقل عروقی یا آلزایمر قابل درمان نیستند. برخی دستورهای دارویی باعث کندی روند پیشرفت زوال عقل می‌شوند. پزشک می‌تواند در تصمیم‌گیری درباره مفید بودن دارو کمک کند.
ممکن است روزی تحقیقات پزشکی درباره پیشگیری، تشخیص زودهنگام و درمان‌های مؤثر بیماری آلزایمر و سایر موارد زوال عقل کمک کننده باشد.
بیشتر بخوانید: زوال عقل ( دمانس ) و درمان آن با دارو
عوامل افزایش‌دهنده خطر
1. سن بالای 60 سال2. بالا بودن فشار خون یا بیماری آترواسکلروز (تصلب شرایین)
پیشگیری از زوال عقل
1. در مورد بیماری‌های زمینه‌ای باید درمان مناسب انجام شود.2. خود را در برابر آسیب به سر محافظت کنید. در اتومبیل کمربند ایمنی را ببندید. به هنگام راندن دوچرخه، موتورسیکلت، و ورزش‌های پر برخورد از کلاه ایمنی استفاده کنید.
3. برای پیشگیری از آترواسکلروز، سیگار نکشید، چربی کمتر بخورید، مرتباً ورزش کنید، و هر مقدار که می‌توانید استرس خود را کم کنید.
4. از پزشک خود درباره اقدامات پیشگیرانه راهنمایی بخواهید.
عواقب مورد انتظار
این بیماری در حال حاضر علاج‌ناپذیر است. مصرف داروها ممکن است از بدتر شدن بیماری جلوگیری کند، اما نمی‌تواند آن مقدار از کارهای مغز که از دست رفته است را دوباره برگرداند.عوامل احتمالی
عفونت‌ها، یبوست، زمین خوردن و صدمات دیگر، و تغذیه نامناسب. این عوارض به این علت ایجاد می‌شوند که فرد بیمار نمی‌تواند از خود مراقبت کند.درمان زوال عقل
1. تغییرات رفتاری اولیه را متوجه شوند و سریعاً به پزشک اطلاع دهند.2. برای بیمار یادآورهایی مثل ساعت، تقویم روزانه، یا برحسب اسامی فراهم کنند. به بهداشت وی کمک کنید.
3. تغییرات در محیط اطراف و کارهای روزانه را به حداقل برسانید.
4. بیمار را تشویق به فعالیت‌ها و تماس‌های اجتماعی نمایید.
5. با احترام و مهربانی با بیمار رفتار کنید.
6. در صورتی که بیمار نتواند به مراقبت از خود بپردازد، باید یک محیط حفاظت شده و بدون پیش داوری فراهم شود. اگر نتوان بیمار را در خانه نگاه داشت، باید وی را به یک مرکز نگهداری مناسب انتقال داد.
7. مرتباً برای ملاقات پیش وی بروید حتی اگر شما را نشناسد.
8. برای افراد خانواده نیز می‌توان جلسات مشاوره یا روان درمانی ترتیب داد.
داروها
داروهایی که برای درمان سایر بیماریها مورد استفاده قرار می‌گیرند ممکن است باعث گیجی یا خواب آلودگی شوند؛ از پزشک خود درمورد تغییر یا قطع مصرف آنها سؤال کنید. داروی مناسب برای درمان بیماری زمینه‌ای.فعالیت
بیمار را تشویق کنید تا حدی که می‌تواند فعالیت داشته باشد. خانه را از جهت احتمال بروز حوادث ایمن کنید. در زمینه جلوگیری از گم شدن بیمار اقدامات لازم را به عمل آورید.منبع مقاله :
واعظی، محمد جواد، (1396)، دانستنیهای پزشکی، قم: نوید حکمت، چاپ اول.
