نفس کسی که به خاطر مظلومیت ما اندوهگین شود، تسبیح است
چکیده
در قسمت قبلی مقاله اشاره شده که سیره اهل‌بیت(ع) در برگزاری مجلس عزا برای اباعبدالله الحسین(ع) چه بوده است و خود ایشان از بنیان‌گذاران مرثیه و گریه بوده‌اند و عزاداران را اطعام داده‌اند. در این قسمت نگاهی خواهیم داشت به رفتارهای فردی و اجتماعی اهل‌بیت(ع) در این زمینه.
تعداد کلمات 3124/ تخمین زمان مطالعه 16 دقیقه
در قسمت قبلی مقاله اشاره شده که سیره اهل‌بیت(ع) در برگزاری مجلس عزا برای اباعبدالله الحسین(ع) چه بوده است و خود ایشان از بنیان‌گذاران مرثیه و گریه بوده‌اند و عزاداران را اطعام داده‌اند. در این قسمت نگاهی خواهیم داشت به رفتارهای فردی و اجتماعی اهل‌بیت(ع) در این زمینه.
تعداد کلمات 3124/ تخمین زمان مطالعه 16 دقیقه
2. رفتارهای فردی
2-1. لباس مشکی پوشیدن
* أنَّ یَزیدَ لَعَنَه الله اسْتَدْعَی بِحَرَمِ رَسُولِ اللَّهِ(صلی‌الله علیه وآله) فَقَالَ لَهُنَّ أَیُّمَا أَحَبُّ إِلَیْکُنَّ الْمُقَامُ عِنْدِی أَوِ الرُّجُوعُ إِلَی الْمَدِینَهِ وَلَکُمُ الْجَائِزَهُ السَّنِیَّهُ قَالُوا نُحِبُّ أَوَّلًا أَنْ نَنُوحَ عَلَی الْحُسَیْنِ(علیه‌السلام) قَالَ افْعَلُوا مَا بَدَا لَکُمْ ثُمَّ أُخْلِیَتْ لَهُنَّ الْحُجَرُ وَالْبُیُوتُ فِی دِمَشْقَ وَلَمْ تَبْقَ‌ها‌شِمِیَّهٌ وَلَا قُرَشِیَّهٌ إِلَّا وَ لَبِسَتِ السَّوَادَ عَلَی الْحُسَیْنِ(علیه‌السلام) وَنَدَبُوهُ عَلَی مَا نُقِلَ سَبْعَهَ أَیَّام.1
یزید(لعنت الله علیه) خانواده رسول خدا(صلی‌الله علیه و آله) را به حضور طلبید و به آن‌ها گفت: کدام‌یک برای شما محبوب‌تر است؛ این که نزد من بمانید و یا در حالی که برای شما هدیه‌ها‌یی ارزنده تهیه گردیده است، به مدینه بازگردید خانواده رسول خدا(صلی‌الله علیه و آله) فرمودند: ما دوست داریم اول بر حسین(علیه‌السلام) نوحه بخوانیم [اقامه عزا بکنیم] یزید گفت آن‌چه را که می‌خواهید، انجام دهید؛ بنابراین اتاق‌ها و خانه‌ها‌یی را در دمشق برای عزاداری خاندان رسول خدا(صلی‌الله علیه و آله) مهیا کردند و هیچ زن ها‌شمی و قریشی باقی نماند؛ مگر این‌که بر عزای حسین(علیه‌السلام) لباس سیاه پوشید و بنابر آن‌چه نقل شده تا هفت روز برای امام حسین(علیه‌السلام) ندبه کردند.گ
* أنَّ یَزیدَ لَعَنَه الله اسْتَدْعَی بِحَرَمِ رَسُولِ اللَّهِ(صلی‌الله علیه وآله) فَقَالَ لَهُنَّ أَیُّمَا أَحَبُّ إِلَیْکُنَّ الْمُقَامُ عِنْدِی أَوِ الرُّجُوعُ إِلَی الْمَدِینَهِ وَلَکُمُ الْجَائِزَهُ السَّنِیَّهُ قَالُوا نُحِبُّ أَوَّلًا أَنْ نَنُوحَ عَلَی الْحُسَیْنِ(علیه‌السلام) قَالَ افْعَلُوا مَا بَدَا لَکُمْ ثُمَّ أُخْلِیَتْ لَهُنَّ الْحُجَرُ وَالْبُیُوتُ فِی دِمَشْقَ وَلَمْ تَبْقَ‌ها‌شِمِیَّهٌ وَلَا قُرَشِیَّهٌ إِلَّا وَ لَبِسَتِ السَّوَادَ عَلَی الْحُسَیْنِ(علیه‌السلام) وَنَدَبُوهُ عَلَی مَا نُقِلَ سَبْعَهَ أَیَّام.1
یزید(لعنت الله علیه) خانواده رسول خدا(صلی‌الله علیه و آله) را به حضور طلبید و به آن‌ها گفت: کدام‌یک برای شما محبوب‌تر است؛ این که نزد من بمانید و یا در حالی که برای شما هدیه‌ها‌یی ارزنده تهیه گردیده است، به مدینه بازگردید خانواده رسول خدا(صلی‌الله علیه و آله) فرمودند: ما دوست داریم اول بر حسین(علیه‌السلام) نوحه بخوانیم [اقامه عزا بکنیم] یزید گفت آن‌چه را که می‌خواهید، انجام دهید؛ بنابراین اتاق‌ها و خانه‌ها‌یی را در دمشق برای عزاداری خاندان رسول خدا(صلی‌الله علیه و آله) مهیا کردند و هیچ زن ها‌شمی و قریشی باقی نماند؛ مگر این‌که بر عزای حسین(علیه‌السلام) لباس سیاه پوشید و بنابر آن‌چه نقل شده تا هفت روز برای امام حسین(علیه‌السلام) ندبه کردند.گ
2-2. به دیدار هم رفتن و تسلیت گفتن به یکدیگر
قَالَ: یَا عَلْقَمَةُ وَ اُنْدُبُوا اَلْحُسَیْنَ عَلَیْهِ‌السَّلاَمُ وَ اِبْکُوهُ …. وَ تَلاَقَوْا یَوْمَئِذٍ بِالْبُکَاءِ بَعْضُکُمْ إِلَى بَعْضٍ فِی اَلْبُیُوتِ وَ حَیْثُ تَلاَقَیْتُمْ وَ لْیُعَزِّ بَعْضُکُمْ بَعْضاً بِمُصَابِ اَلْحُسَیْنِ عَلَیْهِ‌السَّلاَمُ قُلْتُ أَصْلَحَکَ اَللَّهُ کَیْفَ یُعَزِّی بَعْضُنَا بَعْضاً قَالَ تَقُولُونَ أَحْسَنَ اَللَّهُ أُجُورَنَا بِمُصَابِنَا بِأَبِی عَبْدِ اَللَّهِ اَلْحُسَیْنِ(عَلَیْهِ‌السَّلاَمُ) وَ جَعَلَنَا مِنَ اَلطَّالِبِینَ بِثَأْرِهِ مَعَ اَلْإِمَامِ اَلْمَهْدِیِّ إِلَى اَلْحَقِّ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ صَلَّى‌اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ.2
از علقمه بن محمد حضرمی از امام باقر(علیه‌السلام) نقل شده است که فرمود: ای علقمه! برای امام حسین(علیه‌السلام) ندبه و گریه کنید...؛ و در آن روز با گریه، به دیدار همدیگر رفته و همدیگر را (با گریه) ملاقات کنید و در مصیبت امام حسین(علیه‌السلام) به هم تسلیت بگویید. گفتم: خداوند کار شما را سامان دهد؛ چگونه همدیگر را تسلیت بگوییم؟ فرمود: بگویید: خداوند اجر ما را به خاطر مصیبت زدگیمان بر امام حسین(علیه‌السلام) نیکو بدارد و ما را از طلب کنندگان خون (خون خواهان) او به همراه «هدایت کننده به حق» از آل محمد(صلی‌الله علیه و آله ئ علیهم اجمعین) قرار دهد.
از علقمه بن محمد حضرمی از امام باقر(علیه‌السلام) نقل شده است که فرمود: ای علقمه! برای امام حسین(علیه‌السلام) ندبه و گریه کنید...؛ و در آن روز با گریه، به دیدار همدیگر رفته و همدیگر را (با گریه) ملاقات کنید و در مصیبت امام حسین(علیه‌السلام) به هم تسلیت بگویید. گفتم: خداوند کار شما را سامان دهد؛ چگونه همدیگر را تسلیت بگوییم؟ فرمود: بگویید: خداوند اجر ما را به خاطر مصیبت زدگیمان بر امام حسین(علیه‌السلام) نیکو بدارد و ما را از طلب کنندگان خون (خون خواهان) او به همراه «هدایت کننده به حق» از آل محمد(صلی‌الله علیه و آله ئ علیهم اجمعین) قرار دهد.
2-3. پرهیز از خنده و محزون بودن در ایام عزا
* قال الرضا (علیه‌السلام) فی حدیث فعلی مثل الحسین فَلْیَبْکِ اَلْبَاکُونَ فَإِنَّ اَلْبُکَاءَ عَلَیْهِ یَحُطُّ اَلذُّنُوبَ اَلْعِظَامَ ثُمَّ قَالَ کَانَ أَبِی صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَیْهِ إِذَا دَخَلَ شَهْرُ اَلْمُحَرَّمِ لاَ یُرَى ضَاحِکاً وَ کَانَتْ کَآبَةٌ تَغْلِبُ عَلَیْهِ حَتَّى یَمْضِیَ مِنْهُ عَشَرَةُ أَیَّامٍ فَإِذَا کَانَیَوْمُ اَلْعَاشِرِ کَانَ ذَلِکَ اَلْیَوْمُ یَوْمَ مُصِیبَتِهِ وَ حُزْنِهِ وَ بُکَائِهِ وَ یَقُولُ هَذَا اَلْیَوْمُ اَلَّذِی قُتِلَ فِیهِ اَلْحُسَیْنُ(علیه‌السلام).3
امام رضا(علیه‌السلام) فرمودند: پس باید بر مثل حسین گریه کنندگان بگریند؛ چرا که گریه بر حسین گناهان بزرگ را محو می‌کند. سپس فرمودند: وقتی ماه محرم می‌آید، کسی پدرم موسی بن جعفر را خندان نمی‌دید؛ و شدت حزن و اندوه بر وی غلبه داشت تا این‌که ده روز از آن می‌گذشت وقتی که روز دهم می‌شد آن روز، روز غم و اندوه و گریه‌اش بود و می‌فرمود: این روزی است که امام حسین(علیه‌السلام) به شهادت رسیده است.
* عَن عبد اللّه بنِ سَنان قال: دخلت على سیّدی أبی عبد اللّه جعفر بن محمّد(علیه السّلام) فی یوم عاشوراء فألفیته کاسف اللون ظاهر الحزن و دموعه تنحدر من عینیه کاللؤلؤ المتساقط فقلت یا ابن رسول‌اللّه ممّ بکاؤک لا أبکى اللّه عینیک فقال لی أو فی غفلة أنت أما علمت أنّ الحسین بن علیّ(علیه السّلام) اصیب فی مثل هذا الیوم.4
عبدالله بن سنان می‌گوید: در روز عاشورا نزد آقایم امام صادق(علیه‌السلام) رفتم پس امام(علیه‌السلام) را رنگ پریده و اندوهگین یافتم در حالی که اشک‌ها‌یش مانند مرواریدهایی از چشمانش سرازیر بود. پس گفتم ای فرزند رسول خدا! علت گریه شما چیست؟ خداوند چشمانت را نگریاند. امام صادق(علیه‌السلام) فرمودند: آیا غافلی؟ آیا نمی‌دانی که در چنین روزی بر حسین بن علی(علیه‌السلام) مصیبت وارد شد؟ [به شهادت رسید.]
* قالَ الصّادقُ(علیه‌السلام): نَفَسُ الْمَهْمُومِ لِظُلْمِنا تَسْبیحٌ وَ هَمُّهُ لَنا عِبادَةٌ وَ کِتْمانُ سِرّنا جِهادٌ فى سَبیلِ اللّهِ. ثَمَّ قالَ اَبُو عَبدِاللّهِ(علیه‌السلام): یَجِبُ اَنْ یُکْتَبَ هذا الْحَدیثُ بِالذَّهَبِ.5
امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: نفس کسی که به خاطر مظلومیت ما اندوهگین شود، تسبیح است و اندوهش برای ما، عبادت است و پوشاندن راز ما جهاد در راه خداست؛ سپس امام صادق(علیه‌السلام) افزود: این حدیث را باید با طلا نوشت!
امام رضا(علیه‌السلام) فرمودند: پس باید بر مثل حسین گریه کنندگان بگریند؛ چرا که گریه بر حسین گناهان بزرگ را محو می‌کند. سپس فرمودند: وقتی ماه محرم می‌آید، کسی پدرم موسی بن جعفر را خندان نمی‌دید؛ و شدت حزن و اندوه بر وی غلبه داشت تا این‌که ده روز از آن می‌گذشت وقتی که روز دهم می‌شد آن روز، روز غم و اندوه و گریه‌اش بود و می‌فرمود: این روزی است که امام حسین(علیه‌السلام) به شهادت رسیده است.
* عَن عبد اللّه بنِ سَنان قال: دخلت على سیّدی أبی عبد اللّه جعفر بن محمّد(علیه السّلام) فی یوم عاشوراء فألفیته کاسف اللون ظاهر الحزن و دموعه تنحدر من عینیه کاللؤلؤ المتساقط فقلت یا ابن رسول‌اللّه ممّ بکاؤک لا أبکى اللّه عینیک فقال لی أو فی غفلة أنت أما علمت أنّ الحسین بن علیّ(علیه السّلام) اصیب فی مثل هذا الیوم.4
عبدالله بن سنان می‌گوید: در روز عاشورا نزد آقایم امام صادق(علیه‌السلام) رفتم پس امام(علیه‌السلام) را رنگ پریده و اندوهگین یافتم در حالی که اشک‌ها‌یش مانند مرواریدهایی از چشمانش سرازیر بود. پس گفتم ای فرزند رسول خدا! علت گریه شما چیست؟ خداوند چشمانت را نگریاند. امام صادق(علیه‌السلام) فرمودند: آیا غافلی؟ آیا نمی‌دانی که در چنین روزی بر حسین بن علی(علیه‌السلام) مصیبت وارد شد؟ [به شهادت رسید.]
* قالَ الصّادقُ(علیه‌السلام): نَفَسُ الْمَهْمُومِ لِظُلْمِنا تَسْبیحٌ وَ هَمُّهُ لَنا عِبادَةٌ وَ کِتْمانُ سِرّنا جِهادٌ فى سَبیلِ اللّهِ. ثَمَّ قالَ اَبُو عَبدِاللّهِ(علیه‌السلام): یَجِبُ اَنْ یُکْتَبَ هذا الْحَدیثُ بِالذَّهَبِ.5
امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: نفس کسی که به خاطر مظلومیت ما اندوهگین شود، تسبیح است و اندوهش برای ما، عبادت است و پوشاندن راز ما جهاد در راه خداست؛ سپس امام صادق(علیه‌السلام) افزود: این حدیث را باید با طلا نوشت!
2-4. سلام دادن بر امام حسین (علیه‌السلام) و لعن قاتلین آن حضرت در هنگام آب نوشیدن
* عَنْ دَاوُدَ الرَّقِّیِّ قَالَ کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ‌اللَّهِ(علیه‌السلام) إِذَا اسْتَسْقَی الْمَاءَ فَلَمَّا شَرِبَهُ رَأَیْتُهُ قَدِ اسْتَعْبَرَ وَ اغْرَوْرَقَتْ عَیْنَاهُ بِدُمُوعِهِ ثُمَّ قَالَ لِی یَا دَاوُدُ لَعَنَ اللَّهُ قَاتِلَ الْحُسَیْنِ(علیه‌السلام) وَ مَا مِنْ عَبْدٍ شَرِبَ الْمَاءَ فَذَکَرَ الْحُسَیْنَ(علیه‌السلام) وَ أَهْلَ‌بَیْتِهِ وَ لَعَنَ قَاتِلَهُ إِلَّا کَتَبَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لَهُ مِائَةَ أَلْفِ حَسَنَةٍ وَ حَطَّ عَنْهُ مِائَةَ أَلْفِ سَیِّئَةٍ وَ رَفَعَ لَهُ مِائَةَ أَلْفِ دَرَجَةٍ وَ کَأَنَّمَا أَعْتَقَ مِائَةَ أَلْفِ نَسَمَةٍ وَ حَشَرَهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ یَوْمَ الْقِیَامَةِ ثَلِجَ الْفُؤَادِ.6
داوود رقّی می‌گوید: نزد امام صادق(علیه‌السلام) بودم که حضرت آب طلب کردند. وقتی آن را نوشیدند، دل شکسته شدند و از چشمانشان اشک جاری شد و فرمود: ای داوود! خدا قاتلین امام حسین(علیه‌السلام) را لعنت کند، هیچ بنده‌ای نیست که آب بخورد و امام حسین(علیه‌السلام) را ذکر کند و بر قاتلین آن حضرت لعن بفرستد، مگر این‌که خداوند صدهزار درجه به او بدهد؛ مثل این که صدهزار بنده را آزاد کرده باشد و روز قیامت خداوند او را با دلی آرام و قلبی التیام یافته محشور می‌کند.
داوود رقّی می‌گوید: نزد امام صادق(علیه‌السلام) بودم که حضرت آب طلب کردند. وقتی آن را نوشیدند، دل شکسته شدند و از چشمانشان اشک جاری شد و فرمود: ای داوود! خدا قاتلین امام حسین(علیه‌السلام) را لعنت کند، هیچ بنده‌ای نیست که آب بخورد و امام حسین(علیه‌السلام) را ذکر کند و بر قاتلین آن حضرت لعن بفرستد، مگر این‌که خداوند صدهزار درجه به او بدهد؛ مثل این که صدهزار بنده را آزاد کرده باشد و روز قیامت خداوند او را با دلی آرام و قلبی التیام یافته محشور می‌کند.
2-5. رها کردن کسب و کار در ایام عزا
*قَالَ: یَا عَلْقَمَةُ وَ اُنْدُبُوا اَلْحُسَیْنَ(عَلَیْهِ‌السَّلاَمُ) وَ اِبْکُوهُ ... وَ إِنِ اِسْتَطَاعَ أَحَدُکُمْ أَنْ لاَ یَمْضِیَ یَوْمَهُ فِی حَاجَةٍ فَافْعَلُوا فَإِنَّهُ یَوْمٌ نَحْسٌ لاَ تُقْضَى فِیهِ حَاجَةُ مُؤْمِنٍ وَ إِنْ قُضِیَتْ لَمْ یُبَارَکْ فِیهَا وَ لَمْ یُرْشَدْ وَ لاَ یَدَّخِرَنَّ أَحَدُکُمْ لِمَنْزِلِهِ فِی ذَلِکَ اَلْیَوْمِ شَیْئاً فَإِنَّهُ مَنْ فَعَلَ ذَلِکَ لَمْ یُبَارَکْ فِیهِ قَالَ اَلْبَاقِرُ(عَلَیْهِ‌السَّلاَمُ) أَنَا ضَامِنٌ لِمَنْ فَعَلَ ذَلِکَ لَهُ عِنْدَ‌اَللَّهِ عَزَّوَجَلَّ مَا تَقَدَّمَ بِهِ اَلذِّکْرُ مِنْ عَظِیمِ اَلثَّوَابِ وَ حَشَرَهُ اَللَّهُ فِی جُمْلَةِ اَلْمُسْتَشْهَدِینَ مَعَ اَلْحُسَیْنِ(عَلَیْهِ‌السَّلاَمُ)7
از علقمه بن محمد حضرمی‌از امام باقر(علیه‌السلام) نقل شده است که فرمود: ای علقمه بر امام حسین(علیه‌السلام) ندبه کنید و برایش بگریید...؛ و هر کدام از شما که می‌تواند در آن روز به دنبال طلب حاجتی نرود، پس نرود؛ چرا که آن روز، روز نحسی است که حاجت هیچ مؤمنی در آن روز برآورده نمی‌شود و اگر برآورده شود هم برکت نخواهد داشت و هیچ‌یک از شما در خانه‌اش در آن روز چیزی را ذخیره نکند؛ چرا که هرکس این کار را انجام دهد در آن برکت نبیند. امام باقر(علیه‌السلام) فرمود: من برای کسی که این کار را انجام دهد ضامنم برای او نزد خداوند، آن‌چه که قبلا یاد کردیم از اجر عظیم خواهد بود و خداوند او را با کسانی که با امام حسین(علیه‌السلام) شهید شده‌اند محشور می‌کند.
* ابی‌الحسن عَلِیِّ بْنِ مُوسَى اَلرِّضَا(عَلَیْهِ‌السَّلاَمُ) أَنَّهُ قَالَ مَنْ تَرَکَ اَلسَّعْیَ فِی حَوَائِجِهِ یَوْمَ عَاشُورَاءَ قَضَى‌اَللَّهُ لَهُ حَوَائِجَ اَلدُّنْیَا وَ اَلْآخِرَةِ وَ مَنْ کَانَ یَوْمُ عَاشُورَاءَ یَوْمَ مُصِیبَتِهِ وَ حُزْنِهِ وَ بُکَائِهِ جَعَلَ‌اَللَّهُ یَوْمَ اَلْقِیَامَةِ یَوْمَ فَرَحِهِ وَ سُرُورِهِ وَ قَرَّتْ بِنَا فِی اَلْجَنان عَیْنُهُ.8
امام رضا(علیه‌السلام) فرمودند: هرکس در روز عاشورا تلاش در حوائج دنیا را ترک کند، خداوند همه حوائج دنیا و آخرت او را ادا کرده و هرکس که روز عاشورا، روز اندوه و غم و گریه‌اش باشد، خداوند(عزّوجل) روز قیامت را روز شادی و سرورش قرار داده و در بهشت چشمش به دیدن ما روشن خواهد شد.
از علقمه بن محمد حضرمی‌از امام باقر(علیه‌السلام) نقل شده است که فرمود: ای علقمه بر امام حسین(علیه‌السلام) ندبه کنید و برایش بگریید...؛ و هر کدام از شما که می‌تواند در آن روز به دنبال طلب حاجتی نرود، پس نرود؛ چرا که آن روز، روز نحسی است که حاجت هیچ مؤمنی در آن روز برآورده نمی‌شود و اگر برآورده شود هم برکت نخواهد داشت و هیچ‌یک از شما در خانه‌اش در آن روز چیزی را ذخیره نکند؛ چرا که هرکس این کار را انجام دهد در آن برکت نبیند. امام باقر(علیه‌السلام) فرمود: من برای کسی که این کار را انجام دهد ضامنم برای او نزد خداوند، آن‌چه که قبلا یاد کردیم از اجر عظیم خواهد بود و خداوند او را با کسانی که با امام حسین(علیه‌السلام) شهید شده‌اند محشور می‌کند.
* ابی‌الحسن عَلِیِّ بْنِ مُوسَى اَلرِّضَا(عَلَیْهِ‌السَّلاَمُ) أَنَّهُ قَالَ مَنْ تَرَکَ اَلسَّعْیَ فِی حَوَائِجِهِ یَوْمَ عَاشُورَاءَ قَضَى‌اَللَّهُ لَهُ حَوَائِجَ اَلدُّنْیَا وَ اَلْآخِرَةِ وَ مَنْ کَانَ یَوْمُ عَاشُورَاءَ یَوْمَ مُصِیبَتِهِ وَ حُزْنِهِ وَ بُکَائِهِ جَعَلَ‌اَللَّهُ یَوْمَ اَلْقِیَامَةِ یَوْمَ فَرَحِهِ وَ سُرُورِهِ وَ قَرَّتْ بِنَا فِی اَلْجَنان عَیْنُهُ.8
امام رضا(علیه‌السلام) فرمودند: هرکس در روز عاشورا تلاش در حوائج دنیا را ترک کند، خداوند همه حوائج دنیا و آخرت او را ادا کرده و هرکس که روز عاشورا، روز اندوه و غم و گریه‌اش باشد، خداوند(عزّوجل) روز قیامت را روز شادی و سرورش قرار داده و در بهشت چشمش به دیدن ما روشن خواهد شد.
2-6. حالت مصیبت زده به خود گرفتن
* یا عَبدَ‌اللَّهِ بنَ سِنانٍ، إنَّ أفضَلَ ما تَأتی بِهِ فی هذَا الیَومِ أن... تَکشِفُ عَن ذِراعَیکَ کَهَیئَةِ أصحابِ المَصائِبِ.9
امام صادق(علیه‌السلام) فرمودند: افضل اعمال در روز عاشورا این است که... ظاهرت شبیه کسانی باشد که صاحب عزا و مصیبت هستند.
قال ابوالحسن الرضا(علیه‌السلام)... فَلَو عَلِمَ البَاکونَ أیُّ أجرٍ یؤجَرونَ لَتَمَنُّوا دَوامَ الحَالِ حَتّی المَات.10
امام رضا(علیه‌السلام) فرمودند: اگر گریه‌کنندگان بر امام حسین(علیه‌السلام) می‌دانستند که چه اجری به آن‌ها داده می‌شود به طور حتم آرزو می‌کردند تا آخر عمر در این حال باقی بمانند.
* قال ابی‌عبدالله جعفر بن محمد... إِنَّ أَفْضَلَ مَا تَأْتِی بِهِ فِی هَذَا الْیَوْمِ أَنْ تَعْمِدَ إِلَى ثِیَابٍ طَاهِرَةٍ فَتَلْبَسَهَا وَ تَتَسَلَّبَ قُلْتُ وَ مَا التَّسَلُّبُ قَالَ تُحَلِّلُ أَزْرَارَکَ وَ تَکْشِفُ عَنْ ذِرَاعَیْکَ کَهَیْئَةِ أَصْحَابِ الْمَصَائِبِ.11
امام صادق(علیه‌السلام) می‌فرمایند: ای عبدالله بن سنان! افضل آن‌چه که در این روز [عاشورا] به جا آورده می‌شود این است که لباس تمیزی را به تن کنی، دکمه‌ها‌ی آن را باز کن، آستین‌ها‌یش را بالا بزن و سر و پا برهنه باش، همانند کسانی که مصیبت زده اند.
امام صادق(علیه‌السلام) فرمودند: افضل اعمال در روز عاشورا این است که... ظاهرت شبیه کسانی باشد که صاحب عزا و مصیبت هستند.
قال ابوالحسن الرضا(علیه‌السلام)... فَلَو عَلِمَ البَاکونَ أیُّ أجرٍ یؤجَرونَ لَتَمَنُّوا دَوامَ الحَالِ حَتّی المَات.10
امام رضا(علیه‌السلام) فرمودند: اگر گریه‌کنندگان بر امام حسین(علیه‌السلام) می‌دانستند که چه اجری به آن‌ها داده می‌شود به طور حتم آرزو می‌کردند تا آخر عمر در این حال باقی بمانند.
* قال ابی‌عبدالله جعفر بن محمد... إِنَّ أَفْضَلَ مَا تَأْتِی بِهِ فِی هَذَا الْیَوْمِ أَنْ تَعْمِدَ إِلَى ثِیَابٍ طَاهِرَةٍ فَتَلْبَسَهَا وَ تَتَسَلَّبَ قُلْتُ وَ مَا التَّسَلُّبُ قَالَ تُحَلِّلُ أَزْرَارَکَ وَ تَکْشِفُ عَنْ ذِرَاعَیْکَ کَهَیْئَةِ أَصْحَابِ الْمَصَائِبِ.11
امام صادق(علیه‌السلام) می‌فرمایند: ای عبدالله بن سنان! افضل آن‌چه که در این روز [عاشورا] به جا آورده می‌شود این است که لباس تمیزی را به تن کنی، دکمه‌ها‌ی آن را باز کن، آستین‌ها‌یش را بالا بزن و سر و پا برهنه باش، همانند کسانی که مصیبت زده اند.
بیشتر بخوانید: نحوه عزاداری امام حسین(علیه السلام) در محضر امامان شیعه (علیهم السلام)
3. فعالیت‌ها‌ی جمعی در اقامه عزای اهل‌بیت(علیهم‌السلام)
1-3. دستۀ عزا
رهبر معظم انقلاب مدظله: بعد از شهادت امام حسین(علیه‌السلام) و بازگشت کاروان کربلا، مدینه‌الرسول شب و روز شاهد اقامه عزا و نوحه‌سرایی بود، اشک گریه‌کنندگان بر خاک پاکش ریخت، دسته‌جات عزاداری بانوان از منزل زینب‌کبری به حرم پیامبر و از حرم پیامبر به منزل جناب ام‌البنین(علیهاالسلام) در رفت و آمد بودند. هنگامی‌که حضرت حوراء، عقیلۀ بنی‌ها‌شم زینب‌کبری(علیهاالسلام) از شام به مدینه مراجعت نمودند، بعد از استقبال و برگزاری مجالس عزا، از اطراف و اکناف برای عرض تسلیت به محضر آن علیا مخدره شرفیاب شدند. وقتی به حضرت زینب(علیهاالسلام) خبر دادند که جناب ام‌البنین(علیهاالسلام) قصد آمدن به منزل شما را دارند، پیغام فرستادند: «شما تشریف نیاورید. افضل آن است که من و خواهرانم برای عرض تسلیت اولاد شما به خدمت شما برسیم.»
جناب زینب کبری(علیهاالسلام) احترام خاصی برای مادر حضرت عباس(علیه‌السلام) قائل بودند و به مناسبت‌های دینی و غیر آن به زیارت آن جناب می‌رفتند. حضرت زینب(علیه‌السلام) در روز دوم ورودشان به مدینه، زن‌ها‌ی بنی‌ها‌شم و دختران حضرت علی(علیه‌السلام) و عقیل و جعفر و آل عبدالمطلب را جمع کردند و امر فرمودند زینت‌آلات را از خود دور کنند، لباس عزا و مشکی بپوشند و با نظم خاصی- با آه و گریه و فریاد برای شهدای کربلا- در‌حالی که بر سینه میزنند به طرف مسجد و حرم رسول‌الله(صلی‌الله علیه وآله) حرکت کنند. آن روز همگی یک صدا ناله می‌کردند: «واسیدا واحسینا» به نحوی که خلق از نالۀ آنان گریان بودند.
از آن‌جا که ناله‌کنان و سینه‌زنان به منزل جناب ام‌البنین(علیهاالسلام) رفتند، در‌حالی‌که آن حضرت جلوی در منزل در انتظار حضرت زینب(علیهاالسلام) و خواهران و عزاداران امام حسین(علیه‌السلام) بود. هنگامی‌که جناب ام‌البنین(علیهاالسلام) و زینب کبری(علیهاالسلام) به یکدیگر رسیدند، ناله‌ای از آن دو مخدره و زن‌ها‌ی عزادار بلند شد که کوچک و بزرگ را گریان نمود؛ اما مادر قمر بنی‌ها‌شم(علیه‌السلام) نامی‌از اولاد خود نبرد. زینب کبری(علیهاالسلام) به ایشان تسلیت می‌گفت و ناله می‌کرد: «وا اَخا وا عباسا»، ولی ام‌البنین(علیهاالسلام) می‌فرمود: «وا اماما، وا حسینا؛ حسین من چه شد؟»
با این‌حال وارد منزل شدند و ناله و گریه سر دادند. حضرت زینب(علیهاالسلام) از وقایع عاشورا می‌فرمود و دیگران ضجه می‌زدند تا آن‌که حضرت غش کرد و از حال رفت. بعد از آن، حضرت ام‌کلثوم(علیهاالسلام) مطالبی می‌فرمود و به همین صورت عزاداری در منازل ادامه داشت تا زمانی که حضرت زینب(علیهاالسلام) را به شام تبعید کردند. بعد از رفتن آن حضرت از مدینه نیز عزاداری‌ها ادامه داشت.12
رهبر معظم انقلاب مدظله: بعد از شهادت امام حسین(علیه‌السلام) و بازگشت کاروان کربلا، مدینه‌الرسول شب و روز شاهد اقامه عزا و نوحه‌سرایی بود، اشک گریه‌کنندگان بر خاک پاکش ریخت، دسته‌جات عزاداری بانوان از منزل زینب‌کبری به حرم پیامبر و از حرم پیامبر به منزل جناب ام‌البنین(علیهاالسلام) در رفت و آمد بودند. هنگامی‌که حضرت حوراء، عقیلۀ بنی‌ها‌شم زینب‌کبری(علیهاالسلام) از شام به مدینه مراجعت نمودند، بعد از استقبال و برگزاری مجالس عزا، از اطراف و اکناف برای عرض تسلیت به محضر آن علیا مخدره شرفیاب شدند. وقتی به حضرت زینب(علیهاالسلام) خبر دادند که جناب ام‌البنین(علیهاالسلام) قصد آمدن به منزل شما را دارند، پیغام فرستادند: «شما تشریف نیاورید. افضل آن است که من و خواهرانم برای عرض تسلیت اولاد شما به خدمت شما برسیم.»
جناب زینب کبری(علیهاالسلام) احترام خاصی برای مادر حضرت عباس(علیه‌السلام) قائل بودند و به مناسبت‌های دینی و غیر آن به زیارت آن جناب می‌رفتند. حضرت زینب(علیه‌السلام) در روز دوم ورودشان به مدینه، زن‌ها‌ی بنی‌ها‌شم و دختران حضرت علی(علیه‌السلام) و عقیل و جعفر و آل عبدالمطلب را جمع کردند و امر فرمودند زینت‌آلات را از خود دور کنند، لباس عزا و مشکی بپوشند و با نظم خاصی- با آه و گریه و فریاد برای شهدای کربلا- در‌حالی که بر سینه میزنند به طرف مسجد و حرم رسول‌الله(صلی‌الله علیه وآله) حرکت کنند. آن روز همگی یک صدا ناله می‌کردند: «واسیدا واحسینا» به نحوی که خلق از نالۀ آنان گریان بودند.
از آن‌جا که ناله‌کنان و سینه‌زنان به منزل جناب ام‌البنین(علیهاالسلام) رفتند، در‌حالی‌که آن حضرت جلوی در منزل در انتظار حضرت زینب(علیهاالسلام) و خواهران و عزاداران امام حسین(علیه‌السلام) بود. هنگامی‌که جناب ام‌البنین(علیهاالسلام) و زینب کبری(علیهاالسلام) به یکدیگر رسیدند، ناله‌ای از آن دو مخدره و زن‌ها‌ی عزادار بلند شد که کوچک و بزرگ را گریان نمود؛ اما مادر قمر بنی‌ها‌شم(علیه‌السلام) نامی‌از اولاد خود نبرد. زینب کبری(علیهاالسلام) به ایشان تسلیت می‌گفت و ناله می‌کرد: «وا اَخا وا عباسا»، ولی ام‌البنین(علیهاالسلام) می‌فرمود: «وا اماما، وا حسینا؛ حسین من چه شد؟»
با این‌حال وارد منزل شدند و ناله و گریه سر دادند. حضرت زینب(علیهاالسلام) از وقایع عاشورا می‌فرمود و دیگران ضجه می‌زدند تا آن‌که حضرت غش کرد و از حال رفت. بعد از آن، حضرت ام‌کلثوم(علیهاالسلام) مطالبی می‌فرمود و به همین صورت عزاداری در منازل ادامه داشت تا زمانی که حضرت زینب(علیهاالسلام) را به شام تبعید کردند. بعد از رفتن آن حضرت از مدینه نیز عزاداری‌ها ادامه داشت.12
2-3. اقامۀ مجلس عزا در خانه‌ها
*عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ عَلَیْهِ‌اَلسَّلاَمُ: فِی حَدِیثِ زِیَارَةِ اَلْحُسَیْنِ عَلَیْهِ‌اَلسَّلاَمُ یَوْمَ عَاشُورَاءَ مِنْ قُرْبٍ وَ بُعْدٍ قَالَ ثُمَّ لْیَنْدُبِ اَلْحُسَیْنَ عَلَیْهِ‌اَلسَّلاَمُ وَ یَبْکِیهِ وَ یَأْمُرُ مَنْ فِی دَارِهِ مِمَّنْ لاَ یَتَّقِیهِ بِالْبُکَاءِ عَلَیْهِ وَ یُقِیمُ فِی دَارِهِ اَلْمُصِیبَةَ بِإِظْهَارِ اَلْجَزَعِ عَلَیْهِ وَ لْیُعَزِّ بَعْضُهُمْ بَعْضاً بِمُصَابِهِمْ بِالْحُسَیْنِ عَلَیْهِ‌اَلسَّلاَمُ، وَ أَنَا ضَامِنٌ لَهُمْ إِذَا فَعَلُوا ذَلِکَ عَلَى اَللَّهِ عَزَّوَجَلَّ جَمِیعَ ذَلِکَ یَعْنِی ثَوَابَ أَلْفَیْ حَجَّةٍ وَ أَلْفَیْ عُمْرَةٍ وَ أَلْفَیْ غَزْوَةٍ قُلْتُ أَنْتَ اَلضَّامِنُ لَهُمْ ذَلِکَ وَ اَلزَّعِیمُ قَالَ أَنَا اَلضَّامِنُ وَ اَلزَّعِیمُ لِمَنْ فَعَلَ ذَلِکَ قُلْتُ وَ کَیْفَ یُعَزِّی بَعْضُنَا بَعْضاً قَالَ تَقُولُ عَظَّمَ‌اَللَّهُ أُجُورَنَا بِمُصَابِنَا بِالْحُسَیْنِ عَلَیْهِ‌اَلسَّلاَمُ، وَ جَعَلَنَا وَ إِیَّاکُمْ مِنَ اَلطَّالِبِینَ بِثَأْرِهِ مَعَ وَلِیِّهِ وَ اَلْإِمَامِ اَلْمَهْدِیِّ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ إِنِ اِسْتَطَعْتَ أَنْ لاَ تَنْشُرَ یَوْمَکَ فِی حَاجَةٍ فَافْعَلْ فَإِنَّهُ یَوْمُ نَحْسٍ لاَ تُقْضَى فِیهِ حَاجَةُ مُؤْمِنٍ وَ إِنْ قُضِیَتْ لَمْ یُبَارَکُ لَهُ فِیهَا وَ لاَ یَرَى فِیهَا رُشْداً وَ لاَ یَدَّخِرَنَّ أَحَدُکُمْ لِمَنْزِلِهِ فِیهِ شَیْئاً فَمَنِ اِدَّخَرَ فِی ذَلِکَ اَلْیَوْمِ شَیْئاً لَمْ یُبَارَکْ لَهُ فِیمَا اِدَّخَرَ وَ لَمْ یُبَارَکْ لَهُ فِی أَهْلِهِ فَإِذَا فَعَلُوا ذَلِکَ کَتَبَ اَللَّهُ لَهُمْ ثَوَابَ أَلْفِ حَجَّةٍ وَ أَلْفِ عُمْرَةٍ وَ أَلْفِ غَزْوَةٍ مَعَ رَسُولِ‌اَللَّهِ صَلَّى‌اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، وَ کَانَ لَهُ کَثَوَابِ کُلِّ نَبِیِّ وَ رَسُولٍ، وَ صِدِّیقٍ وَ شَهِیدٍ مَاتَ أَوْ قُتِلَ مُنْذُ خَلَقَ اَللَّهُ اَلدُّنْیَا إِلَى أَنْ تَقُومَ اَلسَّاعَةُ اَلْحَدِیثَ.13
امام باقر(علیه‌السلام) در حدیث «زیارت امام حسین(علیه‌السلام) در روز عاشورا از راه دور و نزدیک» می‌فرماید: ...سپس ندبه کند برای امام حسین(علیه‌السلام) و بر او بگرید و کسا نی از اهل خانه‌اش را که نسبت به آن‌ها تقیه نمی‌کند، امر کند به گریه کردن بر او؛ و در خانه‌اش با اظهار بی‌تابی بر او مصیبت و عزا برپا کند و همدیگر را برای مصیبت امام حسین(علیه‌السلام) تسلیت بگویند؛ و اگر چنان‌چه این کارها را انجام دهند، من نزد خدا برایشان همۀ آن فضیلت‌ها را ضمانت می‌کنم؛ یعنی ثواب هزار حج و هزار عمره و هزار غزوه (جنگ همراه پیامبر) را. گفتم: شما این‌ها را برایشان ضامن هستید و برعهده می‌گیرید؟ فرمود: من ضامن و عهده‌دارم برای کسی که این کار را انجام دهد. گفتم: چگونه همدیگر را تسلیت بگوییم؟ گفت: می‌گویی، خداوند اجر ما را به خاطر مصیبت و عزای امام حسین(علیه‌السلام) بزرگ بدارد و ما و شما را به همراه ولیش امام مهدی(عجل‌الله تعالی فرجه‌الشریف) از آل‌محمد، از خون خواهان او قرار دهد...
*عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ عَلَیْهِ‌السَّلاَمُ فِی حَدِیثٍ تَقَدَّمَ صَدْرُهُ قَالَ: یَا عَلْقَمَةُ وَ اُنْدُبُوا اَلْحُسَیْنَ عَلَیْهِ‌السَّلاَمُ وَ اِبْکُوهُ وَ لْیَأْمُرْ أَحَدُکُمْ مَنْ فِی دَارِهِ بِالْبُکَاءِ عَلَیْهِ وَ لْیُقِمْ عَلَیْهِ فِی دَارِهِ اَلْمُصِیبَةَ بِإِظْهَارِ اَلْجَزَعِ وَ اَلْبُکَاءِ وَ تَلاَقَوْا یَوْمَئِذٍ بِالْبُکَاءِ بَعْضُکُمْ إِلَى بَعْضٍ فِی اَلْبُیُوتِ.14
امام صادق(علیه‌السلام) فرمودند: ای علقمه! برای امام حسین(علیه‌السلام) ندبه کنید و برایش گریه کنید و هر کدام از شما اهل خانه‌اش را بر گریه بر حسین(علیه‌السلام) امر کند و باید هر کدام از شما در خانه‌اش با اظهار بی‌تابی و گریه بر امام حسین(علیه‌السلام) اقامه مصیبت کند؛ و گریه‌کنان به دیدار یکدیگر به خانه‌ها‌ی همدیگر بروید.
*فضل می‌گوید: در اول محرم امام صادق(علیه‌السلام) به من فرمود: دیشب کجا بودی؟ عرض کردم: دیشب بین ما کسی بود که می‌گفت: هلال ماه محرم را دیده‌ام. لذا یکی از دوستان و محبین شما به مناسبت اول محرم مجلسی منعقد نموده بود؛ و ما برای گریه و ناله و عزاداری بر جد بزرگوارتان حضرت سیدالشهدا(علیه‌السلام) و اهل‌بیت آن حضرت- به خاطر مصائبی که بر آن بزرگواران در این ماه وارد شده - در مجلس او شرکت کردیم و بر مصائب شما اهل‌بیت گریستیم.
نَوَّرَ اللهُ قَلبَکَ وَ شَرَحَ صَدرَکَ وَ آجَرَکَ عَلی حُسین صُنعِکَ وَ وِلائِکَ لِأهلِ بَیتِ نَبِیِّکَ.
امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: خداوند دلت را روشن کند و به تو شرح صدر مرحمت فرماید و تو را بر این عمل خوب و موالات تو با اهل‌بیت پیامبرت(صلی‌الله علیه و آله) پاداش دهد. ای فضل! هنگامی‌که از مجلس عزا بیرون آمدی، جلوی در خانه به کسی برخورد نکردی؟ عرض کردم: بلی، خداوند مرا فدای شما گرداند. با مردی که جلوی در نشسته بود برخورد کردم. فرمود: آن شخص را شناختی؟ گفتم: هوا تاریک بود و نتوانستم او را بشناسم. حضرت فرمود: خود من جلوی در نشسته بودم! گفتم: الله‌اکبر، پس برای چه به مجلس ما نیامدید تا در صدر مجلس باشید؟ به خدا قسم شما صاحب عزا هستید و واجب است به شما تعزیت بگوییم. امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: من خواستم وارد مجلس شوم، اما دیدم در صدر مجلس، جدم پیامبر و امیرالمؤمنین و فاطمه زهرا(علیهم‌السلام) حضور د ارند و با شما بر اباعبدالله الحسین بن علی(علیه‌السلام) می‌گریستند و نوحه و زاری می‌کردند.15
امام باقر(علیه‌السلام) در حدیث «زیارت امام حسین(علیه‌السلام) در روز عاشورا از راه دور و نزدیک» می‌فرماید: ...سپس ندبه کند برای امام حسین(علیه‌السلام) و بر او بگرید و کسا نی از اهل خانه‌اش را که نسبت به آن‌ها تقیه نمی‌کند، امر کند به گریه کردن بر او؛ و در خانه‌اش با اظهار بی‌تابی بر او مصیبت و عزا برپا کند و همدیگر را برای مصیبت امام حسین(علیه‌السلام) تسلیت بگویند؛ و اگر چنان‌چه این کارها را انجام دهند، من نزد خدا برایشان همۀ آن فضیلت‌ها را ضمانت می‌کنم؛ یعنی ثواب هزار حج و هزار عمره و هزار غزوه (جنگ همراه پیامبر) را. گفتم: شما این‌ها را برایشان ضامن هستید و برعهده می‌گیرید؟ فرمود: من ضامن و عهده‌دارم برای کسی که این کار را انجام دهد. گفتم: چگونه همدیگر را تسلیت بگوییم؟ گفت: می‌گویی، خداوند اجر ما را به خاطر مصیبت و عزای امام حسین(علیه‌السلام) بزرگ بدارد و ما و شما را به همراه ولیش امام مهدی(عجل‌الله تعالی فرجه‌الشریف) از آل‌محمد، از خون خواهان او قرار دهد...
*عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ عَلَیْهِ‌السَّلاَمُ فِی حَدِیثٍ تَقَدَّمَ صَدْرُهُ قَالَ: یَا عَلْقَمَةُ وَ اُنْدُبُوا اَلْحُسَیْنَ عَلَیْهِ‌السَّلاَمُ وَ اِبْکُوهُ وَ لْیَأْمُرْ أَحَدُکُمْ مَنْ فِی دَارِهِ بِالْبُکَاءِ عَلَیْهِ وَ لْیُقِمْ عَلَیْهِ فِی دَارِهِ اَلْمُصِیبَةَ بِإِظْهَارِ اَلْجَزَعِ وَ اَلْبُکَاءِ وَ تَلاَقَوْا یَوْمَئِذٍ بِالْبُکَاءِ بَعْضُکُمْ إِلَى بَعْضٍ فِی اَلْبُیُوتِ.14
امام صادق(علیه‌السلام) فرمودند: ای علقمه! برای امام حسین(علیه‌السلام) ندبه کنید و برایش گریه کنید و هر کدام از شما اهل خانه‌اش را بر گریه بر حسین(علیه‌السلام) امر کند و باید هر کدام از شما در خانه‌اش با اظهار بی‌تابی و گریه بر امام حسین(علیه‌السلام) اقامه مصیبت کند؛ و گریه‌کنان به دیدار یکدیگر به خانه‌ها‌ی همدیگر بروید.
*فضل می‌گوید: در اول محرم امام صادق(علیه‌السلام) به من فرمود: دیشب کجا بودی؟ عرض کردم: دیشب بین ما کسی بود که می‌گفت: هلال ماه محرم را دیده‌ام. لذا یکی از دوستان و محبین شما به مناسبت اول محرم مجلسی منعقد نموده بود؛ و ما برای گریه و ناله و عزاداری بر جد بزرگوارتان حضرت سیدالشهدا(علیه‌السلام) و اهل‌بیت آن حضرت- به خاطر مصائبی که بر آن بزرگواران در این ماه وارد شده - در مجلس او شرکت کردیم و بر مصائب شما اهل‌بیت گریستیم.
نَوَّرَ اللهُ قَلبَکَ وَ شَرَحَ صَدرَکَ وَ آجَرَکَ عَلی حُسین صُنعِکَ وَ وِلائِکَ لِأهلِ بَیتِ نَبِیِّکَ.
امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: خداوند دلت را روشن کند و به تو شرح صدر مرحمت فرماید و تو را بر این عمل خوب و موالات تو با اهل‌بیت پیامبرت(صلی‌الله علیه و آله) پاداش دهد. ای فضل! هنگامی‌که از مجلس عزا بیرون آمدی، جلوی در خانه به کسی برخورد نکردی؟ عرض کردم: بلی، خداوند مرا فدای شما گرداند. با مردی که جلوی در نشسته بود برخورد کردم. فرمود: آن شخص را شناختی؟ گفتم: هوا تاریک بود و نتوانستم او را بشناسم. حضرت فرمود: خود من جلوی در نشسته بودم! گفتم: الله‌اکبر، پس برای چه به مجلس ما نیامدید تا در صدر مجلس باشید؟ به خدا قسم شما صاحب عزا هستید و واجب است به شما تعزیت بگوییم. امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: من خواستم وارد مجلس شوم، اما دیدم در صدر مجلس، جدم پیامبر و امیرالمؤمنین و فاطمه زهرا(علیهم‌السلام) حضور د ارند و با شما بر اباعبدالله الحسین بن علی(علیه‌السلام) می‌گریستند و نوحه و زاری می‌کردند.15
3-3. ساتر زدن بین زنان و مردان
*حَکَى دِعْبِلٌ اَلْخُزَاعِیُّ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى سَیِّدِی وَ مَوْلاَیَ عَلِیِّ بْنِ مُوسَى اَلرِّضَا عَلَیْهِ‌السَّلاَمُ فِی مِثْلِ هَذِهِ اَلْأَیَّامِ فَرَأَیْتُهُ جَالِساً جِلْسَةَ اَلْحَزِینِ اَلْکَئِیبِ وَ أَصْحَابُهُ مِنْ حَوْلِهِ فَلَمَّا رَآنِی مُقْبِلاً قَالَ مَرْحَباً بِکَ یَا دِعْبِلُ مَرْحَباً بِنَاصِرِنَا بِیَدِهِ وَ لِسَانِهِ ثُمَّ إِنَّهُ وَسَّعَ لِی فِی مَجْلِسِهِ وَ أَجْلَسَنِی إِلَى جَانِبِهِ ثُمَّ قَالَ لِی یَا دِعْبِلُ أُحِبُّ أَنْ تُنْشِدَنِی شِعْراً فَإِنَّ هَذِهِ اَلْأَیَّامَ أَیَّامُ حُزْنٍ کَانَتْ عَلَیْنَا أَهْلَ‌اَلْبَیْتِ وَ أَیَّامُ سُرُورٍ کَانَتْ عَلَى أَعْدَائِنَا خُصُوصاً بَنِی‌أُمَیَّةَ یَا دِعْبِلُ مَنْ بَکَى أَوْ أَبْکَى عَلَى مُصَابِنَا وَ لَوْ وَاحِداً کَانَ أَجْرُهُ عَلَى اَللَّهِ یَا دِعْبِلُ مَنْ ذَرَفَتْ عَیْنَاهُ عَلَى مُصَابِنَا وَ بَکَى لِمَا أَصَابَنَا مِنْ أَعْدَائِنَا حَشَرَهُ اَللَّهُ مَعَنَا فِی زُمْرَتِنَا یَا دِعْبِلُ مَنْ بَکَى عَلَى مُصَابِ جَدِّیَ اَلْحُسَیْنِ عَلَیْهِ‌السَّلاَمُ غَفَرَ اَللَّهُ لَهُ ذُنُوبَهُ اَلْبَتَّةَ ثُمَّ إِنَّهُ عَلَیْهِ السَّلاَمُ نَهَضَ وَ ضَرَبَ سِتْراً بَیْنَنَا وَ بَیْنَ حَرَمِهِ وَ أَجْلَسَ أَهْلَ‌بَیْتِهِ مِنْ وَرَاءِ اَلسِّتْرِ لِیَبْکُوا عَلَى مُصَابِ جَدِّهِمُ اَلْحُسَیْنِ عَلَیْهِ‌السَّلاَمُ ثُمَّ اِلْتَفَتَ إِلَیَّ وَ قَالَ یَا دِعْبِلُ اِرْثِ اَلْحُسَیْنَ عَلَیْهِ‌السَّلاَمُ.16
نقل شده است از دعبل خزاعی که می‌گوید: در چنین روزهایی به محضر سید و مولایم امام رضا(علیه‌السلام) شرفیاب شدم؛ دیدم که او محزون و دل‌گرفته نشسته و یارانش گرداگرد او می‌باشند. ...سپس آن حضرت برخاست و پرده‌ای میان ما و اهل‌بیتش قرار داد و آن‌ها را پشت پرده نشاند تا بر مصیبت جدشان حسین(علیه‌السلام) گریه کنند. سپس رو به من کرد و فرمود: ای دعبل! بر حسین(علیه‌السلام) مرثیه بخوان...
*عَبْدِ‌اَللَّهِ بْنِ غَالِبٍ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ فَأَنْشَدْتُهُ مَرْثِیَةَ اَلْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ فَلَمَّا اِنْتَهَیْتُ إِلَى هَذَا اَلْمَوْضِعِ لَبَلِیَّةٌ تَسْقُوا حُسَیْناً بِمِسْقَاةِ اَلثَّرَى غَیْرِ اَلتُّرَابِ صَاحَتْ بَاکِیَةً مِنْ وَرَاءِ اَلسِّتْرِ یَا أَبَتَاهْ.17
از عبدالله بن غالب نقل است که می‌گوید: به محضر امام صادق(علیه‌السلام) وارد شدم و مرثیه امام حسین(علیه‌السلام) را برایش خواندم. وقتی که به این بیت رسیدم:
مصیبت امام حسین(علیه‌السلام) این بود که زمین [به جای آب] خاک و گرد و غبار به وی داد...
ناگاه زنی گریه‌کنان از پشت پرده فریاد زد: وای پدرم!
نقل شده است از دعبل خزاعی که می‌گوید: در چنین روزهایی به محضر سید و مولایم امام رضا(علیه‌السلام) شرفیاب شدم؛ دیدم که او محزون و دل‌گرفته نشسته و یارانش گرداگرد او می‌باشند. ...سپس آن حضرت برخاست و پرده‌ای میان ما و اهل‌بیتش قرار داد و آن‌ها را پشت پرده نشاند تا بر مصیبت جدشان حسین(علیه‌السلام) گریه کنند. سپس رو به من کرد و فرمود: ای دعبل! بر حسین(علیه‌السلام) مرثیه بخوان...
*عَبْدِ‌اَللَّهِ بْنِ غَالِبٍ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ فَأَنْشَدْتُهُ مَرْثِیَةَ اَلْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ فَلَمَّا اِنْتَهَیْتُ إِلَى هَذَا اَلْمَوْضِعِ لَبَلِیَّةٌ تَسْقُوا حُسَیْناً بِمِسْقَاةِ اَلثَّرَى غَیْرِ اَلتُّرَابِ صَاحَتْ بَاکِیَةً مِنْ وَرَاءِ اَلسِّتْرِ یَا أَبَتَاهْ.17
از عبدالله بن غالب نقل است که می‌گوید: به محضر امام صادق(علیه‌السلام) وارد شدم و مرثیه امام حسین(علیه‌السلام) را برایش خواندم. وقتی که به این بیت رسیدم:
مصیبت امام حسین(علیه‌السلام) این بود که زمین [به جای آب] خاک و گرد و غبار به وی داد...
ناگاه زنی گریه‌کنان از پشت پرده فریاد زد: وای پدرم!
3-4. عزاداری در مراکز عمومی
*عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ‌اَلسَّلاَمُ قَالَ: قَالَ لِی أَبِی یَا جَعْفَرُ أَوْقِفْ لِی مِنْ مَالِی کَذَا وَ کَذَا لِنَوَادِبَ تَنْدُبْنَی عَشْرَ سِنِینَ بِمِنًى أَیَّامَ مِنًى 18
امام صادق(علیه‌السلام) می‌فرماید: پدرم امام باقر(علیه‌السلام) به من فرمود: از مالم فلان مقدار وقف نوحه خوانان کن که به مدت ده سال در منا و در ایام حج بر من نوحه‌خوانی و سوگواری کنند.
امام صادق(علیه‌السلام) می‌فرماید: پدرم امام باقر(علیه‌السلام) به من فرمود: از مالم فلان مقدار وقف نوحه خوانان کن که به مدت ده سال در منا و در ایام حج بر من نوحه‌خوانی و سوگواری کنند.
نمایش پی نوشت ها:
1. مستدرک الوسائل، ج 3، ص 327
2. مستدرک الوسائل، ج 10، ص 316
3. وسائل الشیعه، ج 14، ص 504 و الأمالی للصدوق، ص 128
4. مستدرک الوسائل، ج 10، ص 317
5. أمالى شیخ مفید، ص 338
6. کامل الزیارات، ص 107
7. مستدرک الوسائل، ج 10، ص 316
8. وسائل الشیعه، ج 14، ص 504
9. بحارالأنوار، ج 98، ص 303
10. آمالی صدوق، ص 128 و بحارالأنوار، ج 44، ص 283
11. بحارالأنوار، ج 98، ص 304
12. منابع النوراء فی وقایع عاشورا، ص 183
13. وسائل الشیعه، ج 14، ص 510
14. مستدرک الوسائل، ج 10، ص 316
15. ثمرات الأعواد، ج 1، ص 16 و منابع النوراء، ص 17 و احرام محرم، ص 51
16. مستدرک الوسائل، ج 10، ص 386
17. مثیرالأحزان، ص 15
18. الکافی، ج 5، ص 117
19. واحد پژوهش دفتر فرهنگی فخرالائمه(ع)، کتاب هیئت، انتشارات اسوه، دی ماه 1386
