واقعه‌ای بزرگ کنار برکه‌ای کوچک

چکیده
عید غدیر از اعیاد ویژه اسلامی است که مسلمانان سراسر جهان آن را با شکوه و عظمت هر چه بیش‌تر در مقایسه با اعیاد دیگر جشن می‌گیرند. سنت و فرهنگ زیبای تبریک به سادات و رفتن به منزل و دیدار آنان، نمونه بارز بزرگی شأن و مقام والای اهل‌بیت پیامبر(ع) است.

تعداد کلمات 1070/ تخمین زمان مطالعه 5 دقیقه

رامین بابازاده

جغرافیای غدیر خُم

«غدیر خم» نام ناحیه‌ای در میان مکه و مدینه است که بر سر راه حاجیان قرار دارد و به خاطر وجود برکه‌ای در این محل که در آن آب باران جمع می‌شده، به این نام شهرت یافته ‌است. غدیر در سه ـ چهار کیلومتری «جحفه» واقع شده و جحفه در ۶۴ کیلومتری مکه قرار دارد. در جحفه راه اهالی مصر، مدینه، عراق و شام از یکدیگر جدا می‌شود. غدیر خم به سبب وجود آب و چندین درخت کهنسال، محل توقف و استراحت کاروانیان بود؛ اما گرمایی طاقت‌فرسا داشت.

چگونگی بیعت مردان و زنان

با پایان یافتن خطبه غدیر، پیامبر اکرم(ص) دستور دادند تا دو خیمه برپا شود. در یکی خودشان نشستند و به امیرالمؤمنین(ع) دستور دادند تا در خیمه دیگر بنشینند. مردم دسته دسته در خیمه پیامبر(ص) حضور می‌یافتند و پس از بیعت و تبریک به خیمه امیرالمؤمنین(ع) می‌آمدند و به عنوان امام و خلیفه بعد از پیامبرشان، با ایشان بیعت می‌کردند و با لقب «امیرالمؤمنین» بر آن حضرت سلام می‌کردند و این مقام والا را تبریک و تهنیت می‌گفتند. هم‌چنین پیامبر(ص) دستور دادند تا ظرف آبی آورده و پرده‌ای روی آن زدند. امیرالمؤمنین(ع) دست خود را در ظرف آب نهاده و زنان در سوی دیگر پرده با قرار دادن دست خود در ظرف آب، با آن حضرت بیعت کردند.
در این مراسم، پیامبر اکرم(ص) عمامه خود را که «سحاب» نام داشت، به عنوان تاج افتخار بر سر امیرالمؤمنین(ع) گذاشتند و انتهای عمامه را از پشت سر بر دوش آن حضرت قرار دادند.

کتاب «الغدیر»

«الغدیر» نام کتابی‌ است به قلم علامه امینی(ره) در اثبات ولایت حضرت علی‌(ع). کتاب غدیر بیست جلدی است که یازده جلد آن به زبان عربی چاپ شده‌ و آن 11 جلد در 22 جلد به زبان فارسی ترجمه شده ‌است. نویسنده برای تدوین این کتاب به کتابخانه‌های کشورهای مختلف از جمله عراق، هندوستان، پاکستان، مغرب، مصر و کشورهای دیگر دنیا مسافرت کرد. نویسنده درباره کتاب چنین گفته است: «من برای نوشتن الغدیر، دَه‌هزار کتاب خوانده‌ام و به صدهزار کتاب مراجعه کردم.»

بزرگ‌ترین عید

امام صادق(ع) می‌فرمایند: «مسلمانان چهار عید دارند: عید غدیر خم، عید فطر، عید قربان و عید جمعه.» و هم‌چنین می‌فرمایند: «بزرگ‌ترین و شریف‌ترین این اعیاد، روز هجدهم ذی‌الحجه است و آن روزی است که در آن رسول خدا(ص) حضرت علی(ع) را به عنوان جانشین خود اعلام نمود.»
(منبع: خصال، ج1، ص382)

استدلال عمرو بن عاص به حدیث غدیر

پیش از آن‌که معاویه حکومت مصر را بـه عمرو بن عاص پیشنهاد کند، در نامه‌اى از او تقاضاى کمک کرده مى‌نویسد: «على باعث قتل عثمان شد و من خلیفه عثمان هستم.» عمرو در جواب معاویه مى‌نویسد: «... با مرگ عثمان، تو عزل شده و خلافتت از بین رفته است. و این‌که گفته‌اى‌: امیرالمؤمنین صحابه را بر کشتن عثمان تحریک کرد، این دروغ و نارواست. واى بر تو اى معاویه! آیا نمى‌دانى که ابوالحسن (علی(ع)) جانش را در راه خدا نثار کرد و در بستر رسول خدا(ص) خـوابـیـد و رسول خدا(ص) درباره‌اش فرمود: هرکس من مولاى او هستم، على مولاى اوست؟»
(منبع: تذکرة الخواص، ص84)
گفت پیغمبر به یارای سخن
پیک رب العالمین آمد به من
گفت حیدر را خدا این تحفه داد
بر همه خلق جهان فضلش نهاد
(عطار نیشابوری)

بیشتر بخوانید: دانستنی هایی درباره عید سعید غدیر خم(1)

فرهنگ زیبا

عید غدیر از اعیاد ویژه اسلامی است که مسلمانان سراسر جهان آن را با شکوه و عظمت هر چه بیش‌تر در مقایسه با اعیاد دیگر جشن می‌گیرند. سنت و فرهنگ زیبای تبریک به سادات و رفتن به منزل و دیدار آنان، نمونه بارز بزرگی شأن و مقام والای اهل‌بیت پیامبر(ع) است. مسلمانان با تبریک این روز به سادات، شروع ولایت و امامت علی(ع) را جشن می‌گیرند و آنان را فرزندان و ادامه‌دهنده نسل پاک ایشان معرفی می‌کنند.
امام رضا(ع) فرمودند: «در این روز به یکدیگر تبریک و تهنیت بگویید و هرگاه برادر مؤمن خود را ملاقات کردید، بگویید: سپاس خدایى را که ما را از تمسک‌کنندگان به ولایت امیرمؤمنان على(ع) قرار داده است.»

عید غدیر در عراق

جمعیت عراق، بیش از ۳۱ میلیون نفر است که 65 درصد آن را شیعیان تشکیل می‌دهند. در کشور عراق به مناسبت عید غدیر، جشن‌های مختلفی برگزار می‌شود. مردم عراق، این عید را عید تاج‌گذاری حضرت امیرالمؤمنین(ع) می‌دانند و به همین مناسبت، در حرم حضرت علی(ع) در شهر نجف، جشن‌های باشکوهی برگزار می‌شود. مردم در این روز، شهر را آذین‌بندی می‌کنند و به توزیع شربت و شیرینی در سطح شهر می‌پردازند؛ اما اصلی‌ترین برنامه این روز، زیارت حضرت امیر(ع) است که مردم از شهرها و نقاط مختلف عراق به زیارت آن حضرت می‌روند و در مراسمی که در حرم برگزار می‌شود، شرکت می‌کنند. در این مجلس، عالمان و خطیبان به ذکر فضایل و کرامات حضرت علی(ع) می‌پردازند. در سال‌های اخیر در شهرهای مذهبی، مانند نجف و کربلا، روز عید غدیر، تعطیل رسمی اعلام شده است.

شعر غدیر در پاسخ به ادعای معاویه

امیرالمؤمنین(ع) قصیده‌ای سرودند که یک بیت آن درباره غدیر خم بود و طی نامه‌ای آن را برای معاویه فرستادند:
«وَ أَوجَبَ لی ِولایَتَهُ عَلَیْکُمْ / رَسولُ اللّه‌ِ یَوْمَ غَدیرِ خُمّ؛ پیامبر(ص) در روز غدیر خم ولایت خود بر شما را، برای من واجب کرد.» وقتی معاویه پاسخ امیرالمؤمنین(ع) را خواند، گفت: «ای غلام! این نامه را پاره کن، تا اهل شام آن را نخوانند و به علی بن ابی‌طالب تمایل پیدا نکنند.»

امام مهدی(عج) در خطبه غدیریه

رسول خدا(ص) در در بخشی از خطبه غدیر، با اشاره به امامان دوازده‌گانه، درباره حضرت مهدی(عج) فرمود: «بدانید که آخرین امامان، مهدی قائم از ماست. اوست غالب بر آیین‌ها. اوست انتقام‌گیرنده از ستم‌کاران. اوست فاتح قلعه‌ها و منهدم‌کننده آن‌ها. اوست پیروز بر هر قبیله‌ای از اهل شرک و هدایت‌کننده آنان. اوست یاری‌دهنده دین خدا. اوست که پیشینیان به او بشارت داده‌اند. اوست که به عنوان حجت باقی می‌ماند و بعد از او حجتی نیست.»

حماسه

چشمان آسمان و زمین شاهدند که در برکه‌ای حقیر
ناگاه منعکس شد
تصویر یک حماسه جاوید و بی‌نظیر
دستان آفتاب رسالت
در دست‌های مؤمن مهتاب سر‌به‌زیر...
پس آفتاب، اشاره روشن به ماه کرد
آری، برای شام پس از خود
آن روشنای یکسره را رو‌به‌راه کرد.
آن ماه، آن دلیر
آن کوکب سعادت دامن‌گیر
تصویر این حماسه
افتاده توی آینه برکه غدیر...
سودابه مهیجی

منابع:
1. محمد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق)، خصال، قم: نسیم کوثر، 1382.
2. شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج‌البلاغه، قم: هجرت، اول، 1414ق.
3. سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، قم: شریف الرضی، 1376.