اخلاق اجتماعی در بلندای کلام امیر بیان
چکیده:
با مراجعه به نهج البلاغه می‌توان به الگوی مناسبی از زیست اجتماعی دست یافته و ویژگی‌های اخلاقی یک انسان مسلمان را می‌توان در جای‌جای نهج‌البلاغه مشاهده کرد.
تعداد کلمات: 770 / تخمین زمان مطالعه: 4 دقیقه
با مراجعه به نهج البلاغه می‌توان به الگوی مناسبی از زیست اجتماعی دست یافته و ویژگی‌های اخلاقی یک انسان مسلمان را می‌توان در جای‌جای نهج‌البلاغه مشاهده کرد.
تعداد کلمات: 770 / تخمین زمان مطالعه: 4 دقیقه
تهیه و تولید: جواد دلاوری
در طول تاریخ، انسان همواره مجبور به برقرار کردن ارتباط با دیگران بوده است هرگاه دو انسان در جایی می‌زیسته‌اند بین آنها روابط انسانی نیز وجود داشته است. این رفتار و روابط، تنها به روابط مطلوب و مثبت مربوط نمی‌شود بلکه روابط غیر مطلوب ناخواسته منفی را نیز در بر می‌گیرد. اجتماعات، گروه‌ها، شهرها، فرهنگ‌ها، آداب و رسوم جنگ‌ها و صدها موضوع دیگر در زندگی انسان، اشکال مختلف رفتار و روابط بین افراد است و دلیلی بر اجتناب ناپذیر بودن روابط بین آنهاست.
قدمت رفتار و روابط بین انسانها به کهنگی سابقه حیات انسانهاست. انسان همواره از دیر باز به اهمیت روابط و رفتار انسانی پی برده است. برقراری روابط آنقدر مهم و سرنوشت ساز است که موفقیت هر انسانی را از روی نوع رابطه او با دیگران ارزیابی کرد.
از نظر اسلام، «دست خدا با جماعت است.» (متقی،1367، ح 1032) و «در اجتماع، رحمت است و در پراکندگی و تفرقه، عذاب.» (متقی،1367، ح 2042) از این رو در فرهنگ دینی ما، حضور «دیگران» همواره مورد توجّه و دقّت بوده است. خداوند در حالی که می‌توانست انسانها را با خصلت‌های یکسانی خلق کند، چنین نکرده و آنها را از جهات مختلف، گوناگون آفرید تا با محبّت و دوستی در کنار هم زندگی کنند و در این امتحان الهی، از نیکان متمایز گردند و هر یک در دنیای واپسین، پاداش یا عذاب داده شوند.( سوره حجرات، آیه 13؛ سوره هود، آیه 118 و 119)
حضرت امیرعلیه السّلام می‌فرماید: «همیشه با سَواد اعظم (اکثریت طرفدار حق) باشید که دست خدا با جماعت است و از تفرقه بپرهیزید که انسان تنها، سهم شیطان است، چنان که گوسفند تکرو، بهره گرگ». (نهج البلاغه، خطبه 127) بسیاری از دستورهای دینی و حتی عبادات اسلامی، به صورت جمعی انجام می‌شود که خود، نشان از توجّه اسلام به جماعت و جامعه گرایی است.
به همین جهت برای رسیدن به یک روش صحیح ارتباطی و اخلاق اجتماعی مناسب در جامعه به امیر کلام حضرت علی علیه السلام مراجعه نموده و پژوهش حاضر با تأکید بر نهج‌البلاغه نگاشته شده است. چرا که حدود بیست درصد خطبه‌های نهج البلاغه به بررسی جوامع و حکومت‌ها و دلایل پیشرفت یا عقب ماندگی آنها پرداخته است؛ و این خود نشانگر اهمیت دادن حضرت علی علیه السلام به اخلاق اجتماعی است.
از این رو باید در نظر داشت که در دین اسلام اخلاق دارای جایگاهی ویژه و مقامی بلند است و زیست اخلاقی، یکی از نیازهای جدی انسان امروزی است که هر جامعه به تناسب فرهنگ حاکم بر آن تلاش کرده تا الگوی مناسبی برای آن ارائه کند. تا جایی که پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله هدف از رسالت خویش را در کامل نمودن اخلاق‌های شایسته خلاصه نموده‌اند. «إنَّما بُعِثتُ لاتَمِّمَ مکارمَ الاخلاق؛ خداوند مرا برانگیخته است تا که اخلاق نیکو را کامل کنم» (متقی،1367، ج 13، ص 151، ح 36472). اخلاق چه در بعد فردی و چه در بعد اجتماعی دارای اهمیت فراوانی است. بدون تردید آشنایی با مجموعه آموزه‌های دینی، احیاگر نوعی اعتدال و روشن بینی نسبت به زندگی اجتماعی است.
بنابراین اخلاق اجتماعی از مهم‌ترین موضوعاتی است که ارتباط آدمیان را با خود، جامعه و تاریخ مطرح می‌سازد؛ و این نوع از ارتباطات اجتماعی یعنی ارتباطات گروهی و جمعی می‌تواند یکی از شاخه‌های اصلی ارتباطات انسانی باشد. (محسنیان راد، 1389، ص 369) به همین جهت است که ارتباطات اجتماعی می‌تواند یک تمدن را ساخته و به جلو ببرد.
با توجه به اهمیت این موضوع و با مراجعه به نهج البلاغه می‌توان به الگوی مناسبی از این نوع زیستن را بدست آورده و ویژگی‌های اخلاقی یک انسان مسلمان را می‌توان در جای‌جای نهج‌البلاغه مشاهده کرد. علت مراجعه به این کتاب ازشمند این است که علاوه بر فصاحت و بلاغت و زیبایی لفظی و آرایش هنری بی نظرش، معانی ژرف و مفاهیم والای نهج البلاغه است که به این کتاب بی‌نظیر به درازای تاریخ، جاودانگی بخشیده است؛ مفاهیم عمیقی که با فطرت انسان گره خورده و از سرچشمة وحی مایه گرفته و از آبشار کلام علی علیه السّلام در بستر زمان، بر پهن دشت زندگی انسانها جریان یافته است.
قدمت رفتار و روابط بین انسانها به کهنگی سابقه حیات انسانهاست. انسان همواره از دیر باز به اهمیت روابط و رفتار انسانی پی برده است. برقراری روابط آنقدر مهم و سرنوشت ساز است که موفقیت هر انسانی را از روی نوع رابطه او با دیگران ارزیابی کرد.
از نظر اسلام، «دست خدا با جماعت است.» (متقی،1367، ح 1032) و «در اجتماع، رحمت است و در پراکندگی و تفرقه، عذاب.» (متقی،1367، ح 2042) از این رو در فرهنگ دینی ما، حضور «دیگران» همواره مورد توجّه و دقّت بوده است. خداوند در حالی که می‌توانست انسانها را با خصلت‌های یکسانی خلق کند، چنین نکرده و آنها را از جهات مختلف، گوناگون آفرید تا با محبّت و دوستی در کنار هم زندگی کنند و در این امتحان الهی، از نیکان متمایز گردند و هر یک در دنیای واپسین، پاداش یا عذاب داده شوند.( سوره حجرات، آیه 13؛ سوره هود، آیه 118 و 119)
حضرت امیرعلیه السّلام می‌فرماید: «همیشه با سَواد اعظم (اکثریت طرفدار حق) باشید که دست خدا با جماعت است و از تفرقه بپرهیزید که انسان تنها، سهم شیطان است، چنان که گوسفند تکرو، بهره گرگ». (نهج البلاغه، خطبه 127) بسیاری از دستورهای دینی و حتی عبادات اسلامی، به صورت جمعی انجام می‌شود که خود، نشان از توجّه اسلام به جماعت و جامعه گرایی است.
به همین جهت برای رسیدن به یک روش صحیح ارتباطی و اخلاق اجتماعی مناسب در جامعه به امیر کلام حضرت علی علیه السلام مراجعه نموده و پژوهش حاضر با تأکید بر نهج‌البلاغه نگاشته شده است. چرا که حدود بیست درصد خطبه‌های نهج البلاغه به بررسی جوامع و حکومت‌ها و دلایل پیشرفت یا عقب ماندگی آنها پرداخته است؛ و این خود نشانگر اهمیت دادن حضرت علی علیه السلام به اخلاق اجتماعی است.
از این رو باید در نظر داشت که در دین اسلام اخلاق دارای جایگاهی ویژه و مقامی بلند است و زیست اخلاقی، یکی از نیازهای جدی انسان امروزی است که هر جامعه به تناسب فرهنگ حاکم بر آن تلاش کرده تا الگوی مناسبی برای آن ارائه کند. تا جایی که پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله هدف از رسالت خویش را در کامل نمودن اخلاق‌های شایسته خلاصه نموده‌اند. «إنَّما بُعِثتُ لاتَمِّمَ مکارمَ الاخلاق؛ خداوند مرا برانگیخته است تا که اخلاق نیکو را کامل کنم» (متقی،1367، ج 13، ص 151، ح 36472). اخلاق چه در بعد فردی و چه در بعد اجتماعی دارای اهمیت فراوانی است. بدون تردید آشنایی با مجموعه آموزه‌های دینی، احیاگر نوعی اعتدال و روشن بینی نسبت به زندگی اجتماعی است.
بنابراین اخلاق اجتماعی از مهم‌ترین موضوعاتی است که ارتباط آدمیان را با خود، جامعه و تاریخ مطرح می‌سازد؛ و این نوع از ارتباطات اجتماعی یعنی ارتباطات گروهی و جمعی می‌تواند یکی از شاخه‌های اصلی ارتباطات انسانی باشد. (محسنیان راد، 1389، ص 369) به همین جهت است که ارتباطات اجتماعی می‌تواند یک تمدن را ساخته و به جلو ببرد.
با توجه به اهمیت این موضوع و با مراجعه به نهج البلاغه می‌توان به الگوی مناسبی از این نوع زیستن را بدست آورده و ویژگی‌های اخلاقی یک انسان مسلمان را می‌توان در جای‌جای نهج‌البلاغه مشاهده کرد. علت مراجعه به این کتاب ازشمند این است که علاوه بر فصاحت و بلاغت و زیبایی لفظی و آرایش هنری بی نظرش، معانی ژرف و مفاهیم والای نهج البلاغه است که به این کتاب بی‌نظیر به درازای تاریخ، جاودانگی بخشیده است؛ مفاهیم عمیقی که با فطرت انسان گره خورده و از سرچشمة وحی مایه گرفته و از آبشار کلام علی علیه السّلام در بستر زمان، بر پهن دشت زندگی انسانها جریان یافته است.
بیشتر بخوانید:
اخلاق اجتماعی
اخلاق اجتماعی کرامت محور از منظر قرآن و عترت
منابع:
- قرآن کریم
- سیدرضی، الوالحسن محمد بن حسین بن موسی (1380) نهج البلاغه (ترجمه محمد دشتی). قم: بنیاد نهج البلاغه.
- متقی، علی بن حسام الدین (1367) کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال. بیروت: موسسه الرسالة.
- محسنیان راد، مهدی (1389) ارتباط شناسی. تهران: انتشارات سروش، چاپ هشتم.
