بررسی انتقادی نظریه‌ی ادبی ادگار آلن پو

چکیده:
با توجه به این نکته که داستان‌های کوتاه ادگار آلن پو در رشد و تحول داستان کوتاه جدید نقشی بسیار مهم داشته‌اند، و نیز این حقیقت که این داستان‌ها توصیه‌ها و دیدگاه‌های انتقادی خود او را به خوبی تحقق بخشیده‌اند و برخی کسان گفته‌اند که نقد ادبی آلن پو صرفاً در خدمت خود او و آثارش بوده است

تعداد کلمات: 954 کلمه / تخمین زمان مطالعه 5 دقیقه

نویسنده: پاولا کوپاچ
مترجم: مسعود جعفری

آنچه آلن پو درباره‌ی شعر به معنای مرسوم آن می‌گوید از نظر خودش در باب داستان کوتاه نیز صادق است. در نقدی که بر کتاب مشهور‌هاوثورن - قصه‌هایی که دو بار حکایت شده‌اند (1837)- نوشته بسیاری از معیارهایی را ذکر می‌کتد که در نقد شعر هم به آن‌ها اشاره کرده است. مثلاً ایجاد تأثیر یگانه در داستان کوتاه نیز به اندازه‌ی شعر مهم است؛ همچنان که ضرورت به پایان رسیدن قرائت شعر در یک نشست لازمه‌ی داستان خوب هم هست. آلن پو معتقد است که خواننده‌ی نثر، در قیاس یا خواننده‌ی شعر، قادر است مدت زمان بیشتری توجه خود را به آنچه می‌خواند معطوف کند، اما به هر حال محدودیت‌های ناشی از اصلِ ضرورتِ تمام شدن قرائت متن در یک نشست ایجاب می‌کند که طول یک اثر منثور نیز به اندازه‌ای باشد که بتوان آن را در زمانی حدود نیم ساعت تا حداکثر دو ساعت به پایان رساندو همچنان که معیار آلن پو برای طول شعر ضرورتاً برخی از قالب‌های شعری همچون منظومه‌ی حماسی را نادیده می‌گیرد و عملاً از دایره ی شعر بیرون می‌راند، در حوزه‌ی نثر نیز رمان را نوع ادبی بی ارزش و بیهوده‌ای قلمداد می‌کند. از آنجا که داستان‌های‌هاوثورن به گونه‌ای تنظیم شده‌اند که تأثیری یگانه ایجاد می‌کنند و هر کلمه‌ای در این داستان‌ها در خدمت طرح کلی اثر است، آلن پو با گشاده‌دستی بسیار آن‌ها را می‌ستاید. هر چند بعدها از تمایل بیش از حد ‌هاوثورن به استعاره انتقاد کرده است. او نبوغ ‌هاوثورن و سبک نویسندگی‌اش را تحسین می‌کند. ستایش آلن پو از ‌هاوثورن موجب شد تا این نویسنده در میان خوانندگان و عامه‌ی مردم با استقبالی روبرو شود که شایسته‌ی آن بود.

بیشتر بخوانید : پیوستگی زبان و فرهنگ

با توجه به این نکته که داستان‌های کوتاه ادگار آلن پو در رشد و تحول داستان کوتاه جدید نقشی بسیار مهم داشته‌اند، و نیز این حقیقت که این داستان‌ها توصیه‌ها و دیدگاه‌های انتقادی خود او را به خوبی تحقق بخشیده‌اند و برخی کسان گفته‌اند که نقد ادبی آلن پو صرفاً در خدمت خود او و آثارش بوده است و آگاهانه اصول و موازین انتقادی خاصی را تدوین کرده که بتوانند آن‌گونه که میل اوست بر آثارش منطبق شوند. البته اینکه نویسنده‌ای آثار خلاقه‌اش را به گونه‌ای بنویسد که خود در آثار انتقادی‌اش شرح داده یا توصیه کرده است، پدیده‌ای چندان نامعمول نیست. طبیعی است که آلن پو داستان‌های کوتاه و اشعارش را به گونه‌ای بنویسد که اعتقاد داشته باید بدان‌گونه نوشته شوند و در کنار آن به اقتضای شغل‌اش در مقام سردبیر و نقدنویس حرفه‌ای مطبوعات، دست به مطالعات گسترده‌ای در باب آثار ادبی دوران نیز بزند. اگر او آثار دیگر شاعران و نویسندگان را بنابر مجموعه‌ای از اصول انتقادی نقد و تحلیل می‌کرد و برای خلق آثار خود معیارهای دیگری در نظر می‌گرفت بیشتر قابل سرزنش بود.
نکته‌ی شگفت آن است که دست‌آورد عظیم آلن پو در عرصه‌ی نقد و نظریه‌ی ادبی عملاً بزرگ‌ترین مانعی بود که او در زمانِ حیاتش با آن رویاروی شد؛ زیرا او را به چهره‌ای ناهمگون با زمانه‌ی خود و خارج از عرف رایج دوران تبدیل می‌کرد. بعدها و هنگامی که نقد ادبی قرن بیستم از رویکردهای سنتی مرسوم در قرن نوزدهم فاصله گرفت و رویکردهای تاریخی و زندگی نامه‌ای کم رونق شدند، جهان دریافت که ادگار آلن پو تا چه اندازه پیشگام بوده است. ادگار آلن پو به دلیل تأکیدش بر ضرورت ابهام‌زدایی از فرایند خلاقیت هنری، به کارگیری معیارهای عام و جهان‌شمول در داوری و نیز ارزیابی هنر با خودِ هنر، در زمره‌ی منتقدان ادبی، فلاسفه و نظریه‌پردازان بزرگ همه‌ی دوران‌ها جای می‌گیرد.
آلن پو در طول زندگی‌اش از این حس ناخوشایند در رنج بود که به هیچ سنت ادبی تثبیت شده‌ای و در درجه‌ی نخست به سنت ادبی شناخته شده‌ی بوستون تعلق نداشت. اساساً هیچ‌گاه زندگی‌اش ثبات نیافت. همواره درآمدش کفاف مخارجش را نمی داد و به اصطلاح دست به دهان و نگران معیشت خود و خانواده‌اش بود و از این که کسانی با توانایی ذهنی و استعدادی بسیار فروتر از او حقیقت را نیز نباید از یاد برد که استعداد آلن پو تا زمانی که او زنده بود در خود آمریکا شناخته نشد و احترامی شایسته برایش به ارمغان نیاورد. او سال‌ها پبش از آنکه در کشور خودش جایگاهی ارزش‌مند کسب کند در فرانسه کشف و ستایش شد. حتی هنگامی که شارل بودلر مقداری از آثار آلن پو را به فرانسه ترجمه کرد، برخی از منتقدان آمریکایی گفتند که سمبولیست‌های فرانسوی از آن رو آثار آلن پو را می‌پسندند که بودلر در جریان ترجمه آن‌ها را اصلاح کرده و کیفیت شان را ارتقا داده است. شهرت آلن پو از بداقبالی او در تعیین وصی ادبی نیز آسیب دید. روفوس گریسوالد که آلن پو را به عنوان وصی ادبی خود تعیین کرد فردی صالح نبود. هیچ‌کس تاکنون نتوانسته بفهمد که چه انگیزه‌هایی گریسوالد را بر آن داشت تا پس از مرگ آلن پو هم شخصیت انسانی و هم شخصیت حرفه‌ای و هنری او را بی پروا آماج تهمت قرار دهد. فقط با گذشت زمان و به تدریج حقیقت آشکار شد و از آن پس نام آلن پو دائماً درخشش بیشتری یافته است.

نکته‌ی شگفت آن است که دست‌آورد عظیم آلن پو در عرصه‌ی نقد و نظریه‌ی ادبی عملاً بزرگ‌ترین مانعی بود که او در زمانِ حیاتش با آن رویاروی شد؛ زیرا او را به چهره‌ای ناهمگون با زمانه‌ی خود و خارج از عرف رایج دوران تبدیل می‌کرد. بعدها و هنگامی که نقد ادبی قرن بیستم از رویکردهای سنتی مرسوم در قرن نوزدهم فاصله گرفت و رویکردهای تاریخی و زندگی نامه‌ای کم رونق شدند، جهان دریافت که ادگار آلن پو تا چه اندازه پیشگام بوده است. ادگار آلن پو به دلیل تأکیدش بر ضرورت ابهام‌زدایی از فرایند خلاقیت هنری، به کارگیری معیارهای عام و جهان‌شمول در داوری و نیز ارزیابی هنر با خودِ هنر، در زمره‌ی منتقدان ادبی، فلاسفه و نظریه‌پردازان بزرگ همه‌ی دوران‌ها جای می‌گیرد.

منبع:

به یاد دکتر علی محمد حق شناس ، عنایت سمیعی وعباس مخبر ، نشر آگه ، چاپ اول 1390

بیشتر بخوانید :
زبان ؛ کلید ارتباط اجتماعی
خصوصیات یک زبان خوب
زبان فارسی در اینترنت