گردو و خواص درماني آن

نام گردو به هر گونه درخت از رده Juglans که به خانواده گردوها یا Juglandaceae تعلق دارد اطلاق می شود. آنها درختانی برگریز هستند به ارتفاع 45-10 متر، با برگهای شانه ای به طول 90-20 سانتیمتر، تعداد 25-5 برگچه و جوانه ها دارای درونه حفره دار هستند که این ویژگی در همه (Pterocarya) Wingnut مشترک است بجز گردوهای آمریکایی (Carya) در همین خانواده.
شاید معروف ترین اعضای این رده گردوی سیاه (Juglans nigra) متعلق به شرق آمریکای شمالی و گردوی ایرانی یا معمولی (Juglans regia) که بومی بالکان در جنوب شرقی اروپا، مرکز و جنوب غربی آسیا تا هیمالایا و جنوب غربی چین است، باشد. گردوی معمولی را درآمریکا اغلب ولی به صورت نادرست گردوی انگلیسی می نامند. (این گونه بومی انگلیسی نیست)
این دو گونه از نظر چوب قابل توجهی که دارند دارای اهمیت می باشند. گریبانه های گردو به علت دارا بودن مقدار زیادی رنگ زرد – قهوه ای، منبع مهمی برای رنگ به شمار می رود.
دانه تمامی گونه هایی که در بالا به آنها اشاره شد و سایر گونه ها، خوراکی هستند اما گردوهایی که در فروشگاهها موچود می باشند از نوع گردوی ایرانی هستند. نوع باغی که به جهت پوسته های نازک مغز . پایداری در مناطق معتدله انتخاب گشت را گاهاً گردوی کارپات می نامند. گردو سرشار از روغن است و بصورت گسترده هم به شکل تازه و هم در غذا خورده می شود. آنها را باید در مکانهای خشک و خنک نگهداری کرد چون در شرایط گرم در مدت چند هفته- مخصوصاً بعد از کندن پوسته آن، فاسد می شوند.
گردو درختي است زيبا و سايه افكن كه بعنوان درخت زينتي بكار مي رود . اين درخت در مناطق معتدل دنيا رشد و پرورش مي يابد . گلهاي نر و ماده روي يك پايه قرار دارند سنبله گلهاي نر بصورت آويخته است ولي گلهاي ماده آن بوضع قائم روي شاخه قرار دارد .
ميوه گردو ، گرد و در درون مغز قرار دارد و در فاصله هاي پدره هاي نازكي قرار گرفته است . قشري كه روي مغز گردو است سبز رنگ و كمي گوشتي مي باشد
درخت گردو هنگاميكه به سن بيست سالگي مي رسد شروع به ميوه دادن مي كند و بالاترين باروري خود را در سنين پنجاه سالگي دارد .
. گردوي ايراني يكي از 17 جنس ( در دانشنامه آمريكانا 20 جنس آورده است) اين گونه و مهمترين آنهاست. گردوي بومي دنياي قديم ،گردوي ايراني/ فارسي يكي از مهمترين درختان گردوي مناطق معتدله است. چوبهاي دكوري بسيار عالي از آن به دست مي آيد.

 

پيشينه كشت اين گونه ، آنقدر قديمي است كه خاستگاه آن ناشناخته مانده است. بلنداي آن به بيش از30 و قطر تنه اش به 8/1 متر مي رسد. از مهمترين سخت چوبهاست و عمرش به چند صد سال مي رسد. ميوه گردو درون پوسته اي سخت با ضخامت متفاوت قرار دارد.
برگها مركبند و پوست آنها به رنگ روشن تا سفيد و در درختان جوان بسيار نرم و هموار است ولي با گذشت عمر خاكستري و تركدار مي شود.
خاستگاه اين درخت معلوم نيست ؛ هرچند كه عده اي معتقدند خاستگاه آن ايران و آسياي صغير است. درخت گردو را در اكثر نقاط ايران به ويژه نقاط كوهستاني و كوهپايه اي مي توان يافت.بهترين آب و هوا براي درخت گردو آب و هواي نيمه سرد و مرطوب و كم باران است. در سارسر ايران و از جمله خراسان ، به ويژه در دره هاي كوهستاني اين درخت پراكنده است .
هر چه از شمال خراسان به سمت جنوب پيش برويم رويش گردو به سوي كوهپايه هاي با ارتفاع بيشتر گسترش مي يابد. ارتفاع و شرايط اقليمي نقش مهمي در رشد اين درخت و مرغوبيت محصول آن دارد. در خراسان اين درخت حداكثر تا ارتفاع 2100 متري و در موارد بسيار استثنائي تا ارتفاع 2300 متري به شرط واقع نشدن در مسير باد رشد مي كند.
هرچه ارتفاع بيشتر باشد ؛ مغز گردو سفيدتر و مرغوب تر مي شود. مغز گردوي واقع در ارتفاعات پست ، تيره و در نتيجه كم ارزشتر از مغز گردوي واقع در ارتفاعات بلند است . اگر يگ دره ي كوهستاني ؛ مثلاً دره سررود واقع در كلات نادري را در نظر بگيريم از آبادي خواجه مراد ( 650 متري ) به طرف پايين كه هوا گرم است ، درخت گردو نمي رويد و اگر هم تك درختهايي باشد محصول آن مرغوب نيست . از اين آبادي و يا در حقيقت از اين ارتفاع (650 متري) به بالا درخت گردو وجود دارد و در مسير دره هر چه به طرف بالا تر حركت كنيم محصول گردو مرغوب تر مي شود . در آبادب باغكند در ارتفاع 1700 متر درخت گردو بسيار زياد و محصول آن نيز بسيار مرغوب است . در آبادي برده با ارتفاع 1870 متر باغات گردو خيلي كم است و در آبادي آبكمه با ارتفاع 2090 متري درخت گردو اصلاً وجود ندارد.
عوامل اقليمي نقش موثري در رشد درخت گردو دارند. گاه يم عامل اقليمي باعث مي شود كه در دو آبادي تقريباً هم ارتفاع ؛ در يكي گردو باشد و در يكي اصلاً نباشد يا بسيار كم وجود داشته باشد . مثلاًدر سرچشمه هاي رودخانه اترك در آبادي عمارت با ارتفاع 1700 متر درخت گردو بسيار كم است . يكي از دلايل عمده كمي درخت گردو در اين روستا جهت وزش باد است ، كه مانع مهمي در رشد درخت و عامل عمده سرمازدگي نهال در زمستان است. اما در دره يدك (سرچشمه ديگر اترك) با ارتفاع 1760 متر درخت گردو بسيار زياد است و محصول آن نيز بسيار مرغوب است؛ زيرا جهت اين دره به گونه اي است كه وزش باد نمي تواند مانع رشد نهال گردو باشد.

اسامي درخت :

اسم درخت و ميوه آن در مناطق مختلف خراسان با آواهاي گوناگون خوانده مي شود . در بيشتر نقاط خراسان درخت و محصول آن را گردو مي نامند. اما در گيفان آن را جز(jes ) ، در گلمكان جَوز ( jaws)و در مهويد جوز(jows )مي نامند . در حقيقت مهمترين اسامي اين درخت در خراسان گردو و جوز است.

كاشت:

كاشت دستي: گردو را ابتدا در خزانه مي كارند . براي اين كار ابتدا قطعه زمين مناسبي را در باغ انتخاب مي كنند ، حدود 100تا 150 گردوي بسيار خوب را از ميان گردوها دستچين كرده و آنها را زير خاك مي كنند ( مثل روستاي فريزي ) در برخي روستاها ابتدا گردو را خيس كرده و سپس آنها را به اندازه 4 انگشت زير خاك مي كنند.(مثل روستاي گيفان)
نهال تا 3 سال در خزانه مي ماند . سال سوم ارتفاع نهال ها به 5/1 متر مي رسد . در اين موقع نهال را با ريشه و خاك از جاي در مي آورند. ريشه را در داخل گوني مرطوب مي پيچند تا از گزند در امان بماند و آن را به محل اصلي كاشت درخت حمل مي كنند .
كاشت طبيعي: گردو هاي خودروي بسياري در طبيعت وجود دارد. در خراسان به كاشت خودرو (كلاغ كشت) مي گويند . كلاغها گردوهاي رسيده را كه معمولاً درشت ترين آنها نيز هستند؛ براي خوردن انتخاب مي كنند. تعدادي را مي خورند و تعدادي را در جاهايي دور از چشم و دسترس زير خاك پنهان مي كنند . همين كار باعث مي شود گردو رشد كند و نهال آن تبديل به درختي تناور شود.

كشتگاه دائمي:

گردوي آبي: گودالي قيفي با درازا و پهناي 1×1 و ژرفاي 5/0 متر در باغ مورد نظر حفر مي كنند و نهال را در آن مي كارند. اين نهالها در هر مدار گردش آب كه ممكن است بين 7 تا 18 روز باشد ،آب مي خورند.
گردوي ديمي: گودالي با اندازه هاي فوق را را در محل مورد نظر كه معمولاً در شيب دامنه هاي رو به آفتاب است حفر مي كنند و نهال را در آن مي كارند. سعي مي شود نهال گردوي ديم در جايي كشت شود كه امكان جذب رطوبت و آب باران وبرف باشد. پس از كاشت نهال ديم چندين با با سطل به آن آب مي دهند تا نهال خود را در خاك بگيرد ، پس از آن گردوي ديم ديگر آبياري نمي شود.

درخت گردو:

گردوهاي معمولي در 6 يا7 سالگي به بار مي نشينند از اين زمان به بعد به آن (درخت گردو ) مي گويند. درخت گردو تنها در دوره سه ساله نهال بودن و سال اولي كه به كشتگاه دائمي آورده مي شود نياز به مراقبت و رسيدگي ويژه دارد پس از آن نگهدار اين درخت بسيار آسان است . براي گردوهاي آبي تنها كار ابياري و كوددهي انجام مي شود. براي گردوهاي ديم همين كارها را هم انجام نمي دهند.

گونه هاي گردو و نامهاي آن در خراسان:

ميوه گردو (جوز) بر پايه ويژگيهايي چون نازكي پوست ،يا دشواري بيرون آوردن مغز از پوسته و ريزي و درشتي آن در جاهاي گوناگون خراسان نامهاي مختلفي به خود گرفته است .
1- كاغذي / خوره خورده: بهترين و مرعوبترين گونه گردوست. با پوستي نازك كه با دست هم مي شكند. مغز سفيد و به آساني بيرون مي آيد. مغز اين گردو از همه گرانتر است. اين نام در بسياري از مناطق ايران و خراسان متداول است.
2- نَرمَك /مَته گِرد: پوستش از كاغذي سخت تر و داراي مغزي سفيد است كه به آساني بيرون مي آيد.
3- سوزني /كِلويي /جوالدوزي و... :پوستي نسبتاًسخت دارد و پس از شكستن مغز آن به سادگي از پوسته جدا نمي شود. و براي بيرون آوردن آن بايد از جوالدوز استفاده كرد.
4- معمولي / چينگ بلند و....: گردويي است با نوك تيز و مغز پر و خطهايي روي مغزش كه به چشم مي خورد.
5- شِگَلو / قِق : گردويي است ريز و گرد.
6- دَست رو نَشو : گردويي است كه مغز آن خاكستري رنگ است. گونه اي ناياب و در حال نابودي است .
بايد ياد آور شد كه از چندين دهه پيش گونه اي درخت گردوي به اصطلاح خارجي كاشته مي شود كه زود به بار مي نشيند و به خاطر سود آوريش همه به آن روي آورده اند؛ اما جنس گردوي آن چندان مرغوب نيست .در حاليكه گردوي بومي ايران در 7 سالگي به بار مي نشيند و عمر آن به بيش از چند صد سال مي رسد.

كاربرد پوست سبز گردو( گيفان:پوكِله – فردوس:پوستِله)

1- رنگرزي: پوست سبز گردو كه آبدار است رنگي پايا دارد و در رنگرزي به ويژه در رنگ كردن نخ قالي به كار مي رود. پوست خشك شده آن را ابتدا آسياب مي كنند و سپس طي مراحلي از آن رنگي شكلاتي يا زيتوني متمايل به قهوه اي به رنگ گردويي يا جوزي تهيه مي كنند. تهيه رنگ از پوست گردو از زمانهاي كهن و تقريباً در سراسر ايران شناخته شده بوده است.
2- در برخي روستاها از پوست گردو به عنوان كود سبز استفاده مي كنند.

برگ گردو:

1- كود سبز
2- خوراك دام : برگ خشكيده گردو را با كاه مخلوط مي كنند و به دام مي خورانند.
3- درمانهاي سنتي: برگ گردو به عنوان داروي سنتي به كار مي رود. كساني را كه كوفتگي بدن داشته باشنددر تشكي پوشيده از برگ گردو مي خوابانند و لحاف را رويشان مي كشند تا بدنشان نرم شود. روستاييان برگ گردو را به اصطلاح «گرم » مي دانند.
4- برگ گردو در دارو سازي به كار مي رود.

چوب گردو

چوب انواع گردو به ويژه گردوي پرسيا (فارسي / ايراني ) از زيبايي و ارزش خاصي برخوردار است. رنگ اين چوب از قهوه اي روشن تا شكلاتي متفاوت است كه بيشتر در ساختن اثاثيه منزل و دكور دفاتر و ادارت به كار مي رود . از چوب گردو در ساختن بدنه ي راديو ، تلويزيو ن ، قنداق تفنگ پيانو و تابوت و به مقدار محدود در راه آهن ،نرده ، تيرهاي چوبي و سوخت هم به كار مي رود. در دهه هاي اخير پوست گردو به صورت لايه هاي نازك (كمتر از يك ميليمتر) در مي آيد تا براي روكشي كارهاي چوبي به كار رود. يعني اين چوب هم براي كارهاي سخت و هم براي كارهاي چوبي زيبا كاربرد دارد. از چوب گردو در كارهاي هنري ؛بويژه مجسمه سازي استفاده مي شود.

چوب ميوه گردو:

سوخت: چوب ميوه گردو كه پس از شكستن و مغز كردن آن به دست مي آيد براي سوخت به كار مي رود.
هنر: در برخي كشورها به ويژه چين كارهاي ظريفي بر روي ميوه گردو انجام مي دهند . يكي از آن كارها كنده كاري است .

مغز گردو

تهيه مغز گردو يكي از اهداف اصلي كاشت گردوست.
خوراك: مغز گردو كاربردهاي خوراكي مختلفي به صورت خام و پخته ، تنها و آميخته با ساير غذاها دارد. گردو به علت فسفري كه دارد همراه با پنير خورده مي شود. در كشورهاي اروپايي ؛ بويژه فرانسه كاخانجات پنير سازي ، پنيرهاي مخلوط با گردو را به بازار عرضه مي كنند. در برخي مثل آلمان نانهايي كه گردو در خمير آن مخلوط شده است تهيه مي شود. در برخي روستاهاي خراسان نيز مغز گردو را مي سايند و سپس با خمير براي تهيه نان بخصوص براي تهيه فطير افطار ماه رمضان مخلوط مي كنند. ...
روغن: از مغز گردو روغن تهيه مي شود كه هم به صورت خوراكي و هم به صورت داروهاي سنتي به كار مي رود. روغن گردو در كارهاي صنعتي و هنري نيز كاربرد دارد .
داروي سنتي: در بسياري از روستاها مثل فريزي مغز گردو را مي سوزانند و سوخته اش را براي بهبود دردها ؛ به ويژه پادرد به كار مي برند. در برخي روستاها مثل گيفان روغن گردو را براي چرب كردن زخمها مثلاً براي بهبود محل ختنه به كار مي برند.

آفتهاي گردو

گردو از درختهاي كم آفت است و در برابر بيماريهاي كياهي از خود پايداري نشان مي دهد. با اين همه آفتهايي هم دارد ؛ مانند شته كه به برگ و دم و ميوه گردو يورش مي برد. يكي از بيماريهاي گردو اين است كه درخت باد مي كند ، مي گويند درخت كَرشده است . براي درمان با تبري يك بِلِست / وجب قاچ مي دهند ، تا بادش در شود و سال ديگر گردو بدهد. كرم خوردگي بيماري است كه درخت را پوك مي كند.
تنها در سالهاي بسيار سرد و يخبندان كه برخي شاخه هاي نازك مي خشكند و يا يا درخت بار نمي دهد به هنگام جهيدن آذرخش اگر درخت در پناه نباشد ، همه گردوهايش سياه و پوچ مي شود كه ديگر خوردني نيست و به آن جُوز بَرق زَده مي گويند. آذرخش خود درخت را هم مي خشكاند و زرد مي كند.

كاربردهاي جنبي

بازي: انواع بازيها با گردو انجام مي شود . حتي بازي گردو ضربالمثلي را موجب شده است كه مي گوين «برو گردو بازي كن».اين ضرب المثل كنايه از كسي است كه هنوز بچهاست و كارهاي بچگانه مي كند و يا مي خواهند او را داخل آدم حساب نكنند.

جلوگيري از فرسايش

از روزگاران كهن درخت گردو مانند برخي درختهاي پر ريشه مثل بيد ، توت و ... را براي جلوگيري از فرسايش بخصوص فرسايش ساحلي رودخانه ها مي كاشتند. گردو به علت تناوري و ريشه عميقي كه در خاك مي گستراند از طرف روستاييان به عنوان مانعي براي تغيير جهت سيلها غرس مي شده و مي شود.

سايه

درخت گردو به علت گستردگي ، ايجاد سايه مناسبي مي كند . در برخي مناطق كشاورزان براي داشتن سايه در مزارع به ويژه در ديمزارها تك درخت هايي را به صورت تنك مي كارند تا از سايه آن بخصوص در گرماي تموز هنگام درو استفاده كنند.

گردو به عنوان پول

يكي از ويژگي هاي درت گردو آن است كه آن را مي توان به صورت تك درخت و يا حتي سهمي از يك درخت فروخت. در حقيقت گردو حكم دام را پيدا مي كند . يك دامدار اگر دچار كمبود نقدينگي شد يك يا چند رأس دام خود را مي فروشد بدون آنكه همه گله را بفروشد. يك روستايي گردو كار هم اگر دچار كمبود نقدينگي شد مي تواند يك اصله از درخت گردو يا يك دانگ از سهمي از يك درخت را بفروشد. اين امر نقش مهمي در اقتصاد خانوار روستايي دارد. يكي از دلايل نشاندن نهال گردو همين است. در صورتي كه براي درختان ديگر لا اقل در مناطق كوهستاني اين گونه نيست. كسي حاضر نيست يك درخت سيب يا گلابي را آن هم بدون زمين بخرد.

دشتبان

دشتبان فردي است كه به نگهباني مزارع و كشتزارهاي روستا گمارده مي شود. و وظيفه او نگهداري مزارع از دستبرد افراد يا آسيب دامهاو گله هاست . در برخي منطق دشتبان سرپرستي و هماهنگي امور مربوط به آب و ابياري را نيز به عهده دارد. و يا همچون ميراب (مقني ) و... يكي از اعضاي سازمان آبياري روستاست. در اين زمينه وي كارهايي همچون تقسيم آب بين خرده مالكان و جويباني را انجام مي دهد و در اموري مثل جوبكاري (لايروبي قنات) به به صورت همياري انجام مي شود ، نقش هماهنگ كننده را دارد.
در برخي روستاها همچون روستاي دهك عربخانه نهبندان دشتبان ميرابي نيز مي كند. چنانكه در نقاط ديگر مثل كدكن گاه به پاليز بان و نيز كسي كه از باغها نگهداري مي كند هم دشتبان مي گفتند.
معمولاًدشتبان را كشاورزان و مالكان يك روستا ، يك دشت و يا يك مزرعه انتخاب و به كار مي گمارند. دشتبان هر دشت يا مزرعه به نام همان مزرعه يا دشت ناميده مي شود. البته گاهي ممكن بود كه يك مزرعه داراي دو دشتبان نيز باشد.
علاوه برآن به اين دليل كه در كدكن باغها فاقد ديوار ، پرچين يا حفاظ است تا چند سال پيش فردي كار نگهداري از آنها را بر عهده مي گرفت كه به اين فرد هم دشتبان مي گفتند.
در برخي مناطق همچون روستاي فيلاب قوچان انتخاب دشتبان توسط صاحبكار و زارعان انجام مي شود. همچنين ممكن است در برخي روستاها در انتخاب دشتبان افرادي همچون معتمدين محل ، كدخدا ، اعضاي شورا و يا روحاني محل نيز نقش دارند.
به هر حال دشتبان اگرچه خود كار زراعت انجام نمي دهند ولي در فرايند توليد كشاورزي نقش اساسي بر عهده دارد. و از زحمتكشان روستا محسوب مي شود. بنابراين در برابر كاري كه انجام مي دهد سالانه مزدي دريافت مي دارد.
در بسياري جاها سهم دشتبان از گندم و جو كه عمده مزد او نيز محسوب مي شود هنگام برداشت و قبل از تقسيم محصول داده مي شود. بدين صورت كه ابتدا سهم دشتبان و ساير مأموران محلي از خرمن برداشت مي شود و سپس كار تقسيم محصول بين كشاورزان و مالكان انجام مي شود.
ميزان دستمزد دشتبان در مناطق مختلف و طبق عرف هر محل متفاوت است. مثلاً در روستاي فيلاب قوچان مزد دشتبان سالانه سه خروار گندم بوده است. در كدكن قبل از اصلاحات ارضي دشتبان هر مزرعه از هر صحرا مقدار 5 مَن گندم و جو (5/2 گندم و 5/2 جو) دريافت مي داشته است. در احمدآباد صولت تربت جام نيز مقارن همان سالها از هر صحرا 30 من گندم و25 من جو به دشتبان مي رسيده است.
دشتبان از ديگر محصولات مزرعه نيز سهمي دريافت مي داشته است. مثلاًدر احمد آباد به دشتبان علاوه بر گندم و جو به ميزان 200 ريال خربزه ، 50ريال زيره و 100 ريال پول نقد نيز مي داده اند. در كدكن دشتبانان كه نگهبان باغها نيز بوده اند، هنگام جمع آوري ميوه هايي چون آلو ، آلوچه و .. توبره بر پشت به باغها مي رفتند و مقداري ميوه به عنوان مزد و يا پيشكش مي گرفتند.
دشتبانان مزد خود را به صورت هاي ديگري نيز دريافت مي دارند. مثلاً ممكن است كشاورزان يك مزرعه به عنوان مزد و يا پاداش قطعه زميني را در اختيار او بگذارند و يا حتي برايش كشت كنند. آبياري اين زمين بيشتر توسط خود كشاورزان ويا از طريق آب فرخيز انجام مي شود.
در سالهاي اخير و به ويژه از دو سه دهه گذشته به اين سو به دلايلي از جمله بالا رفتن ميزان دستمزدها مكانيزه شدن كشت و كار كشاورزي و گسترش استفاده از ترابري موتوري و بخصوص موتورسيكلت به جاي چارپايان در روستاها نقش دشتبان در بيشتر جاها بسيار كمرنگ شده است. و يا يكسره از ميان رفته است.
افزايش عنان گسيخته و دم افزون هزينه زندگي روستايي با ورود فرهنگ و مظاهر زندگي مصرف گرايي شهري به روستا و در پي آن بالا رفتن دستمزدها ، امكان به كار گيري دشتبان را به كشاورزان نمي دهد. عواملي همچون مكانيزه شدن كشاورزي ، جايگزيني چاههاي عميق به جاي كاريز و نيز برقراري نظامها شيوه هاي جديد آبياري در بيشتر مناطق و روستاها بسياري از وظايف دشتبان قديم همچون تقسيم آب ، جويكشي و لايروبي و... را به ماشين واگذار كرده و يا به كلي از ميان برده است. بماند اينكه ورود وسيله اي به نام موتورسيكلت به روستا ضمن اينكه مخارجي اضافي براي خانواده روستايي به ارمغان آورده به دليل سرعت و توانايي زيادش در مقايسه با چارپاياني چون اسب ،قاطر و الاغ امر آمد و شد روستاييان به محل كار و مزرعه را آسان كرده ، امنيت مزرعه را افزايش داده و نياز به دشتبان و نگهبان را از ميان برداشته است.

درخت گردو

میوه نارس بر روی شاخه درخت گردو

درخت این میوه بسیار بلند است و چوب سخت آن از بهترین و معروف‌ترین چوب‌ها است. ارتفاع درخت گردو بین ۱۰ تا ۴۰ متر است.
درخت گردو بیشتر به روش پیوندزدن (پیوند اسکنه‌ای. پیوند شکمی با T معکوس به دلیل وجود شیرابه) تکثیر می‌شود[نیازمند منبع].

گردو در ایران

بزرگترین باغ گردوی جهان (با تایید فائو) با مساحت حدود ۷۵۰ هکتار در شهمیرزاد در استان سمنان واقع است.
تویسرکان از عمده‌ترین مناطق تولید کننده گردو در ایران است. محصولات این شهرستان غالباً به خارج از کشور صادر می‌شود و از کیفیت بالایی برخوردار است[نیازمند منبع].
باغ‌های بزرگ گردو در کردستان منطقه اورامان و تیلکو در سقز فراوان هستند. دارای درختانی کهنسال و قدیمی سازگار به اب وهوای سردسیر است[نیازمند منبع].

گردو آمریکایی

این گردو بومی آمریکای شمالی است و زمانی، منبع غذای مقوی برای سرخپوستان آمریکای جنوبی بوده است. در کشور آمریکا از آن در تهیه انواع کیک و نان استفاده می شود. گردو آمریکایی منبع انواع ویتامین و مواد معدنی، بویژه ویتامین A))،((B و E، کلسیم، فسفر، منیزیم، روی و پتاسیم است.

خواص گردو:

گردو از دوران ما قبل تاریخ وجود داشته است. در قرون وسطی اعتقاد بر این بود که گردو سر درد را معالجه می کند حتی شواهد دال بر وجود یک باغ گردوی بسیار زیبا در باغهای معلق بابل وجود دارد. گردو هم به صورت خشکبار و هم به صورت تازه و خورده می شود و از آن در تهیه برخی از غذاها استفاده می شود. گردو منبع خوبی از فسفر، پتاسیم، منیزیم، پروتئین و ویتامین E است.

اثرات درمانی

درمان ورم روده و معده:۱۵ تا ۲۰ گرم برگ گردو را به مدت ده دقیقه در یک لیتر آب جوش دم کنید، برای ورم معده و روده به به عنوان کرم کش ۳ فنجان در روز از این دم کرده را بنوشید.
درمان خستگی و ورم :دم کرده ۵۰ گرم برگ گردو در یک لیتر آب را در آب وان بریزید این حمام آرام بخش خستگی است و ورم را بر طرف می‌کند همچنین در مورد مداوای سرمازدگی و بیماریهای پوستی تجویز میشود.
درمان ورم لثه ولوزه :دم کرده فوق را به میزان حجمش با آب رقیق کنید و آنرا غرغره کنید تا ورم لثه و لوزه شما درمان شود.
درمان کم خونی :جوشانده برگ یا پوست سبزگردو برابر تجویز فوق، درمان کم خونی و ضعف است. ۲۰ تا ۳۰ گرم از پوست سبز گردو یا خشک آن را در یک لیتر آب به مدت یک ربع بجوشانید و صاف کنید و قبل از هر وعده غذا یک فنجان از آن را بنوشید. گردو درمان کننده بیماریهای ریوی است.

درمان دل پیچه:گردو مسکن دل پیچه‌است.

تقویت و تحریک نیروی جنسی:اگر از گردو و عسل مربا درست کنید برای اشخاص لاغر وتقویت و تحریک نیروی جنسی مفید است. مربای گردو ملین بوده و آپاندیس را تقویت می‌کند.
درمان سنگ کلیه و کیسه صفرا:خوردن گردو از تشکیل سنگ کلیه و سنگ کیسه صفرا جلوگیری می‌کند.پوست درخت گردو و پوست سبز گردو قابض است. خوردن گردو برای تقویت جنسی مفید است. کسانیکه ناراحتی معده و کبد دارند نباید گردو بخورند. افراد چاق نیز باید از آن پرهیز کنند.

مقوی حواس و مغز:گردو را با انجیر و موز بخورید مقوی حواس و مغز است.

درمان لثه:اگر پوست تاز گردو را به دندان و لثه بمالید لثه و دندان را تقویت می‌کند. دم کرده برگ درخت گردو برای درمان ورم مفاصل مفید است. ۵۰ گرم برگ گردو را در یک لیتر آبجوش ریخته و بمدت چند دققیه بجوشانید این جوشانده برای شست و شوی زخم‌ها و التیام آنها بسیار مفید است.
ترشحات زنانه:دم کرده برگ درخت گردو برای درمان ترشحات زنانه و بیماری سل مفید است. جوشانده برگ درخت گردو برای درمان کننده سر درد، سرمازدگی و بیماریهای پوستی است.اگر زن حامله روزی یک عدد گردو بخورد پس از زایمان پوست شکمش زیبایی خود را حفظ خواهد کرد. چون گردو دارای مس می‌باشد بنابراین به جذب آهن در بدن کمک می‌کند. به هیچ وجه نباید در خوردن گردو افراط و از پنج عدد در روز بیشترمصرف بشود زیرا برای سلامتی زیان آور است.
درمان زگیل:شیره قسمت سبز میوه را اگر چند بار روی زگیل بمالید آنرا از بین می‌برد.قسمت سبز و تازه میوه گردو را اگر با آب بجوشانید و موهای خود را با آن رنگ کنید رنگ قهو ه‌ای به مو می‌دهد.
از تمام قسمتهاي درخت گردو استفاده طبي به عمل مي آيد .

خواص داروئي:

گردو از نظر طب قديم ايران گرم و خشك است روغن گردو كه از قديم براي پختن غذاها از آن استفاده مي شد است روغني است به رنگ زرد روشن كه داراي طعم مطبوع و ملايم است و باساني تند (اكسيده ) مي شود.
1)گردو خون ساز و تصفيه كننده خون است
2)گردو درمان كننده بيماريهاي ريوي است
3)گردو مسكن دل پيچه است
4)اگر از گردو و عسل و مربا درست كنيد براي اشخاص لاغر وتقويت و تحريك نيروي جنسي مفيد است.
5)مرباي گردو ملين بوده و آپانديس را تقويت مي كند
6)خوردن گردو از تشكيل سنگ كليه و سنگ كيسه صفرا جلوگيري مي كند
7)پوست درخت گردو و پوست سبز گردو قابض است
8)خوردن گردو براي تقويت جنسي مفيد است
9)گردو را با انجير و موز بخوريد مقوي حواس و مغز است
10)اگر پوست تاز گردو را به دندان و لثه بماليد لثه و دندان را تقويت مي كند
11)دم كرده برگ درخت گردو براي درمان ورم مفاصل مفيد است
12)50 گرم برگ گردو را در يك ليتر آبجوش ريخته و بمدت چند دققيه بجوشانيد اين جوشانده براي شست و شوي زخم ها و التيام انها بسيار مفيد است .
13) دم كرده برگ درخت گردو براي درمان ترشحات زنانه و بيماري سل مفيد است
14)جوشانده برگ درخت گردو درمان كننده سر درد ، سرمازدگي و بيماريهاي پوستي است
15)شيره قسمت سبز ميوه را اگر چند بار روي زگيل بماليد آنرا از بين مي برد
16)قسمت سبز و تازه ميوه گردو را اگر با آب بجوشانيد و موهاي خود را با آن رنگ كنيد رنگ قهو ه اي به مو مي دهد .
17)برگ تازه درخت گردو حشرات موذي مانند بيد و ساس را از بين مي برد.
18)اگر زن حامله روزي يك عدد گردو بخورد پس از زايمان پوست شكمش زيبايي خود را حفظ خواهد كرد
19)چون گردو داراي مس مي باشد بنابراين به جذب آهن در بدن كمك مي كند

مضرات :

گردو با داشتن مواد مغذي زياد غذاي بسيار خوبي است ولي نبايد در خوردن آن اسراف كرد زيرا زياده روي آن باعث ورم لوزه و زخم دهان مي شود . مخصوصا گردو براي گرم مزاج ها خوب نيست و معمولا بهتر است اينگونه افراد بعد از خوردن گردو دهان خود را بشويند و يا انار ترش و يا كمي سكنجبين يا سركه بخورند . مغز گردو لطيف است و در اثر ماندن كهنه مي شود ورنگ آن زرد يا قهو ه اي و طعمش تند مي شود و باعث مسموميت خواهد شد و نبايد از آن استفاده شود .

نقش گردو در کاهش چربی های خون

گردو قابلیت پایین آوردن سطح کلسترول خون را دارد. از طریق مطالعات مختلفی که در سرتاسر جهان صورت گرفته است، فواید گردو روشن شده است. مصرف گردو نه تنها برای کاهش سطح کلسترول خون مفید است، بلکه همچنین مصرف گردو باعث کاهش خطر بیما ری های قلبی و التهاب می شود.
به دلیل اینکه گردو حاوی مقادیر بالای
اسیدهای چرب امگا – 3 ( به خصوص اسید آلفا لینولئیک) و فیتو استرولهاست، برای قلب مفید می باشد. اسیدهای چرب امگا – 3 از طریق افزایش سطح HDL و کاهش سطح LDL باعث کاهش سطح تری گلیسیرید و کاهش تشکیل پلاک های آترواسکلروتیکی در سرخرگها می شوند. فیتو استرولها باعث کاهش سطح کلسترول تام می شوند. ولی مکانیسمی که باعث کاهش سطح کلسترول تام توسط این ترکیبات می شود هنوز مشخص نیست. درحقیقت گردو در مقایسه با سایر مغزها حاوی مقادیر بیشتراسیدهای چرب امگا – 3 است. گردو علاوه بر اینکه حاوی ترکیباتی است که برای قلب مفید هستند، حاوی مقادیر ارزشمند ویتامین E، ویتامین B، فیبر و سایر عناصر معدنی است. تحقیقات بیانگر این است که مصرف 45 گرم گردو به عنوان بخشی از رژیم کم کلسترول به شرط اینکه کالری دریافتی افزایش پیدا نکند، باعث کاهش خطر بیماریهای قلبی – عروقی می شود. مطالعات انجام گرفته دردانشگاه ها روارد بیانگر این مطلب است که، مصرف رژیم حاوی مقادیربالای مغزها خطر مرگ قلبی ناگهانی را کاهش می دهد.علاوه براین، بسیاری ازمطالعات بیان می کنند که مصرف مقادیرزیاد این مواد(مواد حاوی اسیدهای چرب امگا– 3) خطرحمله قلبی و انسداد سرخرگها را تا 70% کاهش می دهد. اثرات جلوگیری کننده و درمانی گردو ثابت شده است. درزیر به بیان نکاتی درباره ارزش تغذیه ای گردومی پردازیم :
1-مکملی برای تأمین کالری :
گردو مانند سایر مغزها غنی از کالری است. کالری موجود در گردو به طور عمده به دلیل مقادیر بالای پروتئین و چربی موجود در گردو است. در زمان گذشته مردمی که در نقاط مختلفی از جهان زندگی می کردند، به گردو جهت تأمین انرژی مورد نیازشان به طور شدیدی وابسته بودند.
در هر 30 گرم گردو، در حدود 5/2 گرم اسیدهای چرب امگا- 3 وجود دارد در حالیکه در سایر مغزها در حدود 0/5 گرم اسید چرب امگا – 3 یافت می شود
2- غنی از اسیدهای چرب ضروری :
در هر 100 گرم گردو در حدود 68 گرم چربی وجود دارد. که قسمتی از این چربی شامل اسیدهای چرب غیراشباع با چند باند مضاعف *(PUFA) از قبیل اسید لینولئیک و اسید لینولنیک است. (در حدود 70% اسیدهای چرب موجود در گردو را تشکیل می دهند) در حدود 18% از اسیدهای چرب موجود در گردو را اسیدهای چرب غیراشباع با یک پیوند مضاعف (MUFA) و 12% پایانی را نیز اسیدهای چرب اشباع تشکیل می دهد. بنابراین گرچه گردو حاوی مقادیر زیادی از کالری است اما، اسیدهای چرب موجود در گردو اساساً اسیدهای چرب غیراشباع هستند که ضرری را به سیستم قلبی عروقی بدن نمی رسانند. ذکر این نکته نیز با ارزش است که 58% اسیدهای چرب غیراشباع با چند پیوند مضاعف گردو را اسید لینولنیک و 12% آن را اسید لینولئیک تشکیل می دهد. که هر دو آنها ، اسیدهای چرب ضروری برای حفظ حیات انسان می باشند. ایکوزا پنتاتونیک اسید (EPA) و دکوزا هگزانوئیک اسید (DHA) که در سالهای اخیر زیاد شنیده شده اند متعلق به اسید لینولینک( اسید چرب امگا – 3) می باشند که اثر مهمی در کاهش لیپید وکلسترول خون دارند.
3- منبع پروتئینی با کیفیت خوب:
پروتئین معمولاً از نظر کیفیت و کمیت مورد توجه قرار می گیرد. گردو هم از نظر کیفیت و هم از نظر کمیت بسیار مورد توجه است. هر 100 گرم گردو حاوی 4/14 گرم پروتئین است . که این پروتئین دارای کیفیت خوبی است و به آسانی نیز هضم می شود. گردو دارای اسیدهای آمینه می باشد. گردو علاوه بر اینکه دارای اسیدهای آمینه ضروری است،( که بدن انسان قادر به ساختن آنها نمی باشد )همچنین حاوی اسیدهای آمینه ای است که به سختی می توان آنها را از سایر غذاهای گیاهی دیگر بدست آورد. بنابراین گیاهخواران قادرند که همه پروتئین مورد نیاز را از طریق دریافت گردو و سایر فرآورده های حبوبات تأمین کنند.
4 - منبع غنی فیبر:
گردو منبع غنی از فیبر است. در هر 100 گرم گردو حدود 7/9 گرم فیبر وجود دارد. علاوه بر اینکه گردو حاوی مقدار زیادی چربی است، باعث برطرف شدن سریع گرسنگی می شود. برخی تحقیقات خاطر نشان می کنند که، غذاهای غنی از فیبرباعث کاهش سطح کلسترول سرم و باعث جلوگیری از بیماریهای قلبی و سکته قلبی می شوند.
5 - سایر ویتامین ها و مواد معدنی:
گردو حاوی مواد معدنی و ویتامین های گوناگون می باشد. ویتامین های محلول در چربی از قبیل ویتامین A ، ویتامین E و همچنین ویتامین های محلول در آب از قبیل ویتامین C، ویتامین B1، ویتامین B12، اسید فولیک، اسید پانتوتنیک و نیاسین در گردو وجوددارد. گردو دارای آهن، روی ، مس، منیزیم و فسفر می باشد. در میان مواد معدنی سدیم به مقدار کمی در گردو یافت می شود. در هر 100 گرم گردو فقط 10 میلی گرم سدیم وجود دارد. علاوه بر مواد مغذی که در بالا ذکر شد، ریزمغذی هایی از قبیل رنگندانه ها، ترکیبات فنولیک نیز در گردو وجود دارند که بر پایه اطلاعات موجود، برخی از این ریزمغذی ها، اثراتی از قبیل خاصیت آنتی اکسیدانی، محرک سیستم ایمنی، ضد سرطان و ضدعفونت دارند.
منابع :
کتب طب سنتی
http://daneshnameh.roshd.ir/
http://khschool.ir/
http://zibad2007.blogfa.com
http://www.parsiteb.com
http://fa.wikipedia.org
http://www.parsiteb.com
فصلنامه تحقيقات جغرافيايي شماره 43 ،زمستان 1375
( دَشتبو:روستاي دهك عربخانه نهبندان ،عشق آباد طبس / دَشتِبو: گناباد /دَشتوو :زوزن خواف ...)
فرهنگ فشرده سخن، دکتر حسن انوری، تهران، سخن، ۱۳۸۲
/خ