با وارد شدن در بعضی ایام خاص شاهد هستیم که در شبکه ها و فضاهای مجازی و ماهوره ای هجمه های فراوانی به برخی باورهای دینی و اسلامی وارد می شود، یکی از این ایام خاص اولین شب جمعه ماه مبارک رجب است که با عنوان «لیله الرغائب» شهرت دارد و مردم آن را به عنوان «شب آرزو ها» می شناسند، ولی آیا واقعاً بزرگ داشت این شب و خواندن نماز و طلب خیر و خوبی کردن از خدا در این شب بدعت محسوب می شود؟! در این نوشتار سعی داریم به این پرسش پاسخ دهیم و در پایان نیز برخی دعاهای قرآنی ارزشمند که می شود مورد طلب قرار گیرد اشاره خواهیم داشت.
جایگاه و اهمیت لیله الرغائب در منابع روایی:
برای دستیابی به جایگاه و اهمیت این شب کافی است که به روایاتی که در منابع روایی در این خصوص وارد شده است دقت و تأمل کنیم؛ برای نمونه در این خصوص این چنین نقل شده است: «عن رسول اللَّه صلى الله علیه و آله- فی ذِکرِ فَضلِ شَهرِ رَجَبٍ-: لا تَغفُلوا عَن أوَّلِ لَیلَةِ جُمُعَةٍ مِنهُ، فَإِنّها لَیلَةٌ تُسَمّیهَا المَلائِکَةُ لَیلَةَ الرَّغائِبِ، وذلِکَ إنَّهُ إذا مَضى ثُلُثُ اللَّیلِ لَم یَبقَ مَلَکٌ فِی السَّماواتِ وَالأَرضِ إلّایَجتَمِعونَ فِی الکَعبَةِ وحَوالَیها، ...، فَیَقولُ لَهُم: یا مَلائِکَتی، سَلونی ما شِئتُم، فَیَقولونَ: رَبَّنا، حاجَتُنا إلَیکَ أن تَغفِرَ لِصُوّامِ رَجَبٍ، فَیَقولُ اللَّهُ تَبارَکَ وتَعالى: قَد فَعَلتُ ذلِکَ؛ [1] از اولین شب جمعه ماه رجب غافل نشوید، زیرا شبی است که فرشتگان آن را لیلة الرغائب می نامند به این جهت که هنگامی که یک سوم از شب گذشت هیچ فرشته ای در آسمان و زمین نمی ماند مگر اینکه در کعبه و اطراف آن جمع می شوند و آنگاه خداوند متعال به فرشتگان می فرماید: ای فرشتگانم هر چه می خواهید از من درخواست کنید، فرشتگان عرض می کنند: حاجت ما این است که از روزه داران رجب در گذری. خداوند متعال می فرماید این کار را انجام دادم.»
در این روایت زیبا علاوه بر سفارش به روزه گرفتن در روز پنج شنبه از مومنین خواسته شده است که در بین نماز مغرب و عشاء 12 رکعت نماز نیز خوانده شود
در این روایت زیبا علاوه بر سفارش به روزه گرفتن در روز پنج شنبه از مومنین خواسته شده است که در بین نماز مغرب و عشاء 12 رکعت نماز نیز خوانده شود که کیفیت آن در منابع روایی این چنین وارد شده است:
نماز شب لیله الرغائب:
این نماز دوازده رکعت است که صورت دو رکعت، دو رکعت خوانده می‌شود(یعنی 6 نماز 2 رکعتی) در هر رکعت یک مرتبه سوره حمد، و سپس سه مرتبه سوره قدر و همچنین دوازده مرتبه سوره توحید خوانده می‌شود. و چون دوازده رکعت تمام شد، هفتاد مرتبه ذکر «اللهم صل علی محمد النبی الامی و علی آله» قرائت می شود. پس از آن به سجده می‌رود و هفتاد مرتبه می‌گوید «سبوحٌ قدوسٌ رب الملائکة والروح». پس، از سجده بلند شده و هفتاد مرتبه می‌گوید «رب اغفر وارحم و تجاوز عما تعلم انک انت العلی الاعظم». دوباره به سجده رفته و هفتاد مرتبه می‌گوید «سبوح قدوس رب الملائکة والروح». بعد از گفتن این اذکار، حاجت خود را از خدای متعال درخواست می‌کند.[2]
پاسخ یک شبهه در خصوص شب لیله الرغائب
برخی افراد بی اطلاع از اصول و منابع اسلامی بدون آگاهی این چنین تبلیغ می کنند که این اعمال در شب لیله الرغائب بدعت بوده و ثوابی ندارد، در پاسخ به این دسته افراد به ذکر دو نکته اکتفاء می کنیم.
1-نکته اول: اهتمام به نماز و روزه لیله الرغائب بدعت نیست چرا که روایات روشنی بر گرفتن نماز و روزه در این روز و شب وارد شده است، از این رو اطلاق بدعت به یک عمل عبادی که ریشه در منابع اسلامی دارد سخنی بدون دلیل و مدرک علمی است.
2-نکته دوم: علمای علم فقه و اصول در مکتب تشیع یک قاعده معروف دارند به نام قاعده «تسامح در ادله سنن»بر اساس این قاعده اگر روایت ضعیفی مانند خبر واحد غیر عادل یا غیر ثقه بر وجوب یا استحباب چیزی دلالت نماید، می‌توان آن را مستحب تلقی نمود؛ برای مثال، اگر خبر ضعیفی دلالت کند بر این که خواندن دو رکعت نماز در شبی خاص، فلان مقدار ثواب دارد، مکلف می‌تواند آن نماز را به عنوان مستحب به جا آورد. البته توجه به نکته ضروری است که نباید روایاتی که به یک امر مستحبی دعوت و تشویق می کند با آیات و روایات صریح در تضاد و تعارض باشد.
3-نکته سوم: مدرک قاعده تسامح در ادله سنن روایاتی است که در منابع اسلامی به روایات من بلغ شهرت دارد، از جمله ی این روایات عبارت است از امام صادق(علیه السلام) در روایتی نقل شده است:« مَنْ بَلَغَهُ عَنِ النَّبِیِّ ص شَیْءٌ مِنَ الثَّوَابِ فَعَمِلَهُ کَانَ أَجْرُ ذَلِکَ لَهُ وَ إِنْ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَمْ یَقُلْه؛ اگر کسی ثواب عملی از سوی پیامبر به او برسد و بر طبق آن عمل نماید، خداوند ثواب آن عمل را به او می دهد ولو اینکه رسول خدا(صلی الله علیه وآله) این کلام را نفرموده باشد»[3]
بهترین دعاهایی خوب شب لیله الرغائب:
در متن روایت نیز وارد شده از ملائکه درخواست شده که هر حاجت و دعایی دارند به محضر الهی بیان کنند: «: یا مَلائِکَتی، سَلونی ما شِئتُم؛[4] ای فرشتگانم هر چه می خواهید از من درخواست کنید» شاید همین متن و عبارت موجب شده است که مردم نیز در این شب آرزو و دعاهای خود را از خدای متعال طلب نمایند همان طور که در متن روایت نیز وارد شده از ملائکه درخواست شده که هر حاجت و دعایی دارند به محضر الهی بیان کنند: «: یا مَلائِکَتی، سَلونی ما شِئتُم؛[4] ای فرشتگانم هر چه می خواهید از من درخواست کنید» شاید همین متن و عبارت موجب شده است که مردم نیز در این شب آرزو و دعاهای خود را از خدای متعال طلب نمایند و اما بهترین دعاهای در این شب چیست؟
1-دعای سلامتی و فرج امام زمان(ع) که با آمدن او جهان پر از عدل و داد و صلح و آرامش خواهد شد.
2-هدایت و راه مستقیم را از خدا طلب کنیم: « اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ؛[5] ما را به راه راست هدایت کن» همان راه صحیح و قرآنی که ریشه در سیره و سبک زندگی اهل بیت پیامبراکرم(صلی الله علیه و اله) دارد.
3-پذیرش توبه و تسلیم بودن در راه خدا را طلب کنیم: «پروردگارا! ما را تسلیم فرمان خود قرار ده! و از دودمان ما، امتى که تسلیم فرمانت باشند، به وجود آور! و طرز عبادتمان را به ما نشان ده و توبه ما را بپذیر، که تو توبهپذیر و مهربانى!»[6]
3-دنیای نیکو و آخرت خوب را طلب کنیم: آموزه های دینی مخالف دست یابی به دنیای خوب و سالم نیست از این رو در مناجات های قرآنی علاوه بر آخرت نیک دنیای خوب هم طلب می شود: « و بعضى مىگویند: «پروردگارا! به ما در دنیا (* نیکى*) عطا کن! و در آخرت نیز (* نیکى*) مرحمت فرما! و ما را از عذابِ آتش نگاه دار!»[7]
4-طلب بخشش الهی و نجات از آتش جهنم: « همان کسانى که مىگویند: «پروردگارا! ما ایمان آوردهایم؛ پس گناهان ما را بیامرز، و ما را از عذابِ آتش، نگاهدار!»[8]
5-عاقبت به خیری: از دعاهای قرآنی این چنین استفاده می شود که یکی از بهترین دعاها طلب عاقبت خیر است: کما اینکه در آیاتی از قرآنی این چنین بیان شده است: «أَنْتَ وَلِیِّی فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ تَوَفَّنی مُسْلِماً وَ أَلْحِقْنی بِالصَّالِحین؛[9] تو ولىّ و سرپرست من در دنیا و آخرت هستى، مرا مسلمان بمیران؛ و به صالحان ملحق فرما!»
نویسنده: علی بیرانوند
پی نوشت:
[1]. إقبال الأعمال: ج 2، ص632.
[2].بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج95، ص: 396
[3].احمد بن محمد برقی، المحاسن، ج 1، ص 25.
[4]. وسائل الشیعة، ج8، ص: 99.
[5]. فاتحه: 6.
[6]. بقره: آیه 128. « رَبَّنا وَ اجْعَلْنا مُسْلِمَیْنِ لَکَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتِنا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَکَ وَ أَرِنا مَناسِکَنا وَ تُبْ عَلَیْنا إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحیمُ »
[7]. بقره: 201. «وَ مِنْهُمْ مَنْ یَقُولُ رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّار»
[8]. ال عمران: 16. « الَّذینَ یَقُولُونَ رَبَّنا إِنَّنا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ قِنا عَذابَ النَّارِ»
[9]. یوسف: 101.
