چکیده: باید برای ثانیه های زندگی خود حساس بود و این نعمت بی بدیل و سرمایه خدادادی را نباید رایگان از دست داد، مخصوصاً دوران جوانی که سرشار از قوای گوناگون و استعدادهای فراوان است.

زندگی یکی از ارزشمندترین موهبتهای الهی است که خداوند متعال به انسانها عنایت فرموده. این ارزشمندی از آن رو است که فرصتهایی را در اختیار انسان قرار می دهد تا در صورت استفاده شایسته، دنیا و آخرت او را تضمین نماید.
آمادگی و فراغت انسان برای بهره برداری مناسب و سودمند بیش از مواقع دیگر است. بسیاری از مردم اوقات فراغت خود را با غفلت می گذرانند و برای آنها مهم نیست که روزشان را چگونه شب کنند، درحالیکه سرمایه عمر انسان از همین لحظه ها تشکیل شده و باید به لحظه ها ارج نهاد. گاهی در زندگی حوادثی برای انسان پیش می آید که برای نجات از آن حادثه لحظه ها نقش حیاتی دارند و استفاده یا عدم استفاده مناسب از لحظه ها کاملاً نتیجه معکوس می دهد.
استفاده از فرصت های مناسب و بهره برداری از شرایط مساعد به قدری حائز اهمیت است که اساس موفقیت و پیروزی بشر در همه شئون مادی و معنوی است. باید برای ثانیه های زندگی خود حساس بود و این نعمت بی بدیل و سرمایه خدادادی را نباید رایگان از دست داد، مخصوصاً دوران جوانی که سرشار از قوای گوناگون و استعدادهای فراوان است.
لحظه های محدود زندگی که هر یک پس از دیگری و به سرعت سپری می شوند، باید آنها را غنیمت شمرد و از تک تک لحظه ها و فرصت های خود به بهترین وجه استفاده کرد.
انسان باید به گونه ای عمل کند که سرمایه عمر خویش را از کف ندهد و با توجه به این مهم که همیشه در محضر خداست، خود را برای جهان دیگر آماده سازد.

انسان باید به گونه ای عمل کند که سرمایه عمر خویش را از کف ندهد و با توجه به این مهم که همیشه در محضر خداست، خود را برای جهان دیگر آماده سازد.

حضرت امام علی علیه السلام می فرمایند: "اِنَّ اَوْقَاتِکَ اَجْزَاءُ عُمْرِکَ، فَلَا تُنْفِدْ لَکَ وَقْتاً اِلَّا فِیمَا ینْجِیکَ؛ همانا وقتهای تو اجزای عمر تو هستند، پس وقتی را برای خود سپری مکن؛ مگر در آنچه که تو را نجات می دهد". (۱)
فرصت های زیادی در اطراف ما وجود دارد که می توانیم از آنها استفاده کنیم تا به اهداف صحیح خود برسیم. برای موفقیت در زندگی، باید از فرصت‌هایی که سر راهمان قرار می‌گیرند، به‌خوبی استفاده کنیم. انسان هر روز و مدام فرصت‌های فوق‌العاده‌ای را که سر راهش قرار می‌گیرد، از دست می‌دهد.
عمر انسان مجموعه ای از فرصتها است که در مهلتی کوتاه در اختیارش قرار گرفته است. فرصتها همانند قطاری هستند که وارد ایستگاه می شود. مسافرین چند دقیقه مهلت دارند تا به کارهایشان برسند. برخی فرصت را غنیمت می شمارند، برای تهیه خوراک، نظافت، نماز و غیره می شتابند و پس از انجام کارها با آرامش دل بر جایگاه خود باز می گردند؛ ولی برخی دیگر از این فرصت استفاده نکرده و زمان را به غفلت می گذرانند. آنان یا به کارها نمی رسند یا از قطار عقب می مانند و پس از حرکت قطار پشیمان می شوند، در حالی که پشیمانی سودی نخواهد داشت.
انسانها در این دنیا مسافرانی هستند که مقصدشان آخرت است، و این دنیا به منزله ایستگاهی می باشد که به انسانهای مسافر، فرصت انجام کارهای خویش را می دهد تا برای خود و راه طولانی که در پیش دارند، توشه ای برگیرند و فردا پشیمان نشوند. به یقین فرصتها تنها امروز برای ما مهیا است؛ چرا که فرصت دیروز گذشته و به پایان رسیده و اطمینان از فرصت فردا نیز برای هیچ کس ممکن نیست.

انسانها در این دنیا مسافرانی هستند که مقصدشان آخرت است، و این دنیا به منزله ایستگاهی می باشد که به انسانهای مسافر، فرصت انجام کارهای خویش را می دهد تا برای خود و راه طولانی که در پیش دارند، توشه ای برگیرند و فردا پشیمان نشوند. به یقین فرصتها تنها امروز برای ما مهیا است؛ چرا که فرصت دیروز گذشته و به پایان رسیده و اطمینان از فرصت فردا نیز برای هیچ کس ممکن نیست.

در بسیاری از فرصت هایی که به گذشتن آن توجهی نداریم می توانیم کارهای مهمی را انجام دهیم، مثلاً باید از فرصت های کوتاهی که پیش می آید برای مطالعه استفاده کرد. لازم نیست حتما وقت وسیع و ویژه ای را برای مطالعه پیدا کنیم بلکه باید از فرصت های مختلفی که پیش می آید نهایت استفاده را کرد و مطالعه نمود. مرحوم صاحب جواهر در تشییع جنازه فرزندشان مشغول نوشتن کتاب بودند. اگر ایشان می خواستند وقت خاصی را پیدا کند که تابستان و زمستان و ... نباشد بیابند تا این کتاب را بنویسند هرگز موفق به نوشتن ۴۴ جلد کتاب ارزشمند خویش نمی شدند.
باید توجه داشت که همه فرصت‌ها یکسان نیستند. آنچه انسان در مواجهه با فرصت موردنظر انجام می‌دهد، اهمیت دارد. بنابراین هرگز نباید آنچه فرصت‌ها می‌توانند برای انسان به ارمغان بیاورند را دست کم گرفت. شاید فرصت کوچکی که پیش می آید، بتواند شخص را به سوی فرصت‌های بزرگ‌تری در آینده سوق دهد. حضرت امیرالمومنین علیه السلام می فرمایند: "الاُمورُ مَرهونَةٌ بأوقاتِها"، "کارها، در گرو زمانهاى خود هستند". (۲)

استفاده از اوقات فراغت در زندگی امام خمینی (ره)

‏حضرت امام بسیار مقید بودند که روزهای پنجشنبه و جمعه که درسهای حوزه تعطیل‏‎ ‎‏بود، از اوقات فراغتشان حداکثر استفاده را بنمایند؛ لذا در روزهای مذکور در منزل‏‎ ‎‏می نشستند و مطالبی را که در طول پنج روز اول هفته تدریس کرده بودند به رشته تحریر‏‎ ‎‏درمی آوردند و منظم می نمودند.‏ (۳)
در فاصله‌ای که بعد از نماز ظهر و عصر برای نهار می‌آمدند، اگر در این مدت کوتاه چند دقیقه‌ای فرصت می‌شد، قرآن می‌خواندند و گاهی این اوقات، کمتر از ۲ دقیقه بود. (۴)
امام در هنگام تبعید در ترکیه وقتی فرصتی را بدست می آوردند مشغول نگارش کتاب عمیق و دقیق تحریر الوسیله گردیدند و اگر از آن فرصت استفاده نمی نمودند چنین اثر ارزشمند و گرانبها در اختیار مشتاقان معارف اسلامی قرار نمی گرفت. (۵)

استفاده از فرصت ها در بیانات مقام معظم رهبری

من از بزرگان حوزه خواهش میکنم، درس اخلاق و تهذیب را برای جوانان مستعد، روشن و نورانی - که در این حوزه فراوان هستند - جدّی بگیرند. پس، نکته اوّل مغتنم شمردن این فضا، جوانی، فراغت و نورانیتی است که بحمداللَّه در شما وجود دارد، و این فرصتْ پایه همه چیز است. (۶)
گاهی می‌بینید یک نفر پای تلویزیون نشسته و منتظر یک فیلم است. تلویزیون آگهی تبلیغاتی پخش می‌کند و گاهی پخش تبلیغات بیست دقیقه طول می‌کشد. یک‌وقت است کسی به آن تبلیغات احتیاج دار؛ اما کسی که احتیاج ندارد آگهی‌‌های تبلیغاتی را ببیند، این بیست دقیقه را چرا بی‌کار بنشیند!؟ یک کتاب دمِ دستش باشد؛ بردارد و بیست دقیقه مطالعه کند. اگر مردم ما عادت کنند که از این وقت‌های ضایع‌شونده برای مطالعه‌ی کتاب استفاده کنند، جامعه خیلی پیش خواهد رفت و فرهنگ کشور، خیلی ترقی خواهد کرد. (۷)
در منزل خود من، همه‌ی افراد، بدون استثنا، هر شب در حال مطالعه خوابشان می‌برد. خود من هم همین‌طورم. نه این‌که وسط مطالعه خوابم ببرد. مطالعه می‌کنم، تا خوابم می‌آید، کتاب را می‌گذارم و می‌خوابم. همه‌ی افراد خانه‌ی ما، وقتی می‌خواهند بخوابند حتماً یک کتاب کنار دستشان است. من فکر می‌کنم که همه‌ی خانواده‌‌های ایرانی باید این‌گونه باشند. توقع من، این است. باید پدر‌ها و مادر‌ها، بچه‌‌ها را از اول با کتاب، محشور و مأنوس کنند. حتی بچه‌‌های کوچک باید با کتاب انس پیدا کنند. (۸)

نویسنده: حسن جوادی

پی نوشت ها:

(۱) تصنیف غرر الحکم و دررالکلم، ص ۱۵۹.

(۲) ری شهری، منتخب میزان الحکمه، ج۱، ص۴۴۴.

‎(۳) پرتویی از خورشید، خاطراتی از دوران زندگی حضرت امام خمینی(س)، ص ۱۳۳.

(۴) رضا باقی زاده ، رمز موفقیت بزرگان ، ص ۱۷۳.

(۵) پاسدار اسلام، ش۸، ص۶۱.

(۶) بیانات در دیدار جمعی از روحانیون، ۱۳۷۴/۰۹/۱۶.

(۷) مصاحبه در پایان بازدید از نهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران ۱۳۷۵/۰۲/۲۲.

(۸) مصاحبه در جریان بازدید از نمایشگاه کتاب ۱۳۷۴/۰۲/۲۶.