روح واژه‏ها

شعر، زاییده دردها و نیازها

در فرهنگ ما، زندگی با شعر آغاز و با شعر بدرقه می‏شود. کودک در گاهواره، لالایی می‏شنود و از همان آغاز به شعر اُنس می‏گیرد و پس از مرگ نیز، آرایه مزارش، شعری است که برایش می‏سرایند و چه بسا خود پیش از مرگ برای خویش شعری می‏سُراید. این آمیختگی ما با شعر و تأثیری که شعر بر فرهنگ و روحیات و رفتار ما می‏گذارد، ضرورت پرداختن به آن و ضرورت پاسداری از حریم این عنصر اعجاز آفرین را بیشتر روشن می‏سازد. پاسداری از شعری که زاییده دردها و نیازها و سرچشمه گرفته از قله احساسی پاک و آسمانی باشد تا بتواند در پای سبزه‏ها جاری شود و شکفتن و زیستن را به ارمغان آورد.

زیر بنای شاعری در نظر امام علی علیه‏السلام

شاعر، نیازمند زیربنای محکم فکری است. در نظر امام علی علیه‏السلام این داروی شفابخش، قرآن است که افسون و طلسم پیام شعرهای انحراف کننده را باطل می‏کند. در تاریخ آمده که وقتی پدر فَرزدَق او را در کودکی خدمت امام علی علیه‏السلام آورد و گفت او شاعر است، امام فرمود اگر به او قرآن می‏آموختی، بهتر بود. فرزدق می‏گوید: این فرمایش امام همواره در گوش من بود تا کلّ قرآن را حفظ کردم. این گونه است که فرزدق، شاعر بزرگ عرب، سرانجام شاعر اهل بیت می‏گردد. بنابراین آشنایی با قرآن و آموزه‏های انسان ساز اسلام، نخستین گام برای بهترین شاعر بودن است. این گونه است که با آموختن قرآن، عشقت به فریاد می‏آید:
عشقت رسد به فریاد، ارخود به سان حافظ
قرآن ز بر بخوانی در چارده روایت
و آن گاه است که شعر او پر از حکمت قرآنی می‏شود:
زحافظان جهان کس چو بنده جمع نکرد
لطایف حِکَمی با نکات قرآنی

اسلام و شعرهای ارزشی

درعصر پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله در شهر مدینه، مکانی برای تشکیل محافل ادبی در نظر گرفته شده بود. در این محافل، شاعران سروده‏های خود را که از نظر دینی، اخلاقی و مسائل انسانی مورد توجه بود، می‏خواندند و مورد تشویق و احترام پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله قرار می‏گرفتند. برای مثال، کعب بن زُهَیر پس از خواندن قصیده‏ای، از دست مبارک پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله جایزه دریافت کرد و حسّان بن ثابت با سرودن شعری در دفاع از حریم اسلام، مورد عنایت آن حضرت قرار گرفت.

شعر در صدر اسلام

هنگام ظهور دین اسلام در شبه جزیره عربستان، شعر در جامعه آن روزگار نقش مهمی را ایفا می‏کرد؛ بدان گونه که اعراب جاهلیت از شعر، به عنوان عاملی برای غلبه بر مسلمانان بهره می‏بردند. کفار قریش، پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله را شاعر می‏خواندند و از شاعران درمانده عرب می‏خواستند در رقابت با کلام آسمانی، اشعاری بگویند. برخی از مفسران، شأن نزول سوره «شعراء» را همین ایام دانسته‏اند. هر چه می‏گذشت، نه تنها از اهمیت شعر کم نمی‏شد، بلکه از شعر به عنوان سلاحی در میدان جنگ استفاده می‏شد.
علامه امینی، (تعداد 33 نفر) از مشاعران صدر اسلام را نام می‏برد که به برکت کتاب و سنّت، در رکاب پیامبرشان، چون شیران خشمگین، با شمشیری آخته از شعر به مشرکان، هجوم می‏بردند و چون بازهای شکاری پرواز کرده و گوش و دل آنان را شکار می‏کردند. آنها همواره همراه پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله بودند و با زبان‏هایشان به جهاد در راه خدا می‏پرداختند.

شعر در کلام مقام معظم رهبری

ـ شعر و هنر، زیباترین قالب برای همه پیام‏های نوین و مایه گسترش و نفوذ این پیام‏ها تا هر سوی خطه وسیع دل‏ها و جان‏های انسانی است و شاعران و سخن سُرایان آگاه، همیشه توانسته‏اند والاترین معارف انسانی را در کتیبه روزگار با نقشی جاودانه، به نسل‏های بعد از خود بنمایانند.
ـ شعر و نیز همه قالب‏های هنری، موهبت‏های خدایی‏اند که باید در خدمت خلق خدا و حامل آرمان‏های والای خدایی باشند.
ـ شاعران جوان می‏توانند منعکس کننده همه آرمان‏ها، سیاست‏ها، روش‏ها و واقعیت‏های انقلابشان در آثار شعری خود باشند.... امروز ملت‏ها همچون الگویی به انقلاب ما و ملت ما و کشور ما و نظام ما می‏نگرند. بسیارند آنها که می‏خواهند سرنوشت خود را در آیینه این انقلاب ببینند. پیام انقلاب باید به زبانِ شعر و هنر، که اصیل‏ترین و خالص‏ترین زبان‏هاست به آنان منتقل شود. انقلاب در قالب هنر و ادبیات، آسان‏تر و صادقانه‏تر از هر قالب دیگر قابل صدور است.

شعر در کلام بزرگان

پیامبر خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله خطاب به شاعرانی که شعر را در دفاع از حق و رسوایی کافران به کار می‏گرفتند فرمود: «دشمنان را با شعر نکوهش کنید. همانا مؤمن، با دارایی و جانش جهاد می‏کند. سوگند به آنکه جان محمد در دست اوست، گویا شما آنان را با شعرهایتان به تیر می‏زنید».
امام صادق علیه‏السلام فرمود: «هر که درباره ما یک بیت شعر بگوید، خدا در بهشت برای او خانه‏ای می‏سازد».

شعر، موسیقی روح‏های حساس است.(ولتر)

شعر، یک نقاشی است که زبان دارد و یک زبان است که نقش می‏نگارد.(کارموشل)
شعر، عبارت است از گره خوردگی عاطفه و تخیّل که در زبان آهنگین شکل می‏گیرد.(دکتر شفیعی کدکنی)
برگرفته از : ماهنامه گلبرگ ، شماره 78
منبع : سایت حوزه نت
/خ