الاغ خاکستری

چهارشنبه، 21 فروردين 1398

تخمین زمان مطالعه:

پدیدآورنده: ناهید اسدی

از اوّل پاییز تا حالا، بابا چند بار نقشه کشیده الاغ خاکستری را سربه نیست کند. می‏ خواهد تا زمستان نرسیده از شرّش خلاص شود. می‏ گوید: «این الاغ زبان‏ بسته عمر خودش را کرده و دیگر نمی‏ تواند بار ببرد.»

هرچه برای خاکستری بی‏ زبان دل می‏ سوزانم تا بابا دست از این نقشه ‏هایش بردارد، بی ‏فایده است.

ظهرِ جمعه که نشسته‏ ایم به ناهارخوردن، بابا می‏ گوید: «عصر که می‏ خواهی بروی گوسفندهایت را بچرانی، الاغ وامانده را هم ببر توی کوه وکمرهای درّه ‏گرگی و همان جا رهایش کن!»

می‏ گویم: «گناه دارد حیوانکی! چرا باید توی کوه وکمرها ولش کنیم؟! خُب اگر نمی‏ خواهی ‏اش، بفروشش به دیگران!»

می‏ گوید: «این الاغ را دیگر مفتی هم قبولش نمی ‏کنند. مگر کاه‏ و یونجه ی مردم مفت است که شبانه ‏روز بریزند توی پاتیل گُنده ی این مفت‏ خور بی‏ خاصیت!»

به هر سختی که شده، خاکستری ازپاافتاده را دنبال گوسفندها تا «درّه‏ گرگی» می‏ کشانم. باورم نمی ‏شود بخواهم حیوان درمانده را با سنگدلی توی این بیابان تنها بگذارم.

آن‏قدر هوا سرد است که کبریت می کشم به زیر چند تا بوته ی بزرگ گَوَن و خودم را گَرم می‏ کنم. وقتی می‏ بینم سر الاغ بی‏چاره گرم چِراست، گوسفندهایم را جمع وجور می‏ کنم و راه می‏ اندازمشان به سمت باغ‏ دراز. باید تا الاغ خاکستری مشغول علف خوردن هست، از تیررس نگاه مظلومانه ‏اش دور شوم.

گوسفندها را جلو می ‏اندازم و باعجله راه می ‏افتم. هنوز چند گامی برنداشته ‏ام که چشمم می‏ افتد به الاغ وامانده که راه افتاده و لنگان ‏لنگان دارد به طرفم می ‏آید.

سر جایم می‏ ایستم و نفس راحتی می‏ کشم: «باریکلا به الاغ جان! بنازم به هیکلت!»

خدا را شکر می‏ کنم خر خاکستری ‏ام آن‏قدرها که بابا فکر می‏ کند از پا نیفتاده و هنوز می‏ تواند جُل و پلاسش را از آب بیرون بکشد. برمی ‏گردم به طرف گوسفندها و زیرچشمی می ‏پایمش که آهسته آهسته پیش می‏ آید.

همان‏ جا گَلّه ‏ام را به چرا وامی‏ دارم. نزدیک غروب، گوسفندها را هِی می‏ کنم به سمت آبادی. به یاد درس و مشق‏هایم می ‏افتم که روی هم مانده است. گوسفندها را تُند می ‏برم. گهگاه، نیم‏ نگاهی هم به پشت سر می‏ اندازم و خاکستری را می‏ بینم که سُم‏ کشان دارد از دور به دنبالم می‏ آید.

باید زودتر به خانه برسم و به بابا بگویم الاغ را توی درّه‏ گرگی رها کرده ‏ام و آمده‏ ام. باید برگشتن این حیوان بی ‏زبان، خیلی طبیعی برایش جلوه کند. راستی راستی هم که من نیاوردمش؛ خودش دارد می‏ آید.

با همه ی این‏ ها می ترسم از اینکه بابا حرف‏ه ایم را باور نکند و داد وبیداد راه بیندازد که عرضه نداشتی او را در جای پرتی رها کنی.

هرچه پیش آید، خوش آید... بگذار دعوایم کند؛ من که نمی ‏توانستم دست و پایش را آن‏جا ببندم.

گوسفندها را در آغُلشان جا کرده‏ ام و از پنجره ی بالاخانه مراقب کوچه ‏ام. نیم ساعت بعد از رسیدن من و گلّه‏ ام به خانه، الاغ آواره هم پیدایش می‏ شود. پوز به در حیاط م ی‏زند و با فِرّوفور و سروصدا می ‏آید توی دالان نیمه تاریک. بابا در سکوت خانه و در حال گفتن تسبیحات بعد از نماز مغربش متوجه این سروصدا می‏ شود. آن وقت برخلاف تصوّرات من، می ‏شود همان بابای شوخ وشنگ و لطیفه‏ گوی اکثر اوقات. با نوای شیرینی زمزمه می‏ کند: «خر نرفت و خر نرفت و خر نرفت... خر بیامد خر بیامد خر نرفت.»

خودم را می‏ زنم به آن راه و می ‏پرسم: «خاکستری برگشته؟! الآن باید توی درّه‏ گرگی باشد!»

به طرز مشکوکی نگاهم می‏ کند و با لبخند خشکی، سر تکان می‏ دهد: «نکند به جای درّه‏ گرگی، توی درّه ‏روباهی ولش کرده باشی که راه حُقّه ‏بازی را زود یاد گرفته و برگشته، ناقلا!»

- «به جان خودم، من توی همان درّه‏ گرگی بردمش! به من چه که از آن‏جا فرار کرده!»

فانوس را برمی ‏دارد و با مهربانی م ی‏رود توی دالان حیاط: «بیا حیوان... حالا که آمده ‏ای امشب را هم مهمان ما باش!» دستی به سر و گوش حیوان می‏ کشد و توی طویله‏ اش جامی‏ کند و آخورش را پُر از کاه سفید می ‏کند.

شب، موقع شام خوردن، وقتی روحیّه ی شاد بابا را می‏ بینم، از فرصت استفاده می‏ کنم و حرف‏ های دل خودم را در مورد خاکستری می ‏زنم.

- «بابا! چرا می‏ خواهی الاغ زبان بسته را سربه ‏نیست کنی؟ دلت می ‏آید توی این سوز و سرمای پاییز، حیوانکی را سینه ی بیابان بگذاری و...»

برخلاف ظهر که اَخم‏ وتَخم کرده بود و جدّی‏ جدّی برای الاغ بدبخت شاخ وشانه می‏ کشید، حالا تبسّم شیرینی تحویلم می ‏دهد و زمزمه می‏ کند: «خوشبخت کسی که خر ندارد، از کاه و جویش خبر ندارد.»

بعد با همان چهره ی خندان ادامه می ‏دهد: «پسرجان! رعیت‏ جماعت باید به فکر منافعش باشد. باید دودوتا چهارتا کند ببیند کاری که می کند و نقشه ‏ای که می‏ کشد، چقدر برایش فایده دارد. مگر کاه و یونجه‏ یمان زیاد است که بدهیم به حیوانی که دیگر ازپا افتاده است. الاغ وقتی الاغ است که مثل اسب برایت چهارنعل بدود! این بدبخت دیگر عمر خودش را کرده است.»

- «منظورت این است که باید سربه نیست شود؟! یعنی نمی‏ شود کاری کرد که برای خودش زندگی کند؟»

- «حالا رسیدی به حرف خودم. توی بیابان ولش می‏ کنیم. اگر عُرضه داشت، زندگی ‏اش را بکند... تا چند سال پیش که هنوز تفنگ توی دست مردم نیفتاده بود، کوه و کمر پُر بود از گُرازها که علف‏ خوار بودند؛ تابستان و زمستان زندگی‏شان را می‏ کردند.»

- «آخر... این طوری ممکن است گرگ‏ ها پاره ‏اش کنند. حیوانکی گناه دارد باباجان!»

مثل اینکه بابا دیگر صبر و حوصله ی‏ بحث کردنش با من تمام شده باشد، خودش را جمع وجور می‏ کند و اخم‏ هایش دوباره توی هم می ‏رود: «دوباره برگشتی به همان حرف اول که پسر! الاغ اگر الاغ باشد، نمی ‏ایستد گرگ‏ ها شکمش را پاره کنند؛ یک لگدِ زوردارش چهار تا گرگ بیابانی را حریف است!»

می‏ خواهم حرفی بزنم که با عصبانیت می‏ گوید: «هرچه بگویم یک چیز می‏ گویی بچه‏ جان! اینطور که معلوم می‏ شود، باید خودم فکری برایش بکنم... فردا که شنبه است و مدرسه ای... خودم باید دست به کار شوم.»

***

در تمام طول روز در مدرسه به الاغ بیچاره فکر می ‏کنم و حوصله ی هیچ چیز را ندارم. بعد از برگشتن از مدرسه، کیف مدرسه ‏ام را گوشه ی اتاق می ‏اندازم و فوری گوسفندها را برای چِرا از حیاط بیرون می‏ کنم.

اوّل از همه باید سر از کار بابا در بیاورم و ببینم با الاغ بی ‏زبان چه کرده است. گوسفندها را هِی می‏ کنم به سمت درّه‏ گرگی؛ اما وقتی به تپّه‏ های بالاسر درّه‏ گرگی می‏رسم، الاغی توی درّه نمی ‏بینم.

- «نکند گرگ ‏ها آمده باشند سراغش و... زبانت را گاز بگیر بچه جان خدا نکند!»

برای اینکه غم و غُصّه‏ هایم را از دلم بیرون کنم، با همه ی صدا فریاد می‏ کشم: «های... های... های...»

ناگهان صدای عرعر الاغ زبان‏ بسته توی کوه می‏ پیچد. صدا از آن طرف درّه‏ گرگی می‏ آید، از سمت درّه ‏تاریک.

- «چه هوش و ذکاوتی! چه زود جوابم را داد!» در عین غم و غُصّه ها، خنده‏ ام می‏ گیرد. گوسفندها را همان‏ جا رها می‏ کنم و به تاخت می‏ دوم به سمت صدا.

وقتی توی درّه‏ تاریک با خاکستری بداقبال روبه رو می‏ شوم و پاهایش را طناب‏ پیچ ‏شده می ‏بینم، دلم برایش کباب می‏ شود.

بابا طناب سیاهی را خیلی کوتاه، جوری به دست‏ های حیوان بسته که بتواند آهسته و کوتاه‏ کوتاه راه برود؛ ولی اینطور، هی چوقت نمی ‏تواند از دست گرگ‏ ها فرار کند.

سر و گوشش را نوازش می‏ کنم. گره طناب را فوری باز می‏ کنم و با ناراحتی به سمتی پَرت می‏ کنم.

نقشه ‏ای به ذهنم می ‏رسد. راهش می ‏اندازم به طرف گوسفندها. نزدیک غروب، خاکستری را توی باغ دیواری پُشت‏ قلعه جامی‏ کنم و با گوسفندهایم به خانه برمی‏ گردم. خوشحالم از اینکه توانسته‏ ام حیوانکی را نجات دهم.

شب که دارم تکالیف مدرسه ‏ام را انجام می‏ دهم با ناراحتی به بابا می‏ گویم: «ببین بابا! خاکستری یک عُمر برای شما کار کرده بود، باید رهایش می ‏کردی توی بیابان؟!»

- «تو هنوز بچّه‏ ای! درست است که داری درس می‏ خوانی، ولی هنوز حساب خیلی چیزها به دستت نیست. الاغ اگر کاری باشد، چهاردست وپایش را هم بسته باشی به این سادگی‏ ها تن به مرگ نمی ‏دهد. ریسمانش را پاره می‏ کند و الفرار.»

می‏ بینم حالا که خاکستری بی ‏زبان برای خودش توی باغ دیواری پُشت ‏قلعه جاخوش ‏کرده، خیالم راحت است؛ بلند می‏ شوم می ‏روم سراغ درس و مشق ‏هایم.

موقع خواب، فکر و خیال ‏های زیادی می‏ آید توی کلّه ‏ام. نمی‏ توانم بخوابم. فکر می‏ کنم گرگ ‏ها از روی دیوار یا راهِ‏ آب رفته ‏اند سراغ الاغ بیچاره و... .

***

صبح، موقع رفتن به مدرسه، اوّل سری به باغ می ‏زنم و خیالم راحت می ‏شود، خاکستری ‏ام سُرومُروگُنده است.

در تمام طول روز، سرِ درس‏ حرفه وفن و علوم و تاریخ و جغرافیا به این فکر می‏ کنم که تا کی می‏ توانم الاغ فلک زده را مخفی کنم.

بعد از برگشت از مدرسه، گوسفندهایم را یک راست می ‏برمشان توی باغ پُشت ‏قلعه. الاغ‏ خان همانطور مشغول علف‏ خوردن است. گوسفندهایم تا غروب از علف‏ ها و برگ‏ های درختان باغ می‏ خورند.

حالا موقع آن است که نقشه ی جدیدم را عملی کنم. دیگر نمی ‏خواهم خواب‏ های پریشان ببینم. اگر الاغ بیچاره اینجا توی باغ دیواری هم باشد، باز از ترس اینکه شاید گرگ‏ ها حمله کنند و دمار از روزگارش دربیاورند، در عذابم.

به یاد حرف ‏های دیشب بابا می‏ افتم و دلم قُرص است که بابا واقعاً به کشته شدن آن حیوان زبان بسته راضی نیست. گَلّه‏ را به طرف خانه راه می ‏اندازم؛ گوسفندها از جلو و خاکستری به دنبال.

خاکستری خیلی آهسته می ‏آید. می ‏دوم به دنبال گوسفندها که جلوتر رفته‏ اند و تازه به درِ حیاط رسیده‏ اند. صدای صلوات فرستادن بابا از توی دالان حیاط می‏ آید.

- «خدایا کمکم کن!»

بابا در حال وضو گرفتن و گفتن ذکرهای وضو، جواب سلامم را می ‏دهد. سطل آب را می‏ گذارم جلوی گوسفندها تا حیوانکی‏ ها آب بخورند. توی دلم آشوب است.

وقتی سروکلّه ی خاکستری پیدا شود، بابا چه می‏ گوید؟ نکند از ماجرا بویی برده باشد! بگذار دعوایم کند... بگذار کتکم بزند... این زبان بسته گناه دارد!

تمام ذهنم درگیر مسئله ی آمدن خاکستری است. به محض اینکه الاغ بیچاره از راه می‏ رسد، می‏ دوم جلو و پیش بابا ناز و نوازشش می‏ کنم؛ انگار که تازه آن حیوان را دیده ‏ام.

بابا وقتی احساسات داغ مرا می‏ بیند، خنده ی بلندی سرمی‏ دهد و می‏ گوید: «خیلی خُب. حالا که زبان بسته آنقدر عُرضه داشته که بعد از یک شب دوباره به طویله‏ اش برگشته، می‏ گذارم یک سال دیگر پیش ما بماند.»

من از خوشحالی نزدیک است پَر دربیاورم و بروم پیش قُرص کاملِ ماه تابانی که با نورافشانی خود در پهنه ی آسمان برای خاکستری خوشبخت ما جشن تولدی دوباره گرفته است.

مقالات مرتبط

تازه های مقالات

بیشترین بازدید هفته