آیین مقدس اسلام برای سلامت افراد ارزش بسیار قائل بوده و برای حفظ آن تأکید فراوانی داشته است، از این رو همگان را به تقویت سلامت تشویق و ترغیب کرده است. البته در شریعت اسلامی موضوع سلامت تنها به بُعد فیزیکی و بدنی خلاصه نشده، از این رو در کنار سلامت جسم و بدن موضوع سلامت روح و روان را پیش کشیده و همگان را به تقویت و حفظ آن دعوت کرده است. البته شاید به جرأت بتوان گفت که موضوع سلامت روح و روان مقدم بر سلامت جسم بوده باشد؛ چرا که روح و روانی که از سلامت تهی باشد، به طور قطع و یقین در سلامت جسمانی نیز تأثیر مستقیمی خواهد داشت.
دوپینگ و نیروزایی مجاز در ورزش حرفه ای
همان طور که در مقدمه نیز بیان شد در شریعت اسلامی توجه به سلامت روح و روان مقدم بر سلامت جسم و تن است، از این رو در آیین وحیانی اسلام برای تقویت و سلامت روح و جسم مکمل های زورافزایی از جنس اخلاق و دین مداری در پیش روی ورزشکاران و ورزش دوستان قرار داده شده است تا با بهره گیری صحیح از آن گامی بلند در مسیر سلامتی روح و جسم خود بردارند.
مهمترین مکمل های نیروزا در آیین مقدس اسلام
گاهی اوقات در صحنه های ورزشی و در بین ورزشکاران و حتی طرفداران و هواداران ورزشی با رفتارهای پرخطر و غیر انسانی مواجه می شویم، که روح و روان انسان را می آزارد؛ وقتی چیستی و چرایی این مسائل را مورد بررسی و دقت قرار می دهیم متوجه فقدان برخی عناصر مهم و کاربردی در اخلاق ورزشی و قهرمانی می شویم، فقدان این عناصر مهم در ورزش موجب بروز رفتارهایی از جنس خشونت و پرخاشگری و صدمه زدن به حریف و تیم مقابل و حتی ورزش دوستان حاضر در صحنه می شود. آیین مقدس اسلام برای جلوگیری از این چنین رفتارهای آسیب زایی، مکمل هایی از جنس اخلاق مداری را در پیش روی ورزش دوستان و ورزشکاران قرار داده است که در ادامه به برخی از این مکمل های اخلاقی اشاره می کنیم.
1-احسان و نیک رفتاری
یک مسابقه ورزشی و طرفداری و تعصب کشیدن از یک تیم و ورزشکار خاص به هر اندازه که برای افراد اهمیت داشته باشد، نباید موجب خروج از نیک رفتاری و احسان باشد، هر چند به طور غریزی برخی افراد به واسطه حس رقابت و قهرمانی دوست دارند که در میدان نبرد ورزشی، پیروز میدان باشند؛ ولی این امر نباید موجب شود که ما چشمان خود را به روی اخلاق و نیک رفتاری ببندیم و بازنده این میدان و عرصه کارزار باشیم. برخی از ورزش دوستان هر چند در میدان ورزشی پیروز هستند، ولی متأسفانه به واسطه عدم حسن رفتار و نیک رفتاری بازنده میدان اخلاق ورزشی می شوند، چرا که چشم دیدن پیروزی حریف و رقیب خود را ندارند،«جامعه از یک ورزشکار و طرفدارانش انتظار دارد همواره کردار او همسو با فرهنگ فاخر کشور بوده و خلاف عرف، شرع و اخلاق مقدس رفتار ننماید.»[1] یک ورزشکار و ورزش دوست مسلمان باید به خوبی این پازل مهم نیک رفتاری را در کارنامه ورزش حرفه ای خود به یادگار داشته باشد و هیچ گاه پا را از اخلاق مداری خارج ننهند، و این سفارش مهم الهی را سرلوحه رفتار ورزشی و پهلوانی خود قرار دهند: وَ أَحْسِنْ کَما أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَیْکَ وَ لا تَبْغِ الْفَسادَ فِی الْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ الْمُفْسِدینَ؛[2] و همانگونه که خدا به تو نیکى کرده نیکى کن؛ و هرگز در زمین در جستجوى فساد مباش، که خدا مفسدان را دوست ندارد!»
یک فرمول قرآنی در میدان عصبانیت و خشم به همگان این چنین می آموزد: « وَ لا تَسْتَوِی الْحَسَنَةُ وَ لاَ السَّیِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتی هِیَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذی بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ عَداوَةٌ کَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمیمٌ؛[6] هرگز نیکى و بدى یکسان نیست؛ بدى را با نیکى دفع کن، ناگاه (خواهى دید) همان کس که میان تو و او دشمنى است، گویى دوستى گرم و صمیمى است!»
یک فرمول قرآنی در میدان عصبانیت و خشم به همگان این چنین می آموزد: « وَ لا تَسْتَوِی الْحَسَنَةُ وَ لاَ السَّیِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتی هِیَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذی بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ عَداوَةٌ کَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمیمٌ؛[6] هرگز نیکى و بدى یکسان نیست؛ بدى را با نیکى دفع کن، ناگاه (خواهى دید) همان کس که میان تو و او دشمنى است، گویى دوستى گرم و صمیمى است!»
2-فرو بردن خشم و عصبانیت و گذشت کردن
برخی پژوهشگران علم ورزش موضوع عصبانیت و خشم را امری طبیعی در بازی ورزشی قلمداد می کنند.[3] در واقع حرکت های خشونت آمیز تماشاچیان فوتبال در خارج از استادیوم های ورزشی شکل می گیرد و مدتی بعد از پایان مسابقات نیز ادامه می یابد و همچون طوفانی است که خسارت های جبران ناپذیری را از خود برجای می گذارد، گاهی این خسارت ها تنها به امور مالی و اموال بیت المال ختم نمی شود، بلکه لطمات جانی و غیر قابل جبرانی را نیز به بار می آورد و افراد زیادی را گرفتار غم و ناراحتی می کند، این در حالی است که اگر این هواداران و یا حتی ورزشکاران روحیه پهلوانی را در خود تقویت می کردند و اندکی خشم و غضب خود را فرو می بردند دچار آن همه گرفتاری نمی شدند، خدای متعال در قرآن کریم همه انسان ها را مورد خطاب قرار می دهد می فرماید: «وَ الْکاظِمینَ الْغَیْظَ وَ الْعافینَ عَنِ النَّاسِ وَ اللَّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنین؛[4] و خشم خود را فرو مى برند؛ و از خطاى مردم درمى گذرند؛ و خدا نیکوکاران را دوست دارد.» و یا اینکه در آیه دیگر خدای متعال می فرماید: « فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاصْفَحْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ؛[5] پس آنان را ببخش و بگذار و بگذر که خداوند نیکوکاران را دوست دارد».
3-دفع بدی دیگران به نیکی
میدان مبارزه و ورزش صحنه زد و خوردهای فراوانی است که البته برای همه ورزشکاران این صحنه ها قابل پیشبینی به نظر می رسد، ولی گاهی اوقات متأسفانه این صحنه ها با احساسات غیر اخلاقی همراه می شود و گاهاً طرفین سعی می کنند با عصبانیت و خشم، مقابله به مثل کنند، این در حالی است که اخلاق پهلوانی بروز این چنین رفتارهایی را تأیید نمی کند و همگان را از رفتار ها ی پر خطر پرهیز می دهد. یک فرمول قرآنی در میدان عصبانیت و خشم به همگان این چنین می آموزد: «وَ لا تَسْتَوِی الْحَسَنَةُ وَ لاَ السَّیِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتی هِیَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذی بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ عَداوَةٌ کَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمیمٌ؛[6] هرگز نیکى و بدى یکسان نیست؛ بدى را با نیکى دفع کن، ناگاه (خواهى دید) همان کس که میان تو و او دشمنى است، گویى دوستى گرم و صمیمى است!»
4-صبر و استقامت
اگر در میادین ورزشی به جای تعصب های غیر اخلاقی و خشونت و غضب های مضر و مشکل ساز، قدری صبر و استقامت چاشنی فعالیت های حرفه ای ورزشکان و هوادارانشان می شد، هیچگاه در باتلاق مصیبت هایی همچون جراحات جانی و خسارهای مالی گرفتار نمی شدند، قاعدتاً در هر بازی یک برنده وجود خواهد داشت و یک بازنده و در مواردی امتیاز مورد نظر تحصیل نمی شود، ولی اگر طرفین صبر و استقامت را لازمه ی اخلاق پهلوانی و ورزش حرفه ای خود کنند، پیروزی نزدیک تر خواهد بود. در منابع روایی روایتی از امام علی(علیه السلام) نقل شده است که بسیار درس آموز است: «الْحِلْمُ حِجَابٌ مِنَ الْآفَاتِ؛[7] بردبارى، مانعى در برابر آفت هاست.»
5-جوانمردی و تقویت روحیه پهلوانی
هرگاه صحبت از اخلاق در ورزش به میان می آید واژه ای که به ذهن متبادر می شود، بازی جوانمردانه است، اما هرگاه صحبت از بازیکن با اخلاق و یا منش پهلوانی در ورزش می شود واژه ی زیبای «جوانمردی» به میان می آید که در منابع روایی در خصوص این سجیه اخلاقی این چنین یاد شده است: «أَلْمُـرُوَّةُ تَمْنَعُ مِنْ کُلِّ دَنِیَّةٍ حدیث؛[8] مـــروّت، انسان را از هرگونه پستى باز مى دارد.»
نه هر که چهره برافروخت دلبری داند نه هر که آینه سازد سکندری داند
نه هر که طرف کله کج نهاد و تند نشست کلاه داری و آیین سروری داند
پی نوشت:
[1]. سید محسن حسینی هرندی، اخلاق ورزشی در رسانه ملی، ص64.
[2]. سوره قصص: آیه 77.
[3]. مهدی صباغ لنگرودی و احمد درودیان، جامعه شناسی ورزش، ص 116.
[4]. آل عمران: آیه 134.
[5]. مائده: آیه 13.
[6]. فصلت، آیه 34.
[7]. عیون الحکم و المواعظ(لیثی) ص 24 ، ح 228.
[8]. عیون الحکم و المواعظ (للیثی)، ص 28، ح374.
