شاید شما هم تا به حال در این مورد فکر کرده باشید که بهترین سن حاملگی، چه سنی است و از چه سنی به بعد، یک زن باید نگران بارداری و عوارض آن برای خود و فرزندش باشد. امروزه حاملگی پس از سن ۳۵ سالگی را به عنوان حاملگی پرخطر در نظر می گیرند. سنی که پس از آن، خطرات و عوارض بارداری، ناهنجاری ها و مرگ و میر مادر و جنین در آن افزایش پیدا می کند.در حالی که بسیاری از زنان برای ایجاد شرایط زندگی بهتر، قبل از تولد نخستین فرزند خود، بارداری را به تأخیر می اندازند. تحقیقات جدید نشان می دهد به تعویق انداختن حاملگی تا سنین ۳۰ سالگی، دوران بارداری را با دشواری ها و مخاطراتی همراه می کند.
در قبال هر یک زن که فوت می کند، ۵۰ – ۳۰ نفر از عوارض بارداری، عفونت و بیماریهای ناشی از بارداری رنج می برند. هر ساله تقریبا ۴ / ۳ میلیون نوزاد تازه متولد شده، در طول ماههای اول زندگی جان خود را از دست می دهند. به علاوه ۴ میلیون نیز مرده به دنیا می آیند که بسیاری از این مرگها مربوط به عوارضی است که مادران، آنها را در طول بارداری و زایمان تجربه کرده اندهمچنین ثابت شده است که با افزایش سن مادر بروز ناهنجاریهای کروموزومی از نوع آناپلوئیدی (ناهنجاری مربوط به عدم تقسیم کروموزوم ها) به میزان قابل توجهی افزایش پیدا می کند تا جایی که شانس داشتن فرزند با ژنهای معیوب (سندرم داون) در سنین بالای ۴۵ سال یک مورد در ۳۰ مورد تولد زنده است و این در حالی است که در یک زن ۲۰ ساله این احتمال، یک در ۲۰۰۰ تولد زنده تخمین زده شده است. نکته دیگر این است که با افزایش سن مادر، بروز حاملگی دوقلویی دو تخمکی افزایش پیدا می کند؛ اگر چه در حال حاضر علت اصلی حاملگی چندقلویی در سنین بالای مادر، استفاده از روش های کمک باروری (لقاح آزمایشگاهی) عنوان شده است.
تحقیقات دیگر نشان داده اند برخی از بیماری های مادر از جمله فشار خون بالا، در نتیجه اختلال خون رسانی می توانند منجر به جداشدن زودرس جفت در سنین بالای بارداری شوند. همچنین افزایش احتمال سقط در مادران سنین بالا نیز به بیماری های زمینهای مادر نظیر دیابت یا ناهنجاری های ژنتیکی خود جنین نسبت داده می شود.
اما یک سؤال مهم این است که آیا تمامی زنان بالای ۳۵ سال در معرض خطرات ناشی از حاملگی در سن بالا قرار دارند؟ واقعیت این است که بارداری در سنین بالا همیشه هم ترسناک، یا بهتر بگوییم، خطرناک نیست.بسیاری از تحقیقات ثابت کرده اند در زنان دارای اندام فیزیکی مناسب و بدون مشکلات طبی، میزان عوارض بارداری و جنینی کمتر است. گفته می شود اگر چه مرگ و میر مادران در سنین بالای ۳۵ سال افزایش پیدا می کند، اما بهبود مراقبت های طبی و بهداشتی باعث کاهش این خطرات می شود.
به عبارت دیگر، کلید اصلی به حداقل رساندن خطرات ناشی از سن بالای حاملگی داشتن یک شیوه زندگی سالم است: رژیم غذایی مناسب، تمرینات ورزشی منظم، عدم استعمال دخانیات، استراحت مرتب و خواب شبانهی منظم. در این راستا بر اهمیت ورزش به ویژه ورزش های کششی تأکید بسیار شده است، چرا که تمرینات ورزشی کششی با بهبود خونرسانی در لگن از توقف خون جلوگیری می کنند.
در کنار تمام این توصیه ها، مادران با سن بالا می توانند در دوران بارداری از طریق معاینات مرتب توسط پزشک متخصص زنان و انجام آزمایش هایی نظیر آمنیوسنتز یا کوردوسنتز تکامل طبیعی جنین خود را کنترل کنند. با پیشرفت های جدید به دست آمده در دنیای پزشکی، مناسب نبودن حاملگی در زنان بالای ۵۰ سال در حال تبدیل شدن به افسانه است و پزشکان می گویند حتی زنان در این سنین هم می توانند برای بچه دار شدن آماده شوند. اگر چه خطرات غیرقابل اجتنابی برای مادر و بچه وجود دارد که در مادران بالای ۴۰ سال افزایش پیدا می کند.
تولد بدون درد
بارداری و زایمان از علت های اصلی مرگ و معلولیت زنان در سنین باروری در کشورهای در حال توسعه است. سالانه میلیونها مادر و فرزند در زمان حاملگی و بارداری، حین زایمان و در اوایل کودکی از بین می روند و تعداد بیشتری از این گروه آسیب پذیر از سلامت ناکافی و تغذیه کم و نامناسب برخوردار هستند.در قبال هر یک زن که فوت می کند، ۵۰ – ۳۰ نفر از عوارض بارداری، عفونت و بیماریهای ناشی از بارداری رنج می برند. هر ساله تقریبا ۴ / ۳ میلیون نوزاد تازه متولد شده، در طول ماههای اول زندگی جان خود را از دست می دهند. به علاوه ۴ میلیون نیز مرده به دنیا می آیند که بسیاری از این مرگها مربوط به عوارضی است که مادران، آنها را در طول بارداری و زایمان تجربه کرده اند.
در این میان ۶۰ درصد مرگ مادران به علت خطاهای پزشکی، مامایی و پرستاری است. متأسفانه روزانه ۱۶۰۰ زن باردار در حین زایمان یا پس از آن در اثر زایمان جان خود را از دست می دهند. ۸۰-۶۰ درصد علت مرگ و میرها را خونریزی، سختی زایمان، فشار خون بالا و عوارض سقط جنین شامل می شود و ۷۸ درصد این مرگ و میرها در ۲۴ ساعت اول اتفاق می افتد.30 درصد این مرگ و میرها به علت خونریزی، ۱۴ درصد به علت فشار خون بالا، ۱۴ درصد به علت بیماریهای قلب و عروق، ۱۳ درصد به علت عفونت و پس از آن به ترتیب خونریزی دوران بارداری، عوارض سقط جنین و آمبولی ریه مهم ترین عامل مرگ و میر مادران است. در کشور ما از سال ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۴، ۲۵۸۵مرگ مادران باردار و در سال ۱۳۸۴، ۲۹۵ مورد مرگ مادر گزارش شده که ۸۷ / ۶ درصد این مرگ و میرها در بیمارستان اتفاق افتاده و ۶۰ درصد آنها به علت خطاهای پزشکی، مامایی و پرستاری به وقوع پیوسته است.
اهمیت این مسأله زمانی آشکارتر می شود که بدانیم ۱۷ درصد مرگ مادران توسط افرادی اتفاق می افتد که هیچ دوره آموزشی ندیده اند و این امر عدم توجه به آموزش صحیح دانشجویان و فارغ التحصیلان مامایی و مشخص نبودن جایگاه رشته مامایی را نشان میدهد.
شاید همین امر یکی از مهم ترین علل گرایش به سزارین های بی مورد و در نتیجه مرگ و میرهای پی در پی است. بر طبق آمارهای اعلام شده وزارت بهداشت، شیوع سزارین در ایران به طور متوسط سه برابر بیشتر از آمارهای جهانی است. در آمریکا و در چند کشور غربی، تعداد عملهای سزارین از ۴ / ۵ درصد در سال ۱۹۶۵ میلادی به ۲۵ درصد در سال ۱۹۹۸ افزایش یافت. از این سال به بعد آمار سزارین اندکی کاهش یافت یا تقریبا ثابت ماند، ولی در کشور ما سیر صعودی انجام عمل سزارین همچنان ادامه دارد.
منبع: 9 ماه انتظار شیرین، بتول جعفری گلستان، چاپ دوم، نوید حکمت، قم 1396
