شب قدر، شبی‌ست با فضیلت‌تر از هزار شب. شبی که ملائلکه خدا از آسمان به زمین فرود می‌آیند و مقدرات یک ساله‌ی آدمی تعیین می‌شود.
شب قدر، شب نزول قرآن، این کلام الهی است و معصومین(ع) و اولیای الهی برای بدست آوردن معرفت حقیقی و شهودی، این شب را تا به صبح به احیا و شب زنده‌داری می‌گذراندند تا به قول حافظ شیرازی به آن برات حقیقی دست یابند:
شب قدر، شب نزول قرآن، این کلام الهی است و معصومین(ع) و اولیای الهی برای بدست آوردن معرفت حقیقی و شهودی، این شب را تا به صبح به احیا و شب زنده‌داری می‌گذراندند تا به قول حافظ شیرازی به آن برات حقیقی دست یابند:
چه مبارک سحری بود و چه فرخنده شبی آن شب قدر که این تازه براتم دادند
در این مقاله برآنیم تا به بررسی جایگاه این شب عزیز در کلام معصومین(ع) و بزرگان بپردازیم:
فضیلت شب قدر
حضرت امام خمینی(ره) در مورد فضیلت ماه رمضان و ارزش شبهای قدر و وجه تسمیه این شب به شب قدر می‌فرمایند: "در وجه تسمیه لیله القدر، علما اختلافاتی کردند. بعضی برآنند که چون صاحب شرف و منزلت است و قرآن صاحب قدر به توسط ملک صاحب قدر بر رسول صاحب قدر برای امت صاحب قدر وارد شده است، لیله القدرش گویند و بعضی گفته‌اند که برای آن لیله القدر به آن گویند که تقدیر امور و آجال و ارزاق مردم در این شب می‌شود و بعضی گفته‌اند به واسطه آنکه از کثرت ملائکه زمین تنگ شود آن را قدر گویند".[1]
ایشان در بخش دیگری از این کتاب عرفانی خود به ذکر روایات متعددی از جمله روایتی از سید بن طاووس(ره) در کتاب شریف اقبال الاعمال در باب فضیلت این شبها و بهترین عبادات در آن می‌پردازند و می‌فرمایند: "از پیغمبر(ص) نقل است که فرمود: موسی گفت: الهی من قرب تو را می‌خواهم. فرمود: قرب من از برای کسی است که بیدار باشد در شب قدر. گفت: الهی رحمت تو را می‌خواهم. فرمود: رحمت من برای کسی است که رحم کند فقرا را در شب قدر. گفت: خدایا من گذشتن از صراط را می‌خواهم. فرمود: این برای کسی است که تصدق کند به صدقه‌ای در شب قدر. گفت: خدایا از درختان بهشت و میوه‌های آن می‌خواهم. فرمود: این برای کسی است که تسبیح کند به تسبیح‌های در شب قدر. گفتم: خدایا نجات می‌خواهم. فرمود: نجات از آتش؟ گفت: آری. فرمود: این برای کسی است که استغفار کند در شب قدر. گفت: خدایا رضای تو را می‌خواهم. فرمود: خشنودی من از برای کسی است که دو رکعت نماز بخواند در شب قدر.[2]
رهبر معظم انقلاب نیز در بیاناتی در باب جایگاه ویژه شب قدر می‌فرمایند: "در ماه رمضان در همه روزها و شبها، دلهایتان را هر چه می‌توانید با ذکر الهی نورانی‌تر کنید تا برای ورود در ساحت مقدس لیله القدر آماده شوید که: لیله القدر خیر من الف شهر، تنزل الملائکه و الروح فیها باذن ربهم من کل امر. شبی که فرشتگان، زمین را به آسمان متصل میکنند، دلها را نور باران و محیط زندگی را با نور فضل الهی منور میکنند. شب سلم و سلامت معنوی؛ سلام هی حتی مطلع الفجر. شب سلامت دلها و جانها، شب شفای بیماری‌های اخلاقی، بیماری‌های معنوی، بیماری‌های مادی و بیماری‌های عمومی و اجتماعی که امروز متاسفانه دامان بسیاری از ملت‌های جهان از جمله ملت‌های مسلمان را گرفته است. سلامتی از همه اینها در شب قدر ممکن و میسر است به شرطی که با آمادگی وارد شب قدر شوید".[3]
جمال الحق، حضرت آیه الله پهلوانی(ره) هم در این زمینه می‌فرمایند: "ممکن است بنده‌ای هزاران شب از هزاران ماه را برای عبادت و توجه به خدا برخیزد ولی به ثمره‌ای که غرض غایی خلقت بیشتر از آن حاصل می‌شود نایل نگردد، ولی در یک شب قدر آن بهره نصیبش گردد. از این روست که یک شب ماه رمضان بر شبهای هزار ماه فضیلت داده شده است".[4]
ایشان در بخش دیگری از این کتاب عرفانی خود به ذکر روایات متعددی از جمله روایتی از سید بن طاووس(ره) در کتاب شریف اقبال الاعمال در باب فضیلت این شبها و بهترین عبادات در آن می‌پردازند و می‌فرمایند: "از پیغمبر(ص) نقل است که فرمود: موسی گفت: الهی من قرب تو را می‌خواهم. فرمود: قرب من از برای کسی است که بیدار باشد در شب قدر. گفت: الهی رحمت تو را می‌خواهم. فرمود: رحمت من برای کسی است که رحم کند فقرا را در شب قدر. گفت: خدایا من گذشتن از صراط را می‌خواهم. فرمود: این برای کسی است که تصدق کند به صدقه‌ای در شب قدر. گفت: خدایا از درختان بهشت و میوه‌های آن می‌خواهم. فرمود: این برای کسی است که تسبیح کند به تسبیح‌های در شب قدر. گفتم: خدایا نجات می‌خواهم. فرمود: نجات از آتش؟ گفت: آری. فرمود: این برای کسی است که استغفار کند در شب قدر. گفت: خدایا رضای تو را می‌خواهم. فرمود: خشنودی من از برای کسی است که دو رکعت نماز بخواند در شب قدر.[2]
رهبر معظم انقلاب نیز در بیاناتی در باب جایگاه ویژه شب قدر می‌فرمایند: "در ماه رمضان در همه روزها و شبها، دلهایتان را هر چه می‌توانید با ذکر الهی نورانی‌تر کنید تا برای ورود در ساحت مقدس لیله القدر آماده شوید که: لیله القدر خیر من الف شهر، تنزل الملائکه و الروح فیها باذن ربهم من کل امر. شبی که فرشتگان، زمین را به آسمان متصل میکنند، دلها را نور باران و محیط زندگی را با نور فضل الهی منور میکنند. شب سلم و سلامت معنوی؛ سلام هی حتی مطلع الفجر. شب سلامت دلها و جانها، شب شفای بیماری‌های اخلاقی، بیماری‌های معنوی، بیماری‌های مادی و بیماری‌های عمومی و اجتماعی که امروز متاسفانه دامان بسیاری از ملت‌های جهان از جمله ملت‌های مسلمان را گرفته است. سلامتی از همه اینها در شب قدر ممکن و میسر است به شرطی که با آمادگی وارد شب قدر شوید".[3]
جمال الحق، حضرت آیه الله پهلوانی(ره) هم در این زمینه می‌فرمایند: "ممکن است بنده‌ای هزاران شب از هزاران ماه را برای عبادت و توجه به خدا برخیزد ولی به ثمره‌ای که غرض غایی خلقت بیشتر از آن حاصل می‌شود نایل نگردد، ولی در یک شب قدر آن بهره نصیبش گردد. از این روست که یک شب ماه رمضان بر شبهای هزار ماه فضیلت داده شده است".[4]
احیای شب قدر
در روایات بسیاری آمده است که ائمه(ع) به شب زنده‌داری و احیای شبهای قدر توجه بسیاری داشته و آن را به واصحاب و یاران خود نیز سفارش کرده‌اند.
پیامبر اکرم(ص) نه تنها در شب قدر بیدار بود بلکه دهه سوم ماه مبارک رمضان کاملا بستر خواب را جمع می‌کرد و به عبادت می‌پرداخت. حضرت علی(ع) در این‌باره می‌فرمایند: "رسول خدا(ص) این چنین بود که رخت خواب خویش را جمع می‌کرد و کمر(همت برای عبادت) را در دهه آخر از ماه رمضان محکم می‌بست و همیشه اینگونه بود که اهل و عیالش را در شب بیست و سوم بیدار نگه می‌داشت و بر روی خواب رفتگان در آن شب آب می‌پاشید( تا از درک شب قدر و درک شب زنده‌داری محروم نشوند)."[5]
همچنین در روایات آمده است که آن حضرت و یارانش و دیگر معصومان(ع) در سخت‌ترین شرایط نماز جماعت شب قدر را ترک نمی‌کردند. حضرت علی(ع) می‌فرماید: "شب بیست و سوم در عین حالی که باران شدیدی آمده بود و مسجد مدینه را گل و آب فرا گرفته بود رسول خدا(ص) ما را به نماز وا داشت. آنگاه فرمود: رسول خدا(ص) با ما نماز جماعت خواند در حالی که نوک بینی حضرت در گل فرو رفته
بود".[6]
پیامبر اکرم(ص) نه تنها در شب قدر بیدار بود بلکه دهه سوم ماه مبارک رمضان کاملا بستر خواب را جمع می‌کرد و به عبادت می‌پرداخت. حضرت علی(ع) در این‌باره می‌فرمایند: "رسول خدا(ص) این چنین بود که رخت خواب خویش را جمع می‌کرد و کمر(همت برای عبادت) را در دهه آخر از ماه رمضان محکم می‌بست و همیشه اینگونه بود که اهل و عیالش را در شب بیست و سوم بیدار نگه می‌داشت و بر روی خواب رفتگان در آن شب آب می‌پاشید( تا از درک شب قدر و درک شب زنده‌داری محروم نشوند)."[5]
همچنین در روایات آمده است که آن حضرت و یارانش و دیگر معصومان(ع) در سخت‌ترین شرایط نماز جماعت شب قدر را ترک نمی‌کردند. حضرت علی(ع) می‌فرماید: "شب بیست و سوم در عین حالی که باران شدیدی آمده بود و مسجد مدینه را گل و آب فرا گرفته بود رسول خدا(ص) ما را به نماز وا داشت. آنگاه فرمود: رسول خدا(ص) با ما نماز جماعت خواند در حالی که نوک بینی حضرت در گل فرو رفته
بود".[6]
پی نوشت:
[1]. آداب الصلاه، سید روح الله موسوی خمینی، ص324
[2]. همان، ص333و334
[3]. بیانات رهبری در تاریخ 5/9/76
[4]. عید وصال، م.الف، گفتار216
[5]. بحارالانوار، ج95،ص10
[6]. دعائم الاسلام، ج1، ص282
