قلعه سریزد در یکی از روستاهای شهرستان مهریز یزد واقع شده است که احتمالاً در گذشته‌ی دور، بخشی از نقطه مهم ورودی شهر تلقی می‌شده است. در قدیم به این شهر فرافر می‌گفتند که احتمالاً مکان مهمی محسوب می‌شده است. با توجه به تاریخ کهن یزد وجود چنین بنایی در فاصله 40 کیلومتری مرکز شهر یزد نباید چنان تعجب برانگیز باشد. در ادامه با ما همراه باشید تا این بنا را کمی بیشتر به شما معرفی کنیم.
درباره قلعه سریزد
به گفته مورخان اینجا یکی از عجیب‌ترین، بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین مکان‌های ذخیره سازی و نگهداری در ایران قدیم بوده است و حتی برخی، از آن به عنوان صندوق امانت بانکی نیز نامبرده‌اند. از نحوه معماری و سیستم دفاعی آن مشخص است که این مکان محلی بوده تا آذوقه، مواد مهم، طلا، زیورآلات و... را در آن نگهداری کنند تا از شر دشمنانی که به این منطقه حمله می‌کنند محفوظ باشد. اگر از نمای بالا به این قلعه نگاهی بیاندازیم خندقی را می‌بینیم که دور تا دور مجموعه کنده شده؛ عرض این خندق حدود 6 متر و عمق آن به 4 متر می‌رسد. کندن خندق برای ایرانیان نوعی سیستم دفاعی معروف تلقی می‌شده تا به دشمن اجازه عبور راحت و رسیدن به دیواره‌ها را ندهند. همچنین برج و باروهای بلند آن احتمالاً مکانی بوده که علاوه بر دیده‌بانی، از آنجا برای هدف قرار دادن دشمن از راه دور استفاده می‌کردند.برخی از مورخان معتقدند که این قلعه متعلق به دوران ساسانیان است و به عنوان مبدأ ورودی شهر یزد به شمار می‌آمده است. مساحت این قلعه به بیش از 7 هزار متر مربع می‌رسد. سیستم دفاعی این قلعه واقعاً با فکر و بی‌نظیر طراحی شده است؛ مثلاً این مجموعه دارای یک در اصلی است که متحرک بوده و با قرقره جابه‌جا می‌شده؛ اما دری پشتیبانی نیز برای آن طراحی کردند تا اگر دشمن توانست در اصلی را شکسته و عبور کند در بخش در پشتیبانی گیر بی افتد. این قلعه از خشت، گل، آجر و گچ ساخته شده است که از همان سیستم معماری قدیمی شهر یزد پیروی می‌کند. مجموعه دارای سه طبقه است که درون آن راهروها، حجره‌های مختلف و اتاق‌های متفاوتی وجود داشته که هر کدام دارای کلیدهای مجزا بوده‌اند تا بتوانند کالای هر شخص را به طور جداگانه ذخیره کنند. این مکان حدود 468 حجره دارد.
همچنین امروزه امکانات مناسبی در مجاورت این قلعه وجود دارد و طبیعت گردان و گردشگران و علاقه‌مندان می‌توانند به ورزش‌های کویری مانند آفرود، موتور سواری، کویر نوردی و رصد ستارگان بپردازند. تلفیق این کارها با حس بودن در یک مکان تاریخی چند هزار ساله حس شگفت انگیزی را به انسان منتقل می‌کند. همچنین در بخش سریزد مکان‌های تاریخی دیگری نیز وجود دارند که در ادامه آن‌ها را به شما معرفی می‌کنیم.
پاکنه: پاکنه احتمالاً بنایی بوده که در دوران صفویان ایجاد شده است و محلی بوده که آن را برای رسیدن به رشته قنات‌های حفر شده آن را می‌کندند. این سیستم برای آن بوده تا با مشکل کم آبی در مناطق کویری مانند یزد مبارزه کنند.
بنای دروازه شهر: امروزه یک تکه کوچک از دروازه قدیم شهر فرافر وجود دارد که گفته می‌شود قدمت آن به هزار سال می‌رسد؛ عده‌ای دیگر آن را به قرن 14 و 15 هجری نسبت داده‌اند و این بنا را بخشی از بقعه چهار ضلعی می‌دانند که باقی بخش‌های آن فرو ریخته و فقط همین قسمت از آن باقی مانده است.
حمام تاریخی سریزد: وجود حمام تاریخی در بخش‌های مهم ایران جز الزامات آن دوران بوده. ساختمان حمام از خشت و گل ساخته شده و روی آن یک گنبد وجود دارد که مردم منطقه برای حمام کردن از آن استفاده می‌کردند.
مسجد جامع پای برج: در روی ورودی این مسجد روی سنگ‌نوشته‌ای تاریخ 1268 هجری شمسی نوشته شده که به دوران ناصرالدین شاه اشاره دارد. از این مسجد برای برگزاری نمازهای جمعه بخصوص در فصل تابستان استفاده می‌شده است. اطراف مسجد دارای قوس‌های شاه عباسی است و در سقف محراب مسجد اشکال هندسی منظمی دیده می‌شود.
چگونه به قلعه سریزد برویم
اگر از نیمه شمالی کشور می‌خواهید به سریزد بروید باید ابتدا خود را به شهر یزد برسانید و سپس از آنجا به سریزد بروید. از شهر یزد باید ابتدا وارد بزرگراه یزد - تفت شوید؛ سپس به سمت بزرگراه 70 آسیا بروید و به سمت مهریز حرکت کنید. پس از رسیدن به مهریز به سمت سریزد می‌روید. کل این مسیر از یزد حدود 50 کیلومتر است که طی 50 دقیقه آن را سپری خواهید کرد.برای رسیدن به یزد نیز می‌توانید از مسیرهای زیر استفاده کنید:
تهران --> قم --> کاشان --> نایین --> میبد --> یزد ( 621 کیلومتر – 6ساعت 30 دقیقه)
اصفهان --> نایین --> میبد --> یزد (320 کیلومتر – 4 ساعت)
منبع: سایت ستاره
