پاسخ به این پرسش ها، نه تنها برای دوستداران، پیروان و تشنگان معارف ناب اهل بیت (علیهم السلام) ، بلکه برای همه انسان هایی که فطرت پاک و عقل سلیم دارند و در اندیشه یافتن راهی درست برای زندگی کردن اند بسیار مهم و حیاتی است.
در فرهنگ پربار و غنی اسلام، معیار و محک ارزشیابی امور مربوط به افکار، اندیشه ها، نیات و کردار انسان، ایمان، دین داری، پرهیزکاری و بسیاری از فضایل انسانی و الهی است. ازدواج نیز از این قانون کلی مستثنا نیست. در گفتار و سیره رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و اهل بیت (علیهم السلام) ، همین امور به منزله معیار کفویت در ازدواج معرفی شده است.
به همین دلیل، ازدواج شخصیت‌های فوق العاده، ممتاز و بی نظیری چون رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و ائمه هدی علیهم السلام با بانوانی که به هیچ روی با آنان قیاس پذیر نیستند، می تواند توجیه درستی داشته باشد. بانوانی چون حضرت خدیجه کبری (علیها السلام)، که تاج افتخار نخستین زن مسلمان و مؤمن بر تارک جبین مبارکش نقش بسته است و دیگر بانوان، تنها به سبب داشتن این معیارها و شاخص هاست که افتخار وصلت با بهترین انسان‌ها را از آن خود کرده اند. همچنین برخی وصلتها را که به ظاهر عجیب و ناپذیرفته به نظر می رسند، از همین جهت می توان توجیه کرد. همچنین ازدواج زینب بنت جحش با زیدبن حارثه، غلام آزادشده حضرت، ضباعه بنت زبیر بن عبدالمطلب با مقداد بن اسود تهیدست و فقیر، زلفا دختر زیادبن لبید انصاری با جویبر، جوان فقیر و مسکین اهل صفه.زنان پاکیزه نیکو، لایق مردانی چنین و مردان پاکیزه نیکو، لایق زنانی همین گونه اند و این پاکیزگان از سخنان بهتانی که ناپاکان درباره آنان می گویند منزه اند و از خداوند برای ایشان آمرزش و رزقی نیکوستبه سبب معیار ایمان و دینداری است که شخصیت بزرگواری چون امام زین العابدین با کنیزی آزادشده ازدواج می کند؛ یا شخصیتی چون امام حسین ن با زن اسیری چون شهربانو می پیوندد. همسران بسیاری از ائمه معصوم علی، بانوان مؤمن، دین دار و عفیفی بودند که به حق شایستگی همسری یا مادری این خاندان بزرگ و برگزیده را داشته اند.
آنچه از مجموعه سیره اهل بیت (علیهم السلام) عل می توان استفاده و استنباط کرد این است که آنان بر محور شایسته سالاری با برخی از زنان مؤمن و پاکدامن وصلت کرده اند. از پیوند نیکو و پربرکت رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) با خدیجه کبری (علیها السلام) تا ازدواج پر میمنت و مبارک امام حسن عسکری با نرجس خاتون، همه و همه بر محور شایستگی و لیاقت بوده است. اگر خوب بنگریم، عنصر ایمان، حسن خلق، عفاف و امانت داری، در همه این بانوان بزرگوار دیده می شود.
از مهم ترین معیارها و ویژگی‌هایی که باید در انتخاب همسر در نظر باشد، می توان به مواردی چون ایمان و اعتقاد دینی، حسن خلق، اصل و نسب و نجابت، تقوا و خودنگهداری، توان اداره زندگی، تحمل و بردباری لازم، درایت و هوشمندی، امانت داری و... اشاره کرد.
اولویت بندی و دسته بندی های متفاوت و متنوعی در آثار اهل فن وجود دارد که ما در پی بیان یا انتخاب آنها نیستیم. هدف ما بیان معیارهایی است که در سیره عملی اهل بیت (علیهم السلام) از دیده شده و آنان در ازدواجهای خود و فرزندانشان به آنها توجه می کردند.
البته یافتن معیارها و ملاک هایی که اهل بیت (علیهم السلام) در انتخاب همسر بدانها توجه داشته اند، کاری آسان نیست. اما با جست وجو و تفحص در روایات و گزارش های تاریخی، شاید بتوان به گوشه ای از مهم ترین معیارها دست یافت. با مطالعه سیره رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و اهل بیت (علیهم السلام) مواردی دیده شد که آن بزرگواران بدان پایبند بودند و پایبندی ایشان به این معیارها به ما گزارش شده است.
از با ارزش ترین ویژگی‌هایی که رعایت آنها برای همه انسان‌ها، به ویژه زوج های جوان، هنگام انتخاب همسر لازم و ضروری به شمار می آید، ایمان، دین داری و پرهیزکاری است. اهمیت این معیارها را از جنبه های گوناگون می توان به بحث و بررسی نشست.
وجود ویژگی‌های نیک و برجسته در انسان مایه عزت و سربلندی است. این مسئله در برخی افراد که به دلایلی جایگاه و موقعیتی ویژه دارند یا در برهه هایی از زندگی انسان، دارای اهمیتی صدچندان است. دختر و پسر جوانی که در پی تشکیل خانواده و به دوش گرفتن مسئولیت خطیر اداره زندگی و تربیت فرزندند، از آن جمله اند.
بر توجه به این معیار مهم هنگام ازدواج و انتخاب همسر، در قرآن کریم و از زبان اهل بیت (علیهم السلام) عال نیز تأکید شده است. خداوند متعال در قرآن کریم درباره کفویت و همتایی اهل ایمان برای مؤمنان و مسلمانان و همتایی انسان های بی ایمان و بی تقوا برای خودشان می فرماید:
زنان بدکار و ناپاک شایسته مردانی بدین وصف اند و مردان زشت کار ناپاک نیز شایسته زنانی بدین وصف اند و زنان پاکیزه نیکو، لایق مردانی چنین و مردان پاکیزه نیکو، لایق زنانی این گونه اند و این پاکیزگان، از سخنان بهتان که ناپاکان درباره ایشان می گویند منزه اند و از خدا به ایشان آمرزش می رسد و رزق ایشان نیکوست. امام حسن مجتبی (علیه السلام) در احتجاج با معاویه و یاران ملعونش، با استناد به این آیه شریفه خطاب به او فرمودند:
خداوند متعال می فرماید: «زنان بدکار و ناپاک شایسته مردانی بدین وصف اند و مردان زشت کار ناپاک نیز شایسته زنانی بدین وصف اند». و آنان، به خدا سوگند، تو ای معاویه و یاران و پیروانت هستید. همچنین خداوند در ادامه همان آیه می فرماید: «زنان پاکیزه نیکو، لایق مردانی چنین و مردان پاکیزه نیکو، لایق زنانی همین گونه اند و این پاکیزگان از سخنان بهتانی که ناپاکان درباره آنان می گویند منزه اند و از خداوند برای ایشان آمرزش و رزقی نیکوست». آنان علی بن ابیطالب لو و یاران و پیروان ایشان اند( ثم قام الحسن فتفض ثیابه وهو یقول: «الخبیثات للخبیثین والخبیثون للخبیثات» هم والله یا معاویة أنت وأصحابک هؤلاء وشیعتک«والطیبات للطیبین والطیبون للطیبات أولئک ممن ما یقولون لهم مغفرة ورزق گریم» هم على بن أبی طالب وأصحابه وشیعته...)(1)
پی‌نوشت:
1. محمدبن علی بن بابویه (الصدوق)، الإحتجاج، ج1، ص ۲۷۸؛ محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج 4، ص 86.
منبع: همسران شایسته، اسد الله طوسی، چاپ اول، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(رحمه الله)، قم ۱۳۹۱
