دوازده هفته اول بارداری، دوران حساسی برای مادر و جنین بوده و آلودگی هوا و سکونت در نزدیکی مناطق پرتردد تهدید کننده سلامت مادر باردار و جنین است. به گفته کارشناسان آلاینده‌های هوا از عواملی هستند که بر سلامت جنین اثر نامطلوب داشته و در دوران بارداری و به ویژه در هشت تا ۱۲ هفته نخست توصیه می‌شود مادر کمتر در معرض این آلاینده‌ها قرار گیرد و توجه بیشتری به سلامتی خود و جنین نشان دهد.

تاثیر آلودگی هوا بر جنین چیست؟

هفته‌های ۸ تا ۱۲ بارداری مغز جنین شروع به رشد و شکل گیری می‌کند؛ بنابراین اختلال رشد در این زمان می‌تواند بر ضریب هوشی و توانایی‌های مغزی جنین تأثیر مخربی بگذارد.

گاهی وزن کم هنگام تولد نیز، از تاثیر آلودگی هوا بر جنین حکایت می‌کند.

مرگ داخل رحمی

تاخیر رشد داخل رحمی

ناهنجاری‌های جنینی مانند لب و کام شکری از اثرات آلودگی هوا بر جنین است.

مهم‌ترین تاثیر آلودگی هوا بر جنین، سقط جنین است که بیشتر مربوط به سه ماهه اول بارداری است.

ناهنجاری‌های قلبی عروقی

زایمان زودرس

عقب ماندگی رشد جنین

آلودگی هوا حتی می‌تواند ناشی از مصرف سیگار توسط مادر باردار و یا اطرافیان وی باشد که در این صورت با اختلالات رشد جنین و یا تولد نوزادان با وزن کم روبرو خواهیم شد.

تنفس هوای آلوده توسط مادر ممکن است برای جنین اختلال ایجاد کند و در نهایت منجر به اختلالات تنفسی مانند آسم در نوزادان شود.

اوتیسم (اختلال رشدی که با رفتارهای ارتباطی، کلامی و غیرطبیعی مشخص می‌شود)

تاثیر آلودگی هوا بر جنین موجب می‌شود سلول‌های جنسی در فرایند فیزیولوژیکی آسیب جدی ببینند.

خطر مرگ و میر نوزادان در مناطق آلوده چهار برابر است.

تاثیر آلودگی هوا بر زنان باردار چیست؟

تنفس هوای آلوده توسط مادران، ممکن است باعث ابتلای مادر باردار به تنگی نفس و سوء تغذیه شود. سوء تغذیه مادر باردار باعث کاهش وزن او و جنین می‌شود.

آلودگی هوا سبب نازایی در زنان و سقط جنین در زنان باردار می‌شود.

زنان باردار در روزهای آلوده چه کنند؟

در طول بارداری در روزهایی که آلودگی هوا بحرانی و یا در مرز هشدار اعلام شده است نباید از خانه خارج شوند و در صورتی که ناچار به بیرون آمدن هستند حتماً از وسایل محافظتی استفاده کنند.

زنان باردار بهتر است در رژیم غذایی خود مصرف مایعات فراوان به ویژه شیر و همچنین سبزی و میوه‌ها را که حاوی مواد آنتی اکسیدانی هستند، بگنجانند. مصرف شیر تاثیرات مضر آلودگی هوا بر بدن را کاهش می‌دهد، زیرا شیر به دلیل دارا بودن فسفر، منیزیم و کلسیم، خنثی کننده سموم است.

در روزهای آلوده در و پنجره‌های خانه را ببندید.

از پیاده روی در خیابان‌های پر رفت و آمد خودداری کنید.

از ماندن در اتاقی که پر از دود سیگار است خودداری کنید.

هنگام خروج از منزل استفاده از ماسک‌های فیلتردار را فراموش نکنید.

در منزل و به ویژه در اتاق خواب از دستگاه‌های تصفیه هوا استفاده کنید.

آلاینده‌های موجود در هوا و تاثیر آن بر جنین

عمده ترکیب آلاینده‌های موجود در هوا مونوکسید کربن، ذرات معلق، سرب، دی اکسید گوگرد و دی اکسید کربن است که قرار گرفتن در مجاورت این آلاینده‌ها برای زنان باردار و جنین ضرر دارد.

ترکیب گاز مونواکسیدکربن با هموگلوبین خون ۲۵۰ برابر بیشتر از اکسیژن است و با ورود این گاز به بدن قدرت حمل اکسیژن از هموگلوبین خون گرفته می‌شود و اکسیژن مورد نیاز بدن برای سوخت و ساز بسیار کم شده و در نهایت موجب مسمومیت می‌شود. مونواکسید کربن موجود در هوا در سه ماهه اول بارداری به راحتی از جفت عبور کرده و در صورت شدت مسمومیت، منجر به سقط جنین می‌شود.

مونوکسیدکربن می‌تواند باعث کاهش اکسیژن خون و منجر به تنگی نفس، سوزش چشم و مجاری تنفسی شود. استنشاق طولانی‌مدت یا تنفس حجم زیاد گاز مونوکسیدکربن می‌تواند منجر به بیهوشی و حتی مرگ شود. از آنجا که زنان باردار، آسیب‌پذیرتر از افراد عادی هستند، ورود مونوکسیدکربن به خون می‌تواند در روند اکسیژن‌رسانی به جنین اختلال ایجاد کند و آسیب‌هایی را برای جنین به همراه داشته باشد.

تنفس دی‌اکسید‌گوگرد می‌تواند موجب نارسایی تنفسی و کاهش سیستم دفاعی ریه‌ها در مادر شود. کاهش سیستم دفاعی ریه در زنان باردار می‌تواند آن‌ها را در معرض ابتلا به عفونت‌های ریوی قرار دهد.

در صورت افزایش سطح ذرات معلق در هوا این ذرات می‌تواند تأثیر‌های منفی بر سلامت مادر باردار و جنین داشته باشد. این ذرات می‌تواند باعث کاهش اکسیژن‌رسانی به جنین و ایجاد نقص‌های ساختاری و اسکلتی و یا حتی سقط شود.

گاز‌های تاسیسات صنعتی و نیروگاه‌ها ممکن است حاوی ازن باشد یا باعث به وجود آمدن آن شود. گاز ازن باعث وخیم‌تر شدن برونشیت و آسم نیز می‌شود. صدمه دیدن ریه می‌تواند باعث کاهش اکسیژن دریافتی شود و در زنان باردار ممکن است اکسیژن مورد نیاز جنین تأمین نشود.

سموم موجود در هوا می‌تواند عملکرد ریوی و تکامل مغزی جنین را مختل یا شرایط موجود مانند آسم را تشدید کند. نوزادان نارس ممکن مثلاً بعلت نارسایی ریوی در هنگام تولد آسیب پذیرتر باشند.

گزارش شده است نوزادانی که در معرض غلظت بالای آلاینده دی اکسید نیتروژن قرار می‌گیرند، در خطر افزایش مرگ ناشی از سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS) بودند.

برخی از آسیب‌های قلبی وابسته به سطوح بالایی از منواکسیدکربن و احتمالاً ازن در طول ماه دوم باردرای یافت شده، زیرا ماه دوم مهم‌ترین دوره زمانی برای توسعه قلب جنین است.

مادرانی که در طول دوران بارداری در معرض سطوح بالایی از منواکسیدکربن و ذرات معلق بودند در معرض ریسک بالاتری از سقط جنین، زایمان زودرس، تولد کودک با وزن و نقص قلبی مادرزادی هستند. مطالعات انجام شده در سایر نقاط جهان نیز اثرات مشابهی از آلودگی هوا (بخصوص آلاینده‌های منواکسید کربن، دی اکسید گوگرد و ذرات معلق) بر روی جنین نشان می‌دهد، اما سقط جنین و تولد نوزاد با وزن کم به تازگی به آلاینده‌های ازن و دی اکسید نیتروژن نیز مرتبط شده است.

منبع: سایت ستاره