از نظر اسلام و روان شناسان جهان، تنها قدرتی که می تواند افراد بشر را از نگرانی و اضطراب محافظت کند و آرامش آنها را برقرار سازد قدرت نماز و عبادت خداوند است افرادی که در ساعات مختلف به دعا و نماز خواندن می پردازند روحی مطمئن و سالم دارند و هرگز دچار نگرانی و اندوه نخواهند شد.
یکی از وسایل مورد استفاده برخی از روان درمانگران جدید برای بیمارهای روانی است و انسان می تواند آن را از طریق تمرین بیاموزد.
خواندن نماز آن هم پنج بار در روز، خود بهترین برنامه تمرین آرام سازی و فراگیری آن است و معمولاً وقتی انسان کیفیت آرام سازی را یاد بگیرد، از تشنجات عصبی ناشی از فشارها و گرفتاری های زندگی رها می شود.
در این مطلب با عنوان نماز چه تاثیری بر کاهش نگرانی دارد؟ به آیات و روایات متون دین مراجعه می کنیم تا پاسخ گوی مطلب فوق باشیم با راسخون همراه شوید.
کاهش نگرانی با دوری از فساد و فحشا، در پرتو نماز
یکی از مهم ترین فایده های معنوی و روحی نماز، دوری از ناپاکی هاست. گناه، قلب را سیاه و روح را بیمار می کند. امام علی علیه السلام می فرماید:«آگاه باشید که فقر از جمله بلاهاست و از آن بدتر، بیماری جسمی است و از آن بدتر، بیماری قلب و روح است.»
نماز، یاد خداست و این، به مصداق کلام حق«أَلا بِذِکْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» موجب آرامش دل هاست و انسان را از آلودگی ها باز می دارد. خداوند در کلامی نورانی می فرماید: «نماز را به پا دارید، به درستی که نماز بازدارنده از فحشا و اعمال ناشایست است».
1. نماز، یاری گر آدمی در تحمل سختی ها؛
2. نماز، شفای دردها و بیماری های روحی؛
3. نماز، عامل کاهش بزهکاری.
آثار بهداشتی و آرامشی نماز
از جمله فایده های بهداشتی نماز این است که انسان را ملزم می کند تا لباس خود را از هر گونه آلودگی پاک گرداند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرماید: «هر کس لباس به تن می کند، لازم است در نظافت آن کوشا باشد.»
به این حقیقت در نماز تأکید بیشتری شده است؛ زیرا اگر لباس نمازگزار ناپاک باشد، موجب بطلان نماز اوست. نمازگزاردن با لباس آلوده به خون و مردار و... صحیح نیست و با لباس کثیف، مکروه است.
در تعالیم اسلامی به مسلمانان سفارش شده است لباس سفید بر تن کنند، بر این اساس مستحب است که شخص نمازگزار نیز لباس سفید بر تن کند تا همیشه آن را از هرگونه آلودگی پاکیزه نگاه دارد.
از همین رو امام باقر علیه السلام فرموده است: «هیچ لباسی بهتر از لباس سفید نیست و رنگ سفید از همه رنگ ها نزد خدا محبوب تر است».
1. توصیه به پاکی لباس نمازگزار در فقه اسلامی؛
2. پوشیدن لباس سفید در نماز.
نماز و کاهش نگرانی از منظر معصومین
امام صادق علیه السلام فرمود:مَا یمْنَعُ أَحَدَکمْ إِذَا دَخَلَ عَلَیهِ غَمٌّ مِنْ غُمُومِ الدُّنْیا أَنْ یتَوَضَّأَ ثُمَّ یدْخُلَ مَسْجِدَهُ فَیرْکعَ رَکعَتَینِ فَیدْعُوَ اللَّهَ فِیهَا أَ مَا سَمِعْتَ اللَّهَ یقُولُ وَ اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاة[1]
چه عاملی مانع می شود یکی از شما را، وقتی که غم و اندوه دنیوی بر او وارد شد وضو بگیرد و داخل مسجد شود و دو رکعت نماز بجای آورد و خداوند بزرگ را بخواند مگر نشنیده ای که پرودگار می فرماید: به وسیله صبر و نماز از خدا یاری بخواهید.
هر گاه حادثه ای رسول اکرم علیه السلام را ناراحت و محزون می ساخت آن جناب به وسیله روزه گرفتن و اقامه نماز از خداوند یاری و کمک می گرفت.[2]
دیل کارنگی می گوید:
امروز جدیدترین علم یعنی روانپزشکی همان چیزهائی را تعلیم می دهد که پیامبران تعلیم می دادند زیرا پزشکان روحی دریافته اند که دعا و نماز و داشتن ایمان محکم به دین، نگرانی، تشویش، هیجان و ترس را که موجب نیم بیشتری از ناخوشی های ما است برطرف می سازد.
یکی ازپیشوایان علم مزبور می گوید: کسی که حقیقتا معتقد به مذهب است هرگز گرفتار امراض عصبی نخواهد شد.[3]
گاندی می گوید: برای میلیون ها نفر هندو و مسلمان تنها مایه تسلّی و آرامش در زندگی دعا و نماز است و من با تمام جریان ها و ناامیدی ها که در افق سیاسی با آن مواجه هستم هرگز امید خود را از دست نداده ام.
در واقع مردمی را دیده ام که حسرت آرامش مرا داشته اند این آرامش از دعا و نماز من حاصل شده است من اهل دانش نیستم اما در کمال فروتنی ادعا می کنم که مرد دعا و نماز هستم.[4]
نورمن وینسنت گریس می گوید:
نماز و دعا بزرگترین نیرویی است که برای مبارزه با دشواری های زندگی روزانه و بدست آوردن آرامش روحی شناخته شده، گفتگوی با خدا، باید عادت همیشگی آدمی شود نه اینکه چون درماندگی به نهایت رسد رو به خدا کند.
باید به خاطر داشته باشیم که هنگام دعا کردن با خدا صحبت می کنیم و حقیقت و اطاعت سراپای وجودمان را فرا گیرد نخستین فایده دعا آن است که ضمیر ما را آرام می کند و قلب دردناک ما را شفا می بخشد و در کاری که درپیش داریم بصیرت و روشنی فراهم می آورد.[5]
نماز اول وقت کاهش نگرانی
یکی از عوامل رفع حزن و اندوه «نماز اول وقت» است. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:«ما مِن عَبدٍ اِهتَمَّ بِمَواقیتِ الصَّلاهِ اِلا ضَمِنتُ لَهُ الرَوّحَ عِندَ المَوتِ وَ اِنقِطاعِ الهُمَومِ و الاَحزانِ وِ النِجّاة مِنَ النّارِ».[6]
«هیچ بنده ای به وقت نماز اهمیت نمی دهد مگر آنکه من ضمانت می کنم هنگام مرگ، آرامش داشته، غصه ها از او رخت بربندد و از آتش، خلاص شود».
نماز شب و کاهش نگرانی
نماز شب نیز یکی دیگر از عوامل رفع حزن و غم است امام صادق علیه السلام فرمود: «صَلاةُ اللّیلِ تَذهَبُ بِالهَمِّ»[7]«نماز شب غم و اندوه را از بین می برد»
توصیه و سفارشاتی از آیت الله مظاهری
از همه و مخصوصاً جوان‌ها تقاضا دارم هرچه می‌توانید این رابطه با خدا را محکم کنید. اهمیت به نماز زیاد بدهید.
آیه‌ای در قرآن هست و من از جوان‌ها تقاضا دارم به این آیۀ شریفه خیلی توجه کنند. آیه اینست که: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْراً کَثیراً، وَ سَبِّحُوهُ بُکْرَةً وَ أَصیلاً» [8] ؛ ای مؤمن با نور خدا و یاد خدا زندگی را طی کن و دائم‌التوجه شو و این دوام توجه تو را رستگار می‌کند.
امام صادق (ع) در ذیل این آیه می‌فرمایند: پروردگار عالم همه چیز را محدود می‌خواهد. اگر فرموده نماز بخوان، هفده رکعت و با مستحباتش پنجاه و یک رکعت است.
اگر گفته روزه بگیر، ماه مبارک رمضان و گاهی روزۀ مستحبی است. اگر گفته خمس بده محدود است و اگر گفته زکات بده محدود است و اگر گفته حج برو و جهاد کن محدود است و اگر گفته امر به معروف و نهی از منکر کن، محدود است.
بعد امام صادق می‌فرماید اما خدا یک چیز نامحدود از بنده‌هایش می‌خواهد و آن ذکر و یاد و رابطه با خداست. بعد امام صادق (ع) این آیه را می‌خواند: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْراً کَثیراً، وَ سَبِّحُوهُ بُکْرَةً وَ أَصیلاً» [9] .
ای مؤمن همیشه یاد خدا باش. ذکر کثیر یعنی دوام توجه داشته باش. مواظب باش در زندگی تو گناه نباشد و اگر گناه آمد، فوراً توبه و عذرخواهی از خدا کن.
بالاترین توجه، توبه از گناه است. اگر تسامحی در نماز شد، جبران شود. اگر نماز شب نخواندی، قضای آن را بخوان. اگر گناه آمد، جبران کن. گناه هرچه بزرگ و فراوان باشد، اگر جداً توبه کنی، قرآن می‌فرماید:
«یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ» [10] ؛ پروردگار عالم آن پروندۀ سیاه را نابود می‌کند و یک پروندۀ درخشانی برای انسان جلو می‌آورد و صفحۀ اول آن ثواب توبه و انابه و عذرخواهی از گناه است.
قرآن می‌فرماید: نماز مزه دارد و خیلی عالیست، اما: «وَ اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ وَ إِنَّها لَکَبیرَةٌ إِلاَّ عَلَی الْخاشِعینَ» [11] .
برای عموم مردم نماز سنگین است یعنی لذت نماز و لذت این ذکر کبیر را درک نمی‌کند، والاّ معنا ندارد که نماز شب نخواند.
مرحوم آیت‌الله مرعشی می‌گفتند: در راه سیدمحمد در کربلا گم شدم و بیچاره شدم و التجاء کردم به آقا امام زمان و آمدند و نهری برایم ایجاد کردند.
در آن نهر آب خوردم و غسل کردم و بعد آقا امام زمان تلطف‌ها به من داشتند و عمدۀ تلطف امام زمان به من این بود که: «عیب است شیعۀ ما باشد و نماز شب نخواند».
عیب است کسی شیعه باشد، اما نماز اول وقت نخواند و نماز در مسجد و با جماعت نداشته باشد. عیب هم خیلی بالاست برای اینکه کسی که خدا را فراموش کند و رابطۀ با خدا در اول وقت نداشته باشد: «وَ لا تَکُونُوا کَالَّذینَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنْساهُمْ أَنْفُسَهُمْ» [12].
این خودش را فراموش کرده و خیال می‌کند حیوان است، درحالی که حیوان نیست، اما خودش را حیوان کرده است. به قول خواجه حافظ شیرازی:
تو را ز کنگرۀ عرش می‌زنند صفیر ندانمت که در این دامگه چه افتادست؟
نتیجه:
در رابطه با نماز چه تاثیری بر کاهش نگرانی دارد؟ حقیقت نشان داده است که بیشتر بیماری های روانی ناشی از ناراحتی های روحی و تلخکامی های زندگی، در میان افراد غیر مذهبی، بیشتر دیده می شود.
از طرفی شیوع اضطراب در میان زنان بیشتر ازمردان است. اضطراب عبارت است از تشویشی فراگیر، ناخوشایند و مبهم که اغلب با علائمی مانند سردرد، تعریق، تپش قلب، درد قفسه ی سینه، ناراحتی مختصر معده و... همراه است.
به علاوه اضطراب، بر تفکر، ادراک و یادگیری فرد اثر می گذارد. اضطراب طبیعی، پاسخ مفید به واقعیتی تهدید کننده است. در حالی که اضطراب مرضی به دلیل شدت یا مدتش، پاسخی است نامتناسب به یک محرک فرضی، دکتر هاسیلوپ می گوید:
« مهمترین عامل خواب آرام بخش که من در طول سال های متمادی با کسب تجربه در مسایل روانی به آن پی بردم، همین نماز است.» همچنین بسیاری از روانشناسان و روانپزشکان دریافته اند که دعا و داشتن یک ایمان محکم به دین، باعث رفع نگرانی، تشویش یا حس ترس که موجب بیشتر بیماری هاست می شود.
توجه کامل به خداوند با تمام اعضاء و حواس، روی گردانی از مشکلات زندگی و اشتغالات فکری که در حین نماز ایجاد می شود و مدتی پس از نماز هم ادامه دارد، باعث به وجود آمدن حالتی از آرامش روانی می شود. بر اساس تحلیلی از این آیه ی قرآن هم می توان به نقش آرامش بخش بودن نماز پی برد.
پی نوشت ها:
1.. بحارالانوار، ج 66، ص 342.
2. . مجموعه ورام، ج 1، ص 303.
3. . آئین زندگى، ص 208.
4. . همه مردم برادرند، ص 107.
5.. کلیدهاى خوشبختى، ص 386.
6.بحارالانوار، ج ۸۳، ص ۹.
7.وسائل الشیعه، ج ۵/۲۷۲
8 . الاحزاب، ۴۱ و ۴۲: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، خدا را یاد کنید، یادی بسیار. و صبح و شام او را به پاکی بستایید.»
9 . الاحزاب، ۴۱: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، خدا را یاد کنید، یادی بسیار.»
10 . الفرقان، ۷۰: «پس خداوند بدی‌هایشان را به نیکی‌ها تبدیل می‌کند.»
11 . البقره، ۴۵: «از شکیبایی و نماز یاری جویید. و به راستی این [کار] گران است، مگر بر فروتنان:»
12. الحشر، ۱۹: «و چون کسانی مباشید که خدا را فراموش کردند و او [نیز] آنان را دچار خودفراموشی کرد.»
منبع:
حوزه نت:
https://hawzah.net/fa/SpecialTopics/View/75042/3053
https://qunoot.net/App/reads.item.php?showid=1043
https://www.mehrnews.com/news/3804349
