«... وقتی را با خود خلوت کنید و آن را به لذت‌های حلالتان اختصاص دهید؛ چراکه با کمک و استعانت از [حالات خوشی که از ] لذت‌های حلال به دست می آورید، می توانید امور دیگر خود را به سامان برسانید».( اجتهدوا فی أن یکون زمانم أربع ساعات ساعة لمناجاة الله وساعة لأمر المعاش وساعة لمعاشرة الإخوان والثقات الذین یعرفونکم عیوبکم ویخلصون لکم فی الباطن وساعة تخلون فیها للذاتکم فی غیر محرم وبهذه الساعة تقدرون على الثلاثة ساعات (1).ازدواج و اقدام برای تشکیل خانواده از بهترین کارهایی است که کانون توجه و تأکید شرع مقدس و رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و اهل بیت (علیهم السلام) باب بوده است از مصادیق کامیابی از لذت‌های حلال، بهره گیری از تزیینات ظاهری و زیبایی ها بصری در جشن عروسی است.
سنت و سیره رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و اهل بیت (علیهم السلام) نیز چنین بوده است. هنگام ازدواج پر میمنت و مبارک امام علی و فاطمه الزهراء (سلام الله علیها)ء من اطاق کوچکی که به خانه امیر مؤمنان (علیه السلام)و فاطمه الزهراء (سلام الله علیها)ء لا معروف است، به دست مبارک حضرت علی علیه السلام و به گونه ای ویژه و یگانه، برای عروسی آماده و تزیین شده بود. در منابع تاریخی کیفیت تزیین این اطاق کوچک چنین گزارش شده است:علی بن ابی طالب علیه السلام نخست کف این اطاق محقر را با مقداری از شن های بیابان مسطح کردند. سپس فرشی از پوست گوسفند بر آن انداختند. چوبی در گوشه اتاق نصب کردند تا چوب لباسی اتاق عروس باشد. چوبی بزرگتر را به منزله میله پرده خانه عروس بر دو طرف دیوار نصب فرمودند تا پرده ای بر آن بیاویزند. بالشی از برگ های درخت خرما آماده فرمودند تا در گوشه ای از اطاق عروس قرار گیرد. سبو یا کوزهای گلی نیز برای نگهداری آب تهیه کردند و در اتاق قرار دادند. (2)
همه تزیینات خانه برترین عروس عالم که داماد برای ایشان تهیه دیده، و منتظر قدوم مبارک ایشان بودند، همین بوده است. گویا این بهترین عروس و داماد، با نگاهی از سر تمسخر به همه زخارف دنیا، به کمترین ها بسنده کرده بودند. ایشان از برترین مصادیق سخن خویش اند که الزاهدین فی الدنیا و الراغبین فی الآخرة. (.. از سخنان حضرت علی خان خطاب به بار باصفای خویش نوف بگالی که در فرازی از آن فرموده اند: ...یا توق طوبى للراهدین فی الدنیا الراغبین فی الآخرة أولئک الذین اتخذوا الأرض بساطة وترابها فراشا وماءها طیبة والقرآن دثارة والدعاء شغارة وقضوا من الدنیا تقریضة على منهاج عیسى ابن مریم .... (3).
در گزارشی دیگر از امام صادق (علیه السلام) چنین نقل شده است: رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) خطاب به همسرانشان فرمودند: از حجرههایم برای دخترم و پسرعمویم خانه ای آماده کنید. ام سلمه ان عرض کردند: «ای رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم)، در کدام حجره؟» حضرت فرمودند: «حجره خودت». آن گاه رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) به همسرانشان دستور فرمودند تا آن حجره را در خور شأن و مقام بی بی دو عالم حضرت فاطمه الزهراء (سلام الله علیها) به سبکی درست اصلاح و تزیین کنند. (.. فقال رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم [لأزواجه] هیثوا ثابتی وابن عمى فی ځجری بیتا. فقالت أم سلمة: فی أی ځجرة یا رسول الله !؟ فقال رسول الله : فی حجرتک وأمر نساءه أن یزین ویصلحن من شأنها... (4).
تکبیر و سپاس خداوند
ازدواج و اقدام برای تشکیل خانواده از بهترین کارهایی است که کانون توجه و تأکید شرع مقدس و رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و اهل بیت (علیهم السلام) بوده است. چه نیکو و پسندیده است که این اقدام مبارک با نام و یاد خداوند آغاز شود تا توجه و عنایات بیشتری را از سوی او جلب کند. اما چه ذکری و یا چگونه گفته شود بهتر است؟ یکی از معروف ترین و مشهورترین شعارهایی که به مناسبت های گوناگون در جامعه اسلامی از آن استفاده می شود، صدای رسای تکبیر است. اغلب اعلان های عمومی، افشا و اخبار از رخدادهای مهم و... با صدای تکبیر به صورت جمعی و گروهی یا فردی انجام میشود.از بهترین آداب جاری در صدر اسلام که با تدبیر رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و برای نخستین بار در مراسم عروسی امیر مؤمنان (علیه السلام)و فاطمه الزهراء (سلام الله علیها)ء نا آغاز شد و سپس با همت بلند اهل بیت (علیهم السلام) مایا مرسوم گردید، سر دادن تکبیر در عروسی و هنگام ورود عروس به خانه داماد است. در منابع تاریخی نقل شده است: هنگام رفتن فاطمه الزهراء (سلام الله علیها) به خانه امیر مؤمنان علیه السلام هزاران ملک به دستور خداوند و نیز برخی از محارم و خویشان نزدیک، چون حمزه سیدالشهدا و عباس، فرزندان عبدالمطلب، جعفر طیار و عقیل، فرزندان ابوطالب، عموها و عموزادگان رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) ایشان را همراهی می کردند. این رخداد مهم و مبارک از امام جعفر صادق (علیه السلام) الا و در برخی نقلها از زبان ابن عباس، چنین گزارش شده است:
هنگامی که به دستور رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) دختر گرامی شان را به سوی خانه شوهر حرکت دادند، جبرئیل، میکائیل و اسرافیل، به همراه هفتاد هزار ملک به دستور خداوند نازل شدند تا رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) را در مشایعت فاطمه، همراهی کنند. استر رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم)، به نام دلدل، حاضر شد و فاطمه الزهراء (سلام الله علیها) در حالی که با پارچه ای بزرگ، مانند قطیفه، پوشانده شده بود، بر آن سوار شدند. جبرئیل لجام و اسرافیل رکاب استر را در دست داشتند. میکائیل نیز از پشت سر در حرکت بود. حضرت رسول لباس های فاطمه الزهراء (سلام الله علیها) را مرتب می کردند. در این هنگام، جبرئیل، اسرافیل و میکائیل و دیگر ملائک صدای تکبیر سردادند. به این ترتیب، تکبیر گفتن در عروسی تا روز قیامت سنت شد.
عن أبی عبد الله جعفر بن محمد نبی قال: لما ت فاطمة إلى علی ، نزل جبرئیل ومیکائیل وإسرافیل ومعهم سبعون ألف ملک وقدمت له رسول الله صلى الله علیه وسلم الددل علیها فاطمة مشتملة. قال: فأمسک جبرئیل باللجام وأمسک إسرافیل بالرکاب وأمسک میکائیل بالقر ورسول الله یسوى علیها الثیاب فکر جبرئیل وکتیر إسرافیل وکبر میکائیل وکبرت الملائکة وجرت اله بالتکبیر فی الزفاف إلى یوم القیامة (5). در روایت دیگری آمده است که دهها هزار ملک تسبیح گویان رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) را در مشایعت حضرت زهرا همراهی می کردند: ... کما زفت فاطمة إلى على فان کان النبی قدامها وجبرئیل عن یمینها ومیکائیل عن یسارها وسبعون ألف ملک خلفها یسبحون الله ویقدسونه حتى طلع الفجر (6).
پی‌نوشت‌ها:
- حسن بن شعبه الحرانی، تحف العقول، ص 409؛ محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج ۷۸، ص ۳۲۱
- الفضل بن الحسن الطبرسی، أعلام الوری، ص۷۱؛ محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج۱۹، ص۱۱۲ ٢.
- نهج البلاغه، حکمت ۱۰۶؛ محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج ۱، ص۱۹؛ همان، ج ۵، ص۳۱۵؛ محمدبن علی بن بابویه الصدوق، الخصال، ج ۱، ص ۳۳۷؛ محمدبن محمدبن نعمان عکبری بغدادی (شیخ مفید، الأمالی، ص ۳۳۷؛ علی بن موسی بن طاووس، فلاح السائل، ترجمه محمد روحی، ص ۱۳۸۲
- ابوجعفر محمدبن حسن طوسی، الأمالی، ص ۶۲؛ محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج 43، ص ۹۶ و ۹۶
- محمد بن جریر الطبری، دلائل الإمامة، ص۲۵؛ محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج 43، ص ۱۳۹؛ علی بن عیسى الإربلی، کشف الغمة، ج ۱، ص ۳۹۸؛ میرزا حسین النوری الطبرسی، مستدرک الوسائل، ج 14، ص۱۹۷
- علی بن موسی بن طاووس، فلاح السائل، ص ۵۸۴؛ محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج 43، ص ۹۶ و ۹۹
منبع: همسران شایسته، اسد الله طوسی، چاپ اول، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(رحمه الله)، قم ۱۳۹۱
